Artis medicae principes, Hippocrates, Aretaeus, Alexander, Aurelianus, Celsus, Rhazeus

71쪽

I G G Α N 1. LXVII tra medicos quosdam disputat, qui sinistrae manus Venam illam, quae inter minimum digitum atque annularem jacet, in rejectione sanguinis, incidi voluerunt : primus itidem mensuram sanguinis , quae aliquando emitti debeat , ad heminam scilicet, aut ad heminae dimidium, praescripsit : quod quidem aC- curatissimi scriptoris, Cl. Danielis Clerici, diligentiam fugit, cum A RETAEUM de hac re nihil prodidisse assirmet.

Haec de venarum sectione. Secuit etiam . nullo quod sciam authore inductu S , in cephalaea , Vertigine atque epilepsia , arterias :easque ad verticem, ad Oculi angulos , juXta

nasum , eaS tum ante, tum pone aurem sitaS , earumque majores quidem ramusculos

aperiri commode posse scribit quanquam harum utique, quae anterius ad aurem ja-Cent , nullam apud scriptores mentionem fieri perperam affirmet Severinus. De Cucurbitulis. Cucurbitularum usus apud AR E T IE U M uti & apud Hippocratem frequentissimus, in omnibus fere morbis, ubi sanguinem mitti oporteat idque tam in lentis quam in subitis casibus; in lethargo, Cephalaea , melancholia, epilepsia, Caeliaca atque iliaca passione, ac etiam hysterica, perinde ut in apopleXia , tetano , phrenitide , syncope, peripneumonia, cholera, jecoris,

72쪽

xxVIII Ρ R JE F A T I O aliarumque partium, inflammationibus. Et hoc quidem ille factitavit, pro morbi natura , diversimode, & in Variis locis. In melancholicis , cucurbitas jecinori & ventricu-IO , aut hujus ori admovet; dorso item aut inter scapulas, qua parte adhaerescit illi stomachus. In phreniticis, atque lethargicis, Vertici potius; in apoplecticis, & tetano CO Teptis, occipiti imprimendas esse censet. Et in hoc ultimo quidem affectu eae ab utroque spinse latere applicandae: sed parum admodum

flammae adhibendum : nam arcta cucurbitulae labiorum impressio dolores convulsionesque eXcitat: oportet ergo diu trahere, ac leniter potius, quam brevi tempore festinantes id efficere. Contra in pleuritide, cucurbitula debet esse magna, undequaque lata , & ad dolentem locum ambiendum CapaX: multaque sub ea flamma succendenda est; non modo

ut carnem attrahat, Verum etiam, ut ante ignis

eXtinctionem calefaciat. Extincto igne, si scarificando tantum sanguiniS detraXeri S, quantum Vires permiserint, evidentissimum est inpleuriticis auXilium. Cucurbitulas etiam siccas, sine ferro, quas

so aut inter scapulas , aut abdomini infra

umbilicum astigi praecipit.

De sanguisugis. Restat & alia sanguinis

73쪽

mittendi via, ab Hippocrate & Veteris aevi medicis haudquaquam memorata ἰ Cam primus , hirudinum ope , instituisse vel saltem scriptis mandasse , videtur Themison, Asclepiadis auditor, qui aetate paulo ARETAEUM pra Currit. Sed utcunque hoc fuerit Themisonis inVentum , nulla ejus apud Celsum nec etiam apud Galenum occurrit mentio. ARETHUS autem hirudines tribus in locis admoveri ju-het in satyriasi nempe ad sanguinem eX intimis locis educendum; in coeliaco affectu , eas post cucurbitulas apponit: in jecoris denique inflammatione, nonnullis hirudines magis quam scarificationem prodeste scribit: siquidem bestiolae morsus interius descendit,& majores erosiones facit: unde sanguinis profluvium, ab his Concitatum, aegrius supprimitur. Postquam autem animal saturatum eXciderit, cucurbitulam astigit, quae eX intimis partibus sanguinem jam attrahat. De medicamentis: ut in signis morborum eXplicandis, ea praecipue quae ad prognosin pertinent, A R E T AE V s Hippocratis authoritate stabilivit, quem Celso teste, recentioreS quoque medi Ci, quamVis quaedam in Curationibus

mutarint, tamen haec optime praesagisse fasti sunt ita in acutorum curatione ejusdem Vestigia presse secutus est, praesertim quo ad Victus institutionem, ac mistionem sanguinis.

