장음표시 사용
41쪽
PETRI APIANI ET GEMMAE FRIS rq PRO INTELLECTU HUIUS CAPITULI,
necessario ponendae sunt quaedam Propositiones,sores huius organi,& eius usum multiplicem explica tes,quarum prima Propontio est,
Llitudinem Solis stipra horizontem, omni die Iora artificiole ex radiis solaribus cognostere Subleua igiturlibrum cum sequeriti organo,superiori parte inferius versa,& anteriori versiis Solem: ita ut perpendiculum ex c. signo,siberependeat super Gnomonis in perpendiculum depictum,&Trigonum mobilemerecto pinnacudio radianti Soli oppone, ita quod facies organi ad te vertatur inferior vero pars libri in sinistra manu, sutium eleuetur. Rutilis subleua aut deprame paulatim Trigonum cum pinnacidio versiis Solem, donec supremapars vi ne pinnacidij quam rectissime cadat super lineam Vmbrae. Hoc peracto, considera diligenter, per quot gradus eleuetur index trigoni supra horizontem numerus illorum graduum, est altitudo Solis V dato momento.
PROPOSITIO SECUNDA.VErum locum Soli, quolibet' ς die in rodiae ex theorica Solis
artificiose inquirere. Supp ta igitur diem mensis, pro quo Solis gradum scire cupis,in circulo dierum mensium,super quem pone filum ex centro Theoricae filum itaque extensium super extremum orbem,in
dicat signum & signi gradum, per quem die oblato Sol decurrit. Verum in anno bissextili post exitum Februari usque ad anni finem,semper ad oblatum die, dies unus addendus est. Deinde fa supputatione in limbo mensium,filum Solis verum motum ad meridiem oblati diei ostendit.
PROPOSITIO ERTIA.Ltitudinem Pol lupra horizontem omni die &pro qualibet hora certa diei dicto citius inuenire. Si quouis die altitudinem Poliscire desi-- deras, accipe pro hora certa Solis altitudinem, ut antepraemissa docet. Deindeperpendiculis rectependentibus, Volue ac reuolue organum, donec intersectio hone iam acceptae,inlineae parallelae, ex gradu Solis, in quo est Sol die oblato, ductati sit directe siub perpendiculo trigoni. Et index rotula,qui Iltra periphaeriam rotula eminet, altitudinem poli sine errore pro data habitatione manifestabit. Quomodo autem poli altitudo per stellas fixas noctu depraehendatur sibi docebimus.
42쪽
Solis Apogaeum, id est punctus in qua Sol longissime abest a terra: trer Sole Cansrum lustraxi . Solis Perigaeum Id est Cesipunctus in quo Sol terra proximis est: uver Sole exi teme
i. pricorno. Opponuntur quidem haeduo puncta ut in hoc libemate videre licet.
PROPOSITIO QUARTA.STς' apolari circa qua punctus sieti vertex mundi immobilis consistit incognita,in eius cognitionem duplici via utiliter peruenire Imaginare ergo unam lineam recta ab extremis duabus stellis maioris vrsali seu rotis plaustri usique ad proximam stellam, quae huic lineae obuiauerit,& habebis stella polo
mundiproximam: a Naudetis stellamatis b/strologis veroAEul ab di-
43쪽
pETRI Ap IANI ET GEMMAE FRIS. α;
tim. Husimodi igitur stellanim situm &ini em quae V seu plaustrum etinant,vides hic Lector infigura sequenti. Ibidem enimlinea albis sicissuris pro ructa indicat stella potirem. Non quod polus sit,sed stellapolo diproxima.
IDEM LITER, Pone organum viatorium,quodlinguam in Comp -orgatisi vii
Iet. Si postea filum,seu nasium ut vocand Compassi,visae produxe is ad M'Πῖνε firmamentum usque,proculdubioinuentesibiradisi linea Polum Septen' rtriona ,qui Areticus, realis, Aquilonaris inritur,siuper quo mudus ipse veratur.Est autem polus ille mundi,punctus imaginarius non senubtiis, iuxta quelim stella mouetur.
Haim trad rustiarat exemtur PROPOSITIO QUINTA. Horam usualem interdiu ex radiis siolaribus facile perscrutaria Habita eleuatione poli ex antep mustia, vel ex regionum abaco pone indicem ro- tuta volubilis super gradum eleuationis: cita manentem rotulam fige intrinsecus cera,vt perpetuo in ista habitation e illic maneat. Quo facto,subleua librum cum organo,donec filum ex C,recte pendeat superdepicto perpendiculo Deinde Sole irradiante erigatur proiectorumbrae seu pinnaciditum trigoni ad magulos rectos. Postea subleua aut deprime trigonum Soli obiectum,donec pinnacidi umbra stipertineas umbiae incidat: cum hoc videris semper habito respectu ad perpendiculum depictum) intersectio fili eiusdem, lineae parata telae,ex gradu Solis ducra, in arcubus horarum tibi in promptu horam & fractiones horarias indicabit, aut antemeridianam aut pomeridianam, prout temporis momentum exquirit.
