장음표시 사용
391쪽
rum repellendus. Plurima tintinnabula multipliei m do disponi pollunt, simul, aut eontequenter pulsanda : ita ut viribus electricis obtineri possit harmo
19. XIl. Homines quicumque separasi eum conductore aliquo modo communicantes ; & se ipsos manibus v. g. prehendentes , neque a se mutuo , neque a conduct re scitui iam eliciunt ; quia eumdem omnes conductorem componunt, vaporemque habent aequaliter dentum : ab iis vero scini lias eliciunt 'qui solo innituntur, aut qui eum machina exhausta communicant r postremi tamen hic e longe vehementiores, yuam primi . Omnia iterum haec ab eodem principio uni : homines illi separati mutuum suimet vaporem aequant: eorum superant, qui solo insistunt; eos tamen longe magis , qui eum machina exhausta communicant A ia inulta phaenomena superius obiter . exposuimus, alia statim explicabimus: omnia Fero, quae
vel jam attigimus , vel ab aliis relata offendes, eum exposita theoria cohaerere, facile animadvertes.
Io. Fulmen Arιsciale Electricum e quadrato vitri magico Franklini, aut pbiala Lugduno Batavi ca edi-rum, es erram explosio violentisma vaporis eleetsi ab una ad altam quadrasi , auι phialae superficiem aequia
librii reparandi causa recurrentis. Hoc etiam phaenomenon, quod per duplicem male riam esuentem , & afuentem exponit Mouet , per unicum tantummodo fluidi electrici torrentem juxta traditam theoriam explieamus Res igitur hoe modo peragitur e supra internam phialae , aut superiorem quaerati vitrei suprficiem fluidum electri eum a conductore illuc perenniter fluens magnopere accumulatur . Huiusmodi ad densatio vaporis fit intra aquam, aut stannum , supraque illam vitri supersei ei partem aqua aut stanno ci opertam et reliqua ejusdem superficiei pars supra aquam phialae , aut ei rea stannum Penitus nudata relinquitur . ut impedimento sit, ne Vapor in stanno accumulatus ad inferiorem quadrati
aut exteriorem phialae superficiem pertranseat a trans
392쪽
eundo enim effectus estet omnino nullus: estque proinde ad rem Obtinendam plane neces arium superficierum Communicationem, seu vaporis ab una ad aliam transitum praedicta , aut simili alia ratione impediro . EO impedimento interposito magna vaporis vis intra phialam accumulatur , dum in exteriori superficie non modo non augetur materiae densitas , verum etiam minuitur ἔ duplici proinde de capite aequi- Iibrium tollitur' , & magna inducitur inaequalitast, quia i cilicet in una parte augetur , in altera vero minuitur densitas . In una vitri superficie rarescere vaporem & repelli eadem ratione qua supra Opposi tam accrimulatur, peculiaris est vitri ipsius proprietas experimentis quam plurimis confirmata , quae to trus rei, de qua modo agimus, praecipuum caput est.
43r. Hi lce omnibus positis , nullo iam negotio ex Vi Vaporis , ruptique aequilibrii ratione fulmen accideret, hoc est , vehementi ssmam scintillam electri-Cam , quae omnia fulminis , fulguris , ct tonitrus phaenomena in exiguo imitetur , consequens est omnino necessarium. Cum enim experimentum superius de- lcriptum peragis , digito catctnam tangente , imoedimentum ad aequilibrium tollendum tollis , viamque tacti limam , & apertam vapori sussicis , qua velocissime per tuummet brachium , pectus & alsa membra an una ad aliam vitri superficiem evibretur ignis e 432. Traditam phaenomeni expositionem , insimul que Propositionem probabimus, si tria haec eonficia
natis. I. Vitio reapse indicatam qnesse proprietatem. 2. In hoc etiam casu locum non habere duplicem materiam afuentem , &. Iuentem . 3. Tandem liquod
Cayulce it , unde etiam prima duo pendent mater Iam electricam pertivitrum sincerum nonnisi di me illime permeare , ab unaque ad aliam ejusdem super
Hoe tertium. ut ab illo incipiamus j experimentis constat e corpora origine electrica , quale est Vltrum, vaporem neque accipiunt, neque emittunt. In v I trum tamen nominatim penicillum luminosum cc vividi mimum dirigamus, ita ut vitrum possit contingere : ante contactum semper a vitro refugit, in
393쪽
