Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

241쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVIII. 233

di alios praestat usus peculiari respondentes temperiei.

CAPUT XL.

De TZIC OLIZPATLI, Seu Singultus medicina. Folia sunt oblonga Statim a radice capillata, unde etiam prodeunt cauliculi tenueS , foliis vix longioreS, quorum summis partibus appendent vascula , exili reserta Semine. Folia intrita scarabeis , quos vocant Tem0lin, devorantur adversus singultum felici magna ex parte eventu, et Contra pectoris murmura ob jamjam strangulantem pituitam evenientia. Nascitur meitialsae inter SaXa.

CAPUT XLI. De TZOCV1LPATLI , medicina movente Sternutamentum.

Radices fundit capillis similes ΤZOCUILPATLI , caules teretes , per intervalla geniculatos , laeveS , et pennam anSerinam craSSOS , folia hirsuta , pinguia , et mollia, infernecandicantia , mediocria , oblonga, et sinuosa, vitigineis paene similia, et florem exilem, et album. Acris est, calida que , et sicca Ordine quarto temperie. Ramuli tusi, et devorati ex aqua lassitudinem contractam a labore, evocato Sudore, leniunt: Succus naribus instillatus pituitam trahit. Nascitur meitialsae editis, ac planis locis.

242쪽

CAPUT XLII. De altera TZOCUILPATLLHerba est qtiatuor dodrantes longa, et fibratae insistens radici, unde prodeunt caules, et in eis folia Ocymi, par va , crenata, ac nonnihil SinuOSa, flores abeuntes in pappos , Summis quibusque Caulibus seni, Septenive appendentes. Odora est, et quarto Ordine calefaciens , et exsiccans. Folia devorata ex aqua pugilli uniuS menSura dolores capitis , ac totius corporis tollunt, purgantque. Quin glans e

radicibus parata, et Supposita Ventris mitigat dolores, et extergit intestina. NaScitur editiS, ac calentibus locis Papalati acti

CAPUT XLIII.

Arbor est ' magna, soliis Amygdali, longis, et angustis , et surculosis radicibuS. Succus est frigiduS, Siccusqtie, et aliquantulum adstringens. Medetur morbidis oculis

eventu non Spernendo. CAPUT XLIV. De TZOPELVTLACOTL.

Verba est duos dodrantes longa, radici innixa surculo

243쪽

simili , fibrataeque, unde funduntur caules tenueS , et in eis folia Ocymi , serrata , et in procurSu caulium flores parvi , lutei , spondylorum figura, punctiS coccineis interstincti. Folia Vocem clarificant , pectusque emolliunt, et extergunt. NaScitur in calidis Nextae Totonacatae, editis , atque humilibus locis.

CAPUT XLV.

Herba est sex spithamas longa, radici fibratae inhaerens , unde edit CauleS tereteS, hirtos, laeves, et nonia, hil purpureos, et in eis folia oblonga, Serrata , terniS interventis praeter alia minora , quae tranSVerSa Sunt, Secundum longitudinem procedentibus distincta. odor eSt gravis, acris Sapor, calidaque , et Sicca ordine tertio temperieS, non sine quadam amaritudine , et subtilibus partibus. Sistere dicitur diarrhoeas, atque appetentiam Sopitam excitare, addi tis praecipue aequis portionibus Chilonyllanillacoli , ne memorem alia , quae ex ejus temperie quibusvis innoteScent.

CAPUT XLVI. De TETEPICUMILTIC.

Ita vocata est haec Planta ob radicis duritiem , et asperitatem , qua lapides aequare contingit; pyri forma con-

244쪽

Stat, quanquam in Surculum deSinat tenuiorem : prodeunt inde caules , et in eis folia longa, et angusta. Radix est aliquantulum amara , temperataque , aut inclinans in frigiditatem. Febrientibus opitulatur, praecipue si I papallahoaea unxeris. Provenit Acolmani

CAPUT XLVII.

