장음표시 사용
241쪽
De nouo modo inuestigandi latitudinem regionis absque Meridiani vel loci
Solis cognitione. CAP. LEXcogitauimus alium modum pulcherrimum, quo uno die vel paucis horis licebit latitudinem loci cuiuscunq; addiscere, etiamsi neq locus Solis, neq; Hora, neq; Meridiani situs cognitus meris. Statuaturitam phera se lida in aperto loco fixa, ut a loco suo non faciis moueatur,neq; situs rati Maabeatur vlla,neq; latitudii iis regionis. Sole igitur lueente,applicetur gnomo phariacus globo,ita ut nullam proiiciat umbra noteturq locus in sphaerae superficie Deinde post notatu dignum temporis interuallum, nempe post horam vel duas plus minus,eodem modo alius punctus notetur. Ac tertio idem is post horam, duas tresue alias elapsias. Neq refert an horarum spacia sint aequalia, aut exquisita sed sint haec tempora cuiuscunque quantitatis, modo distent notatu dignadisserentia: quae quanto maior fuerit,tanto exquisitior erit ratio.Punctis igitur tribus sic diligenter assignatis, Maatraq; prorsiis fixa manente accipiatur circinus cuius pedes introrsum incuruati sint nonnihil, distendaturq ad quadratis sphaerae amplitudinem,quo per bina qua libet plicta describatur circulus maior sphaerae. Singuli mox arcus in aequalia dividantur. Deinde eX singulis medietatibns describantur circuli maiores,posito circino in circulo per illa puncta quorum singulae medietates proponuntur transeunte Concursius istorum circulorum duos polos mundi indica pbis sis, bit: quorum qui supra horirontem extabit,nobis Arcti cris est. Quod sit a punc ta es b.
in uno circulo magno collocara deprehendantur, talis circulus necessario erit quator: duo circuli concurrentes polum indicabunt. Si vero non in circulo maiore collocentur,sed tribus arcubus connectantur circulorum maiorum,iuncto ut
antea dixitnus polo alter circini pes in polo statuatur propiori, reliquus ad unum punctorum contrahaturi deseribaturq; circulus e polo, qui per tria illa puncta transibit Hic est parallelus a Sole descriptus motri raptus Hiς quantu sup p. a11.14, hori pontem extat, diuidatur in duas partes aequales. Dein, de per polum mundi soli, . inuentum, punc um medium areus diurni,hoc est illius paralleli supra hori Zontem eΣtantis, describatur circulus maior, distensio circino ad quadrantis amplitu- 'inem ut antea Sichiabebis Meridian*m circulum, qui quoq; per punc stum Verti Mehidia. zis transibit. Iam igitur quantus ut arcus huius Meridia1M apolo ad horiZontem, nus. facillimum erit metiri per gradus in spha circulo maiore notatos: atq; haec est latitudo regionis Rurius ex polo describe circulum maiorem, qui erit AEquator AEquitor. Vnde mox videbis Solis quoque declinationem,arcum scilicet inter AEquatorem Decima parallelum a Solis circumductione descriptum, quem per tria puncta descripsi tio Solis. s. Simul quoque plagas mundi inuenisti, hoc est Meridiem, Orientem, Occi dontem, Septentrionem. Itaque habes modum pulcherrimum, quo tria simul φηλ ις -
nota deprHaenduntur,Latitudo regionis, Solis declinatio, ex qua lucus eius os nis odiaco colligitur: 3t Meridiei inuentio. Tantum illud observetur, ut horigon μ' resibellam collocetur,adhibito in eum usum perpendiculo.
242쪽
De longitudine, latitudine, declinatione,astensione rectavi obliqua *derum.
