C. Cornelii Tacti opera

101쪽

libens fatum excepisti, tamquam pro virili portione innocentiam Principi donares. Sed mihi filiaeque, praeter acerbitatem parentis

erepti, auget moestitiam, quod adsidere valetudini, fovere deficientem, satiari vultu, inplexu, non contigit. Excepissemus certe mandata vocesque, quas penitus animo s=remus. Noster hic dolor, nostrum vulnus: nobis tam longae absentiae conditione ante quadriennium amissus es. Omnia fine dubio, optime parentum , adsidente amantissima uxore, superfuere honori tuo : paucioribus tamen lacrimis compositus es, Cnovissima in luce desideravere aliquid oculi tui. Ex virtute solatia , virtutisque documenta. XLVI. Si quis plorum manibus locus; s, ut sapientibus placet, non cum corpore exstinguuntur magnae animae placide quiescas, nosque, domum tuam, ab infirmo desiderio, muliebribus lamentis, ad contemplationem virtutum tuarum voces, quas neque lugeri, neque plangi fas est admiratione te potius, temporalibus laudibus, , si natura suppeditet, similitudine decoremus. Is verus honos, ea conjunctissmi cujusque i

tas. Id filiae quoque iiAorique praeceperim,

102쪽

sc patris, si mariti memoriam venerari, ut omnia facta dictaque ejus secum revolami, Iamamque ac figuram animi magis , quam corporis, complectantur: non quia Intersi dendum putem imaonibus, quae marmore, aut aere finguntur et sed ut vultus hominum, Ita simulacra vultus imbecilla ac mortalia sunt, Anna mentis aetem et quam tenere exprimere non per alienam materiam artem, sed tuis ipse moribus possis. Qui quid ex Agricola amavimus, quidquid mir ti sumus , manet, mansurumqu est in antimis hominum, in aeremitate temporum, fama rerum. Nam multos Veterum, velat

inglorios ε ignobiles, oblivio obruet Agricola, posteritati narratus araditus, Me stes erit.

103쪽

ORATORIBUS,

Praefatio , seribendique diaIogi oeeasio. II. Personae, Curiatiusmaternus, Μ. Aper, Iulius secundus. IPI. aternum poetam a poeticis studiis avoeare studet Secundus IV. Excusat se aternus. V. Instat Aper . 4 contendit utilitate, voluptate , dignitate , fama oratoriam artem arti poeticae aute- ponendam. VIII. Quod arcelli aprilis Crispi Vibii exemplis, opibus confirmat. IX. Contra poeticae inanem Winfructuosam laudem esse. X. Hortatur ergomaternum, ut ab auditoriis theatris ad forum causasque se convertat M. aternus oetas defendit XII. Iis pura , innocentia . divina sunt studia D magna fama. III. Speciosae opes felix contubernium. Inquieta vero, anxia oratorum vita. IV. Haec tractantibus, intervenit Vipstanius effata. Is antiquorum admirator, recentium contemptor, Aprum a novorum rhetorum more ad antiquorum oratorum formam trahere nititur. IV. Inde de antiquis recentibus disputatio. XVI. In antiquorum venerationem conspirant messala, Secundus, maternus. Aper antiquos insectatur, csaeeuli sui partes tuetur VII. Incertum enim esse M obscurum antiquorum nomen. vIII. Plures quoque eloquentiae species. malignitate humana, vetera in laude, praesentia in fasticio esse. IX. Cassium Severum, quem antiquitatis terminum constituunt, non inscitia, sed iudicio, intellectu ad novum dicendi genus se uaninitisse. Multa sed by COOsla

104쪽

teris eloquentiae vitia. Reeentem eme laetiorem pulchriorem XXI. De Calvo , Caelio , C. Caesare. Bruto , Orum Ciceronisque carminibus, de Asinio de Corvitio judicia. XXII. Ciceronis laudes M vivia

XXIII. Iummam eloquentiae artem esse, inti H o ruin egregia quaeque imitari, a recentibiis soli citer reperta miscere XXIV. maternus es alato hortatur, non ad laudationem antiquorum, quos fama sua satis laudat, sed ut causas, cur in tantiam. ab eorum eloquentia praesen aetas recesserit, aperiat xxv. Messala quaedam tamen de antiquorum

nomine . de judicia de Calvo , Nini , Caesare.

