C. Cornelii Tacti opera

61쪽

mum domumque ejus adflixit. Nam classis 0thoniana, licenter vaga , dum Intemelios Liguriae pars est hostiliter populatur, in trem Agricolae in praediis suis interiecit: praediaque ipsa, magnam patrimonii pamtem diripuit, quae causa caedis fuerat. Igiatur ad sollemnia pietatis prosectus Agricola, nuntio affectati a Vespasiano imperii deprehensus, ac statim in partes transgressus est. Initia principatus, ac statum Urbis Mucianus regebat admodum juvene Domitiano, & ex

paterea sortuna tantum licentiam usurpante. D missum ad delectus agendos Agricolam, . integreque ac strenue versatum, vicesimae legioni, tarde ad sacramentum transgressae, praeposuit, ubi decessor seditiose agere a rabatur quippe legatis quoque consularibus nimia ac formidolosa erat. Nec legatus praemtorius ad cohibendum potens, incertum, suo

an militum ingenio rata successor simul

ultor electius, rarissima moderatione maluit

videri invenisse bonos, quae fecisse.

Ibi alienae famae cura suam promovet.

VIII. Praeerat tunc Britanniae Vettius solanus , placidius, quam seroci provincia dignum est. Temperavit Agricola vim suam,Rrdoremque compescuit, ne incresceret; peria.

62쪽

tus obsequi, eruditusque utilia honestis in cere. Brevi deinde Britannia consularem Petilium cerialem accepit. Habuerunt virtutes spatium exemplorum. Sed primo cerialis 1abores modo, discrimina, mox gloriam communicabat saepe parti exercitus, in e perimentum, aliquando majoribus copiis, Ex eventu, praefecit nec Agricola umquam in suam famam gestis exsultavit ad auctorem&duceis, ut minister, ortunam referebat. Ita virtute in obsequendo, verecundia in praedicando, extra invidiam, nec extra gloriam

erat.

Inter patricios adsciscitur. Aquitaniam regit. Inde eonfia Tacito filiam suam uxorem date Britanniae praeponitur , adjecto poni eatus sacerdotio.

IX. Revertentem ab legatione legionis divus Vespasianus inter patricios adscivit, ac deinde provinciae inquitaniam praeposuit, splendidae in primis dignitatis, administratione ac spe consulatus, cui destinarat credunt plerique, militaribus ingeniis subtilitatem deesse, quia castrensis jurisdictio secura &obtusior, ac plura manu agens, calliditatem fori non exerceat. Agricola naturali prude tia, quamvis inter togatos, facile justeque

63쪽

agebat. Iam vero tempora curarum remissi numque divisa. Ubi conventus ac judicia posterent, gravis, intentus, severus, is pius misericors ubi officio satisfactum, nulla ultra potestatis persona Tristitiam . in rogantiam, & avaritiam exuerat nec illi, quod est rarissimum , aut facilitas auctori tatem, aut severitas amorem deminuit. I tegritatem atque abstinentiam in tanto viro referre injuria virtutum fuerit. Ne famam quidem , cui etiam saepe boni indulgent, ostentanda virtute, aut per artem quaesivit: procul ab aemulatione adversus collegas, pr eul a contentione adversus procuratores. Et vincere inglorium, Walteri sordidum arbitrabatur. inus triennium in ea legatione detentus, ae statim ad spem consulatus revo- eam est, comitante opinione Britanniam ei

provinciam dari nullis in hoc suis sermoniabus, sed quia par videbatur. Haud sempererrat fama, aliquando elegit consul egr-giae tum spei filiam juveni mihi despondit, ac post consularuni collocavit, & statim Britanniae praepositus est, adjecto pontificatus

sacerdoti . Britanniae descriptis.