CAP. VII. 16 liue, Ongitudo stellarum , est distantia earum in zodiaco a principio Arietis,
hoc est arcusseu portio eclipticae inter duos semicirculos magnos com id a prehenitis,quorum alter per principium Arietis, alter per stellam ipsam, Latitudo Vterq; per polo zodiaci ducitur. Latitudo velo distantia ab ecliptica versus polos zodiaci. Vnde duplex distinguitur, Septentrionalis Austrina.Si igitur lydus ali lquod in parte septentrionali si tun fuerit, remoue a meridiano quartam altit ldinis cum instrumento cui adhqret, hoc autem instrumentum applica polo Zodiae ciseptentrionalici biq; fixum una manu tene, altera manu volue quartam altitudinis ad stellam cuius longitudinemque is datitudinem Aut commodius me trit alium quadratem ex aere conficere, qui stylo paruo in polis Zodiaci figi possit, & circumquaque duci ad quasi is stellasti caeli partes Gradus igitur eclipticae in quem extremum quadrantis desinit, indicat longitudinem stellae Latitudinem vero stupputabis ab ecliptica vi ad stellia locum in quarta altitudinis siue qua linis bili drante. Similis est ratio in Austrinis Atq hac industria depin imus loca planetam loci in globo, habita longitudine: latitudine ex tabulis, voluendo deinde sicilicet quartam altitudinis ad gradum longitudinis in ecliptica , latitudinem vero in quarta altitudinum siue alio quadrante quaerendo ibi enim est locus planetae, qui aut cera aut carbone notandus est ut pol sit facile deleti, nam haec loca indies mi- Deelini grant. Declinatio Solis vel stellia cuiuslibet est distantia eius ab AEquatore versius hio. polos mundi Atq; haec itidem duplex est Septentrionalis & Meridionalis, secsi ldum duos polos niundi. Inuenitur ex globo admouendo stellam, vel locum Soli
ad circulum meridianum numerandoq; indus meridiani inter AEquatorem locum Solis vel stellae interceptos:namhideclinationem definiunt, quae an septe Asiensio trionalis an meridionalis sit facile est videre. Nunc de ascensionibus Astenso re- ας' malicuius lyderis quae&gradus medij coeli dicitur, est gradus &quatoris, qui cum tali lydere emergit lupra horizontem in sphaera recta,sive qui cum eo peruenit ad meridiam1m circulum. Huius inuentio facilis admodum est nulliusq; negotii. Nam permoto loco Solis quocunque Vel Pyderis alterius ad circulum meridianum, colafestim idem meridianus inter gradus arquatoris ascensionem recta Α .hab Vel gradum medii caeli indicabit. Ascensio vel bibliqua, ut nomen ipsis ira sonat, obliqua. est gradus aequatoris qui cum lydere quocunq; exoritur iupra Finitore in Sph in obliqua,vel lupra horigontem obliquum. Atq; haec non multo maiori negotio addiscitur quam illa Constituo enim globum ecundum eleuationem poli, locum Solis vel stellie ad Finitorem versus ortum , quicunq; tum gradus A qua- ne stetis toris simul exurgit,pro ascensione obliqua habendus est. Descensis autem obli 3 qua non in ortu sed in occasu inuestigatur. Hae interdum multi im inter se distat, sed descensio recta temper eadem est cum ascensione recta. Quanto iam tempore signorum aliquod integrum signum, et quaecunq; arcuS Zodiaci per oriatur aut penitus R , cidat, ita videndum est. Applicandum est prius principium eius signi ad Finhore,&fimul index horarius ad sci. Postea finis eiusdem signi ad horigontem peruoluendus, index indicabit quanto spatio temporis tale signum omnino exoriatur. Atm haec de ascensionibus obliqui , pro rectis cum meridiano quod iam de
243쪽
horironte diximus agito. Exactilis idem tempus colligetur, si numerauerimus
gradus aequatoris perMeridianum notatos duobus illis punctis,principio, inqua, hiae applicatis aut horiZonti aut Meridiano Vocantur enim tales partes Equatoris etiam tempora, quarum quindecim horam continent singulae veris,quae ternascrupula seu minuta.Verisimit lector racilius capiat, ico fere exemplo to Exempltum caput declarabo. Statuo Caniculain,cuius longitudinem: latitudinem cupio ex globo disicere. Removeo ergo quartam altitudinis cum instatimento , cui connecgitur a meridiano,& applico ad polum Zodiaciantarcsticum, quia stella est meridionalis. Deinde Voluo quartam altitudinis usque in locum stet e. Video ergo longitudinem ipsius in ecliptica i 0. gradus cancri cum docti antefere,latitudinem velo in quarta altitudinis i 6.graduum,& io.Ininutorum.Promoueo eandem stellam ad meridianum circulum,& ibi numero inter ipsam Q qtiatorem sex oradus declinationis septentrionalis, bc simul video meridianum secare Equxtorein in