Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

31쪽

AD ARIAM MONTANUM.

Caules , radices, Tarioque colore micantes FIores ; nec fructum, aut folium c0ntemno , nec ipsa Nomina, quorum eo i in Tariis regionibus usus, Atit Otres , natale S0lum , cultum, atque Saporem, Aut lacrymas Stipitis Stillantes Uulnere : morbi Ili curentur eIS , quaenam Sit meta caloris,

utS color, et lignis qualis Substantia Subsit, Et breviter quaecumque Samo' humana requirit, Aut naturalis rerum haec narratis p0Scit, uum s ropriis verbis potui, et breυitate decenti. Quin vivas plantas viginti, ac Semina multa, Pharmacaque innumera , Augusto mittenda Philippo, Praefecto dedimus, otira ut majore ferantur In patriam, Heo terraeque hortoS, et culmina adornent; EmenSamque novam Hesperiam duce Sidere caeli, UrbeS, ac popuI0S , monteS , ac umina, Ualde Rem optatam n0Stris, eo Set quo cognita mundo Usque adeo dives , tamque ampli n0minis Ora. Scribimus et methodum , qua quis c Π0Scere plantaSIN. S, ac no straS p05 Sit ; vel quo ordine cunctis

Occiduis usus Taleat Succurrere m0rbis, IN Sceneque indigenas , n0Strisve eae montibuS alto Transvectas Indas tam longo tramite in oraS.

Pharmaca et addidimus firmo Sancita periclo,

32쪽

HERNANDI CARMEN

Emperta et n0bis, qu0S pellant c0rp0Te SUCCOS, Quae Superent Noa tris nota , et quae cedere s0SSint: Cetera nam Sile0, D0mino quae dante videbis, Atque emendabis , quando tua moenia uetus Intrare , et dabitur genis Muo isque P0tiri, furori.

Ergo qui credi par est , ut talia nutu

Alterius Scribi Naleant, vireSve referri; Si hoc opus' hanc curam, atque ezamina tanta requirit

Nec passim invenias , humeris qui ferre labores

Tantos Sustineant propriis, Subeantve libenter Aut qui judex esse queat, ceΠS0rve perituS, ut nulos tiSquam naScentra noverat herbas p Aut qui nec libros nostros, duroSue Iabores Viderit Z At magnos num quando invenimus ausus

Invidaa caruisse Sud , aut prurigine turpi Iactave in abjectos torqueri fulmina valles ZErgo tu noStroS, vir praeclaria Sime, libros Feroge , et indigni Si non videantur honore, Conceptus veluti cari complectere fratris, Sicque favens, tibi me aetern0S Obo tringito in annos. Curarum et vacuo dulci indulgere

33쪽

DE HISTORIA PLANTARU Μ

LIBER PRIMUS,

FRANCISCO HERNANDO,

MEDICO ATQUE HISTORICO

ET TOTIUS NOVI ORBIS MEDICO PRIMARIO, AUCTORE

API 2zALPATLI Crenata , seu de hereba secta per a1n bitum suxum alvi cohibente. Ap1τgALPATLi herba est quinque dodranteS longa, surculosa radice, foliis Menthae, flore luteo , Μalvae Semine, Sapore circiter nullo, frigidaque et salivosa natura. Quo fit, ut semen soliave unciae uniuS pondere tuSa , ac ex vino Meil, aut ex liquore aliquo adstringenti devorata fluxum alvi et quemvis alium coerceant, unde evenit ei nomen. Eodem pondere dicitur corroborare ventriculum, et Satie tali mederi. Provenit algentibus Talaualiubcani agris , ari-diSve aut virore carentibus jugis.

34쪽

CAPUT II. De API 'ALP ATLI altera.

APITZALPATLI altera, quam nonnulli Tlae alli, seu dysenteriae medicamentum vocant, herba eSt dodrantaliS , orbiculari radice et fibrata , ex qua profert caule8 dodrante paulo majores , teretes, tenues, et Subalbidos, folia bina, parVul a , Serrata, atque Obrotunda , per longa intervalla , et in postremis ramis florem purpureum atque eXilem. RadiceS Sapore inSigni carent, nec gustatae effatu dignam adstrictionem praeses erunt, et tamen duodenae earum tusae atque eX aqua devoratae diarrhaeas dySenteriaSque dicuntur cohibere , febrem extiliguete et laXa membra corro horare. Nascitur apud Xalatiauhcenses, gaudens regionibus frigidis , et locis campeStribuS.

