장음표시 사용
231쪽
aitque ipsam quidem esse particularem a ceteris omnino distinctam, diuersamque , sed dici posse quodammodo generalem. Non quod caussa sit ceterarum hoc enim soli concessum est amori, quem radicem omnium passionum Sanctus appellat Augus sinus, sed quatenus, ex concursu multarum,ipsa cons Ergit. Non enim excitatur Irae motus, nisi propter aliquam militiam, aut dolorem illatum ,&nisi adsit desiderium,&spes vicistendi. Adde etiam, voluptatem. Hinc est quod Aristoteles in definitione irae ponat cum appetitione dolorem ,& in explicatione definitionis apponat etiam voluptatem , di spem . adde quod ex spe oriatur audacia , . Neque haerendum est in eo, quod quidam dixere, iram scilicet
componi ex militia , ac de si uerio . haec enim non est compositio. aut coagmentatio unius rei ex multis veluti partibus, sed consociata optumum rerum , aut conse uti O vmu, ab alia . Ex tristitiae enim ,& dolore, ac desiderio nas itur ιra, neque resere, quod illae ex parte concupiscibili deri uentur , haec ex irascibili. Habent enim ambo h. cc capita via lonem In anima , Ita ut passiones ex uno emerguntςs prouocare alias possint, qua alterius sunt regionis . Quo etiam sensu accipiendum puto Samstum Augustinum dicentem . Iram in odium crescere, qua de re dictu me itin tractatu de
EXPENDITUR DEFINITIO IRAE ALLATA
A SENECA. - , Assertur ex tibro mundo Seneca aran reto correptus. a Lipsio tectus , sed non perfecte . A nobis omnino des in . at in rimo libro iram d finit,quae concitatio as Esi requiritur ιn ira mens Senecaei assertur . nec Aristoteles videtur opponi . Εω-cidatio praedictis datur . Ratio duplex. yroponens praecipiens illam sequitur.hane ira quandoque preti. quando ira peceatum est . quando ante, mis rationem excitatur, eius, di ab rum perturbationum in oriendo discrimen .
Huius definitio est . Ira est eontitatio animi ad vit Anem volun
tate , ς' iudicio pergentis. Quhm ante uam ad tria linam vo- .cemus, libet hunc auctore in tantisper explicare. Ait e go i ple. uuorsum bac quaesti opertinet 'mi silamus , qutdsit ira . quo loci Muretus , Nonne , inquit, priore bbro profligata iam haec quae tio erit ' neque hic tam fisaeritur , quid sit ira , quam quas, anim mel oceupato , v res habear . Existimat ergo Muret is pro eo , quidsit ira, legendum, quid post ιυ . Lip-
232쪽
Lipsio non sedet Mureti iudicium. Aliter enim putat. Vt contextus illum docet . docet enim , inquit, hoc secundo libro Seneca naturam irae omnem, formam , initia ,progresius , sist quomodo sedari, tol-ue possit. Accedit ad mentem Senecae , sed non attingit. I'riore libro Seneca irae definitionem, aut potius definitiones attulerat communes ,& ex aliorum opinionibus Philosophorum acceptas ;neque illi curae fuerat exactam irae definitionem , hoc est ex icholasticorum depromptam producere in apertam lucem. Quamobrem ita habet in primo Aractotelis finitio non d nomis abes; ait enim iram esse cupiditatem doloris reponendi. quid inter nostram, sty hanc sinitionem intersit, exequi longum est. Exequitur autem hoc ipsum Seneca libro secundo , ubi docet iram esse concitationem animi,&cet. nullo ergo modo corrigendus Senecae locus.
