De verborum lusu apud Aristophanem

41쪽

annotavit: Liber noster Rav. ut vulgo ενέλαον σα , ἐκ των ἀττων. mendationem ex Suida iersonus admoerin p. 7 eleganter excepit. Idemque v. I si χαρας. 8ic etiam indorfius in ed. poet scen Lipsiensi a. 8683: 912. ἐς χέρας ex Eurip. Hel. bi 3. si χάοας, ἐσχαρας Aug.). Apud F. V. Fritetschium legimus: ἡEnimvero cod. Aug. et Iuntina ἐς χάρας exhibent, idque ipsum Ravennati tribuit Invemigius merito pervers enim I. Berierus Ravennati hic ἐς χέρας, mox autem v si περίβαλλε δε χάρας assi nat. Ita interdum comte ludunt, ut interpreti criticoque honor prassandus sit. Veluti no8tro in loco, si quidquam codicibus tribuendum est, Aristophanes Euripideum σῆς δέ καρτος ἐς χεοας sic videtur immutasse, ut potius scriberet σῆς δαμαρτος ἐσχαρας. Tum V. D. qu. v. 283 et Suidam sub voce ἐσχαρου laudavit. Addo etiam Rob. ngeri notam: ἡ ρ χάρμ Rav. Iuni ἐσχάρας Aug. quod lepide Fritgschius probat, probavitque iam ante eum B. Thier- schius, in e certe prudentior, quod ἐλθων simul in κων mutaydum censet. Etiam Put. σχάρας interpretatur. sqq. ἐς χέρας quod est apud Euripidem, restituitausterus, ut iam Zanetius ediderat.' Itaque quamquam haec diligentius perscribere debebant V V. D. ne vel de codicum scripturis esset dubitandum, tamen ne in trium quidem librorum consensu omnis adempta laret de hoc versu dubitatio. Etenim etiamsi codices aut ἐσχάρας exhibuissent, quod lepore non caret, aut ἐς χάρμ, ito omnino erat mutandum, tamen fuissent futuri, qui hunc Aristophanis versiculum ad uripidis exemplar corrigere, quam turpium locorum numerum augere mallent. Quid enim magis est verisimile, quamne Athenienses quidem spectatores tantopere calluisse Euripidis fabulas, ut singula verba vel obscurissimi cuiusque versus et in quo plane nihil inesset, quod dignum videretur memoria, tam bene recordarentur, ut vel simili aliquo vocabulo ἐσχάρας tritissimorum iis Euripidis verborum ἐς χέρας in mentem veniret Quodsi toto quidem loco et per universam hanc comoediam uripidem exagitari Athenienses senserunt, uno hoc vocabulo ἐσχάρας Euripidis ἐς ψας designari non senserunt, speciosior est quam verior Fritgschi emendatio et suapte natura corruit. Neque ego cum in hoc cum . . Fritgschio certamen descendi, ἐλθών illud et numerum pluralem ἐσχάρας mihi munimento fore speravi. Caute enim

hoc providerat sumius dux et inter turmales Aristophaniuos

42쪽

magister. Sin autem Aristophanes, ut dicit ille Scripsit χρονιος ἐλθων τῆς δάριαρτος ἐσχαρας et, ut equidem puto, Athenienses hac

versus clausula Euripidis illud se χέρας illud nescierunt, dubium

non est, quin id ipsum, quod coram audiverunt, aliquomodo interpretari conati sint. Atque initio quidem de aris et focis, tum demum translata ad mulieres significatione v0cabulum ἐσχαρας intellexerunt Non certe inviti. Nam postquam σης δάμαοτος ἐς δομον dici putaverunt, belle sese deceptos esse δεξιοὶ illi Aristophanis θεμαι non aegre tulerunt. Alacros enim erant, ad hilaritatem propensi minimeque morosi Sed utrum verae huic vocabuli Θχαρα notioni melius pluralis numerus an singulari accomodetur, ipSevidori Fritetschius. Non certe in hac quaestione dirimenda qu.vs. 1283 et, quem testem citavit, Suida utetur Labefactatis igitur, quae Fritgschius obstruxerat, propugnaculi omnibus et vulgata per omnes editiones lectione ἐς χέρας fortiter defensa, vasa tandem colligam et castra mea alio loco ponam. Itaque duobus versibus, Lys. S. 55, quo ψον ῆ μηλον non sine ambiguitate commemorari putavit Rob. ngerus, tum luti