X. Britanniae situm populosque, multis

64쪽

scriptoribus memorato, non in comparati nem curae ingeniive reseram; sed quia tum primum perdomita est. Itaque, quae priores nondum comperta, eloquentia pereoluere, rerum fide tradenturi Britannia, insularum, quas Romana notitia complectitur, maximas spatio ac caelo in Orientem Germaniae, in

Occidentem Hispaniae obtenditur Gallis in Meridiem etiam inspicitur Septemtriimalia

ejus , nullis contra terris, vasto atque pedito mari pulsantur Formam totius Britatiniae Livius veterum, Fabius Rusticus recentium eloquentissimi auctores , oblongae scutulae vel bipenni adsimulavere & est ea facies citra Caledoniam, unde in universum amaest transgressa Sed immensum in me spatium procurrentium extremo jam litore terrarum, velut in cuneum tenuatur. Hancoram novissimi maris tunc primum Romanaelassis circumvecta, insulam ess Britanniam adfirmavit, ac simul incognitas ad id tempus insulas, quas Orcadas vocant, invenit, do inuitque Dispecta est Thule, quam hactenus nix hiems abdebat. Sed mare pia grum grave remigantibus perhibent ne ventis quidem perinde attollici credo, quod rarisrea terrae montesque, causa ac materia

65쪽

tempestatum, es prolanda moles continui maris tardius impellitur Naturam ceani

atque aestus neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere a unum addiderim , nusquam latius doni inari mare, multum stumianum huc atque illuc erre, inec litore tems accrescor aut resorbori, sed influere penitus atque ambire, jugis etiam ac montibus in inseri velut in suo. In uarum rigo , ha/itvs Dera, sermo,

XI. Ceterum, Britanniam qui mortales initio coluerint, indigenae an advecti, ut i ter barbaros, parum compertum. Mabitus e0rporum varii D atque ex eo argumenta. Namque utilae Caladontami stantium c mae, magni artus , semianicam originem adseverant. Silurum colorati vultus, 'orthpkrumque crines,, posita contra Hispania, Iberos veteres trajecisse, easque sedes eo

passe fidem inciunt proximi Gallis 6 simiales sunt seu durant originis vi seu pro- eurrentihus in diversa terris , positio caeli eorporibus habitum dedit. In universum men aestiman ii , Gallos vicinum solum stupino, credibilo est Eorum sacra deprehendas, lapsinthionum persuasione : sermo

66쪽

haud multum diversus in deposcendis perI-culis eadem audacia in ubi advenere , in detrectandis ea ferri sormido. Plus tamen s-rociae Britanni praeserunt, ut quos nondum longa pax emollierit. Nam GaIlos quoque in bellis floruisse accepimus mox segnitia cum otio intravit, amissa virtute pariter ac libertate quod Britannorum olim victis evenit: ceteri manent, quales Galli fuerunt.

Eorum militia , regimen , conventus t caelum , solum, metalla , margarita.

XII. In pedite robur quaedam nationes & curru proeliantur honestior auriga, elientes propugnant olim regibus parebant, nunc per principes factionibus & studiis trahuntur nec aliud adversus validissimas gemtes pro nobis utilius, quam quod in comm ne non consulunt. Rarus duribus tribusve eivitatibus, ad propulsandum commune perticulum, conventus ita, dum singuli pugnant, universi vincuntur caelum crebris imbribus ac nebulis foedum asperitas frigo sum abest. Dierum spatia ultra nostri orbis mensuram: nox clara, extrema Britanniae parte M vis, ut finem atque initium lucis exiguo dis erimine internoscas. με Quod si nubes non os

sciant, adspici per noctem solis fulgorem,

67쪽

nec ocindere, exsurgere, sed transire ' a firmant Scilicet extrema plana terrarum, humili umbra, non erigunt tenebras, infra que caesuinin sidera nox cadit. Solum pra ter eseam vitemque, cetera calidioribus terris oriri sueta, patiens frugum, secundum: tarde mitescunt, cito proveniunt eademquei utriusque rei causa, multus humor terrarum, caelique Fert Britannia aurum, argentum, alia metalla, pretium victoriae gignit Oceanus margarita, sed subfusca ac liventia. Quidam artem abesse legentibus arbitrantur, nam in rubro mari viva ac spirantia sucis avelli, in Britannia, prout expulsa sint, colligi. Ego facilius crediderim naturam margaritia deesse, quam nobis avaritiam. Vinae gentis ingentam. Caesarum in Br

ganniam expeditiones.