centesimoti octauo graducum dextante fere,hoc est ' o. minutis atq; haec est ascenso recta ipsius stella: Si nunc eandem ad Finitorem direxem versius ortum eminet simul voci quasi gradus Equatoris climbesse fere, Se haec est ascessio obliqua ipsius in latitudine '. Iaduum. Si vero ad occasium Finitor applicuero video desicensionem obliquam ira 6.graduum. Similis via est de loco Solis quotamque,vel gradu cliptic vel sydere quouis alio. Item cupio scire in latitudine ri graduum quanto tempore Arietis lignum oriatur Composito ad latitudinem propositam globo , principium Arietis ad hortiontem in parte orientali colloco simul ad Meridianum applicari video apo gradus aequatoris. Dein de finem Arietis eid em horizonti adiungod rursum gradus in Meridiano de prehendo 2 8 .in trientem. Cum igitur ab initio adfinem transierint i 3. gradus cum triente,inte ligo signum Arietis oriri paulo minus horae pacto nempe 3. minutis horae.Tantum enim efficiunt 1 3 cum triente per . multiplicata. Idem index horarius indicat. Sciendum tamen est quod fere omiseram nonnullos initium graduum asstensionum,sive aequinoctialis statuere in principio Caprico
ni .Verum quocunq; modo numeres,idem erit modus agendi nisi quod hicio semper gradus addas ad ascensionem inuentat quod vero ultra Liso .excellerit, penitus reiicias.
De quantitate diei ortu, Moccasu Solis,& stet larum.
PRim im constituatur Globus per meridianum circulum secudum eleuationem poli regionis tuae,de qua haec addiscere intendis Deinde pro ortu aut occatu cuiuscunque yderis habendo, adiunge locum solis in eclipticanotatum circulo meridiano,& simul indicem cycli horarij,qui circum polos mouetur,ad duodecimam horam.Posthaec volue globum eum indice donec sydus ipsum cuius ortum quaeris, a parte orientis lineae hori Zontis,aut superficiei supremethorigontis exactissime relpondeat. Aut si tempus ortus Solisquetras cumloco Solis,eodem modo age.Tum enim index cycli horari indicat inter horas , quota hora idemstdus oriatur. Si vero occasum mavis, Volue ipsum 1ydu, dum hongotatam conting t versius occiden. . Videbis ex eodem indico horam occasius: casus EF 3 a ue
244쪽
atque haec de ortu & occam vulgari dicta sint. Aliter vero de ortu Poetae loquun-hur, ut Vergi sitis: Multi ante occasum Maia coepere, sed illos Expectata seges variis eiustamnis. Eodem modo&Philos phi& Medici temportim distinctiones per ortus y- in iis, la a Signant Vt Ver per ortum Pleiadum, Autumnum per orrum Arcturi. Hunc es tu, ortum cosinicum Vocat Io. de ae Obusico. Si igitur libet enunciare, quo temporea ni aliquod sydus oriatur cosinice, loca ipsum sydus ac horizontis superficiem in oriente,& simul considera quotum gradum cuiusque signi gradum hori Ioniis, perficies in ecliptica linea ecet. Eundem vero gradum, eiusdemque signi gradum quae rein horiZotis maigine ilateriori, facile videbis,quo mens ea quoto die ip-o edim, sena sydus oriatur colinice. Pro occatu autem habendo, volue idem lydus ver cosmicus tu Soccidens ad hori Zontem qui ct inque tum gradus Zodiaci in oriente emergit,is est,quem dum Sol occupat, tydus dicitur occidere cosinice. Item de ortu occasii Orrus cro acronycho seu noctumo, qui est Poetisa Astronomis in usu eli, haud multo di-DJςh-- uersa ratio est. Locandum enim stilus ad horiZontem Vetius Orientem, quicur que turn gradus rodiaci occidit, is indicat tempus, quo si dus dicitur oriri acronycho ortu Si vero ipsum admoveas horigonti versius occidentem, gradus signiferi, qui tum oritur, indicio est, quo tempore anni sydus dicatur occidere acronychthisia, he. Pro quali itate diei habenda, volve Globum quoad gradus Solis eius diei die, cuius quantitatem quaeris, oriatur exorienter k simul colloca indicem cycli ho rari j ad duodecimania horam mediae diei quo facto circumduc Globum versiis occidens,dum idem gradus Solis occidat, si iam horas stupputaueris, quas index cycli horarii principio pertransierit, habebis quantitatem diei quaesitae. Quam si antit- 444. horis si1bduxeris, relinque turpi oculdubio quantitas noccis. Similis via est Woi a Linuenientiari motam alicuius si deris alterius supra nostrum hemisphanium, si scilicet ipsum orienti applicueris, indicem ad duodecima, deinde ad occiden temperuoluas, numeresque horas ab indice tramactas talem moram nonnulli arcum diurnum vocant. Quomodo autem haec eadem paulo exactius sed difficilius mulio per ascentiones rectas perficiantur, in piasentiarum ob breuitatis studium missum facio.
