장음표시 사용
161쪽
cessit , ita ut in aliis Scripturae sacrae libris
factum est: quia nempe veteri isti, certis conis stricto numeris, modulando assuetae Christi,norum aures , . universaeque adeo Ecclesiae, alterius novitatem serre uumquam potu
runt. Indidem quoque Novum Vulgatae T stamentum exceptum est , sed levi aliqua emendatione ad Graecam veritatem in Evangeliis ab Hieronymo, in Epistolis ab aliquo Hieronymi exemplum assectante, vel ab ipso se sitan Hieronymo reformatum. Ac libros item Sapientiae, Ecclesiastici, Baruch , &Μachabaeorum ; tum Esther , & Danielis partes quasdam, & Esdrae demum tertium librum & quartum,ab Hieronymo neutiquam, suisse interpretatos, Vel inde perspicuum est, quod nullam iis praefationem praefixerit, itidem ut aliis omnibus a se conversis fecisse se auctor est. Sed neque ex Itala interpretatione, sed ex alia vetusta aliqua deductos esse facile ex eo colligitur, quod hanc in testimonium adhibuerunt Africani Tertullianus & Cyprianus ς & quae in Ambrosii libris exhibetur Ecclesiastici, & earumdem Danielis partium editio, quέmque Italam ipsam esse credibile est, ab eorumciem librorum Vulgata Editi ne non leviter dissentit. Si quis autem existumaverit unius esse ejusdemque interpretis partes illas Vulgatae, quae Hieronymi non sunt, errorem filum orationis varium , di diversa
162쪽
textura patefaciet. Italam illam totam ex Latinorum Patrum scriptis maximo labore coblectam consarcinare & renovare studuit Fl minius Nobilius Lucensis r unde sacrorum voluminum purὶ, presse, religiose interpretandorum quivis documentum capere possit. Verumtamen cum pannos illos e Patribus undique corraserit Nobilius; at non Italam unam, sed complures alias Latinas, passim, ut diximus, tunc temporis emergentes, &omnium usui permissas promiscue Patres usuris parent ; imo pro captu suo loca ex tempore
saepe converterent, Vel ab aliis conversa m moriter recitarent; cumque e septuaginta
Senum editione istis prosecta sit Italica; Si tinae autem, quam puram illam esse, Hexaptis intextam eruditi propugnant, Nobiliana consentiat; certissimum est non facilius in No. bili ana Italam, quam aliam quamlibet reperiri posse. Quod si conjecturae tamen locus est, quam in operibus suis illustratam commentariis descripsit Ambrosius, hanc Italam
ipsam interpretationem esse assirmaverim. E
quamnam enim libris suis inseruisse Italum Episcopum verisimilius putem, quam quae
in Italicis exorta regionibus, apud Italos nomines , & in Italiae Ecclesiis supra reliquas omnes potissimum celebrabatur Z Quod amtem Psalterium exhibuit, nonne ipsum illud Vulgatae Psalterium est, ex Itala aesumtum.
163쪽
Lucae praeterea Evangelium n6nne iisdem reis petit verbis , quibus in Vulgata conceptum, ex Itala veteri deductum est, exceptis duntaxat iis, quae ab Hieronymo correcta sunt: ex Itala itidem depromta censuerim testimonia haec, quae lucubrationibus suis inseruit Rufinus Aquileiensis Presbyter, quem ea usum Scripturae expositione credibile est , quae in ejus patria vulgo circumferebatur ἔ nedum Hieronymiana , quam Vel nondum evulgatam esse acceperat , Vel propter Auctoris odium repudiaverat. Utraque porro Italam dico & Hieronymianam nullo dignitatis dis crimine deinde usurpata est , & ex utraque testimonia sumere se declarat Gregorius M gnus, quod ambabus Romana uteretur Ec
clesia. De Vulgata quid sentiam , & ab aliis judicari velim , & jam supra satis dixi, & plura
post conspirantem Patrum & Ecclesiae con-11. Ebrai. sensum dicere, ineptire est. At illud a me pe-ci, sexqς 3 nὸ fuerat praetermissum , quod diligentem
librorum quoque Videtur commemorationem pollula-
άζ .. 're : Tobiae & Iudith libros, priusque Ma-
' chabaeorum volumen, Ebraico primum, hoc est, Chaldaico , & Syriaco sermone conflatauisse Origenes, & Hieronymus prodidere; si, inde Graeca, quam terimus, interpretatio, &
rq Uulgata Latina ortae sunt: utramque vero si InVlcem contuleris, tanta apparebit distensio,
iat vel e diversis eas profluxisse exemplaribus,
164쪽
