장음표시 사용
221쪽
222쪽
li I. ac vere Nobili, Joanni O reuiter,
II ter multa varias Mimantium genera, qua diuersissimis ae admi- ratione dignis Φnxit natura dotibus, vix inuenias, Vir ornatisi alial quo auo minus senofungatur O ci ais bumanum genus. Quod
qzam a Deo Opt. Max. crearum sit perfectissimum, ratione illa diuina ariimi parte praeduum,quais ea qua recte sunt eligernsectareturs: stea quae praeter usicium sunt veret, detestareturi nihilmima agit in quasi quadam aurimi proteruitate in contrarium abripitur ac se utitur. Vbi videmus e iuerso catera omiuia ariimantia suum quo speragere sedulbos scium, quodi i a natura inditum est: Ciconiingrata vicissitudine Ver aduentu suo nuntiora, recessu Autumnum,ati ivterim leges certas ct quoivinendi modum sit Plinio credimus obseruare. Philomela tali temporibus dulcissimis demulcet noctis horrorem cantibus. Gallus tempora certis distinguit interuallis. Denis non solum viventia haec, verum etiam cuncta, quibus tamen aurima denegata est. certa quadam lage ducuntur.Testin fluosfructus cumfaenore reddin Oceanus, Luna duce, certustatis, tempor;bus tellurem ambitria retiade Omiuiale-gemsibi ab a terrio prascriptam obseruant, ut hic Vibi tam desideretur Usilolus homi Cuictyos sublime dederit,coelum1 tueritu serit summus ille rerum autor, solus tamen istestudio pilium rerum ata abiectarum detentus, est et ais cessat Verum de horum numera cum non omnes censendi eiulant homines um,er mitissime tuum nomen eis adnumerandum erit: qui inter ardua perpetua, Principum negocia quod nigro igno rarivis omnis tame generis artes disciplina , quibus animi hominis potior parsis erudituro exornatur, tanto studi sectaris o tueris,ut te istis periitus addixisse videri positi uuasaiae res me ade in tui amorem venerationem' pertraxit, quem eriim non moueret' priam audeam etiam tanquapulchrum quiddamfacturus um exiguo munusculo in tuum prodire cons ectum. Quod qui cmihi nes temeritatiores audacia asicribi ab aliquo vestem vibi ver idgratumsere nondubito. ui quidquid ab aviim re te acmcere proficiscitur,d 'licere non potest. Quod aut ad hunc nostrum annulum attinet,ν ingenue fatear ingenui eriim est inquit Plin.sateria qua profeceris meum non es omiuino inuentum illud attamen i inuentis addere,eas dilatare laudi ducendumsit in his nomen profiteor meum. Annulum emim hactenus horas tantum diei, ct mundi quatuor regimus exhibentem,ita auximus, vitam cum quouis instrumento certet Mathematico. Quidquid eri longis verborum connexib.de Quadrantibus, iunctis, Ur labi3s,ab al3spasiim traditur j fere in hunc vesicum Annulum congestum est. Quem vividi Principe dignum esse ornamentum, nequesolum ornamentum,verumetiam νtilitatem nom- iucundam praseferre, non potui, mittere, quis tibi,cui omniasu tempore agenti ac res Uulfutura νidebatur, bunc nostrum quantulumcuns dedicarem laborem.Tu ver pra in nos humariitate bovit nostram consule renuitatem, metiuitudinemque
munustuli non ex ipse sed ex aurimi nostri asse tu metiri nus. Vast. Ex Louarito Calend. Feb.
