Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

51쪽

flores muscarii forma , et Semen Acocolli. Species est Ligustici peregrina , tussi mirum in modum Conferens; cetera Ligustico facultate SimiliS. Est et altera planta Ao0cox huiti vocata, de qua infra Sub nomine P0xah0ac loquemur, quamquam ad Praedictas PlantaS Parum Videtur attinere.

Herba est duas Spithamas longa ΤΙ ΑΙ ΤΕCΟΜ ocΗΙΤL , Nae pi firmata radice , sed in Surculos duos desinens , ex qua prodeunt caules pollicem craSSi, cavi, et intercepti geniculis , solia Acocotti, Ligusticive peregrini, ad cujus quo que Species pertinet; quamobrem PraeCedentibuS eam adjunximus. Radix Ligustici pollet viribus, flatum discuti. , ac frigora pellit.

CAPUT XXXIII.

De AP TZI Siranqua, seu radice Mustelae. Radici innititur ΑΡΗΑTZ1 Siranqua CraSSae, longae, in eX- trema parte fissae, atque fibratae; ex qua volubiles profert caules aut Serpentes per terram , folia hastarum mucronibus Similia, Hederaeve , magna et hirsuta. Cortex radicis luteus est, interna Vero CandeScunt. Odorata est , aCriS, subtilium partium ac cordine tertio calefacienS et eXSiccans;

52쪽

HISTOR. PLANTARUM

unde facile possis ceteras facultates conjicere earum alteram flant eSSe, qua corteX trituS atque emplastri modo admotus dolorem ventris Sedat. NaScitur apud Mechoacanenses frigidis atque humidis locis.

CAPUT XXXIV.

De APHATZI Stranglia altera. Radicem emittit ΑΡΗΑΤZI Siranqua altera CraSSam, et fibratam , tulvamque ; unde prodeunt caules trium cubitorum altitudinis, tereteS, tenues, Subalbidi ac paululum hirsuti, quorum nodis adnascuntur folia rara, Mali Punici similia; flores sunt albi in fuscum luteumque VergenteS , atque ino dori. Radices et folia acri et nonnihil amaro Sapore constat , calidaque et Sicca temperie. Radix tusa, atque illita dorso, febres, quae per circuituS repetunt, finit, aut pulsis rigoribuS, aut Sudore evocato, ac tumoreS diScutit. Nascitur in frigidis Paetcuari provinciae Mech0acanensis.

CAPUT XXXV.

De AP TZI Puntrumeti, seu Mustela Odorata. Unicum profert APHATZI Punt zumeti caulem , SeX Spi thamas longum , tenuem , teretem et striatum, e binis ternisve radicibus exilibus ac taeniis similibus, prodeuntem, et in eo folia longa, angusta, Serrata, rasa , Amygdalive, et

53쪽

quae, ni in colorem fu Scum inclinarent, et paulo breviora essent ac Serrata, Saligna Viderentur; flores luteos in pappos abetinteS, ae Semen in SummiS Capitibus Simile Aniso. Radix Coriandrum indistincta olet Similitudine , Sapit vero Pastinacam Simulque Coriandrum permiSta , et calefacientis naturae eSSe reperitur. Eadem tusa atque e liquore quovis convenienti devorata dySenteriis, ut unt, et quartanis febribus solet mederi. In cacuminibuS montium provenit , frigidisque locis, quale est Parcuarum provinciae Me

Herba eSt APHATZE, quae nomen etiam habet a Mustela , Sex Spithamas longa , radicis crassae fibrataeque , et foliis Amygdali , acris, odora ac tertio ordine calida et sicca. Frigidae intemperiei, aut ex ea ortis assectionibus epota , aut illita sert opem, opitulaturque, ut a junt, dysentericis; pulvis vero soliorum ulceribus medetur. Nascitur in frigidis Paetouari locis provinciae Mech canensis.

CAPUT XXXVII.

De APAN HOLOA , seu herba bi his insilienti.

Radices fundit APANCHOLOA fibris persimiles, albas, tenues , et aliquantulam capillataS, e quibuS oriuntur Stipi-

54쪽

tes quatuor circiter dodrantes longi, eXileS, teretes, pur purei atque lignosi, foliis per intervalla oblongis, Salignisve referti; item flores purpurei, Candentesve , proli Xi, ac rari univerSo fere Caulium procurSU. Frigida, Siccaque, et adstringenti natura ConStat ῆ quamobrem ori S UStionem aut ulcera curat; aqua Vero, in qua tusae radices aliquamdiu maduerint, tranffusa per Colum, atque potata, fluXum alvi, sed praecipue puerorum coercet, et utero gerentium abortum cohibet, efficacius tamen plantae Vocatae ab eadem gente Gali 0t0ncax0chiil permista, simulque intrita et macerata: quin et alia permulta praestat auXilia, quae ad prae dictam temperiem Videntur attinere. Provenit Campestribus locis regionum temperatarum , qualis est Tetzc0cana , ubi eam curavimus depingendam, udisque et irriguis locis, a quibus habet nomen.