aerem labitur cum, si loco vitri corpus quodcumque communicatione electricum supponamus , penicillus illico intra ipsum penetret, recipiatur, & veluti immergatur . Tandem sacra ut arcus conductor ab una ad aliam quadrati magici electrici superne temtransiens ad tenuissimam vitri lamellam in altera s perficie positam dirigatur r hoc unum satis est , ut nullus habeatur effectus , immensaque fulminis electrici intensitas cohibeatur: tolle lamellam , reliquis
omnibus manentibus , fulmen illico evibratur . Viistrum a vapore esse penitus insuperabile , non statuimus r novimus a naturali fulmine multoties rumpi rid unum dieimus, vitri substantiam maximam, quam sciamus , opponere vapori resistentiam r haec tamen plurimum minuitur, sit vitrum valde impurum 1it exterreis particulis , aut etiam fissuris ruptum . Addo hocmet experimentum Lugduno-Batavi eum latis probare , vitrum non esse a vasore electrico facile pe netrabile r alioquin neque rumperetur aequilibrium , neque materia intra phialam accumularetur. 3 . Quod secundum attinet, quadratum magicum
t idem est de phiala dicendum dum vapore instruitur , seu ante fulminationem electri fieatur , eli que
ere undequaque circumdatum , qui origine electrieus aporem neque accipit, neque communicat, nisi paullatim post magnam resistentiam et ad fulmen autem explodendum aliud non requiritur , quam contactus arcus conductoris ad inferiorem superficiem: in hujusce contactus momento , dc fulminis explosione umnieum fieri vaporis effluentis torrentem , ex eo pa tet, quod in apice, seu extremitate arcus conductoris quadratum in serius tangentis appareat Iuminosi1 simus, & vehementissimus penicillus contra quadratum evibratus , atque proinde unica etiam scintilla ex una tantum parte emicans: ex supra dictis igitur unicus ibi est vaporis torrens. Deinde si duplex hic esset materiae torrens . alius quidem ad phialam , a lius vero a phiala emuens ς per mediam vitri tu stantiam vapor exiliret e consequentiam admittunt squi illam opinionem tenent : tum vero , dum phiala electrificatur , vapor intra illam non accumularetur: quo enim, ne exterius emueret, detineretur Non equidem ab aqua , aut metallo, tum sint communi
394쪽
eatione electrica; non etiam a vitro, ut contendunt Icum igitur vitrum , exterius manus prehensum teneat a vapor'electricus libere omnino ab interiori capacitate phialae per vitrum flueret, perque manum ,
re hominem liberrime diffunderetur : aequalis igitur esset vaporis densitas in phiala, in vitro, in homine, ita conductore, seu catenae esset igitur aequilibrium. nullumque proinde fulmen, aut violenta vaporis explosio . 43 s. Pars tandem tertia primo loco a nobis propos ta ex modo dictis est manifesta . Primo enim non fit experimentum , neque phiala vapore instruitur , quamdiu exteriorem superficiem non tangat manus , aut corpus aliud communicatione electricum, sed aere undequaque, aut corporibus aliis origine electricisci reti mdatur: quod scilicet per prima , non ita vero per secunda vapor transmitti, atque a vitri superficie recedere possit: quamdiu aer circumquaque phia. Iam ambit, vaporem in ejus superficiem detinet . Secundo. Vitrum a vapore electrico non penetrari, modo probavimus jam vero experimentis superius re
latis constat , quod si vaporem electricum supra externam vitrei globi cavi, dc vacui superficiem accumulemus , hoc est , si globum ipsum tricemus , antsupra illum penicillus illabatur , & sese expandat ab interiori illico superficie per spatium aere vacuum luminosus etiam pente illus diffundatur , a vitri si perficie recedens. Quamdiu globus est liere plenus ,
ipsemet aer vaporem a vitri superficie recedere impedit eo impedimento sublato , vaporem supra unam superficiem accumulari , dc condensari , supra alteram vero rarescere., ab illaque recedere , idem plane est effectus, aut sese semper comitantur. Alia multa ejusdem naturae brevitatis gratia omittimus .
Duo tantum lic annotamus , haec , quae modo diximus, eleganter etiam cum tradita hactenus theoria.
di principio congruere, ab illoque sponte descendere. atque haec alia est ejusdem theoriar, principii, & praesentis propositionis confirmatio: dc hoc primum: De inde ex his etiam omnia illa solbuntur , quae contra propositionem afferri possent: & hoc alterum.
