장음표시 사용
401쪽
hujusmodi bracteolae , aut similia alia Ievissima eo
puscula pondere suo per aerem labuntur , in similesiaepe sinus incurvantur: causa tamen trahens in omnibus illius partibus est sola gravitas . neque ad phae nomenon explicandum contrarius aliquis materiae fluxus requiritur. Ad IV. Phaenomenon ultimo loco reis latum theoriam nostram confirmat. Priora fila conductori circumposita distenduntur , atque tamquam ei reuli radii divergunt ; quia ob eontactum conductoris eamdem non solum inter se , sed cum conductore ipso habent electricitatem : a se igitur mutuo, atque a conductore repelluntur; opus igitur est , ut coronam divergentium radiorum componant. Ex orioris autem circuli fila ob magnam a conductore distantiam electricitatem habent multo minorem , atque remissiorem , quam conductor: ad hunc igitur tamquam ad centrum attrahuntur: coronam proinde convergentium radaorum emcere debent. Ulterius in iis explicandis, atque probandis non immoror , quia
ex ipsismet theoriae principiis dependent, & superius a nobis fuerunt in casu non dissimili exposita . 4qq. Opponitur ulterius. Ipsae etiam electricae sein tillae a corpore electrificato diplosae duplicem materiae torrentem demonstrare videntur . Etenim dum homo terrae insistens hominem electrificatum tangit, scintilla electrica in eorum utroque visitur , de in utroque etiam intimum , & vivum dolorem creat . Deinde ipsa met scintilla per sensibile aliquod tempus non durat , sed in momento temporis apparet , & disparet , quin vel prius per gradus intendatur , aut postea sensim languescar , atque diminuatur. Duo autem haec vix in unius tantum torrentis systema te intelligi poterunt : quare enim materia electrica paullatim ab uno in aliud eorpus non influit, & influendo diuturnam scintillam , seu visibilem torrentem non essicit δ
4 3. Resp. Quidquid hic opponitur , tacillime se
cundum expositam theoriam solvitur & si quam habet dissicultatem , aeque duplicis torrentis systema impugnat. Lumen electricum in utroque corpore apparet , ct in utroque doloris sensum creat , lieet fit unus idemque materiae torrens ,' quia eadem materia,
de ab uno corpore erumpit, re in aliud irrumpit ,
402쪽
atque tam in egressu, quam in ingressu intimas ipsorum corporum partes assicit , tamquam verus ignis quo animalis corporis membra pervadantur: cum igitur ignis ille electricus satis collectus, atque densus,ma Ximaque velocitate ab uno corpore in aliud evibretur : mirum non est , si in utroque non solum elari sis me appareat , sed etiam molestiam ἰ dolorisque
sentum generet . Ad secundum . Non dissmili ratione phaenomenon explicabis , quamlibet ex duabus sententiis teneas. Cum conductor in acutam cuspidem desinit, dc vehementem, conitantemque recipit et e ctricitatem tum vero non solum ab illo exploditur
scintilla , sed perennis luminosae materiae t Drrens ab ipso per cuspides magno impetu , dc sensibili stridore es luctre apparet : cum conductor in cuspidem non desinat , aut non si vehementer electricus, digitum que ad illum paullatim admoves paullatim et lam latra conductoris atmosphaeram materia electrica ad digitum pertransit: interim tamen neque scintillae in Har evibratur . neque luminosus apparet torrens , quia ad contactum , aut prope contactum perventum
adhuc non est , materiaque proinde densitatem ad 1cintillam lumenque emetendum necessariam non ha bet, Dbssante interim tum utriusque corporis distanta a , tum interpositi aeris resistentia . Quamprimum autem ad id punctum & viciniam digitum admoUe ris , ubi duplex hoe resistentiae caput materiae Uir1bus impediendis latis jam esse non possit ; tum Vero pla ruptis carceribus magno impetu evibratur. Poste vibrationem seu displosionem , aequilibratis parum per viribus , omnis explosio intermittitur , quoad rureo iterum aequilibrio , ad novam displosionem veniamus . Plurima huiusce rei exempla habemus in natura , In igne nimirum paullatim ad pulverem pu rium admoto , dc in mille et iis . 36. Opponitur etiam a Mollet sequens argumentum , quo non solum unius tantum torrentis ratio , sed etiam ipsi ulmet electricae materiae proprietates evertere adnititur . Si tota res electrica unico materiae torrente perageretur, opus sane esset , mate
