Petri Danielis Huetii De interpretatione libri duo : quorum prior est, de optimo genere interpretandi : alter de claris interpretibus.. His accessit De fabularum Romanensium origine diatriba

181쪽

b. a.

eidemque praesertim Messiae imposuisse, atque

inde porro Arabicam conversionem Arist telem, Galenum , & in Almagesto Ptolemaeum fuisse consecutos. Huic ergo praecipue aetati Arabicae debenturGraecorum auctorum interpretationes: cum alii quoque Chalifae, iisdem studiis dediti, volumina Graeca colin legerint diligenter, & a Constantinopolitanis Imperatoribus ad semissa patrio suo sermone reddi curaverint; cumque Justiniani arvo,hoc est, ducentis ante& quinquaginta circiter annis , Chosroen Persiarum Regem Platonis &Aristotelis aliorumque libros Persico jam sermone donandos curasseprodat Agathias.Nam Persas quoque eadem bonarum literarum ex Graecorum libris hauriendarum cupiditas tenuit. Itaque nobilissimos gentis hujus Scriptores Pers1ce loqui instituerunt, sive conversos de Graecis exemplaribus, sive de interpretationibus Arabicis, ubi Graecorum exemplarium copia deesset, Vel Graecae loquelae peritia. Operam suam huic exercitationi impendisse praecipue fertur Codgia Nesir, cujus

plurimae interpretationes celebrantur: de quibus quid nobis censendum sit, ex Arabicis, unde fere propriis cumulatae vitiis provenerunt, arbitramini. At nunc his praetermissis, Arabicarum illarum interpretationum praecipuas duntaxat, quasi per saturam, colligam.

Nobilissima omnium illa Euclidis, ipsorum

182쪽

Arabum judicio, esse fertur; Romae Sixto Quinto sedente edita; Euclidis tamen sensus

foede corrumpens, methodumque & ordianem, in quo libri totius vertitur praestantia, praepostere distorquens : quae quum tanti ab

ipsis fiat, reliquae inde facila spectari possunt.

Apollonium quoque Pergaeum de Graeco secerunt Arabem , eaque adeo lingua septem legi Conicorum libros dicunt, quorum quatuor tantummodo Latine redditi apud nos

CXtant: at ea nondum, quod sciam, huc allata est ex oriente interpretatio. Arabice itidem Theodosium Tripolitana loqui docuerunt; quanta fide, malo vos a Iohanne Pena Ph. Ana insigni Mathematico, quam a me audiatis: sic ille, Si quis Theodosium ex e rabico vem Sphin suo , oe Vmetiis excusium cum Graeco conferat, ncredibile discrimen, non modo facilitatis, sed

etiam brevitatis inveniet. Primo enim Theodosius sex , septemve definitionibus tantum con tentus fuit r at ea rabes alias septem , e ruefereseupervacuas adjecerunt. Theodosius multiatudinem Theorematum consilio vitavit, ει to. tum Sphaericum negotium sexaginta Propositio-mbus absolvit e at e rabes hunc numerum triente auxerunt, ta pro siexagenis oditogenas cmmularunt. Theodosius singula Theoremata ita monstravit, ut nullam demonstrationis partem omiserit : at a grabes adeo Theodosii Demonstrationes decurtarunt, ut necessaria pleraquerellis

183쪽

relique t. 4 c, ut et dicam, Arabes hune auctorem tam diverseumfecerunt, ut vix ullam

ejus1peciem retinuerint, sed praestantissimi , taclarissimi Mathematici doctrinam facillimam

variis ambagibus ob rarint. Locum prolixum olim mandavi memoriae, propter m mentum rei, & nunc vobis recitavi, quo s