Caelio . Bruto . Cicerone , retractat XXVI. M. Gracchum, L. Crassum laudat maecenatem vero, Gallionem, Cassium Severum 3prehendit. XLVII. Μessalam longius vagantem ad propositum retrahit Maternus XXVIII. Causas ergo, cur eloquentia Ceteraeque artes a vetore gloria desciverint, adfert Meia salari desidiam juventutis, negligentiam parentum, inscientiam praecipientium. χί oblivionem moris antiqui XXXIII. Haec cum evolveret Messala, Minrestitantem impellit,aternus, ut prosequatur, M. quomodo veteres ingenia alerent, doceat. XXXIV. Μ ssala veteris juvenum institutionis artes explicat. XXXV. Recentioris vitia retegit in hae αrre mutilus is Messalae sermo. Perii integra lii Secundi oratio. In Marem desaeue quoque initi urae desideraηtur, uniere juvat, ut facilius sit hQUce di tui sensem adsequi ejusque uiuitates Jercipere. I. Retectis pravae institutionis vitiis, Messala juvanum inscitiam, cum ad veros ita dices ventum est, explodit, eosque , sine ulla priblici privatique iuris experientia, exili antri elegantia turgidave granditate ridiculos scenicisque praeceptorum suorum artibus inflauctos prodire ostendit Histrionica hae institutione perditam ite eloquentiam concludit. I. Μaternum c Secundum hortatur, ut altiores alias , si quae sint, causas aperiant Iulius

Secundus non tam nova corruptae eloquentiae causas expromit, quam amessala allatas explicat, earumque Originem Hemonstrat. mutata nemporepublica , mutata sunt ingeniari e sub Ptineipibus non eloquentia, sed ingenii fama, curae fuit. In

105쪽

nemplo fortuna fuit inellaea. . Neque priscis Vespasiani virtutibus represta. Immo in dies audatior forum irrupit. 8. Suasque in laudes subsellia conduxit , duce Largio Licinio. 9. Fessam tantis propudiis eloquentiam cessasse ait Iulius secundus ueliaternumque iis deterritum usas esse sectatu in. io Fatetur Mathrnus se irrepentibus in forum vitiis fuisse commotum trahente tamen natura, ad Husaruin castra transfugisse. II. Ox, Ut motam

quaestionem dirimat eloquentiae disertiqiae generis dicendi vices atque ingenia expendit e Rhetor bus indulget. Hi tilianum laudat. 2. Nec miratur eloquentiam desiisse , quae Ciceroni superstes esse non vaIuit. 3. Neque Principum arbitriis erat acc0mniodata. Nusquam enim eloquentiam esse , his ubi sit libertas. 14. Inde tantam eloquentia. rim fuisses in Demosthene. Cerer habet Tacitus. xxXVI. Ipsa temporum perturbatione, licentia, cum vigeret respublica, eloquentiam olim valuisse. XXXVII. Iis temporibus neminem magnam poten tiam sine Ioquentia fuisse consecratum. XXXVIII. La. Pompeium eloquentiae nocuisse cum eam a

strinxit, frenosque ei imposuit. XXXIX. Immo ipsis oratorum paenulis fractam eam fuisse de dejectam, qu0 pompa plausuque indigeat. XL. Probitate

quoque de modestia eam languisse, eum natura sit Ontumax, temerariarac arrogans. XLI. Pro vari tate ergo temporum variam fuisse eloquentiam 3

suasque esse quibusvis temporibus laudes M utilitates. XLII. Dialogi conclusio. Habitus est hic dialogus

. caesare IV.

106쪽

Praefatio , scribendique dialogi occaso.Q, R PAE ex me requiris, Iuste Fabi, cur, eum priora saecula tot eminentium oratorum ingeniis gloriaque essioruerint, nostra potissimum aetas deserta, claude eloquentiae ombat , vix nomen ipsum oratoris retineat.

Neque enim ita appellamus, nisi antiquos: ho-xum autem temporum diserti, causidici, advocati, iatroni, quidvis potius, quam

oratores vocantur cui percunctationi tuae respondere,' tam magnae quaestionis pondus excipere, ut aut de ingeniis nostris male existimandum sit, si idem adsequi non possumus, aut de judiciis, si nolumus, vix he cute auderem, si mea sententia proserenda, ac non disertissimorum, ut nostris temporiabus hominum sermo repetendus esset, quos eamdem hanc quaestionem pertractantes, juvenis admodum audivi. Ita non ingenio, sed

memoria ac recordatione opus est, ut quae

praestantissimis viris excogitata subtiliter dicta graviter accepi, cum singuli diversas, vel easdem, sed probabiles causas adserrent, dum sormam sui quisque laniosi, &ingenii redderet, iisdem nunc numeris,use

107쪽

demque ratiombus persequar, servato ordine disputationis. Neque enim defuit, qui dive sun quoque partem susciperet, a mustum vexata cirrisa vetustate, nostrorum temporum eloquentiam antiquorum ingenii ant

serret.

