C. Cornelii Tacti opera

71쪽

phrisque, quos conscienti a desectionis,

propius ex legato timor agitabat. Hic cum egregius etem, arrogatiter in deditos, , ut suae quoque injuriae ultor, durius cons teret missus Petronius Turpilianus, tamquam exorabilior & delictis hostium novus, eoque paenitentiae mitior, ompositis pri ribus, nihil ultra ausus, Trebellio Maximo provinciam tradidit. Trebellius segnior, nullis castrorum experimentis, comitate quadam eurandi provinciam tenuit Didicerejam barbari quoque ignoscere, vitiis blandientibus: inferventus civilium armorum praebuit justam segnitiae excusationem. Sed discordia laboratum, cum adsuetus expeditionibus miles otio lasciviret. Trebellius, suga ac lat

bris vitata exercrius ira, indecorus atque humilis, precario mox praefuit ac velut pacti, exercitus licentiam, dux salutem. Haec λ-

diuo sine sanguine stetit. Nec Vettius Bol nus, manentibus adhuc civilibus bellis, agitavit Britanniam disciplina. adem inertia erga hostes , similis petulantia castrorum: nisi quod innocens Bolanus is nullis deli- aes invisus, caritatem paravorat loco aucto

72쪽

Rem restituunt magni duces, Petilius Cerialis, e Iulius Frontinus.

XIII. Sed ubi cum cetero orbe etya-

sanias inritanniam reciperavit; magni duces, egregii exercitus, minuta hostium spess: terrorem statim intulit Petilius Cerialis, Brigantum civitatem , quae numerosissima provinciae totius perhibetur, adgressus; multa proelia, Maliquando non incruenta magnamque Brigantium partem aut victoria amplexus, aut bellis. Et cum cerialis quidem alterius successoris curam famamque obruiseset, sustinuit quoque molem Julius Frontianus, vir magnus, quantum licebat, validamque iugnacem Silurum gentem armis subegit super virtutem hostium, locorum quoque dissicultates eluctatus.

Agricola Britanniae praeficitur. Victis Ordovia eibus , nonam infulam in deditionem recipit.

XVIII. Hunc Britanniae statum , has bellorum vices media jam aestate transgressus Agricola invenit, um&milites, vini omis. sa expeditione, ad securitatem, hostes ad

occasionem verterentur ordovicum civitas, haud multo ante adventum ejus, alam, in finibus suis agentem, prope universam bubyerat eoque initio erecta provincia, quia

73쪽

has bellum volantibus erat, probare exem quae, aut recentis legati animum opperiri. Tnm Agricola, quamquam transacta aestas, sparsi per provinciam numeri, praesumpta apud militem illius anni quies, tarda ino traria bellum inchoaturo, & plerisque custo-4iri suspecta potius videbatur , ire obviam diserimini statuit D contractisque legionum vexillis modica auxiliorum manu, quia in

aequum degredi Ordovices non audebant, ipse ante agmen, quo ceteris par animus sumili periculo esset, erexit aciem: caesaque prope universa gante, non ignarus instandum limae, ac, prout prima cessissent, fore universari monam insulam , cujus possessione revocatum Paullinum rebellione totius Britanniae supra memoravi, redigere in potestatem animo intendit. Sed, ut in dubiistansiliis, naves deerant: ratio dc constantia dueis transvexit. Depositis omnibus sarcinis,lastissimos auxiliarium, quibus nota Vada,& patrius nandi usus, quo simul seque ,

rana, equos regunt, ita repente immisit, ut obstupefacti hostes, qui classem, qui naves, qui mare exspectabant, nihil arduum ut invictum crediderint sic ad bellum venientibus. Ita petita pace, ac dedita insula cla-

74쪽

rus ac magnus haber Agricola et quippe euhiugredienti provinciam, quod tempus alii pis ostentationem, aut officiorum ambitum transugunt, labor, periculum placuisset Nee Agricola, prosperitate rerum in vanitatem usus, expeditionem aut victoriam vocabat, victos continuisse ne laureatis quidem gesta prosecutus est sed ipsa dissvnulatione famae famam auxit, aestimantibus, quanta futuri spe tam magna tacuisset.