cilius de reliquis possitis conjicere. Arabicae Autolyci interpretationi quam parum cum Graecis conveniat, testis est Iosephus Auria in ea Praefatione, quam Autolyco a se edito praefixit. Nec melius vero in Herone & Pt lemaei Almagesto, quod anno Hegirae CCXII. Almamonis Saracenorum Regis jussu trans tum est, aliisque, quos recensuimus, Vers tos Arabes esse crediderim. Ptolemaei sane Planisphaerium Arabicὸ a Μassem Arabe redditum , & Latine ex Arabico a Rodolpho Brugensi conversum si contuleris cum Latina Federici Commandini interpretatione ε Gra eo grchetypo derivata, quae sit Arabibus imterpretibus fides adhibenda, clarὶ intelliges. Innumeros e Galeno, Paulo AEgineta, &Dioscoride pannos operibus suis adtexuit Avicenna, innumeros itidem suis ex Platone, Aristotele, Themistio, aliisque Graecis Scriptoribus R. Μoses ben Maimon, quem quidam Graece peritum fuisse volunt: verum I sartoseos,& aci arbitrium reconcinnatos,suique

plane dissimiles. Meminerimus tamen, quod

184쪽

adnotatum 1a m nobis est, aliud esse interpretari,aliud auctorum Ioca colligere & proferre; ne temerε sertis Μedstorum Arabum principem,& Rabbinorum doctissimum culpemus.

In Dioscoride praeterea quam Vanam operam posuerunt Arabest ejus tamen maximam par tem in Abenbitare conversam,neque a Graecis omnino absonam & alienam reperiri fatendum est. Galenum autem, Cebetis Tabulam, Aria

stoteli adscriptos De Philosephia AEgyptio

rum libros ab Abenama Saraceno Arabichredditos, alisque ejus opera sere omnia, non ex Graecis sontibus, sed e annis lacunis, iliaque contaminatis deducta, Aurea Pythagorae Carmina, Catonis Disticha , Alexandrum, Themistium, Nicolaum Damascenum, aliaque compluria, vel assecuti non sunt, vel si

quando mentem eorum perspexerunt, vitiosa interpretatione foedarunt. Fabulas morales Ripaei Brachmanis ex Indico Sermone Persice primum convertit PerZoes medicus Chosrois

Perserum regis jussu , qui floruit Justiniani

temporibus. Arabicam deinde interpretationem adepta est Persica isthaec, Abujafaris Al- mansoris Chalisce mandato. Arabicam hanc demum interpretationem Persae iterum linguae suae reddiderunt. Interpretum illorum intemperiis ut discerptum fuerit ac truncatum hoc opus facile spectari narrant ex Persica conversione, quae ad Arabicam

L. exacta

185쪽

exacta est,' si cum Graeca a Symeone Setho accurata confligatur. Neque ab ea interpx tandi licentia declinatum Arabem quemquam facile reperias.Parem itaque tenorem ab

iis servatum existimare licet in Aristotelis&Galeni operibus ab Honaino', ab Isaaco, a Thebith ben Corrab, a Theodoro aliisque plurimis, Arabice, vel ex Arabico Syriace conversis; parem in Conciliis Sacris, in C, nonibus A postolorum, in Basilio &Cht sostomo; parem in Thalmude, qui Arabicam interpretationem meritus est, quo tempore sacris Cossicisus vertendis incumbebat Saadias Gaon; parem in Arcano arcanorum,

si modo ab Aristotele primum ad Alexam drum scriptus re ipsa fuit liber hic, uti suisse

fingitur ab Arabibus, non nativus est ipsin . Tum scelus; parem in insigni illo Animalium Dialogo, qui ex Graeco archetypo prodiisse dicitur; parem in Labiorum libris, quos Arabice vel ex Chaldaico, vel ex AEgyptio sermone interpretatos trivisse se testatur Maim nides, & in celebri illorum scriptione. De agricultura, Rabbinis saepe memorata, quam Arabice ut & alias plerasque Labiorum scri tiones explicavit Aben Vachascliij ah, explicavit & doctus ille Maimonis filius; parem denique in sexcentis hujus generis interpretati nibus, quae nondum pervenerunt ad me, &de quibus mihi, nisi ex aliena fide, loqui fas