viam Ipsam esse insimul dc maxime elasticam , rema XLmae compressonis capacem , atque intra condu riorem magnopere condensari: haec tamen sunt, quae
403쪽
concipi omnino non possunt: quomodo enim ita ad . densabitur materia electi ica intra illud corpus , per cujus poros facillime movetur Deinde illamet faei-litas ad motum, liquiditas atque elasticitas inter se pugnare videntur, neque simul in eodem corpore conjungi. Tandem velocissimus ille hujusce fluidi motus versus omnes partes , directus, lateralis, retrogradus vi κ concipi aliqua ratione possunt . Respondeo: Haec omnia, ut fere omnia in duplicis etiam torrentis systemate admitti debent . Deinde hujusmodi sunt, quorum exempla habeamus innatura, & experimentis innitantur, satis hoc ultimum esse debet, ut omnes illico difficultates , dc argumenta opposita evanescant . Quod materia electrica sit maxime elastica , compressionis , & dilatationis capax; satis supra demonstravimus t id non esse unicum eiusdem rei exemplum, satis intelligitur eκ proprietatibas aeris, quas suo loco explicavimus. Est enimvero aer corpus fluidum , magnae compressionis , atque dilatationis capax; ejus praeterea particulae fune subtilissimae, & , cum compressae fuerint , versus quamcumque partem secundum omnes directiones expanduntur, atque moventur e quidni igitur rem eamdem
in alio fluido existere posse , & persectiori quidem
modo, non satebimur λ Motus retrogradus fluidi elastici , atque compressi est effectus , qui elasticitatem ipsam consequitur, ut in aere ipso visitur. Tandem intra corpora , per quae liberrime transfluit materia electrica , addensari potest ; quia externus aer conductorem ambiens , est corpus origine eIectricum , quod resistentia sua dictam materiam impedit , intra conductorem detinet, atque ea ratione ad magnam densitatem compellit. Haec quidem esse materiae et 'ricae proprietates , negare non possumus: quod si satis non intelligimus , quanam ratione , & primitivo, atque iam plicissimo mechanil mo illa omnia a simplicissima materia proveniant; commune id est omnibus philosophis malum, quod majorem Physicarum rerum partem comprehendit . Quamcumque circa rem electricam opinionem teneas, cum ad primitivum toti Osrei cardinem pervenimus . haerere nobis aquam fateamur oportet .
447. Penicillum , ct stella luminosam esse notam,
404쪽
primum quidem materiae ess uentis , lecundam vero influentis; sequentibus impugnat Nollet. In ea su ex per monti numero φω dcc. relati fila metallica , quo rum cuspides mac ninae conductori cominus admi, veri tur , penicillum , & stellam exhibent . ea tamen phaenomenorum varietate , ut'n hil inde eerti concludi polle videaturi. Penicil us luminosus in fili machinam respicientis apice observatus a stella quidem differt; verum si-ejus dein fili extremitatem globo paulo supra manum fricantis cominus admoveas ἰ pe nieil um non dissimilem in filo animadvertes t eum autem illa in parte globus sit electricus , materiam que a manu ad c ai ductorem adducat ; ignis a globo potius in filum, quam e contrario effluet : penicillus igitur in hoc casu non effluentis , sed n fluentis materiae nota existit. 2. Quod stellam, & filum conductorem respiciens attinet , non minus res est varietati , atque mutationibus obnoκia : Etenim si filicuspis lit fatis acuta , si elia veluti luminosum par Rum apparet , quod magis sensim distenditur, atque dilatatur , quo magis ad conductorem acceditur : si extremum sit ob usum , & latius ; stella etiam erit latior , & paritera decrescente distantia inter filiam ct conductorem ampliatur , & magis in longum producitur , ita ut penicillus aliquando esse videatur .