Sed quo in loco , inquies, primi libri, iram Seneca definiuit
hoc autem si secit certe ante caput tertium fieri oportuit; capite enim hoc tertio . Diximus, inquit, iram cupiditatem se paruae exigenda . Ita est, fateor cum Mureto, & Lipsio , & ceteris omnibus, qui in libros Senecae de ira commentati ilant. Existimant vero hi factum a Seneca esse in capite secundo, quae tamen pars perierit. Lipsius vero illam resarcit ex parte per ea , quae habet Lactantius. Definitiones, inquit , Lactantius , Seneca enumerauit in librisi, quos de ira composuit. Ira, inquit, cupiditas ulcisiendae iniuriae . Abi, ut Posido-mius , 5cc. Cupiditas puniendi eius a quo te inique putes Iesum. quidam ita H iunt. Ira eri incitatio animi ad nocendum et , qui aut nocuit, aut nocere voluit. Gla ipsa his sed di plura fuere . ait Lipsius . Ex quibus vides Senecam in his definitionibus non apposuisse quid esset ira ex
Stoicorum sensu, & sito, quod erat contra Aristotelemi. Iram scilicet esse concitationem animi, &c. quod in secundo libro de ira facit. quod nos nunc examinemus. Sed explicato iam Senecae scribentis ordine ; redeamus in viam. a. Concitationem animi Seneca, intelligit, non quamcumque , sed illam , quae consequitur deliberationem voluntatis, & rudici j . Est enim impetus . nunquam vero impetus sine assensu mentis est. neque quemcumque Impetum , aut concitationem accillit, sed eum, qui ratione transilit, quique . eam secum: transuemum rapit, ex quo duo sectu undur. primum omnem iram malam
esse ; secundum iram in solo homine non in brutas esse, de quibus a nobis in priore libro dictum ab uinde est, & interius etiam ali- suid addetar. Iam suum illud principium sic probat Seneca . Neque enim inquit , de ultione, & poena agitur animo nesciente, & antea de hoc ipso sic dixerat . Nobis placet nil iram persi audere, sed animo approban-
te . Nam Lpeciem cupere acceptae iniuriae, 6st vhionem eius concupiscere, Κ τ- utrumque coniungere, nec dis debuisse, vindicari deάera non est eius
fusa omnino. seneca vera deseu G.
233쪽
impetus , qui sine voluntate ne Hra eoncitetur . Alesimplex est,his compositus, sist plura continens. Intellexit aliquid, indignatus est, damnauit, vicisti
tur . he non possent fieri, nisi animus eius, qui tangebatur, assensus est.
Itaque iuxta Senecae mentem ante Iram praecedunt reflexiones,& comparationes rationis refercntis iniuriam alterius contra taillatam, & poenam contra alterum inserendam , ad quam Compa rationem voluntas , & iudicium accedunt, quibus accedentibus,& irascendum esse decernentibus . Ira demum aduocata Consurgit. Haec Stoicorum est doctrina. Neque huic contraire videtur Aristoteles . docens, quod ratiocinans conserendo , quonia oportet omnino quippiam oppugnare, irascitur statim . quae verba ostendunt ad iram suscitandam necessarium esse, ut aute eat collatio , & ratiocinatio intellectus. Adde quod animantia, quae ratione carent non possunt ad ea attendere, quae sunt ad alterum, qualis est ira , quae veluti iustitia computatur. Haec autem cum sit ad alterum in ratione ellia statuitur. Ad haec omnia elucidanda, asserimus necessarium quidem esse, ut ratio iram quodammodo praecedat. Ira enim in Aristotele co n- sequitur rationem, quia ad alterum est . Sed ratio duplex, proponens una, seu de nuncians; altera praecipiens, seu imperans . haec posterior necessaria non est , ad hoc, ut appetitus in iram excandescat. Satis est prior. Quia ut primum intellectus percipit iniuriam sibi factam , potest , appetitus, imperium voluntatis praeuer
tere, atque excitari ante determinationem voluntatis sponte ad ultionem faciendam . Quo euentu nec dum intellectus imperauerat ultionem , nec voluntas sese intellectui coniunxerat. Optime id , sed paucis expressiim ab Aristotele est , Ira eum ratione, Inquit,