74쪽

LXX γ p R R P A Τ I sMedicamenta, in peracutis affectibus, prae ter Vomitoria & purgantia, per OS sumenda, aliquando praecipit: sed ea neque Varia admodum, neque multiplicia. Horum quippe aegrotantium Optimam me delam, eodem duce, ab alimento peti judi-CaVit ; neque raro ea, quae aegrotantibus Offert, medicamenta eorum cibo, quasi furtim, immiscet. Cibum vero cunctis febricitantibus humidum esse aptissimum post medicinae parentem docet: ptisanae praesertim VariaS prT- parationes eXhibens, ejusque virtutes magistri

sui verbis praedicans; ita ut ad febrilem aestum temperandum sorbitionibus potissimum confidat. Itaque sive urinam cieri, sive humores attenuari, & incidi, sive sputa educi, sive alvum liquari cupit, cum ptisanis atque jusculis modo simplicibus, modo in quibus medicamenta ad id idonea dissolvuntur, id eXsequitur. Utcumque autem victu tenui in fe-hribus utatur, in iis tamen, ubi vires jam deficiunt, sicut in morbo cardiaco, sive is per se, sive eX alio, ut phrenitide, oriatur, a paulo Iargiori cibo, vinique praesertim potione , nullis adhibitis medicamentis, subsidium Unicum petit. Vinum enim, inquit, in substantia celeriter alit, usque ad eXtrema ubi-qUe permeat, robori robur adjicit, spiritum torpentem eXcitat, frigus calore temperat,

75쪽

humorum redundantiam comprimit, eXtro sum erumpentia atque diffluentia coercet: ad haec Odore suave ac jucundum est, ad confirmandas vires vitamque restaurandam ValenS,& ad mentem in furore mitigandam efficacissimum. Eo itaque uti praecipue cardiaco Utitur, sed cum ea cautione, ut neque in inflammationibus propinetur quoniam in his dolores auget sed ubi hae absunt, naturam

instauret, neque ita meracum, ut hominem inebriet nervosque offendat. Id ideo cum Cibo aquaque miXtum alias dari praecipit, eam mediocritatem interim secutus, ut neque aeger inedia consumatur, neque cibi copia opprimatur. Hac praecipue Via in curatione a Cutorum, quibus febres conjunguntur, nititur rvix nisi in pleuritide quidem & periplaeumOnia medicamenta paulo largius adhibenS , ea scilicet quae humores extenuent & ad transpirationem idoneos reddant, quaeque eosdem lubricos fluXosque ita ut per superiora educi possint, efficiant. In his itidem duobus

morbis medicamenta somnifera devorari jubet, quae ut antiqui omnes perraro praeceperunt, ita sub mortem, quanquam hanc ab iis acceleratam minime sensisse videatur, communi autem praejudicio deterritus, usurpari vetat. Nam si, inquit, in ipso strangulatus impetu & morbo appropinquante, id genuse ψ

76쪽

gus esse arbitrabitur. Siquidem & anodynis in i leo uti haud dubitat, theriaca puta , &C licet in eodem morbo somnifera medicamenta medico viX adhibere licere diXisset, nisi ita ut, cum praesentia mala haud evitari posse manifeste praevideat, aegrum aliquando graVitate capitis torpida sopiat. EX Omnibus autem, quotquot adhibet, tam ad

acutos quam diuturno S morbos, medicamentiS, praecipue Castoreo utitur: utpote quod nervorum

morbis mederi censeat, in lethargo scilicet, apopleXia , tetano, suffocatione hysterica, satyriasi, epilepsia , gonorrh a. Id itaque cum

inter Omnia concoctionem promo entia CXCellat , modo potui dat, modo in intestina infra injicit, modo in nares, utpote OmniUm sternutamenta eXcitantium optimum, inspirat: eXternis denique applicationibus, perfusionibus scilicet, illitionibus , Ω cataplasmatis immiscet. In curandis autem morbis diuturnis paulo frequentius medicamenta prTCipit , quorum praecipua sutit quae ad conCOC-tionem faciunt, uti absinthii succus, theriaca , mithridatium, Bestini antidotus, castoreum,&C. Praecipit etiam ea quae urinam mOVent ,

uti in jecoris abscessu & renum affectibus : at piando & sudorem mo Ventia qU22-que se spirationis vias fluXiliores essiciunt ,