CAPUT XXXVIII.

De AC TATIC prima, seu herba simili Abieti.

Radicem profert AcXOYATIC 'r0 parVo forma et magnitudine persimilem. Ex qua fundit cauleS tenues, teretes et virides, et . in eis folia tenuia , angusta , et longa , paene teretia, et Lini quadamtenus similia ac per intervalla sena Septenave, et flores juxta singulos foliorum acervos longi HSculos, coccineos, et parvis quibusdam VaSculis con-

55쪽

NOVAE HISPAN. LIBER I.

23 tentos; e quibus acini generantur cicerum magnitudine, semine referti. Sapore et Odore fere nullo, frigidaque et humida temperie. Radix in farinam redacta, devorataque opportune e frigido quopiam liquore febres solvit, inebriare quoque dicitur , et acopis medicamentis utiliter misceri. Nascitur circa monteS Chiaubilas Tetz 0canae , temperatis locis, aut paulo frigidioribus, atque humentibus.

CAPUT XXXIX.

De AC TATIO Secunda.

A XoYATIO Secunda , quam alii vocant Tiachpahuartio seu Scopas, alii Vero Tlalc0col seu humilem ac undulatam ob contortae radicis formam , et alii ob exilitatem Pipit zahoao aut Tata palli pipitzaboac, parva est herba, radicem. fundenS gracilem, triplo tamen ipso caule crassiorem, contortamque Seu CORVOlutam , atque candentem; e qua

prodeunt cauliculi Spithamam longi, tenuesque, terni aut quaterni, et in eis folia AbiegniS Similia, unde praecipuum ejus nomen; flores in supremiS caulibus in Spicas compositi, parvi et exiles, qui principio candentes in semen demum

mutantur suSci Coloris. Radix, cujus eSt praecipuus in medicina uSUS , Paululum aerem Praefert Saporem, Odorem nullum , eStque Calidae et Siccae ordine tertio temperiei. Eadem contusa mediocriter et e liquore aliquo congruenti

56쪽

2qcurando assectui matutino tempore atque inani ventriculo sex obolorum pondere devorata, humoreS omneS, Sed maxime pituitam atque bilim, tum per Superna, tum etiam per

inferna citra ullam moleStiam aut noXam Vacuare Solet;

atque ita hydropicis, cachecticis, asthmaticis, motu impeditis, corpus dolentibus , tineamque patientibus magnopere dicitur

conferre. PoteSi autem, SiVe febriat aeger Sive febre vacet, virens radix vel arida, tutius tamen arens paulo minori pondere, exhiberi: dum tamen Vitiati Succi redundent, quos vacuare opus Sit, et cibo , qua die Sumitur, ad meridiem iis que parcatur. Eadem tusa, reSoluta eX lotio humano et in stillata morbis oculorum medetur, ae discutit argemata. Clementi caelo provenit, aut paulo rigidiore , quale est Me-xicanum, quo fit, ut apud Hispanos, si Semen eo deseratur , Seraturque , Sperem servandam, atque naScituram.

CAPUT XL.

De A Origra, seu Abiete.

Arbor est excelsa et comata, Abieti noStrati aut eadem, aut congener; e qua non modo resina fluit, abietinae nostrati par, sed oleum quoque e bullantibus stipitis vesiculis, sedando dolori, pellendo frigori, ac latioribuS Viis corporis extergendis et purgandis , Semiunciae pondere devoratum , ubi nimius absit calor, aptissimum. Nascitur in fri-

57쪽

NOVAE HISPAN. LIBER I. ets

gidis regionibus, ac nominatilia I tot ecensibus, ubi et aliud Abietis genus reperias, Vocatum ab indigenis Axiuh0coti, excelsum , amplumque et in Comam expanSum , nec absimili liquore manans , foliis tamen longe brevioribus ; de quo seOrSim Sumus dicturi.

CAPUT XLI.