talia multa sua sitisse aetate scribit Hierony- -- mus , Vel summa alterutram libertate filisse ac- ' ζ' Curatam fateare. Quin & ipsa a Iudaeis Ebrai fce postmodum conficta Tobiae interpretatio, quam a se discrepantem ediderunt Μunstein rus, ει Fagius & cujus exemplar manu des.criptum, ad Μ steri editionem propius a cedens apud me est, a priotibus illis ita discedit, ut aliunde derivatam esse non inepth coniici possit. A Graeca tamen, qu m ab Hieronymi Latina longe propius abest, ab eaque descendisse vere Scaliger meus existimabat. Ebraica quoque Matthaei duplex extat con- Versio , quarum prior Sebastiani primum Μuineri, atque iterum Iohannis. Quinqua borei opera in lucem ven it ; altera a Iohanne Μercero Latinὸ explanata, Iohannis demum Tilii beneficio publicata est. utraque a Judaeis λ Latina interpretatione conversa est. Iam vero aliquibusne locis causae suae faventes illi veritatem imminuerint, sensusque mendaciis vitiarint, non quaero: unum id perspicuum est, summam caeteroquin in iis sententiarum, verborsimque curam splendescere:quanquam incomtior est prior illa Μuntari, & aliquam do etiam, ubi lacer deficeret Codex, ab illo resarta & expleta; cultior altera Tilii, & nitidior , sed levi tamen & exiguo inter eas discrimine; utraque vero deformata erroribus,& interpretum imperitiam prodens. Huic
165쪽
Evangelio Epistolam Pauli ad Ebraeos, Ebrai
itidemetatino, nisi me animus fallit, reditam, nec minori quam Evangelium ipsum religione & diligentia interpretatam ΜΘst rus conjunxit. Quas vero a Iosepho Ben G Hon, h Danielis & Estherae reliquiis & uir que Machabaeorum libro traductas historias edidit, omnino ex interpretationum censu e punximus; nulla quippe servata lege & ordine , totis insertis capitibus, totis detractis, non tam interpretem, quam imitatorem sese gessit Gorionides ille Quod si Ebraicum illud Jssu Sirachidae archetypum, unde Graeca, qua fruimur, prodiit Ecclesiastici conversio nobis temporum diuturnitas servasset , nobile scilicet & luculentum interpretationis instar haberemus; at pari, quo superiora illa, casu
intercidit. Caeterum probabile est, non Interpretis nimiam licentiam, sed exemplarium potius Graecorum varietatem causae fuisse, cur Latinae illius interpretationis, quam habemus , tanta esset ab archetypo discrepantia, quantam ex utriusque contentione deprehendimus. Scriptum Ebraice Librum hunc vidisse se narrat Hieronymus: verum ε Graecis Ebraica isthaec, non ex his Graeca esse expressa; neque ipsum Iesu Sirachidae exemplar hoc fuisse sciatis. E Graecis quoque, vel sertasse e Latinis translata est a Iudaeis recentioribus Ebraica Libri ejusdem descriptio, quae sic
166쪽
bi extare fertur. Falli porro certissimum est qui libros illos, quos in Ebraeorum licEt C
nonem non admisses, Alexandrini tamen Judaei, ipsiaque adeo Christi Ecclesia recepit, a
Theodotione Graech fuisse expositos arbitrantur. Nunc autem ad recentiores Bibliorum interpretes ire pergamus. Quod antequam facere ingrediar, id Vos praemonitos esse velim, quaecumque a me in novarum Scripturae interpretationum laudem, reprehensionemve dicenda sunt, ab omni, circa tritas de
religione controversias, studio sere seposita,& quotiescunque interpretis commendabo fidem , eam me spectaturum, quam auctori suo interpres, non quam Deo Christianus homo praeliare debet. Primus postremis hiscer Augu- temporibus nomen suum duplici sacrorum li-Elihi. brorum interpretatione, altera ex Ebraeis, EChaldaeis altera celebravit Augustinus ille Justinianus, de quo mentio modo a nobis iniecta est: verba verbis totidem, i1sque selectis nec impuris in utraque retulit, fidemque suam ac diligentiam doetis omnibus approb vit. Id adeo ex Psalterio ejus , quod unum ex immenso hoc opere, typographico labore excusium est, statuere licet. Id si indocta illa aetas majori favore excepisset, &nobiles eruditi hominis labores adjumento aliquo & opibus promovisset, universam
Scripturam simili ornatu decoratam, & pari
167쪽
interpretationum numero ab eo litatam ha- . beremus. Hujus aetati conjunctus est Sebastia-x . Seba nus Munsterus, Bibliorum interpres saneiauha is doctus, in Ebraica semper stylum collineans, 'ad eaque nunquam non se componens; nec ideo tamen Latini coloris negligens, in ejus quamvis linguae elegantiis parum se torserit. Quod si quando obscuris explanandiS, Unam, alteramve dictionem e proprio penu adjecit, certis illam notis homo religiosus insignivit: quo adulterinis lector germana seponeret. Leonis Decimi Pontificis Maximi hortatu& ope idem felicissimo successu tentavit San-x s. santisteSPagninus Lucensis: Ebraicae quidem ve-r3gmni ritatis ubique ad Verbum retinLns, majoremque ejus quam Latinitatis rationem habens, persectar propemodum, & absolutae sanctorum voluminum interpretationis exemplum dedit. Attamen ut punctum omne serre difficile est, quidam in eo nimiam diligentiam,