Praeclarae artes, quibus provinciam regit, bellarem causas amovet.

XIX. Ceterum animorum provinciae prudens, simulque doctus per aliena experime ta , parum profici armis, si injuriae sequere tur causas bellorum statuit exkindere A se suisque orsus, primam domum suam coe cuit quod plerisque haud minus arduum est, quam provinciam regere. Nihil per libertos servosque publicae rei non studiis privatis, nec ex commendatione, aut precibus centurionum milites adscire, sed optimum quemque fidelissimum putare: ninia scire, non omnia exsequi parvis peccatis veniam, magnis severitatem eommodare nec poena semper, sed saepius paenitentia contentus esse: ossiciis Madmirustrationibus potius non peccaturos

75쪽

eaturos praeponere, quam damnare, eum peccassent. Frumenti tributorum auctionem aequalitate munerum mollire, circumcisis, quae in quaestum reperta, ipso tributo gravius tolerabantur. Namque per ludibrium adsidere clausis horreis, emere ultro frumenta ac vendere pretio cogebantur. D

vortia itinerum longinquitas regionum i dicebantur, ut civitates a proximis hibernis in remota & avia deferrent, donec, quod omnibus in promptu erat, paucas lucrosum fieret.

XX. Haec primo statim antio comprimendo, egregiam famam paci circumdedit; quae vel incuria , vel tolerantia priorum, haud minus quam bellum timebatur. Sed ubi aestas advonit, contracto exercitu, multus in agmine, laudare modestiam, disjectos coercere : loca castris ipse capere, aestuaria a silvas ipse praetentare: nihil interim apud hostes quietum pati, quo minus subitis excursibus popularetur atque ubi satis terruerat, parcendo rursus inritantenta pacis ostentare. Quibus rebus multae civitates, quae in illum diem ex aequo egerant, datis

76쪽

lisque circumdatae, tanta ratione curaque, ut nulla ante Britanniae nova pars inlacessita transierit. taberalibus artibus e voluptatibus molliuntur Britannorum animi.

XXI. Sequens hiems saluberrimis consiliis absumpta. Namque, ut homines dispersi ac rudes, eoque bello laciles, quieti otio

per voluptates adsuescerent hortari privatim, adjuvare publice, ut templa, fora, mus exstruerent, laudando promptos, inastigando segnes. Ita honoris aemulatio pro necessitate erat. Jam vero principum alios liberalibus artibus erudire, ingenia Britannorum studiis Gallorum anteferre, ut qui modo linguam Romanam abnuebant, ilOquentiam concupiscerent. Inde etiam habitus nostri honor, frequens togata paullatimque discessum ad delinimenta vitiorum, O ticus, balnea, conviviorum elegantiam: idque apud imperitos humanitas' vocabatur, cum pars servitutis esset. Novae gentes apertae ct vastatae

XXII. Tertius expeditionum annus vas gentes aperuit, vastatis usque ad Tauru aestuario nomen est nationibus qua sormidine territi hostes, quamquam conflicta-

77쪽

ium stem tempestatibus exercitum, lacesse re non ausici ponendisque insuper castellis spatium fuit. Adnotabant periti, non alium lucem opportunitates locorum sapientius imysse nullum ab Agricola positum castellum aut vi hostium expugnatum , aut pactioneὲ fuga desertum crebrae eruptiones

stam adversus moras obsidionis annuis c

pus firmabantur. Ita intrepida ibi bienis, sibi quisque praesidio , inritis hostiabus, eoque desperantibus, quia soliti plerumque damna aestatis hibernis eventibus pensare, tum aestate atque hieme juxta peruiebantur. Nec Agricola umquam per alios gesta avidus intercepit seu centurio seu praefectus, incorruptum lacti testem habebat. Apud quosdam acerbior in convicias narrabatur ut erat bonis comi , ita adversus malos injucundus ceterum ex iracundia nihil supererat secretum silentium ejus non tim res: honestius putabat offendere, quam odisse. Bello adquisit praesidiis firmantur. XXIII. Quarta aestas obtinendis, quae pereurrerat, insumpta ac si virtus exercia tuum Romani nominis gloria pateretur, in entus in ipsa Britannia terminus. Nam

cluta modotria, diversi maris aestibus per

78쪽

immensum revectae, angusto terrarum in Eo dirimuntur : quod tum praesidiis firmabatur atque omnis propior sinus tenebatur, summotis velut in aliam insulam hostibus.