a Di iii co by Cooste

186쪽

INTERPRETIBUS. i 63

non est. Fluxa hac autem & sublem interpretationum fide ab Arabicis studiis quemquam deterreri nolim. Graecos quidem , &inventam, excultamve a Graecis doctrinam inter Arabes si quaesiveris, oleum & operam perdideris i at ab Arabibus Arabismus ipse, Arabumque inventa petenda sunt. Vitium . illud, quo cumulata est erudita haec Arabum natio. sustuleris, in reliquis doctrinae suae ac sedulitatissimam tuebitur, & fortasse su- ιperabit. Inter I udaeorum Magistros, pauci quidem, sed nonnulli tamen huic interpre- tandi studio se dediderunt. Diodori Tarsensis, & Theodori Mopsuestent opuscula Syriace s. Armenice, & Persice vertisse Ibam, aliosque Nestorianos cognoscimus ex Actis Quintae Synodi , & ex Breviario Liberati.

Ethica Aristotelis Ebraia retulit, anno Chri- .' tisti M. CCCCv. Metrius Regis Castiliae Medi- Syriacis ecus. Euclidem & R. Jedaiae selectas Margaritas ex Arabico in Ebraeum convertit R. Μ ses Aben Tibbon sub saeculi xui. finem. R. Salomonis ben Gavimi selectas Margaritas, Arabicum opus Ebraico sermoni reddidit R. Iuda Aben Tibbon. Idem etiam librum , cui cium cordium titulus est, Arabice primum

si R. Bechai sene, circa annum M. C. LXI.

conscriptum Ebraich representavit. Abint ris quoque Arabicum Tractatum De princi

187쪽

E braice reddita est ab ignoti nominis interprete. Ebraice reddita a R. Iacobo Romano Ar bice scripta Grammatica R. Ionae ben Ga- , nach. Redditae itidem Ebraice a Charisio Collectiones R. Ithiel Chariri, scriptio Arabiaca. Ebraich redditum de Arabico Arcanum

arcanorum supra nobis memoratum. Ebraicὸ

reddita a R.Noacho Epistola A rabica Maim nidae ad R. Nathanaelem aliosque Iudaeos ver sus meridiem habitantes.Ebraice a R. Iuda Α- nTibbon reddita Maimonidae ejusci Ara. bica Epistola de mortuorum reditu ad vitam. ratch a R. Calonymo redditus ex Arabico

Abulsaphe Dialogus animalium, de quo proxime dixi. Mutammedi Ferganensis, quem vulgo Alfraganum appellant, Chronologica& Astronomica Elementa de Arabicis ita mbraica secit R. Jacob filius Antolii, ut Iohannis Hispalensis interpretatione veriorem, inteis priorem , & omni ex parte meliorem dederit. Eximium doctissimi Maimonidae opus, Dimctorem perplexorum, loquela quidem Arabica compositum, Ebraica autem explicatum, penes Scaligerum utraque lingua scriptum est, ut didici ex ipsius literis ad me datis: cujus interpretationis auctor est R.Samuel A en Titabon. Memoratur & alter libri ejusdem interpres R. Iuda Alcharisi, verum absonus & inconcinnus. Editus quoque est a Johanne Isa

188쪽

eo Levha Liber, cui Spiritusgratiae titulUS est, R. Aben Tibbon ex Μaimonidae Ductore perplexorum in Ebraicam orationem c Versus, & in epitomen contractus: Aaronis Pandectae medicinae, Arabice & Syriach sunt expositi. Arabici primum de Graecis, de Arabicis deinde Ebraei facti sunt Plato, Aristoteles.& Aristotelis interpretes plerique, Galenus,& Galani Epitome a Maimonide Arabice lucubrata, A sopi Fabulae, aliique nobilissimi Scriptores Graeci.Arabicam librorum Aristotelis Compilationem Ebraich reposuit R. Schem Tob Phatheira. Vix ullus Aristotelis liber est, qui non vel Arabicus, vel Syriacus factus sit.Insignis praecipue fuit in eo interprotando labor Honaini ebn Isaac, Isaaci filii Ho-naini hujus, Yahiae ebn Adda, Aba Scharmataei, aliorumque, quorum supervacanea foret recensio. Quaedam etiam Philosephi huius , scripta Tartariacam interpretationem serun- . tur esse adepta. Nec eximiorum illorum A rabum, Avicennae, Averrois, plurimorum que