223쪽
224쪽
es quatuor omnem hunc nostrum usum praestat. Quo. rum extimus, qui scilicet alios intra hunc vertentes amplemitur, Meridiani vices praebet. Vocamus autem me
ridianum circulum , qui transiens per mundi verticem utrunqhnostris imminet capitibus, eo quod quum ad illum ex ortu asstendens Sol peruenerit, mediae diei indicium est.In hoc affixi sinat duo interiores orbictili simul. in modum unius annuli coniuncti , atq; puncta ea duo super quibus hi mouentur,poli sue verti es a Mathema ticis vocantur,alterum quidem sicilicet quod circa fili ala ligationem est Arcticus,altem Antarcticus. Idem hic orbis extimus diuisus est in .partes. Vna harum .partium deinceps in o.partes Nili fortassis ubi an-ristianos impediuerit: ibi enim '; tantum adsignauimus. Sunt autem hi gradus titudinum siue eleuationum poli regionum. Secundus orbiculus,qui cum primo unum constituit complicato annulo aequatorem refert circulum, qui est circulus medi orbis aequaliter distans ab utroq; polorum mundi. Hic diuisus est in et .horas aequales incipientes a meridie Sc media nocte. Quae vero interiori eius lateri interibuntur,mensessunt anni in hebdomadas diuisi.Tertius orbis coequa to ita coniunctus est,ut simul unum orbem efficiat,hic etiam in nonnullis simplex est. In interiori ergo eius superficie primum inscripti sitiat 1 2 anni menses,per quos defertur pinmila,cum exteriorem horum duorum stilo proludimus E egione mensium iri, inscribuntur signa odiaci, per quae defertur foramen simul cum pinnula per menses.Est item una quarta huius pars dissecta in o .gradus, ascscriptis numeris denis talarum gradib.Exaduertis sunt 2 4.partesinetquales,dime-sionibus altitudinum & distantiarum accommodandata Demum in latere duae ac fixae iunt pinnulae,ex diametro opposita nocturnis horis dodimensionibus aptae. Aliqui vero pinnulas habent mobiles.
De ustu annuli, primunis loci Solis iuuentione.
Vum ergo anni horaium dimesio omnis a sole pendeat,tum eiam annus est,cum tuo curi Sol orbem signorum percurrerit: dies vero,cuab ortu in eundem ortum remeaverit necessaria omnino cognitio motus Solis censetur. Si igitur quovis die anni locum Solis in zodiaco deprehendere libeat,protunde stilo quovis annulum tertium, qui
225쪽
laitur, ad mensem & diem mensis propositium quam potest exactissime colloceta insitum enim simulti foramen,quod exaduerso est in signo,constituetur in qu Sol mouetur.Vertim quum circa eadem puncta bina inscripterimus signa, binoia oue menses,haud facile fuerit imperitis obsiemare, utrum lignum viti debeat attribui mensi. Quare notandum est, signa esse duplisia, Septentrionalia,& Australia aestiuii Hyberna Septentrionalia sunt: Y Aries, Taurus, a Gemini, Cancer, Leo, et Virgo. Atque singulis horum si ius asseribitur mensis,hoc ordine: Martius, Aprilis, Maius Iunius, Iulius, Augustus. Reliqua int Australia signa. Libra m Scorpio, Sagittarius, y Capricornus, inquarius, Ν Pisces, quorum menses September, October, Nouember, December,Ianuarius, Februarius. Eodem modo quo mense, quove die Sol quodvis num ingrediatur, perquirendum erit. Si enim foramen perduxeris inadsgnum,de quo quaestio est,pinnula opposita ad mensem diemque eiusdem quantum conceditspacitangustia quo Sol tale signum ingreditur, collocabitur obferuatis rursius mensibus ut dic stum est suo ordine. Quibus verbiinnuta intmobiles,liis dies mensis promouendus ad notam in margine positam tum altera pinnularum signum indicabit: gradum. Aut contra pinnula promota ad sinu: nota diem mensis indicabit quo Sol tale signum ingrediatur dato cuilibet me summo signo.
Eleuationempoli quomodo inue nas.