lepus ante Solis exortum, quo Sol lucem suam in nostrum hemilphamuincipit disjundere. Crepusculum verb, quo post occatum desinit nostrum aerem illustrare. Tunc inquam in principium aurorae: finis crepusculi vesperti. ni Idol fit semper secundurn Ptolemaei obsieruationem , cum Sol duodeviginti gradibus sub hori Zonte nostro mouetui . Igitur si huius cognoscendi desiderio tenearis, compone ante omnia Globum ad eleuationem poli, deinde locum Solis eius diei quo tempus crepusiculi cupis inuenire, iunge meridiano circulo, simul indicem horaiium duo docimae horae. Post haec volue gradum oppositum loco Solis Arabes adi vocant)verius occasium cum quarta altitudinis, ita ut sub I.
gradu ipsius tianae locetur, tu indice indicante videbis quota hora mane incipiat
245쪽
uirora Sili mili modo volvas eundem gradsit oppositurn ad ortum sub id. gradi bus quartae altitudinis,indicabit index horam, qua vesperi desinet repulciillam. Globo sic stante permoveas indicem rursus ad duodecimam meridiei,deinde ei 'umducas Globum, quo vlq gradus Solis contingat horigontem in occasii, Ippositus inoitu,tum per indicem tempus aut moram crepusculi cognosices Id uod Xquisitius temper per AEquatoris gradus cognostes, si notaueris incidentesii Meridianum circulum,cum Solis locus in horigonte orientχli collocattir,&rurum cum in altitudine a partium constiterit.
De cogititione stellarini Globo
inscriptaruna. CAP. X. HIC primum aut nam utallaru nfixarium, aut horam cognitam habere oportet. Composito igitur Globo secundum latitudinem regionis, 4ecura dum mundi plagas,si nat tella cognsta sit, eius quaere ala tudinem perquadrantem, manati aduerte in qua parte eli constitutast. Secundum haec vero
Globum dispone, ut scilicet stella cognita eandem plagam mundi ac coqualem al-Mudinesia occupet in Globo sub quarta altitudinunt. Quibus ita manentibus eli-ςe in Globo quamcunque stellarum ignotarum, ei applica primum quartam alti- udinis, Sc numera eius altitudinem in eadem quarta, deindecorasydera diligen- er inqua sit naudi parte, scilicet an in oriente vel occidente, meridie velle pietrio Lae Vertiis ergo talemplagam mundi oculos coniectas, Quadrante arrepto, vide quaenam stella in ea parte mundi tantam habeat altitudinem, quantam ex globo ercepistimam ea erit stella eadem quam in globo vidisti. Aut contraria lege, victbi ita in coelo,potes eius nomen ex Globo postea discere. Si vero nulla stellarum fixarum tibi cognita sit,oportet diximus horam praenostere, qua cognita, admoue gradum Solis meridiano, dc indicem ad duodecimam horam: post haec votaue Globum quoad index horarius ad horam cognitam peruenerit, globoque sic fixo,operare ut iam diximus.
Docet quota sit hora Diei vel Noctis.