non tamen cum ratione, it ratio iubeat, sed inuectam contumeliam, causifamuesignificet. quo etiam euentu ira non dum pro peccato saltem graui habetur . Ad quod , ratio aduertens , praecipiens , & iudicium cum voluntate desideratur. Quae tamen omnia Stoici ad iram praerequirunt, ut ex definitione Senecae constat. Sed de Stoicorum principijs circa hanc rem ductum a nobis in superioribus est . , Ita conciliantur facile duo dicta de ira celeberrima, quae contraria sibi mutuo esse videntur. quod scilicet fra rationem sequitur, di quod rationem ira praecurrit. Atque ad hoc intelligendum op time faciunt, quae Aristoteles docuit. Videtur, inquit, ira illa quiadem aliqua ex parte motonem, sed negligenter , si di confuse audire,mimridi
rum preproperorum more , fm priusquam id omne , quod dieitur, audierant , exibunt, Linde ab actioue a reant, siest it, canes, qui priusquam attenis rint , irrum sit amicus , nec ne , si quis modo fores pus erit, aut mepitum aliquem ediderit, latrant; se ira propterseruorem, ' celerem naturg minium, audit illa quidem rationem . Sed Imperio non exaudito ad poenas repe tendas omniivvetm fertur . Rario enim, ast visio contumeliam, vel contemn
234쪽
tum insecto inesse indicauit. Illa proinde ac si ratiocinando concluserit huic tali, qui contumesa afecerit , vel contem erit, bellum 1 erra Fartere, continuosiuit , atque excandesiis. Qua in re discrimen aduertendum est inter iram , & perturbationes reliquas , quod hae excitari possint
ante rationc m etiam demonstrantem. Amor enim v. g. aut odium
spes , dcc. ex cicari possunt sola imaginatione , dc phantasia obiectum proponente . quod in ira euenire nunquam potest. Itaque illa duo manere adhuc integra videntur, quae Stoici de ira dicebant . A Ialam scilicet omnem iram esse in brutis nullam se. de quibus nune disserendum.
Perturbatio bona, aut mala quando. an sic ira . Stoicis ira fem- per mala . Ararioteles annuere videtur, etiam aliν , 6st illi etiam quandoque bona . quod luculenter declaratur Plutarchus in hac quaestione varius . Sententia verior iram pose esse bonam, or nomen non semper malum esse .
Bonitatem, & malitiam in perturbationibus ex imperio, &
rationis, & voluntatis rariri docent Theologi, quamobrem cum ex eo imperio secundum rectam rationem facto moderatae consurgunt, bonas esse, contra vero, malas fore isdem docent , & nos alibi diximus . Id quod nunc de ira sigillatim quaerimur . Utrum scilicet appetitio ultionis , quae irae nomen mereatur , possit esse aliquando bona , an semper mala sit. Ridicula inquies , est quaestio . si enim appς titio haec moderata est, bona est, at hoc ipsum quaero, an tunc, cum moderata est, de bona , ira dici debeat, aut possit. Stoici moderatam iram negant. & si ira sit, moderatam esse posse negant. hoc igitur primum in schola Peripateticorum disieramus . tum quid simpliciter, ac vere dicendum sit in uestigemus. Videtur Philosophus cum cupiditates fere omnes contra rationem esse concedat, ira autem cupiditas sit, iram Aristoteli contra rationem etiam esse, ac proinde semper malam . Alibi docet ea, quae per iram fiunt, consilio minime consentanea elle videri. praece a in ira Iucontinentiam quadam agnoscit. & ut a Sta gyrata ad alios diuertamus . f. uimus, inquit ille , omnes . eum ira=mur . ira enim peior ecti uia . G traseor ea, sed brcuas , str iniusta, omnia , quκ iratus agit, errata βnt. & ira Archelao , mala Aeschilo m=
piens Sophocli imperita. Sed Aristoteli placuis Iu iram quandoque esse bonam praeiudicatum est apud Stoicos . audi Ciceronem pro
235쪽