Nnulus hi quidem noster toti non solum Europae, sed uniuersio orbi inseruit, obseruata tamen uniuimitisq regionis a medio orbe latitudine, siue eleuatione poli. Sed quum hic non omnium regionum aut locorum latitudinem adsicripterimus, id enim ingentis esset voluminis, v-tile visium furtartem adlcriberes, qua quiuis eius loci iii quo agit,latitudinem ipse experiatur, quae sic habet per moue pinnulam interiorisannuli ad mentem eluin diem quam potes exactissime Deinde obserua Solem in merita die existentem,& suspento annulo ad manum pone annulum interiorem, ita ut eiuslinea quae exteriorem eiusdem luperliciem mediam secat, circa duodecimam horam annuli secundi collocetur: soramen vero versus eam partem exterioris sit
orbis, in qua filum alligatur Demum obiecto foramine interiolis annuli Soli, si radii per eiusdem foramen immissi pinnulam oppositan quam exactitsi me aspi- ciant, tum demtim filum ipsit quo annulum luspendis,latitudinem regionis siue polieYaltationem certa indicabit ratione. Atq; ibi peipetuo cum authoridiei, aut mundi plagae inuestigadae erunsifilualligari debet,donec in aliud veneris Clima aut in aliam regionem magis australem aut arctoam te contuleris. Ibi enim rurrus aut ex tabella hic apposita , aut ex arte praesicriptalatitudo regionis inqui-ienda erit. uanuis autem de meridie tantummodo mentionem secerimus,
226쪽
licet tamen: idem operiri aliis horis , siue antemeridianis, siue pomeridianis. Collocato enim interiori annulo ad horam diei propositam,ac demissis radijs S, lis per foramen in oppositam pinnulam eadem via qua prius, per filum in certam regionis latitu deuenitur. Quod si prima viceivisit non omnino radii Solis ob teliam intueantur pinnulam , ligandum erit filum sursum deorsiumve in annulo exteriori sypiusq; et Handum donec succedat. Quibus vero interior annulus sim plex est,hi posito ipsi ad horam, eousq; filum sui sum deorsumve movendia, quo radius per foramen ingressi is ad locum Solis recte finiatur oppositum. Et qui pinanulas habent mobiles,lii in aestate pinnulam superiorem quam sit aequator, semper Soli obvertant hyeme vero inferiorem. Atque harusemel monuimus,ob diuersis annulorum formulas,ac deinceps semper oblematum volumus.
Rimb igitur pinnula interioris annuli ut etiam in praecedenti via docuimus quam potest diligentissime ad mensem diemq; anni propositum stylo permoveatur. Secundo filum ad latitu dinem regionis in annulo exteriori alligetur,quam quidem aut
ex tabella nostra,aut ex arteiamiam demonstrata deprehendisti.Tertio interioris annulipars ea in qua ramen est,ad horas antemeridianas aut pomeridianas pro temporis ratione constituatur.Demum suspenso ex manu annulo,obiect oq foramine Soli,eovsq interiorem orbem aut sursum aut deorsum paulatim circumducito, donec omnino radii Solis per foramen pinnulam obiectam illustrent hoc enim factoninea diuidens latitudinem mediam orbis interioris, horam atq; deopartes eius indicabit in orbe'uem aequatorem vocamus. Quibus vero annuli diuersi sunt.hi consulant caput praecedens.