436. Contra Propositionem, , quae de vitri impenetrabilitate diximus, sequentia opponit Rosiet, praeis
395쪽
elarus Philosophus experimentatis. Allumatur vitreum recipiens superius apertum , superiori illius apertu
rae & collo subtilis phialae collum mastiche interius agglutinetur , ita ut phiala intra recipientem eκ istat rvaeuo deinde iacto , aquaque in phialam infusa ,
quoad 4 suae capacitatis adimpleat , in aquam conductoris electrici extremitas immergEtur e tum vero ab inferiori phialae superficie in vacuum lumin sum vaporem quasi cribratum prosilire animadvertimus a . II. Succussionem seu fulmen Electri eum hae
etiam ratione obtinuit Nollet : intra phialam vacuam , quam manu tenebat, radii ferrei curraeibas annulis instructi desinebant et tum vero conductorem alia manu tangendo succussionem Lugduno Batavi
eam sentiebat: fieri autem id non pol Iet, nisi tum nosus ille vaporis penicillus per vacuum diffusus trans vitrum flueret b . III. Quotieseumque fulmis nantem scintillam ope conductoris ita dirigimus , ut illa vel per spissiorem chartam , vel per inauratum subtilioris chartae solium pertranseat, ex ipsa met foraminis forma scintillam a phiala egressam, non Vero ad illam fluxisse cognoscimus e id enim chartacei foraminis velut barba demonstrat e chartae praeterea solium , quod inauratum quadratam tangit , rufa tum observamus: quodsi chartae loco vitrum substituimus, aurata frustula a quadrato separata , & νitro adhaerentia animadvertimus. Omnia autem haec, inquit, torrentem non ad phialam , sed a phiala per medium vitrum fluere demonstrant.
37. Resp. Nihil est quod in allatis experimentis
non admittamus , ex illis tamen duplieem materiae electri eae torrentem probari aut systema hactenus eκ- positum infringi , inficiamur , eum secundum nostram theoriam omnia haec , & similia alia experimenta iaciant . Ad primum et luminosi materiae torrentes in argumento relati in vacuo recipi eute visuntur , &ab externa phialae superficie per totum vacuum sese diffundere apparent. Unde tamen probabitur, eos la-
396쪽
minosos torrentes ab interiori phiala capacitate per medium ipsius vitrum egredi , atque pertransire Hoeab experimento non constat , quamdiu non probetur, eam materiam aliunde , quam ab phialae capacitate provenire non poste : Id tamen est , quod neque ratio , neque experimenta ipsa demonstrant ; immo Acoppositum rationibus ς atque experimentis superius allatis evincitur . Fac enim luminosos penicillos rmateriamque proinde electricam per vitrum'transmitti , atque ab una ad aliam ejus superficiem faei lepertransire: praeterquam quod id esset corporum origine electicorum , quale est vitrum , indoli , & n tissimis proprietatibus superius tam demonstratis penitus contrarium; cum ea electricitati maxime resis1tant , propriam aliis corporibus non impertiant, ne
que ab aliis recipiant, & per sese transmittant; unis de esset, quod materia elicti ica intra phialam vitream addensaretur, ipsaque phiala quasi electricum selope tum electrico vapore instrueretur, & adimpleretur λSi vitrum est ab ipsa materia permeabile , immo quasi perforatum clibanum ipsam emuere permittit ;nihil esset unde electricitas intra phialam cetinere.
tur, quin per Uitrum', ut Per corpora non electraea non dimiteret: praecipue cum aliunde habeamus, materiam electricam ex propriamet indole ad sui diffusionem semper adniti .