his loquentem . auid quod isdem Peripatetici perturbationes istas , quas non extirpandas putamus, non modo naturales esse dicunt, sed etiam utili-ιer a narura datas quorum eri tabs oratio . Primum multis verbis iracu diam laudant, cotem fortitudinis esse dicunt, multoque , Est in hastem , e in improbum timem vehementiores iratorum impetus esse , leues autem ratiunculas eorum, qui ita cogitarent . praebum rectum es hoc fieri , eonuenitssimicare pro legibus , pro bbertate, pro patria . Haec nullam habent vim, nia si ira excanduit sortitudo. Nee vero de bellatoribus silum disputant , i tria securiora nulla se iudicansne aliqua acerbitate iracundiae . Oratorem deniaque non modo accusantem, sed ne defendentem quidem probanι , sine acubis iracundia, qua etiamsi non adsit, tamen verbis, atque motu simulandam arbitranitiν . in auditoris iram oratoris incedat acti et . Virum deni1ue vid ri negant, qui irasii nestat, eamque , quam leuitatem nos iurimus , vitioso lentitudinis nomine appellavι. Ex quo Ciceronis loco facile percipis , quos denotet Seneca, dum incipit disputare, an ira secundum naturam sit, &an utilis. Sed quid Aristoteles ZEius haec sint verba . Pomo imis quoque fore titudini Uribunt .fortes enim videntur esse etiam hi, qui ira concitati, tauquam fera in eos irruunt, qui vulnerantur. βuoniam fortessisnt etiam ira- eundi . Maximum enim ad perieula adeunda ealcar ira admouet, ex quo Homerus, vires addidit ira: sist illud Sitim , concivis, δ' iram . Qir acris per nares sa 'furor , 6st Dio fruebat e pare Ianguis. Hae enim omnia aeeleritatarem, atque impetum animi eonestati significare videntur .fortes igitur honem caussa res omnes agunt, eosque ira adiuuaι. bestia autem dolare ,
Manifesta igitur Aristotelis est sententia'. Iram de se malam noesse , quippe quae virtuti sortitudinis adiungi, & illi adminiculari possit. Virtuti autem vitium, aut malum associari nequaquam, potest. Plutarchus, qui affectuum moderationem admisit contra Stoicos, iram tamen adiungi sortitudini posse negauit contra Peripateticos .frrum, inquit, nonnulli Barbarorum veneno inficiunt, at fortitudini ιile nihil opus en, rationem pro tinctura haueenti. Alibi vero idem temperari iram posse ,& cum fortitudine sociari tanquam commilitonem in bello, amisso tamen, & deperdito irae, & ace bitatis nomine. Alijs-autem locis moderatam iram sortitudini adiumento esse concedit, ita varius Plutarchus est , & nullius addictus iurare in verba magistri. Ego hac in re sic sentio . In de ει nitione irae Aristotelica nullam inuolui rationem malitiae, neque enim appetitio recruciationis, aut vindicta semper mala est .cum sit potius appetitio iusti cuiuspiam. Iustum enim est, ut qui damnum nobis intulit iniuste, damnum etiam, re poenam subeat. Ira igitur, quae appetitio huiusmodi est, nullam in se simpliciter malitiam includit, & bona esse potest . si a voluntate prudenter agente gubernetur. Quae voluntas si ita illam excandescere, atque
236쪽
esseruescere permittat, ut regulam rationis excedat, confestim, imbibet malitiam . quae si vera sunt, quare cum ira fortitudinis , aut armigera , aut pedisse qua est, suum irae nomen retinere non
possit 1' fateor hoc irae nomen male plerumque audit apud philosophos ,& poetas, dc vulgo etiam pro excestu perturbationis usurpatur. hinc illae irati, aut iracundi descriptiones apud Senecam, apud Ciceronem, apud Ioannem Chrisostomum, apud Gregorium Magnum, Gregorium Nissenum . Hinc illa irae Elogia superius allata. sed tamen non usquequaque famosim est hoc vocabulum . Dasicimini, inquit Sacer Psaltes , gh nolite peccare , fgh iram cotem virtutis appellauit Basilius , & irae nomen Deo in sacris literis ascribitur, &a Lactantio liber de ira Dei scribitur. Stet igitur iram,& irae nomen de se mala non esse . quod si quando cupiditas esse , & incontinentiam habere dicitur ab Aristotele , apud quem haec nomina excessum significant, tunc iram esse cum excessu , dc cum malitia coniunctam, quis inficiabitur
Negat Seneca: eius rationes,error, asprit AH Zoteles, it solus rat iam argumenta aduersariorum beritae iratae, sed non for- . i I tes . qui ortis . quid pugnax , quomodo ira in bestD. ag menta duo oppositasoluuntur.