De Ac 1 ATL O Uetiolicae. Herba est cra88ae et surculosae radicis; e qua profert caules coccineoS, tenueS et lignOSOS, Abietisque folia, unde sortita est nomen. RadiX eSt amara, ac Secundo ordi ne eXSiccanS, atque CalefaeienS. Leprae opitulatur tusa atque imposita. Nascitur in montibus temperatis Ocopella-

Radicem fundit Raphani vocati similem, aut Balatae Vulgaris potius, cortice vestitam eXtra fuSco in fulvum vergente , et intus candido ; eX qua teretes tenuesque mittit caules, et in eis folia Abietis aut Ρinus, unde nomen. Radix temperate calefacit, aut nonnihil refrigerat, et dulcedinis cujusdam particeps est. Salivam gustata pallido colore iniicit , ac Glycyrrhigam quadamtenus resipit. Erysipelatis

58쪽

ajunt mederi, ac febres et illitam et devoratam eXStinguere. Nascitur Xuxucitas.

CAPUT XLIII.

De TLALAC TATL prima. Herba est ΤΕΑLACXOYATL prima dodrante paulo major, radicibus insistens fibris similibus et fulvis, e quibus mittit ramo8 ejusdem coloriS , et in eis folia abiegna, unde factum eSt illi nomen , aut Erices potiuS; tenuiora enim, et minora sunt: flores Corrudae capituliS persimiles, Sed ex albo in Cyaneum colorem vergentes. Calida et Sicca ordine primo natura conStat, quo fit ut pulvis radicum me deantur ulceribus. Nascitur in collibus regionum frigidarum, aut attinentium ad temperiem.

CAPUT XLIV. De TLALA OTATL Secunda.

Radici insistit fibratae, e qua fundit StipiteS CraSSOS, folia angusta et longiuscula, abiegnis forma proXima , unde nomen: et in summis caulibus ramuliSque floreS Coacerva tos in capitula pallescentia ex viridi et in pappos demum abeuntia. Ad Stringenti Siccaque natura constat, atque ita pulvis radicum inspersus ulceribus medetur, si lotiS prius Vino semel aut bis quotidie admoveatur. Provenit in calidis locis stu hilae juxta flumina.

59쪽

CAPUT XLV.

ΤΕΡEACXOYATL , quam alii GF0tbchcaub seu Gosopium vulpeculae VOeant, radi CeS 1 Undit Surcul OSaS, CauleS teretes, folia longiuscula et angusta, unde nomen , nimis glutinosa et digitis attrectata impense adhaerescentia: flores in umbellas suprema Calatis parte CompositOS, ex Candido pallescentes , fructum Siliquastro Similem, sed qua parte pedicti lo adhaeret, paulo Crassiorem, aut cordi, Sed prolixiori cuspide, eodem quoque modo pallescentem eX albo. Amara planta eSt, et tumoreS praeter naturam aut discutit, aut maturat et aperit. NaScitur montibus Tepsallanicis, qui in frigidam inclinant temperiem: est et Quauhacxbati et Te- seacx ait altera: Verum quoniam siuauhacxodiati ad Scolo-pendrii species perimet, Tepeacx0Fati Vero altera ad Pinuum genera, hic Praetermissa in propria loca describenda diste

rentur. CAPUT XLVI.

De AHOATE' LIN, Sive siuercu fruticosa. Arbor est magna laurinis foliis, multis distinctis intem VentiS , atque Viridioribus , materie firma , ligonibus huic genti consuetis, et operibus intestinis perquam opportuna. Provenit Tetzc0canis montibus. Est et Ahoat glandife

rae Quercus genus, foliis amplis, Robori similibus et per in

60쪽

HISTOR. PLANTARUM

tervalla angulosis. Est et Ah0 atlahoac foliis quoque angulosis , sed minoribus, atque obrotundioribUS : necnon et Huicchoath , et alia Quercuum numeroSa Sed medicinae inutilia genera , de quorum nonnullis in SequentibuS age-

De AHOATON, Sive seuercu parva.

AHOATON , Sive seuercus parva , quam alii Tlato pota seu Copolin humilem vocant, herba est fundenS StipiteS rubescentes e radice longa et fibrata, fulva , ac mediocris crassitudinis, et in eis folia origani Serrata, Chamedriosve, aut Ilicis, minora tamen, unde nomen, quae inserna parte

dilutiore virore nitent, Superna vero eXSaturatiore : flores Coccine0S, parvos , et longiusculoS: acinos primo Virides, moX rubro8, et demum nigri coloris, nucleoS fulvo8 continentes. Radix sapore eSt adstringenti, et aliquantulum amaro, non Sine quadam dulcedine , odore nullo, frigidaque et eXSiceante natUra, quam Si unciarum trium menSura coquatur e tribus libris aquae sontanae ad tertias, et jus decocti potandum propinetur vice potuS, eniXaS Corroborat, dySenteriaS compescit , laXata renum OSSa confirmat , et acoporum medicamentorum more laboreS Sedat eorum, qui ex longo itinere, cursu , lucta, aut quavi S alia simili OceaSione delassati sunt. Temperatas amat regiones, qualis