CAP. XI. a Voniam vero variae nationes varie suas numerant horas, operaepi et urntuerit distinctionem aliquam praemittere. Duplices igitur sitiat horae sitatae. Veteres enim diem artiricialem in duodecim horas secabant, simili- iter 'octem. Cumque sibinde dies inaequales sint noctibus, horae quoque illis erant inaequales, diutine noctumis uius diei hora ad alterius drei horas comparatarinaequales erant. Sumebant autem initium ab ortu Solis. Sic Persius loquutus est: Stertimus indomitum quoad despumare Falernum Sufficiat,quinta dum
linea tangitur umbra. Et iuuangelio Christus hora sexta crucifixus et , hoc est in
Meridie. Tales igit hir hora:&inaequales&Planetarum vocantur , de quibus in auuenti capite. Alterum genus horarum totum diem naturalam,hoc est inte- ram Solis reuolutionem a motu uniuersi factam in L . partes aequales diuidit,atque hae nunc passiim inviustitit Neti tamen istas omnes eodem modo numerat Quidam
246쪽
Quidam enim ab ortu Solis incipiunt,ut olim Babylonii &, criniciam in se
ninnia. Ali ab occasti, quemadmodum Italiae magna pars, olim Athenienses. Nostrates fere omnes a media nocte ad mediam noctem,sed hibis duodecim numerans, in ali et . numero distinguant. Astronomi recentiores a meridie in meridiem, veteres a media nocte. Sed omnium fere eadem ratio est inueniendi. Primitin igitur si quota sit hora a meridie inuenire sit animus,lunge gradum Solis globo primum secundum inclinationem poli disposito ad circulum meridianu. Si ab ortu libeat incipere, hoc est, si placeat stire quot sint horae transactie ab ortu Solis, applica eundem gradum Solis inlinea ecliptica notum, hori oti ad partem orientalem: Si ab occasu, iunge eundem hori onti vetitis occidentem. Quocunq autem modo agas, semper indicem cycli horarij constitue ad duodecimam horam meridiei. Deinde interdiu applica gnonaonem sphaericum loco Solis in signifero,& circumduc globum cum sede,aut globum absque sede, quousque stylus
gnomonis nullam dixi undat umbram : Tunc enim index inter horas cycli horarii tibi satisfaciet. Sed interim non omittendum,quod ea pars globi Soli obiicienda est,quam idem tempore proposito occupat, scilicet orientalis vel occidentalis, quod facile ex umbrarum dimensionibus colligitur: Nam si lice minuuntur, non-ldum Sol ad meridiem peruenit Si contra, iam relicta meridie in occasum prola-luocturnae bitur. Nocturnae horae aliter inueniuntur, obseruato tamen eodem quod dixi bo mus,de indice dirigendo ad horam duodecimam Quo obseruato, accipienda est noctu alicuius stella fixae cognitae, quae in globo descripta est, altitudo: vel per quadrantem,vel aliud instrumentum. Et simul diligenter animaduertendum anistella eadem citra vel ultra meridiem consistat. His compertis , circumducendus
est Globus applicando semper quanam altitudinis loco stella)donec stella eadem
in Globo in simili parte orientali, vel occidentali constituta,tantam sub quarta altitudinis altitudinem occupet, quantam habere per quadrantem experti lumus Ali . rei rursus index horarius quaesitam horam manifestabit. Haecpaulo exactius docea gradus ae restatuimus, eo quod in longitudinis regionum inuentione opus sit perfecta ho- quatoris rarum & minutorum cognitiones Primum igitur si horas a meridie cupio scire, volvo globum donec locus Solis ad meridianum perueniat: simul video quotus gradus A qtiatoris in meridianum incidat hunc numeru scribo vocant aute Astronomi ascesonem rectam deinde ago cti nomone sphaerico pro horis diurnis,aut cum stellis fixis inuadrante, pro nocturnis eo pacto quo iam dixi,& mr sius considero quotus gradus AEquatoris a meridiano secetur, tunc similite scribo. Deinde si ibduc primum numerum,scilicet ascensionem rectam a secundo, si possibile sit,quod vero relinquitur, reducendum est ad horas, lorarum minuta, hac lege. Partire primum hunc numerum per i . numerus qui producitur horas indicabit,si deinde post partitionem aliquot restent graduum, eorum sinsuli quaterna minuta horaria valent, dimidius vero gradus duo. Quod si non pos sis primum a secundo lubducere,quod fit ubi primus secundum excedit, ad desecundo' o. gradus,&deinceps operare perlubductionemri multiplicationem, ut docuimus. Si numerus horarum 1 2. excesserit,abimis duod cina, relinquenturho a media nocte computataeta Quod si ab occasu Solis libeat numerare horas colloca primum Solis locum ad horizontem in parte occidentali nota numerum graduum AEquatoris quem Meridianus notat deinde inuestiga horam
siue caeli litum interdiu ex Sole nocte per stellam fixam ut diximus. Rursiumque gradus
247쪽
gradus sub Meridiano constitutos nota. Priorem ex posterioresubduc mutuatis si opus fuerit 3 6 .gradibus. Residuum ad horasos crupula reducatur. Ita patebunt horae ab occat Ab ortu similis ratio est.
