Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

201쪽

CAPUT C.

De TLATLAC0ric Teportlanensi Radicibus firmatur Surculorum instar, eXtra nigriS, et intra candidis, unde prodeunt cauleS multi, tereteSque, et aliquantisper purpurei, asperi, et praelongi, folia Limonis, majora tamen , rariS per ambitum Crenata SeiSSuriS, ac interventis Secundum longitudinem discurrentibus in Signia, so res vero lutei , et orbiculare8. Radi X eSt acriS, Odora, Subtilium partium , calidaque , et Sicca ordine tertio natura, et

ventrem dolentibus , tumentibusque impense utilis; satum siquidem discutit, alvum eX purgat, atque ita dySentericis dicitur mederi. Nascitur in montibuS Teguallanicis , Tauhlege- censibus , et Tacasichtiensibus.

De TLATTACOTONTEI, seu Tlattico: Io. Fibratis insistit radicibus , ex quibus profert cauleS prolixos , et tenues, folia longiuscula, et angusta, illis Rorismarini coronariae Similia, floreS circa cauleS postremoS eX, les , et Candente8. ΡulviS radicum permiStuS reSinae ulceribus medetur; carnem Siquidem Vitiatam eXedit, eXtergit veVulnus , et tandem cicatrice obducit. ESi enim calidus, siceu Sque, glutinosuS , et amari Saporis. Nascitur Oouilae. Munt

202쪽

HISTOR. PLANTARUM

praeterea perquam apte satum discutere.

De TEXA POTLA , seu Indica Ptarmica. Radicem tenuem fundit TEXAXAPOTLA, Seu lapidum perforatrix illi Tetompili hui alii , Seu sternutamentum moventem vocant, fibratamque , et inde cauleS tenues, Serpentes per terram , et purpureos, sotia Lini, exilia, et so res multos, pallentes. Olet haec Mala Medica , quae Citrea vocant, mirum in modum , Sapitque. Acris est, calidaque, et sicca ordine fere quarto, Subtiliumque partium. Admota naribus, inSpiratoque ejUS Vapore medetur gravedini, et ea, pitis dolori, citato Sternutamento , et evocata pituita per os, Oculos , atque nares. Mirum est in ea Herbula quod nos Sumus Saepius eX perti ) confricato ea madente lapide, vel quinque uncia S CraSSO , admotisque aVersae parti naribus, ita percipi odorem, ac si naribus ipSi S Herbulam admovisses; tanta enim est naturae vis, ut vel eXiles Herbulae, ac fere nullae durissima , crassaque penetrent SaXa. Nascitur in calidis siuauhnahtiacensibus , Tlaquillenancensibus , et in agro

Imaxi ecensi adhaerens SaXis. Eadem tu Sa , illitaque ante quartanae febris accestonem, Curat eam , Utero confert, men-Strua e Vocat, urinam ciet, reserat obstructa, infrigidata calefacit, sudores elicit, dolores mitigat, Ventriculum, cor,

203쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVIL 19ue

et caput devorata, vel applicata firmat, hydropem curat, medeturque impetigini, et scabiei, nee tineae parcit confricata.

Frutex est folia ferens obrotunda, mollia, hirsuta, et subalbescentia, Serrataque , fores exiles , et fructum ponti cis nucibus Similem , includentem grana terna eximii odoris, et illum Mocopaconi vocatae Arboris aemulantem. Nascitur in calidis Tlaltietapani juxta rivoS, neque alium, quam Odo

Caules mittit purpureos, Sed non omni eX parte, radicem surculosam, et solia saligna. Cortex radicis frigefaciens est, Sed lac germinum calefacit, et dentium dolorem tollit applicatum, unde est illi nomen impositum. Nascitur

Radicem fundit tuberosam, longam, tenuem, et fibratam, et eX ea caules duos dodrantes longos, lignososque , et D-lia Saligna, quae tusa, et admota dentibus dolorem illorum placant. Nascitur juxta iliceta, et colles.

204쪽

HISTOR. PLANTARUM

CAPUT CVI.