3. Tandem si filum hujusmodi ope cerae Hispanae se
paratum manu altera teneas , alterius vero digito ejus extremitatem a condiactore aversam contingas;
intendetur ad oppositum fili extremum sella ; quod quidem argumento est , materiam electricam per filum versus conductorem fluere , atque fluendo stellam sor mare : stella igitur etiam est effluentis materiae essectus . 448. Ad haec omnia tacilis est responso, neque iis prohatae propositionis veritas in se ingitur . Ad priamum : Duplici ea su sormari potest penicillus in fili metallici cus nide, eum illa paulo altius , quam fricans manus globo admovetur e I. Cum materia electrica a coe ductore in machinam transmittitur , quod multoties fieri demonstravimus p tunc enim ea globi pars materia electrica est iam spoliata . 2. Cum densor est in filo , quam in dicta globi parte electri eus ignis ; id quod multoties etiam evenit. Quod si ex
405쪽
adverso densior supra globum , quam in filo exiit xii ; tum quidem stellam in ' ejus cuspide Oblervabis . Secundum nihil , nisi puram putam legem electricitatis virium decrescente distantia crescentium continet et juxta hanc legem est . quod filo, ejusque cuspis de paulatim ad conductorem accedente , ignis electricus intensior semper & intensior , ae proinde ampliorem etiam , & productiorem stellam reserens apis pareat , & in filum influat. Tertium est pariter the xiae, & simplieinimae ejus legis effectus e digitus alterum electri fieati fili extremum tangens, materiam aliquam ab illo elicit, cum filum ignem a conducto-xe paullatim recipiendo . Ac in sese colligendo , minjorem , quam digitus , habeat materiae densitatem ediminuta in filo materiae densitate , eopiosior in illud a conductore transmittitur ἔ di hinc intensior, atque
splendidior sit stella, necesse est. FINIS.
406쪽
Aeris natura , & Proprietates . IPROP. I. Id, quod nomine Aeris signifieamus, est corpus :ae proinde est extensum, impenetrabile , caeterasque corpo ris proprietates, & attributa in se continet. G. PROP. II. Duplicis generis admittendus est Aer . impurus scilicet , qui in vaporum congerie Pum aeri admixta consistit, & atmosphaera dicitur; purus alius, quem Prope tenuram numquam respiramus, sed supra atmosphaeram longissime extenditur &c. o. PROP. III. Est etiam eorpus maxime fluidum, subtile, sinnorum , elasticum. 7PROP. IV. Perperam omnino dieitur, aerem Purum, & e Iementarem et se humidum calidum, siccum ; eκ se enim neque humidus, neque calidus , siccus , aut frigidus dici potest; eas tamen omnes qualitates ab aliorum corporum partieulis in aere ipso natantibus habet. Ex PROP. V. Est etiam Aer peculiare corpus ab aura seu substantia AEtherea distinctum . 13PROP. VI. Aer etiam purus , & elementaris independenter omnino a vaporibus terrestribus in Terrae centrum gravi
PROP. VII. Aeris massa est maxime Hastica, ct mirabilis
COROLL. Circa gravitatem, Elaterium , ct compressionem
circa Ponderis rationem. ibid. Diversam densitatem. Gravitatis mutationes. a xeirea Elasticitatem densitati proportionalem. 2I Virium elasticae. & prementis aequalitatem . G. Μaius elaterium inferioris aeris. ib. PROP. VIII. Vis elastica Aeris plurimum calore augetur. SCHOL. Pondus Aeris definitur, rarescend , sese dilatandi Mont. Phil. Tom. V. Cc ela-
407쪽
ηox INDEX. elaterii vires, particularum subtilitas, & alia similia εκ-
Rudis Aeris idea, ct hypothesis, illius definitio realis. ibis LECTIO II.