XIII . Ipsi Britanni deledrum, ac trib in injuncta imperii munera impigre obeunt, si injuriae absint has aegre tolerant, jam domat ut pareant, nondum ut serviant. Igitur primus omnium Romanorum divus Julius eum exercitu Britanniam ingressus, quamquam prospera pugna terruerit incolas,

ac litore potitus sit, potest videri ostendisse posteris, non tradidisse Mox bella civilia, ἡ

68쪽

in rempublicam versa Principum arma, raelonga oblivio Britanniae etiam in pace. Consilium V id divus Augustus vocabat, Tiberius praeceptum V. Agitasse Caium Caesarom de intranda Britannia, satis constat, ni veloxi genio, mobilis paenitentia, cingentes adversus Germaniam conatus frustra fuissent. Divus claudius auctor operis , transvectis legionibus auxiliisque, adsumpto in partem rerum Vespasiano: quod initium venturae mox fortunae fuit Domitae gentes, capti reges, & monstratus fatis Vespasianus.

Consulares legati, Aulus Plautius, storius Ma-

Fula, Didius Galius, Granius, Suetonius PaullinuS.

XIV. consularium primus Aulus Pla t1us praepositus, ac subinde Ostorius Scapula, uterque bello egregius redactaque pau Iatim in formam provinciae proxima pars Britanniae addita insuper voteranorum C Ionia quaedam iustates Cogidano rogi donatae: is ad nostram usque memoriam sivise simus mansit vetere ac jam pridom recepta

populi R0mani consuetudine, ut haberes instrumenta servitutis, reges. Mox Didius GHlus parta a prioribus continuit, paucis admodum castellis in ulteriora promotis, per

69쪽

quae lam aucti officii quaereretur. Didium Veranius excepit, isque intra annum exsti stilo est Suetonius hine Paullinus biennio prosperas res habuit, subactis nationibus,m malisque praesidiis quorum fiducia Monam insularuo ut vires rebellibus ministrantem, adgressus, Erga occasioni patefecit.

Britanniae rebellio.

XV. Namque absentia legati remoto me-- fui, Britanni agitare inter se mala servitutis, eonferre injurias, interpretando acceydere. Nihil profici patientia, nisi ut graviora, tamquam ex facili tolerantibus, imperentur: singulos sibi olim reges fuisse, nunc binos imponi e quibus legatus in sanguinem, pr eurator in bona saeviret: aeque discordiam praepositorum , aeque concordiam subjectis

exitiosam: alterius manus, centuriones alterius, vim, contumelias miscere: nihil, cupiditati, nihil libidini exceptum: in proelio fortiqrem esse, qui spoliet: nunc ab vis plerumque imbellibus eripi domos, abstrahi liberos, injungi delectus, tamquam mori tantum pro patria nescientibus. Quantulum enim transisse militum, si sese Britanni numerent Sic Germanias excusisse jugum;

uumne, non Oceano, defendi sibi.

70쪽

triam, conjuges, parentes illis avaritiam luxuriam causas belli esse recessuros , ut divus Iulius recessisset, modo irtutes maj rum suorum aentularentur neve proelii unius aut alterius eventu pavescerent plus impetus, majorem constantiam penes miseros esse. Iam Britannorum etiam deos misereri, qui Romanum ducem absentem, qui relegatum

in alia insula exercitum detinerent jam ipsos, quod dissicillimum fuerit, deliberare: porro in ejusmodi consitus periculosius esse

deprehendi, quam audere V. Boudicea, generis regii femina Britannorum dux otum hunc compescit Paullinus; cui successere Trebellius maximus o Vettius Bolanus, d ignavi.

XVI. His atque talibus invicem instincti, Boudicea, generis regii semina, duce n que enim sexum in imperiit discernunt)sumpsere universi bellum ac sparsos per C stella milites consectati, expugnatis praesidiis, ipsam coloniam invasere, ut sedem servitutis: nec ullum in barbaris saevitiae genus omisit ira&victoria. Quod nisi Paullimis, cognito provinciae motu, propere subvenisset, amissa Britannia foret: quam unius proelii fortuna veteri patientiae restituit, tenentibu arma,