Ccidit autem interdum quamuis id hominis videatur negligentis, nullam vita rationem habentis dubitatio,an horaimrenta praecedat meridiem an sequatur. Quod non statim exannulo deprehedi potetit, eo quod Solis eadem sit altitudo binis in horis aequaliter a meridie distantibus,ut hora prima undecima, secunda decima, &c. Huius igitur dubi disicusisio ita facile habebitur. Inuenta hora per praecedentern aut inhoris antemeridianis aut pomeridianis, immotus ita conuertietur annulus ad tempus Paulo post rursus suspensis annulo ex manu, si tum radii Solis qui prius pinnulam adamussim respiciebant,eandem superent, tempus obseruatum promeridianum iudica Sin ab eadem deorsum tendant, hora stantemeridiana. Quanuis idem illud abin annuli adiumento facile ex umbra cuiusuis rei erectae percipiatur. Cum enim illa minuirur, indicio est Solem ascendere nonduq; mediam elapsam esse diem. Cum velo augetur, Solea fastigio declinare arguit, dc tempus esis pomerissianum ista
227쪽
Erum prius quam id expediamus, habenda est cognitio
stet cuiusidam erraticae, quae Solis absentis vices subeat, hanc ab Astrologo quopiam edistat necesse est, qui alioqui ignarus est.Nam ex desicriptione nuda dissicius cognitio suerit Attamen ne nostro deruisse videamur ossicio, talem eius descriptionem accipe: Stella est primae vivo cant magnitudinis, hoc est, maxima quantitatis inter fixas stellas, distans ab aequatore quassi partibus. q. . Hircum autores vocant, lucida, rubicunda, nunquam siesubmergens sub nostium Finitorem,cum Sol fuerit in s i. gradu Sagitta ij, quod fit septimo Calandarum Decembris,ipsia noctis horaci 2.circa verticem capitis videbitur quare situm a stella potari,quam quiuis etiam processeris versius meridiem,ipsia primum visui occurrat. Item si1 cum Luna in G minis constiterit, Luna versius eandem stellam potarem visi progresius fueris, prima rursius occurret Hirci stella,quam ubi semel videns per aliarum stellarum l1- tum necesse est memoriae commendes Gognita igitur stella, si pende ex manaannulum, interiorem orbem circumduc , visiuperior pinnularum quas In margine apposuimus,Vel sit mobiles fuerint, moue eas ad D gradus ab aequatore, ac circiimatae annulum interiorem Vt eam partem aequatoris occupet, quam tella ipsa occupat in coelo, sicilicet orientalem, vel occidentalem, quod quidem noctu tacite tueri cognitu nam stella potatis siue nautica septentrionem siemperandicat Demiam eousique deprime Vel extolle orbem interiorem, donec pendente annulo ambae pinnulce ad ipsam stellam ab oculo videantur tendere quo facto,obserua diligenter quam horam quantam 'artem eiuslinea media interioris nisnuli indicet, quod quidem abs' lumine commode non feceris. Haecautem hora inuenta non est hora vera, quum non ipsius stellae sed Solis ossicium lit horas diis stin uere Necesse erit igitur per distantiam Solis astella horam veram colligere, quod ita fit In interiori ambitu orbis secundi quaere mensiem diem propolitu, simul enim in altera eiusdem orbis superficie horas videbis, quas subducito ex horis prius inuentis, restabit hora vera. Quod si horae per stellam inuentae, mores fuerint numero, adde ipsis 3 et horas,atque a collecto horas apud mensis diem m-uentas subducito,residuum horam veramitidicabit Exempli gratia. Demus Vigesima prima Decembris stellam nobis indicasse horam primam , quia apud diem
et . Decembris inuetato horas duas,non potium eas ab una siubducere, quare addo 2.fiunt i .hinc auferoci .restant ira quae veramindicant noctis horani. Fecimus etiam annulos cum pinnulis mobilibus,per quos ex omnibus fere stellis licet horas cognoscete cognita declinationeipsarum,& distantia aSole in grad. qu toris, sed hanc rationem in aliud tempus seruo.
228쪽
ratione horae nocturnaefici inuenianthr.
Octe serena siti sipende ex manu annulum facie versa in Seiaptentrionem, distentis omnibus orbibus annuli, vertemeridianum ipsiusania si ad stellam potarem, ita ut duo pol ipsius annuli quam possunt rectissime ab oculo in stellam potarem vergant. Deinde circumduc pedetentim, bem interiorem versius duas stellasanteriores uris maioris,quae secundum vulgi appellationem sinat rotae postrema ustri. Iam vero considera, quotam horam hic orbis
interior indice , ab horis inuentis subduc ut in capite pnecedenti)horas inuentas circa mensis diemin circulo aequinoctiali,numero horarum hic relicto adiicias aut adimas 6 horas ita tibi vera prodibit hora noctis. Hac via facilius hora inuenitur, vertim illa praecedenti paulo certius.
DG ortu Solis, quantitate diei.