De occupanda Hibernia onsilium.

XXIV. Quinto expeditionum anno, nave prima transgressus, ignotas ad id tempus gentes crebris simul ac prosperis proeliis domuit eamque partem Britanniae, quae Hiaberniam aspicit, copiis instruxit, in spem magis, quam ob sormidinem si quidem Hibernia, mcdio inter Britanniam atque Hispaniam sita, Gallico quoque mari opportuna, valentissimam Imperii partem magnis i vicem usibus miscuerit. Spatium ejus, si Briatanniae comparetur, angustius, nostri maris insulas superat. Solum caelumque, angenia cultusque hominum haud multum a Britannia disserunt melius aditus portusque per commercia negotiatores eogniti Agricola expulsum seditione domestica unum ex regulis gentis exceperat, ae specie amicitiae in occasionem retinebat Saepe ex eo audivi,

Ieseone una, modicis auxiliis debellariis tinerique Hiberniam posse. Idque etiam a versus Britanniam profuturum , si Romana ubique arma, & velut e conspeM libertas

tolleretur.

79쪽

civitates trans Bodotriam sitae explorantur. motus Caledoniorum.

XXV. Ceterum aestate, qua sextum o fiet annum inchoabati, amplexus civitates trans Bodotriam sitas, quia motus universserum ultra gentium, & infesta hostili exereruiuitinera timebantur, portus classe exploravit quae ab Agricola primum adsumpta in partem virium, sequebatur egregia specie, eum simul terra, inlut mari bellum impeDleretur, ac saepe iisdem castris pedes, equesque, & nauticus miles, mixti copiis & la titia sua quisque facta , suos casus attollerent ac modo M silvarum&montium prosunda' modo 'tempestatum ac fluctuum adversa', hinc terra&hostis', hinc auctus Oceanus V militari jactantia compararentur. Britannos quoque , ut ex captivis audiebatur, visa classis obstupefaciebat, tamquam, aperto maris sui secreto , ultimum victis perfugium clauderetur. Ad manus arma conversi Caledoniam incolentes populi, paratu magno, majore sama, uti mos est de ignotis , oppugnasse ultro , castella adorti,

Metum, ut provocantes, addiderant: r

grediendumque citra Bodotriam, & exceden-ddin potius, quam pellerentur, ignavi sp

80쪽

ese prudentium admonebant eum interim cognoscit , hostes lyribus agminibus ima'upturos. Ac ne superante numero, r1tia locorum circumiretur, diviso ipse iatres partes exercitu incessit.

Cuis ni nonam tigionem ad rediuntur cedunt territi. XXVI. Quod ubi cognitu. hostI, mutato repente consilio, universi nonam legio-inem, ut maxime invalidam, nocte adgressi, inter somnum ac trepidationem caesis vigil, huου. inrumpere.. Jamque in ipsis castris p gnabant, cum Agricola, iter hostium ab exploratoribus edoctus, vestigiis Insecutus, velocissimos equitum peditumque adsultare tergis pugnantium jubet, mox ab universa adjici clam 'rem ris propinqua luce fulsere fgna ita ancipiti malo territi Britanni: Romanis redit animus ac securi pro salute, de gloria certabant ultro quin etiam erupere & fuit atrox in ipsis portarum angustiis proelium, donec pulsi hostes 'utroque e Ercitu certante, his, ut tulisse opem, illis, ne eguisse auxilio viderentur. Quod nisi paludes, silvae fugientes texissent, debella nilia Ictoria laret.