438. Clarius adhuc patebit ejusdem rei veritas , si
consideremus , experimentum LugdunΟ-Batavi cum eo
perductum esse a te Monter , ut ipse phialam vitream electricitate instrueret , instructam non solum ab e n- ductore separaret, sed separatam ad dissita loca deferret , & per notabile tempus instructam servaret ,
ut diversis tandem tempore, loco,& corporibus exinperimentum perageret . Dum per longum tempus phiala electrie Hate instructa servatur ; materia ipsa electrica per phialae vitrum efflueret', si per illud pertransii re potest . Luminos igitur illi penicilli, ac torrentes electrici in experimento allati non ab interna phialae superficie , & capacitate per medium vitrum pertranseunt, sed ab externa superficie recedunt, re pelluntur , atque per vacuam capacitatem diffunduntur. Id ab experimentis ipsis constat , materiam electricam ea ratione supra , aut intra unam vitri su
397쪽
perficiem accumulari , atque addensari , qua ab opinposita recedit , & nisi ab una recedat , supra aliam
non addensari. Instituatur experimentum, dum phialam undequaque cingit aer : nihil obtines , phiala nota electrifieatur, neque instruitur , aer ambiens externam materiam repelli non permittit. Manu phialami prehende ; res bene vertit; per manum, & hominem, corpus communicatione electricum materiae depulsioni datur loeus . Sit tandem phiala in vacuo, ut ad rem propius veniamus recte etiam omnia in σκperimento procedunt e cum enim nulla iam sit aeris resistentia , etsi manu phialam non teneas , electrica tamen materia externa repellitur; phiala igitur instruitur r hinc igitur sunt luminosi illi torrentes in vaeuo observati . Quae modo diximus, duo etiam confirmant in ipsomet experimento ab illius auctoreo servata e primum , electricitate omnino eadem , &vacuo perseverante, luminosi torrentes, atque effici xus paullatim semper minuuntur , quoad penitus euam nescunt sa). Unde tamen hoc λ intra phialam eadem semper est materiae electricae densitas , atque accumulatio 2 extra phialam nulla est aeris resistentia ;vitrum etiam ipsum materiae transitum non imp
dii r quare igitur exterius non effluit Quia, inquit Nollet, dum interim fit experimentum , aliquid humoris ad externam phialae superficiem adhaeret. Λttamen etsi id fieret , magis istud materiae effluxum
iuvaret, quam impeditet eum aqua . atque humor
electricitati obstaculo non sint, immo illam faeillime recipiant, & in causa etiam sint, ut humidus aer compus alioquin materiam electricam non recipiens , n
que transmittens eam facile admittat , atque effluere amplius non impediat . Secundum nostram vero theoriam rei causa est omnino obvia r tantum enim materiae ex una' superficie decedit, quantum supra aliam oppositam actumulatur: quamdiu igitur intra phialam electricitas perseverat invariata ; fluxus ab externa etiam superficie cessat : quod minime fieret , si materia interna per medium vitrum posset transire.
398쪽
39. Secundum et Si scintillam e conductore elicia mus ; vividum lumen fulgura referens in vacuo aue phiala appatet. Educta scintilla , ignis electricus i tra phialam exploditur, atque plurimum minuitur ;secundum igitur datam theoriam aequalis materia eodem tempore per vacuum ad extimam phialae superficiem evibratur, ut aequilibrium semper existat: hinc igitur est illa luminis coruscatio ad singulas scintillarum evibrationes. Omitto alia ejusdem experimentiphaenomena relatis omnino similia, quibus nostra propositio magis semper confirmatur. o. II. Secunda difficultas superius proposita ex hucusque dictis , atque ex ipsamet theoria solvitur . Λliud illa non continet, quam succussionem Lugdu-n Batavieam ope phialae vacuae elicitam r peculiaris tamen rei circunstantia nihil in experimento ipso im mutat . Succusso in hoc etiam casu habita non ab interna phialae capacitate per mediam ejus vitri subris antiam provenit, sed per conductorem ipsum, quem tangis , & manum ad externam phialae superficiem disploditur , ut ruptum virium aequilibrium reparetur ἀφ eatenus enim in hoc etiam easu fit ex inperimentum , dc phiala vacua electricitate instrEitur, quatenus plurimum vaporis electrici intra phialam addensatur, & aequalis interim materiae copia ab externa superficie recedit: hoc modo rumpitur naturale virium aequilibrium . Cum primum conductorem
digito attingis , manu altera phialam tenendo, viam materiae electricae aperis , qua a phiala, ubi densissima est , ad externam ejus superficiem, ubi rarissima existit, motu violentissimo evibretur. Succusso igitur non est scintilla a phiala per medium vitrum permeans, sed materia per manum ad phialam accurrens : idque est in omni experimento hujusmodi com