44쪽
TEmpus ortu, occasus Solis in toto terrarum orbe facile inquirere. Po
ne indicem rotu super gradu eleuationis poli regionis,aut oppidi, in qua vis habere tempus ortus occasus. Deinde a gradu Solis in limbo circa horam et a notato, ingredere secundum parallelum, usque ad horigon talem lineam Ipia parallela linea in contextu horigontis inter lineas horarias,te pus exortus desoccasiis Solis manifestabit.
Vantitatem diei artificialis, noctii ve artificialis breuiter computare. Supposito puncto ortus Solis occalus secundum debitam poli eleuationem ex praemissia,computa ab eodem puncto horas,& horarum pactes usque ad horam iri. habebis tempus semidiurnum. Siq; illudd lauetis, quantitatem diei artificialis hoc est,moram qua Sol ab ortu in occasiam tendes, supremum occupat hemisphaerium conflabis . Qua a 24 horis subtracta, noctis quantitas hoc est tempus quo Solis occasuin ortum tendens, inferius occupat hemisphaerium relinquetur.
stipposita lenatione, indagare Crepusculum matutinum quod nos auroram nuncupamus j est tempus, quod intercipitur inter diem clarum donoctem obscuram: tempus in quo aer incipit splendescere,dicitur initium crepusculi matutini. At vero,ubi recessii Sosis desinit, dicitur finis creputaculi vespertini. Si igitur initium matutini: Vespertini finem scire optaueris accipe gradum Solis in zodiaco sub horizonte, duc lineam ab eo parallelamisiaque ad contactum lineae crepusculini ,& contactus linearum ostendit habito horarum respectu initiumri finem crepusculi matutini: vespertini. Hostae enimantemeridianae,initium matutini pomeridianae vero finem crepusculi vesperti-
PRoquacunque eleuatione,&pro quacunque hora diei, Solis altitudines an absque radijs solaribus rimari. Pone indicem rotube stipe gradum eleuationis,ad quam Vis inuestigare horarum altitudines. Quo fac sto,subleua libram cum organo,ut semper perpendiculum gnomonis Vt diximus perpendiculo depicto correspondeat. Postea eleua aut deprime trigonum,quousq; super horam electam,&gradum signi filum dependeat, dupputa gradus: risupersunt,minuta,c ro indicenia Hanc igituraltitudinem scribe ad tabulam sub titulo huius horae indirecto huius signi, super quod rectificasti filum . Hoc inge nio perge cum altitudinibus aliarum horarum & signorum. FLec res maxime prodest Horologiorum consecatoni puta Cylindri, Quadrantis, Annuli Actionomici, Horologii muralis, &c.
45쪽
0rganum aedictas Propstiones declaram.
uinciarum, Opidorum, locorumve inuestiganda.
46쪽
OngitudinesRegionum, Ciuitatum,Locorum , minitio Eclipseoslunaris indagare. Obserua itaq; principium alicuius Eclipsis, in opido cuius longitudo tibi ignota fuerit: quod si in horisvi minutis cum Eclipsi ex tabulasequenti accepta concordaverit,proclamabis istum locu habere meridianum Leysaningensem,quiaEclipses equentes Mathematica supputarioe ad Leysgningen meridianu collegim'. Est enim Civitas Mimiae, ius longitudo est gra. O .min. zo Secundum Ptol. aute long. 3 .gra. o min. Siaute initium Eclipsis differt, dic locum illum,altu habere meridianum, diuersem longitudinem quam sic inuenies. Aufer numerum horarum simin.Eclipseos,minorem de maiori, Hil serentiain gradus&graduum min.conuertito hoc pacto:Pro qualibethora accipe gradus,pro .minu.homi gradum,&pro quolibet mi.hOIaec .mi.gra.Tande numerum graduum minutomiam elicitum,adde ad gradus longit. meridiani Leylaningen si orientalior, hoc est,si maiorhorarum numerus in ea repertus fuerit Aut subtrahe si oceidetallor, hoc est, si minorhorarii numerus in ea quam in tabulis Eclipsium reperitur, habebis longitud huius Opidi, quae antea ignota fue- t. Similiter etiacumEclipsibu
47쪽
48쪽
49쪽
PET APIAN ET GEMMAE FRIU DIDEM A ri Tnn PER BACULUM
quem Astronomicum dicimus , ex motu Lunae vero,&stellarum non errantium stitu deprehendere.