ApiTχALPATLI TFauhtepecensis herba est radici innixa si bratae, eX qUa proferuntur cauleS quadrati , Sarmentorumi aemuli, tenueS et quatuor dodrantes longi. Folia longa et angusta, Vascula fulVa, AVenae Similia, plena albicanti et rotundo semine. Radix SaporiS ac odoriS paene experS eSt, frigidaque et adstringenti natura. Nascitur in calidis ac

35쪽

CAPUT IV.

De API ALPATTI Teh0itzilae. Ap1TZALPAΤLI Teh0itat lae radicem sundit surculosam et fulvam , et eX ea caules Octo CubitoS longos, multos et teretes : solia Μ0ri , inferne subalbida , Superne viridia ac multis distincta interventis : florem album, modicum , unde erinacei prodeunt in quinque segmenta divisi , inter quos semen latet ricinorum forma. Radix glutinosae est et refrigerantis naturae, diarrhaeaS ac dysenterias cohibens, unde nomen. Provenit in locis planis calidarum regionum.

De APITYALPATTI Teuh altrincensi Ap1TZALPATLI Teuhcastrincensis radicem fundit surculo-Sam , ac proliXam , caules ulna longiores et fuscos, folia lata, et pallentem florem. Radix Sapore Anethum imitatur, ac nonnullum calorem cum Siccitate praesesert. Diarrhaeis medetur, praecipue si Tepealaciton adjungatur, quae valde adstringenti natura ConStat.

Radicibus innititur ApiTZALPATLI M analanensis longiuSculis et tenuibus, et ex his fundit caules spithamaeos : solia

36쪽

longa, tenuia et Lino silvestri Similia, ac flores coccineos et modicos. Radix glandes sapit inveteratas, ac dulce qui dam resipit, quae tuSa Unciae uniuS menSura, et eX aqua devorata diarrhaeaS compeScit, etsi temperamento aequali videatur proxima , et imbecillam quamdam adstrictionem praeseserre.

CAPUT VIL

D OLOLTIC APITYMPANI , Seu de medicina rotundae ac Iuxum cohibentis radicis.

Radici insistit OLOLTic Ap1TχALPATLI Unicae, Candenti et rotundae, unde cognomen, solastic enim rotundum est) aut in duas ejusdem formae divisae , eX qua funduntur caules quadrati, hirsuti et tenues, folia Μeniliae, prodeuntia per intervalla , subalbida inferne, et Superne Viridia. Radix sapore et odore insigni caret, frigidaque conStat natura. EX-hibetur unciae unius pondere ad frenandaS, Ut nomen indicat, diarrhaeas. Nascitur in frigidis X alat lauhoensibus.

CAPUT VI IL

37쪽

NOVAE HISPAN. LIBER I. s

teretesque, solia numerosa, Serrata , Obrotunda , unde no men, et Balloti similia, sed tamen majora, aspera , hirsuta, atque cinerea: flores pallentes in eXtremis caulibus, Chrysanthemo SimileS , mediocreS, ac multos acervatim congeStos. Radi X est gustu odora, aliquantulum acris, calidaeque et Siccae ordine fere tertio temperiet, glutinOSa, nec Omnino eXpers amaritudinis , au Sapore nonnihil reSinoso. Radix in farinam redacta , ac terebinthinae permixta, admotaque genuum frigus pellit, ac sedat dolorem, et si imbecilla ob nimium laborem sint, corroborat atque confirmat: jus vero decocti firmat dentes, adstringit gingivas, opitulatur dysentericis, uteri ac renum laxitati, perfractis, et passis lassitudinem. Μexicani reges ac viri primarii devorare quondam consueverant corticeS laevigatOS eX aqua semiuia ciae mensura a ludo patrio bat ei, quod nos Vocamus pilae, ut a morbis qui vehementes lassitudines sequi Solent, Sese tuerentur. Provenit autem in collibus regionum calidarum.