Personae, curiatius maremus, M. Aper, Fusius Secundus. II. Nana postero die, quam Curiarius m ternus Catonem recitaverat, cum offendisse potentium animos diceretur, tamquam in eo tragoediae argumento sul oblitus, 'aptum catonem cogitasset, eaque de re per Urbem frequens sermo haberetur, venerunt ad eum M. Aper stilius Secundus, celeberrimatum

ingenia fori nostri quos ego in judiciis nostutrosque modo studiose audiebam, sed domi quoque, in publico adsectabar, mira st diorum qupiditate, quodam ardore iuvenili, ut fabulas quoque eorum, disputationes,, arcana semotae dictionis penitiis e eiperem quamvis maligne plerique opin rentur, nec Secundo promptum esse serm

nem, inprum ingenio potius, ut natu rae, quam institutione cliteris famam et quentiae consecutum. AEam Secundos rus, pressus, , in quantum satis erat, Tac T. N. G

108쪽

profluens sermo non defuit Aper, Communi eruditione imbutus, contemnebat tius literas, quam nesciebat, tamquam majorem industriae & laboris gloriam habiturus, si ingenium ejus nullis alienarum artium d- , miniculis inniti videretur Igitur ut intravimus cubiculum Materni sedentem ipsum, quem pridie recitaverat, libruin intra manus habentem, deprehendimus.

maternum poetam a poeticis studiis avocare studet Secundus.

ΙΙΙ. um Seeundus Nil ne te, inquit, Materne, sabulae malignorum terrent, quominus offensas Catonis tui ames An ideo aibrum istum apprehendisti, ut diligentius retractares, sublatis , si quae pravam interpretandi materiam dederunt, emitteres Catonem, non quidem Meliorem , sed tamen

securiorem um ille Leges tu quidem, si volueris, Magnosces, quae audisti quod si qua omisit Cato, sequenti recitadone Thy stes dicet. Hanc enim tragoediam disposai jam, intra me ipse formavi. Atque ideo maturare libri hujus editionem festino, ut dimissa priore cura, novae cogitationi toto pectore incumbam. Adeo te tragoedia istae non satiant, inquit Aper, quominus, omissis

109쪽

orationum, causarum studiis, omne tempus modo circa edeam, ecce nunc circa Thy sten, consumas cum fotamicorum causae,

tot coloniamin municipiorum elientelae Insorum vocent, quibus vix sussiceres, etiamsi non novum tibi ipse negotium importasses, Domitium, Catonem id est, nostras quoque historias, Romana nomina, Graec rum fabulis aggregares. Ex far se maternus IV. M alemus: Perturbarer hae tua severitate, nisi frequens lassidua nobis eo tentio jam prope in consuetudinem vertisset. Nam nec tu agitare & insequi poetas inte mittis, ego, cui desidiam advocationum objicis, quotidianum hoc patrocinium dese dendae adversus te poeticae exerceo. Quo laetor magis, oblatum nobis judicem, qui me vel in futurum vetet versus sacere, vel, quod jam pridem opto, sua quoque auctoriatate compellat, ut omissis forensium Rus

rum angustiis, in quibus satis mihi superque sudatum est, sanctiorem istam angustiorem

eloquentiam colam.

110쪽

stat Aser Meontendit utilitate , vola ara,

dignitate, fama oratoriam artem arti Foeticae ante onendam.

V. Ego vero, inqint Secundus , ante mme judicem Aper recuset, faciam, quodpr hi & modesti judices solent, ut in his cognitionitas se excusent, in quibus manifestum est, alteram apud eos partem gratia praeum. Iere. Quis enim nescit, neminem mihi eo iunctiorem esse lassi amicitiae, & adsiduia tale contuberati, quam Saleium Bassum, cum optimum virum , tum absolutissimum poetam 7 Porro fi poetica accusatur, non aliun video eum locupletiorem. Securus sit, inquit Aper, Saleius Bassus, inuise quis alius studium poeticae tarminum vi riam lavet, cum causas agere non possit. Ego enim , quatenus arbitrum litis hujus invEni, non patiar, alemum societate plurium d fendi sed & ipsum solum apud vos arguam, quod nasus ad eloquentim virilem oratoriam, qua parare simul, tueri amicitias, adsciscere nationes, complecti provincias posest, amittit studium, quo non aliud in Civitate nostra vel ad utilitatem fructuosius, vel ad dignitatem amplius, vel ad Urbis famam pulchrius, vel ad totius imperii atque om-