De TLACUILOLP TLI , seu medicina depicta. Radicem fundit crassam, et longam, cauleS tenues, et rotundos , geniculatoS, et per terram repentes, resertos foliis Polygoni, cui est magnopere similiS, floribusque exilibus , albidulis , et semine inter ipsa folia nascenti. Vis est calens, Siccaque ultra ordinem tertium, et nonnihil urens. Jus decocti infusum ventris flatu discusSO ejusdem dissipat tumorem , et iliacis Succurrit affectibus.

CAPUT XLVIII.

Radicem fundit digitalem, caules purpureos, et tenues, unde profert folia parva, Serrata, et Obrotunda forma, illis Adianti quadantenus similia, quanquam minora , florem e pallido rubescentem, oblongum, et Vasculo rOSaceo paene simili contentum. Radix ejus , cujuS eSt praecipuus usus in medicina, devorata urinam elicit, quacumque retentam ex

245쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVIII. 237

causa. Frigida Vero, humentique natura constat, atque ideo mensura simili febres exstinguit. Montosis, ac campestribus provenit locis regionis Me icanae, radiXque Septembri mense solet ad uSus avelli, atque recondi.

Soporifera est Herba , unde nomen , radices sbratas fundens, e quibuS Oriuntur cauleS tereteS , et rubet , referti origani foliis, sectis per ambitum, flores capillorum timstar in vasculis oblongis. Saporem inducit temporibus, et vertici cum lacte admota; per Se vero frigori capitis mede tur, velut et altera ejuSdem nominis. Calida est ordine tertio , et odore gravi.

Radicem fundit fibratam, et ex ea cauleS purpureos, foelia Lini, longa, et valde anguSta , floreS in Summis caulibus oblongos , et coccineos. Si hujus Plantae folia recipias, adjungasque Tecochitixihuiti primam, et Acoquisiti aequis portionibus, exprimasque Succum , addideriSque parem mensuram lactis muliebris, et fronti eorum , qui ob vehemen tem ardorem dormiendi impotes facti sunt, mire somnum

246쪽

238 HISTOR. PLANTARUM

conciliabis. Verum antequam hujusmodi praesidio utantur In di , instillant naribus succum Tlac0xilaxochiti, ut si quid est humorum in capite, evocetur, corpore in primis succi Talaubati, Chlahixibuiti, et Tomio partibus aequis per

vomitum expurgato; hic enim SuccuS OmneS humores praecipue per Superna Vacuare conSuevit, si decem unciarum mensura bibendus propinetur.

De TLATLAOLTON , Seu Herba simili TLolli. Radicem profert cauli parem crassitudine, cubitalem, et capillatam, et ex ea cubitaleS, ac teretes ramos, solia tenuia, et longa , flosculos purpureos, et exiles in postremis stipitibus , qui admodum tenueS Sunt. TUSa haec Herba, et mista Neuhtioxihuiti, et Costoli, redacta in emplastri sormam , et ventri admota flatum discutit, ac Subsidere cogit ventrem tumentem ob illius redundantiam. Calidarum enim virium esse reperitur.

Radicem fundit albam, longam, et fibratam, caules cubitales, sarmentosos , folia Dictamni, hirsuta , obrotundaque, inferne albida, et superne virentia, florem gOssypino

247쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVIII. 239

velleri parvo persimilem. Radix semunciae mensura bibita ex aqua febres exstinguit. Nascitur in PlaniS regionum cali

darum. CAPUT LIII. De altera TLACOXIHUITE.

Herba est similis Tecochitirihuiti primae, et sortassis ejus species, Sed radice craSSiore, et foliis crenis crebrioribus , et mimis profundis insignibus.

Caules edit longos e surculosis radicibus , rubescentes ex albo, tenuesque, Myrthi folia, aut Hyperici, flores purpureOS , parVOS toto caulium procursu. Radices unciae unius pondere devoratae auxiliantur dysenteriis.

CAPUT LV.

De TLALTENTZ0 ATLI , seu medicina barbae humilis. Foliis constat eXilibus, et sparsis per terram, cauliculis tenuibus , brevibus, ac rubescentibus, radicibus fibrarum instar, et pilosis flosculis , calycibus parvis inclusis. Febrientibus auxilio est drachmae unius pondere lusa, atque devorata. Sunt, qui Tullentetunt ii vocent.