De NANCO,PATLI Hllex0tziircensi. Radicibus insistit fibris similibus , unde profert caules eXileS, repenteS per terram, et in ei S folia rara, obrotum da, cordiS paene figura, ac luteΟS flore8. TisSa radix, et applicata, dolores dentium tollit, et SenSum loci, cui admove tur, hebetat ; quod etiam praestare folia possunt. Calida autem eSt, Siccaque Ordine quarto, et urentis facultatis. Nascitur in frigidis, humidisque locis juxta colleS, et montium juga apud HuexotaincenSes, Unde cognomen.

De TLA ATLI, seu medicina dentium Toxotiae Radici fibratae insistit, tenui, et Sensim gracileScenti, Unde profert tenues, teretes, ac purpureos cauleS, et in eis folia Absinthii, longiuscula, et per ambitum crenata, et in cacuminibus flores Chamaemeli, luteos, orbicularesque. Acris est, Calidaque , et Sicca ordine tertio , quartove. Admota maxillae dentes erosos, dolenteSque curare fertur.

CAPUT CVIII. DE TEPETLACHPAOAZTTI, Seu m0ntanis scopis.

Radicem fundit extra pallentem , intus vero candidam,

205쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVII

fibratamque , caules prolixos, et suSCOS, folia angu Sta, et longiuscula , flores alboS, exiles , et spicatos. Similis est Machpahoazxochiil , et forta8SiS eadem, differetis tantum si tu , aut illi congener; quamobrem delineandam non curavi; eodem enim modo pallent radiceS , soliaque longiuscula, et angusta Sunt. Frigida eSt , aut CaloriS moderati, humida, et salivosa. SuccuS ejus oculiS inflammatione tentatis illitus mirum in modum confert, quae est inter aliaS potissima ejus vis, etsi mordentem quoque urinam leniat, et VeSicae , re- numque ulcuSculiS, Si devoretur, ferat opem.

Differre videtur ab altera Ρlanta , quam Libro I. sub eodem nomine descripsimus; haec enim non eSt Spini fera , aut folia hirSuta sunt, vel Squallentia inferne, latave: quin flore, et fructu caret, quibus altera redundat. Succus corticis , qui frigida , Siccaque natura conStat, et Sapore fere nullo, oris ulcuSculiS, et ardoribus opitulatur. Provenit in calidis , ac montosis lociS

Species est Phaseoli, quam in agris maxiesecensibus

206쪽

reperi, nucleos minime edules serenS: febres tamen puerorum tollit illita: flores rubri Sunt, nataleS vero aquarum fluenta.

Volubilis genus est foliis magnis, et sapore fere nullo; temperieS eSt humens, et refrigeranS; cujus gratia radix devorari solet eX aqua, pΟStquam redacta Sit in pulverem, adversus nimios ardoreS. Nascitur maxiepeci in saxis.

Radicem landit pollicarem , candidam, et prolixam, et ex ea caules fulvos, solia oblonga , Ρlumbaginis foliis similia, pinguia, molliaque, et flores in summis caulibus ex albo purpuraScentes. Fructus est Chilli, aut Tuli otii similis , Semine contuSo, et lanugine, cui appendet, refertu S. unt radicem, quae dulcis apparet, ac moderati caloris, tuSam, et applicatam pannos, furunculos, et ceteras instammationum disserentias maturare; nec desunt, qui dicant devoratam hanc Herbam interficere post totidem dies, quot Secuti fuerint, cum devoratur, avulsam ; cui rei an fides habenda sit, alii viderint, cum in venenis vix locum habeat experimentum. At ego non uSque adeo venenatam eX Odore,

207쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVII

I99 et gustu iudicavi: imo praedictis facultatibus praeditam, quam

vis venefica, occultaque vis possit illi inesSe, et natura rerum omnibus momenti S side careat. NaScitur passim in regionibus calidis.