ambitionem, ac curam; tum morosam minutarum quarumque rerum ac levium assectationem , inconcinnitatem etiam , & obscuritatem culparunt; reclamantibus licet Rabbinorum peritissimis, quibus summopere probatur interpretatio haec, ac reliquis anteponitur. Quo magis etiam Ariae Montani apud nonnullos ostendit emendatio, ut quae Pagnini rudem interpretationem, neque valde cultam , nova etiam barbariet & squalioris acces.sione
168쪽
sione contaminarit; sed unica fidissimi inte pretis, & libraicae linguae tironibus perutilis
laude contentus, imperitorum spernit comitia. Santem in eo munere cepit Isidorusi Osidori Clarius Brixianus, Episcopus Fulginas, non si' Τ tam novae auctor editionis, quam Veteris, uti in operis sui fronte praenuntiat ipse, emendator & corrector: cujus tituli modestiam & veritatem , alioqui laudabilem, immerito castigat Μelchior Canus. Hoc autem nomine non magis inter Scripturae Sacrae interpretes, quam Conradus Pellicanus, Lucas Osiander, aliique, videtur esse referendus. Quid de Leonis Judae editione pronuntiem, incertum m
faciunt varia de ea hominum judicia : hinc enim eam quasi impuram, indoctam, fabulis i farraginibusque consutam proscindit Genebrardus; & ejus antea nomine a Parisiensis hujus scholae Theologis arcessitus, solum Vertere coactus fuerat Robertus Stephanus rinde vero Hispanorum Tireologorum tulit suffragia , ab iisque Lugduni & Salmanticae recusa est. Cujus rei memoriam quoniam in praeclaro historiarum nostri temporis libro
complexus es, Thuane, quae de his a te consignata sunt, non aegre, puto, hic reteXes. TH v. Illa quidem a me non uno loco scripta
sunt, recolligam tamen, & nihil tibi post tanti recusabo, quo facilius, quae petimus, largiare. Novam Bibliorum conversionem K Tigu-
169쪽
Tiguri inchoaverat Leo I udae, cuius absoIuistionem quum repentina Viri mors peremisset, affecto operi collegae, quorum fidei a moriente Leone fuerat religiosὸ commissum, ultimam manum imposuerunt; Theodorus nempe Bibliander, Conradi Pellicani & Petri Cholini opera adjutus. Anno primum MDxLiii Tiguri publici juris facta est haec interpretatio. Eam verb biennio post edidit Robertus Stephanus, additis suis sub Francisci Vataui nomine annotationibus. Quamvis autem celato auctore hanc interpretati nem sparsisset Robertus, rem tamen subodorati Theologi Parisienses acriter ipsum exagitare non desierunt, donec perpetuae confitet tionis pertaesus Genevam concessit. Caeteriimmitius in interpretationem hanc se gesserunt Hispani Theologi, eέmque recognitam non semel ediderunt, FR. Mihi vero Roberti Stephani numquam probatum est facinus, quum hanc Tigurinorum editionem , surpreta Leonis Judae, aliorumque nomine, ad V ulgatam adjecit, & annotationes suas novae doctrinae, passim jam in Galliis inolescentis, seminibus conspersas in lucem dare cogitans, insidioso eas Praelectionum Vatinii titulo
apud incautos Venditavit: quumque aliquot post annis novam molitus editionem, Santis Pagnini interpretationem, ex auctoris αὐ---φω, & Vatabli Praelectionibus , ut ipse
170쪽
ait, emendatam; ut ego iudico, ad arbitrium suum interpolatam cum Vulgata publicavit.
Non tam ergo Tigurinorum editionem Parisienses Theologi , quam Stephani fraudem
culparunt. Quamvis autem harum ed1tionum neutra, neque iis adtextae annotationes Vata-blum auctorem habeant, Utraque tamen,
quod mirere, Vatabit nomen hodie prae se fert, & recepto apud omnes usu Biblia Vata-bli ambae appellari consueverunt. Tu nunc, Casaubone, quo loco a nobis Leonis Iudae interpretatio habenda sit; uti incepisti, docere perge. CAs. Constans ea sere est doctorum hominum sententia, recentioribus illam, cum fide & doctrina, tum perspicuitate antecellere; cui sane, si1 Santinam seposueris, refragari religio est: elegantiae tamen ac perspicuitatis studium detraxisse nonnulla fatentur de indole, deque verborum fide &situ, qui ut ex ipse Hieronymo sanximus, mysterium est;& venerandam illam dictionis simplicitatem asci titio lepore, sic tanquam nativum venustae formae decus illito fuco, fuisse sublatam: ut
non conVersionem, at paraphrasin qSalmanticenses appellandam illam censuerint. Parem etiam Tigurini Graecis Veteris Testamenti libris curam impenderunt, quorum con Ver tendorum negotium in se receperat is, de quo
dixisti, Thuane, Petrus Cholinus Tugiensis; cujus operis editio quo die per typogra