248쪽

Inutilis est Medicis ΤENTZONTLI Uerba, sed visu conspicua , ideoque a nobis Teportlani, ubi eam offendimus, et descripta , et delineata. Foliis haec constat Coronopi, ac soribus promiscue univerSum caulem Stipantibus, luteis, longis , et circa summas eorum parteS coccineiS, Canaliculatis que, et e quorum Sede media ligulae Virentes prodeant. Radices sunt albae, tenues, fibrarum in modum. Sapore insignicaret, frigentemque Videtur temperiem praeseserre.

CAPUT LVII.

De TZAZIUEI TZAL, Seu penna terrae.

Nomen sumsit a foliis pennas avium imitantibus, quanquam ab Hispanis Millefolium vocetur, quod Stratioti Mil-Iefolio Antiquorum sit similis. A radicibus similibus fibris mulatos edit caules , teretes , Subrectos, tenues, et quatuor plus, minus dodranteS longos, ramulos per intervalla hine inde prodeuntes, resertoS laliis, ut diximus, pennis avium similibus, flores in summis caulibuS, postremisque ramis ex albo in luteum tendentes, parvoS, et in Corymborum for mam compositos. Amara eSt guStu, non Sine quadam acrimonia , Odora, tenuium Partium, et gradu tertio cum sic-

249쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVIII

2 icitate calefaciens. Succus ejuS epotus urinam Ciet , mei Sesevocat, et ventriculum a frigida causa debilem , seu extra admoveaS , Seu in pulverem redactam propineS bibendam, corroborat , et firmat; discutit flatus, diarrhoeas sistit, ubceribus pudendorum medetur, tumoreS praeter naturam Solvit, obStructioneS, et potissimum uteri reSerat, coloremque jamdiu languescentem corrigit , et inStaurat, tusa, atque emplastri modo imposita Scabiem curat puerorum capitibus innasci Solitam, eXSiccante, eXtergenteque, qua Praedita est, vi. Confert Sumtus ejus strangulationi uteri aut in pessario obdita, aut e liquore quopiam Convenienti pulvere quS devorato, partum accelerat, SecundaS pellit, retinet fluxum alvi , tussimque infantium, et provectiorum bibita curat, nee desunt , qui asseverent Suceum ejuS quinque unciarum men- Sura epotum purgare per vomitum omneS humores. Quae

omnia tam sunt a Stratiote Millefolio Antiquorum aliena, frigidae nempe naturae Planta, ut quamvis sit illi forma persimilis, atque ideo ad illius species fortassiS referenda, ab eo tamen viribus longe absit. Tam calidis, quam frigidis provenit regionibu S, totoque anni diScurSu Sponte emicat, circa irrigua tamen foecunda , atque campestria loca. Haberi solet in deliciis, paecipue a matroniS, quae USum maXimum, et impense Salubrem ab ea passim uterinorum assectuum Oppressae moleStiis su Scipiunt , seriturque ab eisdem in viri

250쪽

HISTOR. PLANTARUM

2 2dariis, vasisque fictilibus, nigra tamen, pinguique terra substrata, nam et crebra aquae inSpersione, et Solita domesticorum cura laetior, ampliorque fieri solet.

CAPUT LVIII.

De altera TLAT M EI ZAT.

Verba est multos caules proferens , diStantes inter Sese, tereteS , breves, ac tenues, funiculo quodam exili juxta radices connexos, quae breveS etiam Sunt, tenueS, et Capillatae , et in eis solia ordine utrinque in pennae modum di-Sposita, unde nomen, Oblonga, parvaque, et Alfines, aut Myosotae foliis similia. Cujus plantae nullum adhuc usum memoratu dignum accepi.

Consuevere Indi Orientales, atque occidentales, necnon aliae quam plures nationes contra Graecorum, et Latinorum consuetudinem Plantas ipsas relinquentes Sine nominibus fructibus tantum , et floribus nomina imponere, quod in I marindorum Arbore videmus evenire ; cui cum nullum contigerit nomen peregrinum , aut fuerit a Mexicanis impositum nuper enim est ad eas oras translata ); fructus tamen ejus non unicum, sed plura sint sortiti. Ita fit, ut Μalvari