CAP. XII. DIem Astronomi distinguunt in naturalem artificialem,Naturalem,ocant moram eam quae est ab ortu Solis ad exortum sequentem, vel est re 'i uolutio AEquatoris una circum terram cum tanta portione Zodiaci,quantam interim Sol motu proprio pertransiit Artificialis vero dies est, mora quae in Artifieia. tercipitur interSolis exortum&ocinium sequentem. Hos dies inuicem inaequa lis dies le esse,luce clarius constat. Inde fit ut horae, quibus tales dies dimetiri consueuimus,inaequales appellentur, Ut praecedenti capite annotauimus. Reliquaevero aequales vel aequinoctiales. Iam ut ad rem veniamus,si quantitatem diei artificialis quam stipra docuimus inuenire' diuisierimus Inci 2.partes,habebimus quantitatem unius hora inaequalis. Quandoquidem Astronomi omnem diem artificialem similiter noctem,diuidunt in ta .portiones: quarum cuilibet tribuunt dominium nius de septem planetis, sequentem ver,horam sequenti adsignant planetae. Hinc dieru nomina ortassint: Nam primae horae ab ortu Solis die Lunet, tribunt Lunam,sequenti Saturnum:& ita deinceps ad vigintiquatuor horas:post quas prima hora cedit Marti,qui omnem dedit sequenti diei. Vt autem exactius hae horae distinguantur,reducatur quantitas diei ad minuta, productius numem diuidatur per 3 .numerus qui inde oritur erit quantitas unius horae inaequalis. Deinde si omnes horas aequaleslibeat reducere ad in quales, reducanturὰmper horae aequales'iue transieruntab ortu Solis ad minuta,&totus numerus diuidatur per quantitatem unius horae inaequalis,videbimus facile quota sit hora inaequalis, quotus planetarum ei, sit horax Noctu similiter agendum est diuisa quantitate noctis in i et si deinde animaduertamus quota sit horarum aequalium occasu reduca um numerum horarum diuidamus per quantitatem horae inaequalis noctis. Haec cum parui sint momenti,leui, quod aiunt, brachio pertranteo.
A qua parte oriatur, vel occidat Sol, vel qua libet stellarum.
CAP. XIII. Solem non semper eodem oriri vel iubmergi loco. neminem puto nescire: Inde fit ut triplex oriens,& similiter occidens distinguatur apud Gellium Mreliquos autores.Oriens aequinoctiale siue exortum uiuinoctialem vocat o
secum in horizonte,aquo Sol emergit cum in AEquatore,hoc est principio Arietis,1 ζὰ ut vel Libra cosistit occasum AEquinoctialem,ubi occidit. JEstiHum vocant ubi Sol noctiale, orizontem contingit, cum iam Cancrum ingrediens siolstitium aestiuum efficit aestiuum,
248쪽
Hybernum vero clam in Capricorni principium inciderit. Quantum vero hae plagae orientiso occidentis ab Equinoctiali oriente disisideant, incertum est genearatini diffinire,cum in quavis regione varientur. Sed per Globum nostrum hae arte discutiemus. Disiposito prius Globo secundum leuationem poli, efficio ut
locus Solis eius diei quo distatiam ipsius a vero oriente vel occidente scire cupio, contingat Finitorem ab oriente deinde video facile , aqua parte mundi oriatur Sol, aut quot etiam gradibus distet a vero oriente,Vel versius Aquilonem,uelvemis Aulirum: numerando scilicet gradus Finitoris,qui sunt inter ipsium oriens verum&locum Solis Ioannes Schoner talem distantiam ab oriente vel occidente vocat Tenit ortus vel occalus, quemadmodum nonnulli etiam alij. Vbicuque autem circulus Cancri Finitorem contingit ab oriente,ibi est oriens aestiuum ubi vero in occidente coierit,ibi est occidens aestiuum. Contra tropicus vel circulus
Capricorni distinguit Ories: occidens hybernum. Atquator autem emoriens, stellatum quod semper in eodem est loco. De ortu autem stellarum. occasiunon alia ratioottus est quam de Sole diximus Sed plures stellae in quibusidam regionibus nunquam oriuntur aut occidunt, quod facile erit deprehendere si volvamus Globum quo stella incidat in meridianum circulum versius Aquilonem si mina cernatur ibi si per horizontem nunquam ea occidet in tali regione, secundiam cuius latitudinent eodem tempore Globus compositus est.