hujusmodi libris Iudaei linguam suam carere

passi sunt. Sed & Latina asciverunt quaedam, velut aureum Boethii libellum De consolatione Philosophiae, quem Ebraico sermone retU-lit R. Samuel ben Banschat, Graece sortas.

se, ut alia ejus opera, conversum. Multorum e Graecis Patribus Scriptiones literis

Syriacis mandarunt gentis hujus Christiani,

189쪽

Μaronitae, Jacobitae, &Nestoriani. Sapienatiam Salomonis Chaldaice scriptum vidisse se testatur R Moses ben Nachinan , Versam nempe de Graeco, si quid sapio. Homeri liabros aliquot Theophilus Edessenus vertit Sy- riace. Theophrasti Metaphysica Syriace e posita , Arabice transtulit proxime laudatus Ythia;alios ej usdem Auctoris libros Abraham ebn Tacwin. Nicolai Summam Philosophiae A ristotelicae, atque item Pauli AEginetae opera nonnulla idem ille Honainus ebn Isaac, dequo dixi, Syriace representavit. Ebraeus is fuit&mqdicus,& circa annum reparatae salutis octin

gentesimum septuagesimum floruit, neque quisquam Graecae doctrinae spoliis populares suos majore studio ditavit. Hujus vel igia in transferendis Veterum operibus sectati sunt Isaacus eius filius, & Hobaisus ebn Alasam, s roris filius, cujus interpretationes pleraeque Honaino tribuuntur. Nec segnes fuerunt C pti & A thiopes, Armeni & Indi, in trans serendis optimis Graecorum monumentis. P trum Graecorum scriptiones bene multae Coptico sermone expositae sunt; ArmenicoChrysostomi opera; Concilia & Auctores Ecclesiastici complures AEthiopico,Homerus etiam Indico, ut discimus ex Dione ChTysostomo.

Verum cum interpretationum harumce, Vel

exemplarium, E quibus deductae sunt, copia adhuc mihi nulla facta sit, ab omni me, circa

190쪽

interpretum fidem praejudicio sustineo. Pe paucas tantum istas, quas possumus, ex arche- . typis aestimemus. Aristeam e Graeco Ebraice transtulit R. AZarias dumaeus, prolixo quidem sermone, & distuso; subobscuro laihilominus&dissicili; suam tamen circa sententias religionem egregie tuetur. Dissimili usius est ratione in convertendo Ebraice Pseudo-Phialonis Iudaei Breviario temporum, quod libro suo Meor enajim intexuit, adeo peruersum &mutatum, ut vix agnosci possit. Apud me est

vetus codex quo praeter Abintarem supra laudatum,& Ptolemaei tractatus aliquot, AleXan,

dri Aphrodisaei liber de A nima ab Isiaco BenHonain Arabice redditus, a Mose nescio quo Ebraice conversus, alisque ejusmodi nonnulla comprehenduntur: in quibus si ab exemplaribus dissensio aliqua inest; inest vero, &maxima quidem, illud Arabibus potius quam Judaeis vitio vertendum est: usitata quippe sere apud Judaeos, &a multis recepta est ad verbum interpretandi consuetudo.Galeni & Ari- stotelis libros verti se laudatos a me,Honainum Isaaci filium, & Isaacum alterum, hujus Ho-naini filium, & jam dixi, & testificatur Mai- R. monides: Arabiccne, an Ebraice, non appo-z

niti ex ejus verbis unum id illos studuiste di- R IU LCaS, ut Ore rotundo loquerentur; at sententia 'tamen ejus attentius perspecta facile intelligas de verbis eos, Verborumque ordine tantum. L remi.