Plurima Aeris Phaenomena , quae ab aeris gravitate , compressione elaterio pendent , Proponuntur, eXplicantur, & ex eorum causis deducuntur. 3ω PHENΟΜ. I. Tubus Torricelliantis , seu suspensio fluidorum in tubis. 31 II. Gravitas in vallibus, supra montes. 3a III. Vires aeris intra cameram ad sustinendum mercurium&c. 33 IV. Pressio. & sensus in manu G. 3 εV. Uesicae inflatio, disruptio &c. ib. VI. Aere extracto descendit Mercurius. 3 sVII. Manus inflatio, dolor, cucurbita M. 33.3s. VIII. Tubus TorrieeIli in hilance &c. 37 IX. Vesica corrugata in vacuo &c. G. X. Aer in recipiente compressus &c. 31XI. Hemisphaeria Magdeburgica. ib. XII. Corporum adhaesio ope aeris. - XIII. Anthliarum phaenomena, aquae ascensio. m. XIV. Extractio Atris ope anthliae e recipiente. AxXV. Liquores &c. in vacuo. ARXVI. Sciopetum Pneumaticum. 6 IXVII. Aves , & animantia alia in vacuo. m. PROP. IX. Omnia corpora, in quibus experimenta hactenus
Pere Potuimus, aere intra eorum Poros consistente plurimum scatent. 6 sPROP. X. Aer ille factitius, de quo loquebamur maximam partem sunt halitus &c. ib.
De Tubis capilIaribus. SaDEFIN. M. OBSERV. Circa tuborum capillarium Phaenomena. Sa .ssPROP. XI. Liquorum per capillares tubos as consio aeri crasso stagnantem liquorem prementi, & sursum Per tubos urgenti referri nequit. I PROP. XII. Fluidorum per tubos capillares ascensus, & r censita phaenomena Iegihus attractionis corporum quas phi-Iosophi hanc qualitatem admittentes statuunt, non sunt
408쪽
eonformia, ac proinde Per vim attractionis Inon replicantur. I sPROP. XIII. Liquorum per tubos capillares ascensio a ratio ne insenubilium atmosphaerarum, quibus liquorum , tul O rumque partes praeditae suut, potistimum Provenit &c. 1 3
De Aere , prout est Terrestris Atmosphaera. s, DEFIN. Atmosphaerae, Halituum, Uamrum. PROP. XIV. Atmosphaera est massa , ct fluidum quoddaiuimpurissimum, ex omnigena terrestrium corporum varieta te, eorumque Particulis conssatum. σι COROL. Recensentur species particularum atmosphaerae. 6sSCHOL. Circa Acris colorem G. - - 6 7 PROP. XU. PROL. Modum, & peculiarem legem , atque causam, quae halitus terrestres e suis corporibus eveIIat , & sitrium eIevet , secundum Phylicae Hyd staticae leges e licare. 68 Dico hujusmodi causam fere esse calorem , rationem supersi cierum, aeris pressionem, tuborum capillarium mechani mum , potissimum vero υλ Electricam. 6s. 73COROLLARlA I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. Circa multiplicia phaenomena, ct effectuum varietatem in vapo rum elevatione &c. passim observatam GPIicantur. s. ad
PROP. XVI. inter caeteras vaporum & halituum proprietae tes Praecipua , ct maximi momenti illa est , quod aerem reddant salubrem aut insalubrem: seu salubritas , aut ii1salubritas aeris i sciPROP. XVII. Atmosphaera terrestris in perpetno semper 2 qperturbato insensibilium, & sensibilium partium motu tum in ejus superficie, tum intra illius massam, & profunditatem existit. 31PROP. XVIII. Licet figura Atmosphaerae, seu suprema illius superficies sphaerica esse debeat, & haberi possit, spectata solummodo gravitantis aeris ι & vaporum natura, physice tamen non est rigorose sphaerica, sed sphaeroidica , versus polos depressior, altior versus sequatorem . t
409쪽
DE IIS , QUAE IN ATMOSPHAERA TERRESTRIVISUNTUR . LECTIO V.