De ALAHOA PATET LEPTOPHTLLO, seu lubrico et te se

folio medicamento. Radicem fundit AI AHOACAPATLr albam , pellucidam, fibratam atque contortam, et in caule folia tenuia, Lini similia , sed minora, et flores candentes. Radix trita , et se

38쪽

miunciae menSura eX aqua BuglOSSi, aut fontana devorata humores omnes dicitur Vacuare. NaSeitur regionibus frigidis Tahuaimhacant juxta acclivia montium loca. Est et alia Alahoacapalli spinifera, quae, quoniam ad I unarum disserentias Spectare Videtur, inter eaS Servabitur reserenda.

CAPUT X.

ocimi foliis constante. : Radices fundit Ax1XPATLI Ocimoides tenueS et candidas, caules exiles, teretes ac fulvo8, folia Ocimi, unde cognomen , Sed minora et aliquantulum undulata i florem purpureum et eXilem, circa Singulos foliorum eXOrtUS: Semen initio album, postea nigrum modicumque, et oblongis vasculis contentum. RadiX cujuS est praecipuus in medicinauSuS, nullum insignem Saporem praesesert , aut nonnihil dulcem , et salivosum, frigefacientique et humida natura

conStat. Eadem drachmae UniUS mensura epota eX aperienti quopiam liquore , aut eX aqua sontana, Urinam Ciet, renes emundat, eXtinguitque renum et VeSicae ardorem, Cataoati Vero permiXta alvum leniter Solvit. Nascitur in collibus, aut montium Verrileis.

39쪽

CAPUT XI. De AXIX PATII altera.

Radicem fundit AXIXPATI I altera SurculoSam, CatileS Spi-thamaeOS , tenueS, ac rotundoS, plenos soliolis longis et angustis , Polygoni Lentisve , flores SubluteoS, et modiCOS, VaScul is contentoS et abeunteS in PapPOS. Temperata, alit nonnihil frigefacienti constat natura , sapore dulci , ae paululum amaro. RadiX Semiunctae menSura devorata renum ac urinae calorem temperat, addita Chichic 0lli tumores pra ter naturam discutit ac praecipue pannOS , glandulasve. Aqua, ubi radices aliquandiu maceratae fuerint, mire uri nam eVocat, et CalculoS comminuit, Sinit febreS, et tormina tollit, ob parteS, quas Sortitur, amaraS, CalenteS ac tenues. Nascitur temperatiS regionibuS, quali S eSt Tetzcoquensis, et Tahualiubacanensis , ubi trita alli eamdem herbam

Radicibus innititur AXIXPATI I tertia , quam a loco natali Ouauhnahliacensem vocare poSSis , capillis Similibus, equibus profert caules teretes, oblonga, Serrata solia, Μenthae similia, flores exiles et purpureos, in SpicaS tenues et longiusculas compoSitos , et a Singulis foliorum exortibus

40쪽

HISTOR. PLANTARUM

propendenteS circa caulium poStrema. Sapore et odore insigni caret, adeoque calore nimio. RadiceS tuSae ac drachinae unius mensura, eX Glycyrrhigae decocto, aut alio simili devoratae, mire Urinam evocant, emundantque quidquid illius meatus infarcit, aut urinae reddendae e Si impedimento. Nascitur regionibus calidis Iochis ensibus, et siuauhnahuacensibus, planis et campestribuS locis. Aliam herbam vidi uuauhquechullae ejusdem nominis, Sed odoram, et tertio ordine calidam , radice Surculosa, soliis salignis, Serr tis , et flore insidico atque candenti, quae retentam urinam evocet, si pugilli mensura isella ejus ex aqua devorentur.

cAPUT XIII.

Radici insistit AXiXPATLI O aFocanensis capillatae, ex qua profert solia circiter saligna, et coccineum florem humor, in quo folia aliquandiu maduerint, lotium evocat, et urinae meatus eXpurgat. Nascitur in calidis O Oocani juxta

De AXIX ATLI Tettianens Radicibus firmatur AxixΡΑTL1 Tettianensis SurculOSiS, equibuS proferuntur caules sex cubitos longi, folia Amygdali, Sed interventis secundum longitudinem diScurrentibus, flo-