SEneca de hac re sic habet , feras irasii, nec iniuria irritatas, nec
poenae , dolorise alieni caussa . Nam θν si hoc inciunt. non tamen boc petunt. Cum enim in ultione sit respectus ad alterum; huic autem collationi faciendae opus sit virtute allia , quae superet sensum, & imaginationem, atque adeo cxcedat animae sentientis facultates , serae irasci non posse videntur. Quamobrem quamquam videntur ad se tuendum, aut vindicandum in ultionem abire, non tamen illa vitio re vera est dicenda, quae intellectu solo ratiocinante ,& voluntate id ipsum petente conficitur. Quamobrem Serneca huic argumento non sbium dat manus , sed de suo etia mulit a proseri ad tuendum in brutis iram non esse . Dicendum est, inquit ineras ira carere , ly omnia praeter hominem. Impetus habent ferae r biem ineritatem, incursum, iram quidem non magis, quam luxuriam , nec
eri quod eredo illi, qui dixis Non aper irasii meminit, non fidere cursis
Cerva, nec armentis incurrere sortibus ursi.
Irasci dicit. incitari, impi vi, irasci quidem non magisciat, quam ignosi re.Multa animalia humanis a Finibus carent,habent aute similes illis quosda
237쪽
is OCTAVII BRANCI FORTII impusus. Alioqui si amor istis eri, st odium est, si amicitia, fg simulta ,
si di mo, 6' concordia. quorum aliqua in illis quoque extant rumigra , . . Ceterum humanorum pectorum propria bona , malaque sint. Nulli nisi homini concesse prudentia eri, diligentia , cogitatio , nec tantum virtutibus humanis animalia sed itiam viiijs prohibita sent. haec beneca . quem libuit huc afferre , ut appareat illum confundere cum virtutibus perturbationes, & actus animae rationalis cum actionibus animae seruientis , quod Zc Stoici faciunt. Haec autem argumenta Senecae multo antea soluerat Aristoteles agens de virtute sortitudinis . Fortes , inquit, bone ii caussa, res omnes gerunt, evique ira adiuuat. Fiatiae autem dolore absectae . Nam , vel quod icta fuerunt, vel quod metuunt . nam ct in silua, aut palude neminem aggrediuntur. Non igitur eo fortes dicendae sunt, quoddolore , εν ira incitata, periculum adeant, nihil eorum, quatrauia sunt, sur periculosa prouidentes ; nam itio quidem modo asinos dicisortes licebit, cum esuriunt, quoniam ne verberibus quidem a pastu ae mouentur . Et adullera eviditate insummati multa solunt audacius . Non igitur fortia sunt ea , quae dolore, aut ira elatasis in disirimen osserunt. Videtur auram ea fortitudo maxime naturalis esse, quam ira excitauit , sigra consilium, idque cuius causia res sit, umfrit, ver ortitudo poterat appellari. Praeterea homines , cum irasiuntur , Llore , cum ιniuriam acceptam ulciscuntur , voluptate assiciuntur . Atqui his causis impulsipericulum adeunt, pugnaces illi quidem, sed non fortes appellandi sunt ἱ non enim propter bone tum , neque ita ut ratio mouet , id faciunt; sed perturbatione concitati; verum simile quid habent . Haec ex Aristotele , quae sane si attente legisset Seneca, aduertillet iam praeuisse, ac dissoluta suisse argumenta , qu pse postea recitauit.
Ex quibus habes iram non esse virtutem, neque actionem rationis , quippe quod haec supponit intentionem agendi propter finem , quae eii vitio, illa consilium , & honestatem in actione. Pe turbatio autem simpliciter, atque adeo etiam ira, neutrum surponit. Ita in animantibus ex hac parte extitere ira potest. Sed vero , ut ceterae perturbationes bellijs concedantur , ira tamen neganda videtur . 'ux peculiare , ac proprium habet, ut sit ad alterum . hoc autem necessario rationem exigit, saltem ut num ciantem illatam esse iniuriam , quod supra annotatum est . praeterea cum ira compensationem iniuriae respiciat ,& hanc ratio determinet , conferens unam alteri, videtur ira in best ijs esse nota, posIe .