Niequ in rem ipsam aggrediar, iustis seu baculi fabricam Geometrica ratione consili praedicere decreuimus. Fiat igitur semicirculus stipe F, centro,qui sit A, B, C. Et ex F, signo seu centro, orthogonalis eXcitetur ad circumferentiam,sique in longitudine . 6. aut . pedum, quia secundum eius longitudinem debet fieri baculus seu fustis ex liano solido glandosio grossitudine digiti & tangat circulum in puncto B, sic erit emi cuius diuisius in duos quadrantes,sicilicet A,B, Q, C. Quibus sic disipositis, ne unum circini pedem in F,signum, reliquum ad palmi latum extende, mobili pede notas duas,unam versius A, ibidem fiat notas. Reliquam ver- C, ubi notetur H Circino sic immoto manente,ponetur unus pes in B, aut mobili desicribe circulum occultum, ad que ducendae uni continge lates ex risique punctis circa F, eruntq; ipsie linea: G, D, M,E, quidistantes seu pallelie F,B. Deinde quadrantem A,K. Similiter B, C, diuide inio partes aut adus,hoc modo LPrimo intres partes aequas &iterum quamlibet partem mes: tertio quamlibet in duas postremo Multimo in quinque. Quibus cen- F, applicaregulam,&trahe lineas occultas per rinnes gradus: rubria pro ict e lineae disjesicunt , D, M,E,lineas, notentur signa. Quo facto, pro-ahelineas a punctis G, D, lineae, sique ad opposita puncta lineae . . Quae iidem lineae transitersae interscindunt F,B, semidiametrum Deinde fiat Bacus in longitudine F,B, habens aequales diuisiones F,B, linear. Numeri itaque aduuina B,versius',secundum exigentiam diuisionis siunt aptandi. Deincepgestabulam versatilem seu pinnacidium in longitudine G, H, vel D,E eiusque medio fac foramen seu rimulam aut fissuram, in qua idem baculus ad angulos ctos moueri possit, paratus erit baculus. Cuius proxime sequentem ume
tuemadmodum nunc ipsius Baculi Astronomici fabricam non inconuenienter praediximus,similiter&eius usum omnino necessarium typo,quam distincto ac declaratione manifesta consequenter describemus.
Osteaquam fustis structuram complevimus, consequenter eius usum dicere aggredior. Si igitur loci alicuius aut oppidi, cuius longitudo ignota fuerit,notam longitudinem reddere desideras:
Quaere primum ex tabulis Astronomicis Verum Lunae motum, II secundumlongitudinem,tempore tue considerationis,ad certum cum ad uem tabularum radices sint computatae atque Vlum longitudinis alicuius stella fi in parum aut nihil ab Ecliptica ccedentis,
50쪽
quae motum Lunae proXime prccedit Iubsequitrisve Deinde quaeremotus Luri e eiusdemque fixi ijderis interstitium vel segmentum. Interstitio itaq; hoinuento, applica Radium hunc vi rium, seu baculum extremitate una quae Ffignin tenet oculo, altero clausis moueatur pinnacidium volubile stiper Radium, donec per terminum Vnum eiusdem pinnacidi intuearis centrum corporis Lushy per terminum vero alterum dictam stellam cuiusdi Lunae interstitistipputasti Distantiam igitur Lunari stellia fixae pro loco tuae considerationi in gradibus S minutis, pinnacidium ipsum paleiacit quo peracto,recollige distantiam Lunae de stellae Xae prius supputatam, deme igitur minorem de maiori, resiauabis differentiam ultimam qua diuersitas aspectuum iure dici potesqua quidem diuisa permotum Luiace in una hora, prodibit tempus quo Lun cum priori stellae Ristaistia coniungitur aut coniuncta fuerat. Rursis, tempus eli itum iu gradus rad minuta conuertito, ut supra docuimus in obseruati ne ecliptica Postremo adde aut si ibtrahe numerum graduum minutoruniarn uod a rum ad meridianum , ad quem tabuta exquibus Lune: motum coplatasti stilat verificate: Vt si intercaped' ungvi stellae rixae tuae consideratio nis fuerit minor, adde gradus&minuta ad meridianu notum, hoc est ad lonsilii dinem nota, locus tuae considerationis erit orientalior. Si vero maior,auher gradus de minuta a longitudine nota,hoc est, a meridiano ad que tabulae sun veri icatae de erit occidentalior locus tuae considerationis.