Ollocata pilinula quae interrimulam moueturad mellem eius que diem,quo haec perdiscere animus est,Velfecundum doctrianam terti capitis,circumage interiorem orbem eo doneelatu illud quod pinnulam eam defieri , sit in latere aequatoris collocatum occidentali siue pomeridiano. Deinde supputatis hinc inde ab eleuatione poli siue latitudine regionis nonagenis partibus in meridiano circulo, aut stupputata eadem latit. ab utroq; polorum versius aequatorem,alliga filum ex oppositis per medium annulum partibus. Deinde altero oculo compresso, circumage interiorem annulum , donec simul aspicias pinnulam in linea quam filum extentum per medium an milum desicribit, per medios silcos qui in horis siextis oppositis fasti simhoculi acies transeat. Nam in tali situlinea media annuli interio is horam indicabit qua Sol oritur,quam si exi .siubduxeris, restabit hora occassis. Hanc autem duplica, emerget quantitas diei propositi. Haec res sine demonstratione ad oculum vix intelligi potest. At si annulus interior pinstulas habuerit mobiles alia via ac faciliori licebit idem p stare sine filo. Clausio ergo annulovi pinnulis ad medium aequatorem locatis, filoq in polo ligato,& ex manu dependente, asipice per utramq: pinnulam octum aliquem aut signum longe a te remotum,quod ho-rietontis vice sungetur. Deinde postis pinnulis exa capite ad signum, mensem,collocetur pinnula silperior in aestate,inferior in hyeme ad horas ante meri diem. Deinde pendente annulo pei filum ex latitudine tua,circumage interiorem annulum donec oculus per utranq; pinnulam Visii transeat ad punctum siue sistituantea loco horizontis notatum, videbis eniim ut ante horam ortusSolis. Relioua
229쪽
De Horis inaequalib. siue de Horis Planetarum .
Iem Astronomi duplicem assignarat,Naturalem Viginti&quatuor constantem horis , semper fere aequalem Artificialem duodenis complexum horis. At hic chim ab ortu Solis ad elusidem occasum stimatur, illudq interstitium in omnibus regionibus ab orbe medio declinantibus diueritum sit de inaequale, necesse est horas huiusmodi, quae diem hunc in ira atquas partes diiudunt,inaequales e se epius. Nam cum dies noctem excedit, necesse et horas diei eadem ratione horas noctissiperat .Inuenturus ergo quota sit hora diei inaequalis, primo quaere quantitatem diei per pra-issam' inuentam diuide in ira partes aequales nainita tibi quantitas unius hora inaequalis producetur, qua comperta vide quot sint horae aequales elapse ab ortu Solis ad tempus propolitum, tempus illud diuide per
quantitatem unius hominaequalis exibit demiam hora inaequalis temporis praefiniti .Eodem modo pernoctem agitur,subducta enim quantitate diei ex L .horis,relinquitur quantitas noctis,quod tempus ritus partire in i et aequas: habebis eo modo quantitatem unius horae inaequalis.Vel habita hora inaequali diei, aufer eam ex duarum horarum equalium quantitate, restabit quantitas liorae in qualis nocturnae. Demum diuide tempus elapsium ab occasiti Solis peream quantitate horae,exibit hora quaesita. In his aute partitionib utile fuerit horas quatitatis diei ad minu. reducere'. quod quomodo fiat, etiam cuiuis notum est. His autem singulis horis singulum attribuebant veteres dominatorem eXPlanetis septem, atque hinc orta lunt nomina dierum apud ethnicos instituta. Si enim a Luna inceperisio die Lunae, Matique planetarum unam ex 24. horis dederis, tum 2 . quae est
prima sequentis diei,accidet Marti . Hinc fit ut dierum nomina sint interrupta noenim post Lunae diem equitur Saturni, sed Martis. Post hunc non Solis neq; Veneris,sed Mercurii dies, atq; ita deinceps. Facile igitur fuerit cumis habita horae inaequali eius dominatorem reperire. Prima enim hora semper cedit Planetae, a quo dies nomen habet. Deinde per ordinem inceditur Planetarum 4uperioribus ad inferiores ab his rursus redeuncis ad illos donec completae sint et
si uota thora ab ortu vel occasu SAU, qui mos Italiae fere est. Cap. X.