77쪽

m 1 G G A N T. LXXIII

praescribit. Sed nuspiam ita proliXus est in

remediis adhibendis, ac in morbo illo omnium Contumacissimo, elephantiast. Id quidem obiter notandum, quod Hippocratem secutus uti quiete in acutiS multum utitur ,

ita ad diuturnos eXercitia marinae CommCΠ-

dat. Ilorum ille varia genera perscribit: quoenon modo in diuturnis morbis adhiberi vult, sed etiam post acutorum decessum, ubi ii in

longos transiverint. In ordinanda victus ratione valde accuratus est praesertim Omnia

quae ad lactis asinini, caprini, equini, Ovilli, etiam muliebris usum pertinent, multis in locis fusius eXponit. tuod ad externa remedia spectat, ea tam in acutis quam diuturnis morbis frequenti Uime usurpat. In hoc quidem cum Methodicis maXime Congruens, uti etiam in evidentium signorum descriptione ; Cum alio qui tam in Causis subtilioribus enarrandis, eae anatomia scilicet petitis , qUam in magnorum remediorum indicationibus , ab iis ut plurimum dissentiat. Itaque perfusiones, epithemata, fomenta, illitiones, cataplasmata, summigia , embre ma-ta , balnea, &c. Omnis fere pagi tali describit, ad refrigerandum & calefaciendum, ad humectandum & siccandum, ad relaXandum Rastringendum , ad emolliendas partes & roborandas , ut humores per habitum digeran-

78쪽

LXX1v ΡRRFΑΤ Io WIGGANI.tur, ut corpora fluXa & ad perspirationem apta reddantur. Horum materia modusquequo adhiberi debeant ubique occurrit. De sinapi sinis itidem & phoenigmis frequens est mentio : in quo auXilii genere saepius cum ARCHIGΕΝΕ conVenec , qui, docente ALTIO, de his multa scriptitavit. Quaedam denique ex Chirurgia petit; in epilepsia terebram cranio adhibet; in capitis dolore , ustionem; ferramentum igne candens in abscessu jecoris suadet; de aspera arteria secanda loquitur, quamvis sectionem ipsam improbat. In calculosis vesicam incidi jubet, locumque incisionis designat: ad urinam eliciendam cathetere , nisi inflammatio adsit, utitur. Haec fere habet Chirurgica & sane dolendum est periisse ea , non modo quae de hoc ipso argumento scripsit, sed quae de omni genere febrium, quae de morbis mulierum , quae de Pharmacia seorsim eXposuit. Ingens sane hoc rei Medicae dispendium, quod vel minima scriptoris elegantissimi monumenta interciderint.

79쪽

ARET TUM PRAEFATII.

s in Octam J. π1GGANI praefationem nolui premere. Sunt tamen aliqua , quae merito addas, tum quod nonnulla Cl. Viri placita recipere nequeamus, tum quod memorabilia aliqua AREΤΑΙ merita praetermiserit, qui a medicina fuerit alienuS. Et primum conjecturam illam , qua A R ET AE I Opera putantur cum ARCHIGENIS nomine ad posteros descendisse, nihil firmi habere videtur. ARCHIGENES Ut pneumaticus fuerit, tamen scripsit ad empiricorum morem, toties a GALENO ab reprehensus, quod neque causas morborum , neque discrimina temporum adnotaverit: quod demum nullo delectu insecura saepe & infida medica-

α Comp. med. sec. loc. L. VIII. L. III. L. VI. &c.

80쪽

LXXVIA L E. V. HALLERI

menta alia aliis sine fine substituerit, quod

quidem vitium in omnibus ARCHIGENIS locis reperias, qui a GALΕΝo conservati supersunt. Sed AR ΕΤΛus & causas & signa& tempora morborum sollicite adnotavit :in serie etiam medicamentorum, utut aliquanto fuit uberior , nullo modo tamen ad vitiosam illam AR Cui GgΝ1s abundantiam

se dinrisit. Ingeniose etiam magis quam A B-CHIGENEM, & quasi poetice scripsisse vulgo notum est , & demum Jonice, quod non reperias in ARCHIGENIS locis. Si peculiaria Viri merita requisiveris, multa Certe sunt. Quare addo iis quidem , quae WΙGGAN Us anatomici & physiologici argumenti citat, haec fragmenta. Columella nervus est humidus, estque bi

partita b). Eadem producta fistulae fit similis c)

Uteri mira mobilitas do Lien sensu Caret e Renps glandulae sunt candidiores , sinus

habent eXiguos , ad lotium eXColandum Cribrorum i nstar foraminibus pervios. EX Utroque nervosi tamquam fistulae canaliculi eX-