r. III. Quod tertiam difficultatem, atque experimentum nobis objectum attinet, non satis video , quid ab illo experimento pro una vel alia theoria afferri possit. Μ assa& partes ex quibus chartae com ponuntur, eam habent indolem , mollitiem , inaequa lem adeo texturam , plexum , & fledilbilitatem e materia etiam electrica singulari adeo ratione in corpo ra agit attrahendo, repellendo, multipliciter & inae
399쪽
qualiter comburendo, ut nihil in illo experimento videam, quo nostra propositio infirmetur . Quin immo
attenta partium chartae natura, atque textura, electricaeque materiae indole , necesse est , ut foramen modo iit ab una, modo ab alia , modo ab utraque ,
modo etiam a neutra parte rasum, aut hirtutum, mindo secundum torrentis , ae scintillae electricae dir Rri nem, modo etiam contra . Quid enim si dicam , hyrsutam debere esse foraminis circumferentiam a
Parre illa, in quam primo scintilla irrumpit R id sane est, quod ab igne electrieo attrahente, irrumpen te , repellente multipliciter fieri potest , ut conlide-xanti patebit. 6 2. Opponitur z. Corpus electrificatum ab eadem sui parte eodeminet tempore di attrahit , & repellit diversa corpora: qui autem id mi et simul fieri sine duplici materiae torrenti , quorum unus affluat , a ter vero effluat II. Deinde eiusdemmet liquoris es fluxus ab aliquo vale est semper acceleratus, vel vas
liquorem continens ope conductoris electrificetur, vestiquor ipse prope corpus electrificatum collocetur tduplex autem hic calus secundum nostram theoriam
explicari omnino, & fieri non potest . Si vas electrificatum in primo casu liquorem effluente materia propellit; corpus vicinum di similiter electrifieatum in secundo liquorem ab effluxu potius impediret , quam adjuvaret . III. Si tubo vitreo recens perfricto, atque electrificato oblongum aliquod subtile , ET iacile flexibile corpus a/moveas, puta oblongum taliam, tenui ssimam metallicam bracteolam ; in corpore ipso multiplicem flexuram , atque sinus oppositos animad vertes ; indubium sane duplicis materiae tot rentis imdicium. IV. In eonductoris cylindrici superficie circulum deseribe, & in diversis ejus ei reuli puncts diversa etiam tenuissima , & flexilia fila appende e S militer in interiori superficie circuli trium pedum diametri plura huiusmodi fila etiam infige , ita ut omnia libere dependeant ,& volvi possinti Conduct
rem ita per circuli centrum transmittes , ut utriusque fila sibi in eodem plano mutuo respondeant. R bus ita constitutis , electri ficeriir conductor et tum vero animadvertes , conductoris fila coronam radiorum divergentium ab eodem centro recedentium compo
400쪽
nere; illa vero amplioris , dg concavi circuli Coro Dam similiter , sed radiorum convergentium emetunt, quae quidem ad unum idemque etiam punctum , at
que utriusque coronae centrum diriguntur e haec au
tem omnia non nisi a duplici torrente proficisci poliunt sa). 43. Ad haee omnia saetiis est responsio . Primum
est pura putaque nostrae theoriae eonsequent in , quam fatis jam superius explicavimus r omnia hic fiunt secundum rationem aequilibrii intensitatum , seu virium materiae et Si ergo ab una eademque parte plura simul
corpora levia conductori adm , veantur , quorum v num parem , alia minorem , altera majorem , quam
conductor ipse, electricitatem habeant ; uno eodem que tempore alia quidem repellentur , dum interim magno alia veloeitatum, & virium discrimine attrahemur . Ad Il. Utrumque etiam siecundi experimenti phaenomenon expositae thaeo rige conforme est r in priori quidem cum vas, tum etiam liquor parem aut cum conductore, aut saltem inter se habent electricitatem e lese igitur mutuo repellent: effluentis igitur liquoris velocitas addita electri tεte magis augetur , quam si sola partium gravitate flueret . Αlterius casus similis omnino , aut eadem est ratio :partes singulae fluentis liquoris eamdem , seu aeque intensam habent electricitatem se igitur mutuo repellunt ἰ partes igitur liquoris jam fluentes non solum gravitate sua , sed aliarum etiam partium subdi totum vas adimplentis actione ad effluendum urgentur et auctis proinde viribus velocius effluent. Ad
IlI. Tenuissima , & facile flexibilis bracteola dum a
conductore electrificato attrahitur , in sinus , atquerlexus incurvatur , & hoe quidem alio de capite a duplici materia penitus diversor primo enim vel ob inaequales partium distantias inaequaliter bracteolae
non satis forsitan homogeneae ) partes electrificantur. 2. Ab aeris resistentia , quae non levis esset , si tota simul bracteola , nullo tau facto , undequaque ad conductorem accurreret . Equidem dum subtiles, hu-