Vibusdam regionibus mos est, ab ortu solis in sequentem ortum
horas stippulare,nonnullis ab occasu: utrumq; facili negotio habebitur. Si igitur libet indagare quota sit hora ab orru Solis, quaere per praecedens Cap. quota hora Sol oriatur pro nostra conmetud ne.Secundo vide quota sit etiamtiora pro more nostro, quae si me
rit ante meridiem,subduc ex illis horas ortus Solis sin post meridiem fuerit,adde horas occassis Solis, emergent horae et larab ortu Solis. Vt si Sol oriatur ad notas conduetudinem h sindo vero indicethoram s. quadrantem,liabduc
230쪽
duc hinc horas .restant .cum suadrante,horae ab ortu Solis elapse. inelerimus apud Persium, Quinta cum snea tangitur umbra. Simili ratione si placet horas ab occalci trans actas arte inuestigare. Primum quaere horam occasius secundum usum nobis familiarem,deinde pro eodem Q quota sit hora quasi ruris tuerit ante mediam noctem, aurer hinc horam occasius si post mediam nocte adde ho
ramoitus Solis,Vocis potieris. Videmus, Solem nostro more occidere hora I.IIm Iam tundis O. cum semisse ante mediam noctem,auser Z. ex O. restant a cum
semimo horae,quas ab occasi Sol confecit. At si horam primam post noctem media dexsignificauerit,adde horas ortus,quae sint . fient itaque horae . Quibuidaetiam mos est et .horas numerare,ij si ab occasi initium fecerint eritu empus pomeridianum, horas ab Indice notatas adiiciant cum horis ortus, quibus deinceps s . coniungant. Sin ab ortu coeperint, ij ad horas post mediam noctem elapsias adiiciant et horas, horas oecasius Solis, ita tan colligetur verum ab ortu elapsium tempus. Qui vero G tantum numerant, ii qui uid ultra et ex-Geuerit,abisciant. I
Plagra mundi quomodo inueniaS. cap. XL.
Jovis tempore cum annuli officio horam inuestigas, siue id rinterdiu accidat,sive noctii, annulum ex manu dependentes etiam ad Solem aut stellam directum,intrepidum siematori fidium. Orbis enim extremus statim Austrum & Septentrionem indicat. Septentrionem quidem ad eam partem ad qua filo de linat potu, annuli Austrum ad oppositam Oriente, Occidentem,&reliquas deinceps, quiuis, nisi plane rudis fuerat, facile his duabus habitis inueniet. Oriens enim Moccidens quorum praecipua etiam cura est,per horam siextam siecundi orbis denotantur. Venti autemseptentrionales, gidisisimi fiunt, nonnunquam sicci nonnunquam humidi, homini b. quidem latis conuenientes languineis illudnibus,quum eorum coniseruant naturam verum frigus si homini insita natura etiam augent. Orientales sicci sint,interdum calidi,interdum frigidi Australes callo sim maxima ex parte humidi, interim ficci corrumpentes aerem, fulmi-n ti,ac ualubres Occidentales humidi feresint, partimq frigidi, parum calidi, do quibus apud Victruvium elegantissi. ' '
DEL altitudine soluo Stesiarum .
I titudo Solis dicitur non ut vulgus iudieat,quantum scilieeta teDirae cenim distat)sed qiaot gradibus stupra Finitorem eleuetur Sol ira stella versius nostrum verticem.Idq itatacile inuenitur. Comis plicatum annulum filo quovis siusipende,ita ut filum in gradibus no- -- naginta qui insicriptisunt amaulo interiori sursiumri deorsium,aulatim moueri possit.Hoc eous' faciendum,donec umbra Solis ab v pinnutam aliam proiiciatur, tum enim ritum intergiadur altitudinem Solis ost det. Noctu