De TLALAPI ATLI, Seu Herbrιla coercente Larrhoea Herbula est candidis radicibus inniXa, et sbris similibus, unde profert caules, et in eis folia parva , Subalbida, et hirsuta , et candeScenteS fioreS. SaporiS, et odoris eXpers videtur , frigidaque , et humida natura. Compescere diciturdiar rhoeas, unde invenit apud hanc gentem nomen, calorem que excedentem Sedare foliorum devoratus pugillus ex liquore quopiam adstringenti. Nascitur in collibus Anenecuricensibus.

De TETTATLAPAN , Seu Herba saxifraga. Radices fundit sbrarum instar, CauleS pallescentes, fra giles , tenues, teretesque , et per intervalla geniculatos, folia Origani, paulisper albicantia, et hispida. Calida constat

temperie. Medetur satietati, lapides frangit, et appetentiam eXcitat. Nascitur in collibus Aneneci lci.

208쪽

HISTOR. PLANTARUM

De 'ApAgrΠ0I CHIra, seu Th0ixochitI rtιbea. Species est Thoixochiti Arboris, de qua suo loco dictum est , sed rubeo colore micantibus flosculis, unde habuit nomen. Nascitur stilauhi lana miliainci.

Genus est Phaseoli visum a nobis Xantelesti, siliquas paene quadrangulaS ferens, et jaspidis more variatas. Frigida est, ac LeguminiS Saporem referenS, CuranSque , ut narrant,

ulcera. CAPUT CXVII.

De TLALDANC0COCHATE, seu Planta sola incubanti. Genus est Trifolii fundentis folia terna, obrotunda, mollia, et parva, caules duas Spithamas longoS, et Siliquas modicas. Frigefaciente, et salivosa natura conStat, eXSiccat ul-cta Scilla, ac parvos e gallica lue erumpentes tumores desu, per applicata. Provenit Quauhilamittetinoi

CAPUT CXVIII.

DE 'ALPANXIumTL, Seu Herba terrestrλRadice firmatur capillata, unde caules proficiscuntur,

209쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVII.

et in eis folia Majora nae, sed circa cuspidem in treS angulos divisa , flores Bellidis Vocatae minoriS , Chamaenae live, quorum media parS OrbiculariS, et lutea eSt, quae vero ambiunt , folia ex albo purpurascentia. Calida est, et sicca gradu quarto , et partium Subtilium. EXhibetur adversus febrium frigora , naSciturque in frigidis, et humidis locis juxta fauces montium.

Species est Alfines soliis cordiS fgura, sed angulosis. Μedetur ulceribus, ut indicat nomen, provenitque uuauhilae.

Radicibus firmatur surculoSis, longiSque, et cortice opertis eraSSo, et tenaci, cujus gratia quidam Ttalamati vocant: ex his caules fundit, et in eiS folia parva , ternaque, ac floreS luteos, et modicos. Pulvis radicum medetur inveteratis plagis , aut eadem radix tu Sa , et emplaStri modo imposita. Frigida , et Sicca natura constat, et Legumina videtur sapore imitari.

TOM. II1. Ce

210쪽

HISI OR. PLANTARUM

CAPUT CXXI. De TACALPATLΙ tertia.

Derba est quaternas Spithamas longa , radici insistens si bratae , unde profert cauleS exiles, et in eis folia rara, ton ga , et anguSta , e nodiS utrinque eXOrientia, et nerviS Se cundum longitudinem more minoris Plantaginis discurrentibus distincta, ac flores toto paene caulium procursu lute-Os , exilesque, et odoris jucundi, Hyperici floribuq haud dissimiles. Pulvis medetur ulceribus, unde nomen. NaScimtur in frigidis Masinalcensibus.

De OCALXINUITE, Seu Herba ulcerti m. Radices fundit TACALX1AU1TL surculosas, caulem Cras Sum , ac SarmentOSum, folia cordis figura, lata , Serrataque, et flores, ut ferunt, cymbalorum forma, magnoS. Folia commanSa, admotaque ulceribus medentur; frigida Siquidem Sunt, et admodum glutinoSa natura. Nascitur in calidis Tobalanta

De TETLAu LI ATLI , seu medicina delirantium. Radicem fundit crassam, caules teretes, et laeves, sui Vosque, oblonga folia, ac illis Limonis sagura, et magnitu