Llimdinem vocamus,noim vulsares, quot scilicet stadiis sol a terra Aremotus,sed quot gradibus siue circuli partibus centrum eius horizonte sub se relinquat Aptato igitur Globo pro latitudine u libet,si Solis vel syderis cuiusuis altitudinem desiderasi ximam, quum scilicet in meridians incidit, admoue tale sydus in phaerico corpore designatum, ad circulum meridianum:pro Sole vero locum Solis adhibe Deinde applica eidem quartam altitudinis, in qua videbis altitudinent quaesiitam, ubi scilicet locus Solis aut alterius sy- deris eam contingat. Quocunque vero tempore si libet altitudinem habere, iste primo gradum Solis in zodiaco notatum,ad circulum meridianum:& simul indicem cycli horari ad in meridiei horam. Post hoc circumduc Globum, quoad index ad horam peruenerit qua altitudinem ipsius jderis petis Globoque paululum fixo adiunge loco Solis aut syderis cuiusuis quartam altitudinis voti, compos eris. Vt Sole existente inci .gradu Arietis,si eius altitudinem maximamri ' siue meridianam placet habere,collocetur decimus quintus gradus Arietis adciis culum meridianum,' coniungatur ei quarta altitudinis, videbitur altitudo graduum,do 6. minutorum in latitudine s. graduum. Rursus Globo permanente in tauritu ,locetur index horarius super duodecima hora meridiei, hinc circumagatur Globus,quovique index horam quartam pomeridianam continsat,
si tunc altitudo Solis petatur, applicando quartam altitudinis loco Solis, videbitur 2 3 graduum Sc minutorum. Dereliquis yderibus & horis idem esto iudicium. Hoc modo tabula seu canones conscii butur pro structura Chilindrorum,
249쪽
adratum, Annulorum partieularium,atque aliorum huiusmodi Eotericommaerutrumentoriam. Quaeruntur enim altitudines Solis pro singulis horis dimissi die Sole existente in Cancro, Ariete, Capricorno. Nonnunquam quoque pro singulis signis a Cancro vin ad Capricornum.
Docet in qua parte coeli sydus aliquot situm sit, 'uot gradibus a
CAP. XV. HVius inuentiopamma ruperiori differt,nam constitutis omnibus, ut ibi docuimus de altitudine inuenienda ad singulas horas , ipsius quarta altitudinis extremum iuXta horizotem indicabit in quaparte coeli sydusidissim consistat. Ex cuius rei cognitione Meridiei, reliquammq; mundi partium inuentio pater Circulo enim quouis in plano in 3 o. gradus diuise, duobusique diametris ad rectos angulos disiecto, gnomon sive hius ex centro erigatur. Vertaturque tabella plana donec Vmbra styli tot gradibus ab aliquo diametro distet, quot Sol a Meridie distare in horietonte deprehensus est, mox diameter ille lineam Meridianam designabit. Quantum vero absita meridiano coeli: reuolutione, ita inuestigabis, seruatis omnibus quae diximus. Noteturgradus quatoris qui sub meridiano est, deinde volvatur Globus donec sydus de quolagitur,sub meridiatio collocetur. Si iam numerentvrgradus, qui inter meridianum punctum notatum intercipiuntur,habebitur disantia ipsius a meridiano,quorum graduum unam horam conficiunt,reliqui quatem minuta, atq; in tanto tempore ipsum sydus meridianum perueniet, aut si ultra meridianum fuerit, tot horis praetergressum est.