Has dissicultates multis Sanctus Thomas in locis praevidit, quarum solutio es: . Animalia habere pro ratione instinctum quemdam naturalem sibi a ratione superiore insitum, ut illam i iuriam , ct istam ultionem sentiant, sine comparatione aliqua , sed solo instinctu sensitivo condito ,& directo a ratione superi in re illa gubernante. Itaque quod in nobis praestat ratio coniuncta Parti
238쪽
parti nostrae sensitivae, quae res d mersas inter se conserendo gubernat , ac dirigit in ultionem . Hoc in illis essicit ratio separata imprimens illis in itinetum talem, quo assurgant in ultionem abs que finis cognitione , di intentione , &absque, collatione terminorum. Neque enim hae comparationes necessariae sunt ad pertu bationes, quod patet an timore, & alijs .
euidam negant. quia irasiimur contra quos visim nequimus . Seneca asserit. negatur istum esse contra quem non possiisus vlisi . Seneca videtur Aristotelem contraire. ν hic sibi. an ira sis eum ste non erit opus . Ira non est ubi non erit potentia ultionis in hoe euentusta es tristitia ex Saetati Thoma,
I Ram non esse cupiditatem ultionis ex eo quidam apud Sene
cam arguunt . Euia Di missimisepe potentissimis irasiuntur, necpar- nam concupisiunt, quam non perant; Huic ipse argumentationi primum respondet. Iram cupiditatem esse poenae exigendae, non facultatem,concupiscunt autem homines ea, qua a non pollunt. deinde alio respondet modo. Plemo , inquit, tam humilis me, quin
paenam vel summi hominis perare non possiu , ad nocendum potentes sumus . Utrumque hoc Senecae responsum reuocandum est in iudicium. Quod enim spectat ad primum Arithoteli Seneca contrarius est. dicenti multis in locis neminem irasci ei, qui vindicari non posse videatur , neque vero in secundo assentitur, subdit enim . 0s ve- νὸ a quibus multum superantur potentia, aut non irasiuntur, aut minus. Sed enim vero Aristoteles non soli Senecae sed sibi ipse contrarius videtur ; voluntatem enim ait esse eorum , quae continger nemini possunt. v. g. immortalitatis : praeterea ad ca etiam per tingere , quae nullo modo is, qui vult, per se agere pollit . ut siquis velit Hystrionem illum , vel athletam superiorem discedere. cur igitur negat Aristoteles iram esse earum rerum , quae fieri nequeant, cupiditatem .i Neque dicas iram non esse solam cupiditatem, aut voluntatem, sed cura spe . spem autem non esse, nita eorum , quae fieri possunt.. Id enim quamuis verum in spe sit, tamen quid opus est, ut in ira spes vici scendi misceatur satis est voluntas , quod apud Senecam Stoici contendebant, aut quicumque ali . Verum quidquid sit . an voluntas, aut cupiditas ferri in ea, quae sunt adinata possit, nec ne . Aio iram esse cupiditatem, seu ap-
239쪽
setitionem ultionis . id vero manifestius est, quam ut egeat pro-ationis . Ultionem autem cum actio sit singularis, quae recompe ii sationem faciat, possibilis ut sit, necesse est. quod si ab iis laedamur, in quos non detur insurgere posse ad ulciscendum, ira nequaquam excitari: sed ad summum inchoamcrmian quoddam irae, seu , ut loquuntur, voluntatem quamdam inefficacem , qu L, ille, qui laesus est , vellet quidem ultionem , si ea perfici quiret. signum huius rei est, quod in huiusinodi perturbationis modo nulla interuenit laetitia, ex cogitatione ultionis , quae solet In vera ira ineteruenire ex spe ultionis inserendar. Interuenit autem tristitia ,& maior quidem , quam soleat in irato euenire. nam duplex est , una ex iniuria , & laesione suscepta ; alterai ex eo , quod vitio inferri non possit. Rectὰ igitur Samstus Thomas cum Aui-cenna dixit, si is, qui iniuriam intulit excellentissimo gradu superet eum, cui illa illata est; hunc nulla correptum iri perturbatione iracundiae, sed sola tristitia.