De Ventorum natura, nomine, numero, historia , causis, di rectione, motu, & qualitatibus. sci DEFIN. Ad rem necessariae , Praecipua Ventorum nomina, definitiones, & divisiones in diveriti maribus istatae. sa. ad sq. PROP. XIX. Causa ventorum generalium ii γ Zona Torrida spirantium non est Telluris vertigo, ut aliqui sibi persuasum habuere. ' sPROP. XX. Venti generatim Omnes eX rupro aeris sequii brio gignuntur: id vero aequilibrium rumpendi multipleκ existit culpa : praecipuae sunt calor, frigus , ponderis aurelasticitatis murationes, fermemationes aereae , electricismus naturalis. ib. PII, N. I. II. III. IV. V. VI. Circa ventos Prope terram , aut in magna altitudine: ventorum Oppositionem , turbines : ventos Zonae Torridae; Peruanos, Etesias, Periodicos
Ventorum ceIeritas, qualitates, & utilitas. ta. LECTIO VI. De veris Metheoris Igneis , FuIgure scilicet , Tonitru &e
DEFIN. Multiplex Metheoron igneum &e in OBSERVATIONES Circa fulmina M. Ha
VERA FULMINUM CAUSA, ET THEORIA PROPONITUR.
410쪽
COROL. Cirea dispersionem , fluxum ac aequiIibrium mare
riae electricae inter irrram, & nubes r inter unum aliumque terrae locum, unam aIiasque nubis Partes. 8. &c. PROP. XXII. Fulmina, I fulgura aliud non sunt , quam copiosi materiae electricae torrentes, seu scintillae e nubibus ad terram, a terra ad nubes, aur ab una ad aliam nubem profluentes , aut explosae: omniaque fulminum phaenomena a notissicias materiae electricae proprietatibus descendunt , atque explicantur . - . Ulterior ejusdem propositionis confirmatio, multiplex fulminum phaenomenon , & tota eorum theoria exponitur.
DENOΜENA Fulminum , fulgurum, ronitruum singularia
cxplicata. asci L Velocitas Fulminum . ib. II. Eorum lumen vividissimum. 13 III. Tonirrus, eoruinque propagatio, successio , diuturnitas , interruptio &c. A.
IV. Displosio fulminum in editiora loca. 13 v. Arbores prae turribus feriuntur &c. 13sVI. Enectus, ct vires fulminum in metalla, liquores maVII. Accidentia motus , atque directionis fulminum intra
nubes Per aerein , ct alia corpora. a 37PROP. XXIII. Maxima fulminum pars evibrantur e nubibus, aut per nubes transcurrunti aliqua a terra sursum ruinpunti aliqua etiam intra terram ab una in aliam Partem disploduntur. M
PROP. XXIV. Fulmina . 2 eopsost illi materiae electricae
rorrentes , qui a nubibus in terram descendunt , ab una telluris parte , ubi maior est positiva electi icitas , ad aliam, ubi minor est, per medias procellosas nubes Prove nire , & transcurrere videntur: &c. 1 hCOROL. Et phaenomena alia fulminum. 14s
De aliis Metheoris igneis , SteIIis eadentibus , Trabe, eo lumna M. praecipue vero de Aurora Boreali , & tandem de Μetheoris Aqueis . 13 ε . De Aurora Boreali DEFIN. seu potius ejus phaenomenidescriptio, atque adnotatio historica . assPROP. XXV. Aurora Borealis supra nubes aliquando , sed tamen intra atmosphaeram semper perlicitur. 16sPR P. XXvI. Materia septentrionalis Aurorae sunt iidem C c a mei