In qua parte sydus quod uis situm sit,&quantum vertice distet, alia quaedam
de circumagas Globum, ut index horarius horam,rdpositam cotingat, locoq Solis aut cuiustis syderis quartam altitudinis applicueris, videbis in horizonte versius quam partem eoeli tale Lydus consistat, indicante quarta altitudinis qua horizontem contingit. Si velo ipsium sydus meridiano adiunxeris, videbis quot gradibus a vertice distet,cum ipsum erit in maxima altitudine numerando inqua gradus meridiani, qui runt inter punctu verticisti syderis locum. Rursiis de lyderibus quq occidunt,si talia meridiano applicueris vertus septetrione, deinde Globu cumeridiano circumagas, donec talesydus horizote cotingat,
videbis lucide elauatione poli regionis eius, in qua quide tale Idus in horizonte G a conspicitur,
250쪽
conspicitur,sed tamen non iubmergitur.Item de syderibus quamobis non ventutin conspectum, utiunt Canopus, Centaurus,&c si ea meridiano coniunxeris versius meridiem,deinde deprimas per meridianum polum arcticum versius horizontem, quoad talia sydera supra horiZontem appareant, videbis inter horigonte&polum gradus latitudinis eius regionis, in qua talia siydera consipici possinit. Quae latitudo cuius sit regionis facillimi est iudicii. Nam si tot gradus ab AEquatore versius polum in meridiano supputaueris,in loco latitudinis talis stylum admoueris,styloq; ibi manu retento si globum circumagas, quascunq regiones stylus ille transierit, illaesunt in quibus tali 0dera interdum videri possunt stupra
Qua arte locus Luna visae, vel cuiuscunque stellae ignotae situs
ANimaduerte an sydus visum sit in exemplum Luna orientale sit an occidentale,hoc est,an citra vel ultra meridianam lineam consistat idque se icile cognosces locato globo secundum coeli partes, per capitis tertii lege. Deinde altitudinem eiusdem stupra horizontem addisice, artificio quadrantis, vel cuiusicunque alietius instrumenti astronomici. P terea elusidem lunae distantiam
ab aliquo alio siyderum octauae spherae, quod quidem in Globo fixum est, tibique
cognitum, huiusque sydaeis altitudinem stupra horizontem , distantiam autem syderum inuestigabis per baculum seu Radium Astronomicum, cuius formationem IO. Vernerus in paraphrasi super .lib. Plo.&post eum Petrus Apianus docet Demumo nos peculiarem de hoc instrumento tractatum consscripssimus Rh talis forte tibi negetur,quoquo modo per circulum diuisum in 36o partes cum indice volubili rem expedies: Si scilicet hunc circulum ita figas alibi,ut superficies ipsius asipectu diiudicante per utriusque syderis locum transire intelligatur. Visi etiam per pinnacidiaindicis primo Luna,locoq in circulo notato, si deinde indicem ad alterum dirigas sydus circulo fixo permanente,in gradibus circuli apparebit distantia inter eadem sydera. His habitis, globo secundum eleuationem po-I composito,stella fixa si sitia altitudine inuenta, & in latere simili quale in coelo
obtinet constituatur , per quartam altitudinis: mouendo sicilicet Globum cum quarta altitudinis, donec stella fixa siuae sibijciatur altitudini inuentae. Deinde Globo fixo Bermanete, quartam altitudinis adlatus Globi quod Luna occupat, applica, altitudinem eius dem Lunae prius inuetam in eadem, signo quouis nota. Post haec circinum ecundum gradus aequatoris disipesice, ad quantitatem di-ltantiae lyderum inuentae,&pedem esterum bifuperficie loca alterum vero versius quartam altitudinis dirige ipsamque oua fam remoue,vel adduc,donec notam altitudinis Lunae cum libero pede circini colungere possiis,tum nota altitudinis locu Lunae in Globo ostendet. Quod de Lu- χη mo da diximus, dequouis lydere ignoto dictum Volumus. Aliterabs'; altitudine sy-denam. Quaere distatias Lunae a duobus quibuscul notis sydetibus, idque adhibito t