AN IRA SIT DESIDERIUM, AVT ILLI HOC
praeit. haec cognita arduitate assurgit. Uurrectio ob id dictu . Aureolo . crus defenditur . N enus expiscatur . Bebstur cv ditas in ira euius reisit. Rectonsio quorumdam astrua ιυιώ-tur, tametsi contraria Sancto Thomae hinc quassonis occasio. An ira tantum appetens, iusta aut iustitia sit. Negatur duplici ratione. Ira irata Ledit. Theognis explicatus . Ira riati nem exturbat non sine ingenio. nam ingeniosi iracunia,
eur. Plato in hoc . Da ingenio , vel sumus , vel fax. UIdetur autem ira a desiderio non differre ; ectenim eviditas, aut libido rei bona ; ut irato videtur . Quod si ita est , non erit ira in parte irascibit collocanda, sed inconcupiscibili. quod absurdum est, non est igitur ira desideri .m . quod etiam Diuus Thomas locis a me superius laudatis docet. Ait autem d siderium esse caussam irae , & hanc effectum esse desideri j. cui dicto nodus non deest suus. si enim desiderium tanquam caussa antecedit iram , quaero cuius rei desiderium erit quod si ultionis igitur, vel desiderium hoc , ipsa ira erit, vel ira ipsum desiderium. quod utrumque falsum est. Iam quod irae perturbatio non sit desiderium, re ipsa manifestum est, hoc enim non versatur, neque existit in arduis . ira au
240쪽
tem ei rea ardua est . ut ex Aristotele docet Sanctus Thomas. rursum desiderium circa delectabilia versatur , Samoris partus est. α nullam supponit antecedentem tristitiam ex iniurijs . Ira haec omnia praemittit. Dicendum ergo puto desiderium illud iram antecedens, esio perturbationem ex appetitu concupiscibili exortam , cuius obiectum est vitio, seu recruciatio nulla in eo considerata , aut praeuisa arduitate. Ex quo desiderio accedente deinde arduitatis cognitione , insurgit in irascibili irae perturbatio, quae solet ire cupiditas appellari, quam optimo sane vocabulo Aureolus Assurrectonem vocavit, sicut enim in difficilibus agendis solemus assurgere corpore, atque ipso nisu insilire, Ita animus, per iram circa ardua assurgit. immerixo igitur ab aliquibus Aureolus reprehenditur, sicut, & male ab iisdem explicatur iram,& desidori u m in ira unu, ct idem esse , quae iuxta Aristotelis ,&Sancti Thomae sententiam duo sunt. Itaque recte a Gregorio Nyslano armigera concupissentia Ira dicta est , quia scilicet, ut Sanctus Thomas exponit, impugnat omne id, quod concupiscentia impedit. Alio etiam modo explicatur distrimen desideris, quod ex ex concupiscibili est, &.iram antecedit a desiderio, seu cupiditate , quae ira est . Illud enim fertur in ultionem apprehensam permudum simplicis, & incomplexi: id est per illud desideratur vitio tanquam res bona appetenti. Irae autem appetitio sertur in ultionem apprehensam per modum co-plexi, & compositi cum altero, quia scilicet vult vindictam i haerentem in alio , in eo , qui iniuriam fecit, haec autem inhaesio arduitatem habet suam. Sed enucleandum adhuc superest,cuius rei appetitio sit ira. nam si solam ultionem spectet in homine iniurioso , nemo iudex , aut superior scelus aliquod , aut peccatum ulciscetur sine ira, qui etiam ea pars iustitiae , quae ν indicativa appellatur, ira erit, quod minime concedendum arbitror. Aliqui sic explicant. qui appetit vindictam in altero facere, interdum illud dumtaxat habet anto oculos communitatis scilicet Incolumitatem , & Improbitatis extimstionem per illam coercitionem hominum facinorosorum . Tunc ea vindicta non respicit proprie illationem tristitiae, siue, quod idem est, non dicitur cve recruciatio , atque adeo non est ira. At cum vi 'dicta est malum alienum relatum ad illationem tristitiae vindicanti illatae, tunc ira proprie dicetur . Haec hi, &
Veruntamen contra id , quod praedictum est. videtur esse Sanctus Thomas dicens iram non appetere malum nisi sub ration ι iusti vindicatiui. Vnde quando malum excedit mensuram iustiti et secundum irascentis aestimationem, tunc miseretur. Quae Sancti Doctoris verba ansam nobis porrigunt, illud curio, e inquirendi.