8. 263, cuiu fine ταντο θυμον φαγοντες Homeri illud ον θομον κατέδων designari serio vultu Bergierus asSevψravit, quasi pertransennam notatis, ' au8picato ad eo versus explicandos me convertam, in quibus non reperto ab aliis reperisse verborum

lusu mihi visus sum. In quibus illustrandis haud sciebam, an obscurior passim vituperaretur locutio. Veruntamen tecte quaedam et veluti intra parietes cum V. D. communicare, quam indocti rudisque harum literarum popelli cachinnos ciere malebam. IV. Equ. vss. 351-352. Cleo vociferans cum siciario crassi hominis vanam oratoris gloriae affectationem deriserat, quod sorte aliquando bene praeparatus et tota nocte in ediscenda oratione consumpta, δωρ τε πινων, contra peregrinum causam agere ausus esset. Ad quae his

respondet siciarius:

43쪽

Ηosce versus sic vertit Κusterus ,,Tu vero quidnam secisti bibendo civitatem, quae garrulitate tua turbata cogitur taeere Θμ Ribbeehus: ,,Un vas has dii getrunken das so schon es di gegliicht si, die Stadi, o di allela besc algi, an mausetodiis machen γ Ph. ockius ad πινεον annotavit ,,instrumentales articip ad τὴν πο-: Ρrolepsis Alia igitur alii verba iunxerunt. causterus quidem, cum

non temere ,bibendo civitatem 'iuxta posuerit, νων τὴν πολειν)exhauriendi sensu accepit. Quae verborum πίνειν et καταπίνειν ignificatio, quamquam saepe reperitur et hoc loco etiam non mediocrem verborum lu8um efficit oraesertim cum τί era facile alπεποίηκας, στε κτλ. referatur, tamen participio κατεγλ-τατμμην,

quod verbum ad reconditiorem plerumque voluptatem pertinet, adducor, ut tiam στένων τὴν ποia longe alio sensu dictum putem, atque illi voluerunt. Quicunque Aristophanicis literis imbutus est, facile Ran. s. 740 recordabitur. Interrogat igitur siciarius idemque ad interrogata per lusum respondet, ita ut nequissimam sordidissimamque Cleonis audaciam

acerbe perstringat. Equ. S. 407. Dixerat chorus se oleonem disse et se gavisurum esse, si quando, quae commoda malis artibus quaesivisset, iis male privaretur tum addit ton me solum cantaturum esse πινε, - ἐπὶ σομφοραῖς Sed etiam 'ον 'Dvλίου, rέροντα -ορροπίπην ' θεντ

IN 'Iουλίου non est, qui hac aetate defendat; nam quod sinekius in Vindic Aristoph. lib. p. 56 proposuit: Τὴν Βοηλίου - , W. Ribbectus et, qui hanc comoediam apud eidmannos edidit Τh. ockius, tantum non in textum receperunt. Quorum cum alter vetus paroemium attulerit, quo hunc locum explicaret, ἡ Βοτλίας δικαζει alter conSentiens cum illo verterit: E is der ann,

de immer Wili, fere doleo, quod einekius, quid nova lectione vellet significari, non pluribus ostendit. Ego enim non de uno Bulli filio, quisquis ille erat, cogitabam, sed totam βοολήν designari existimavi. Quid cum una emi persona totius populi Atheniensis partes agat, per unum illum Bulli filium βοολην et βοηλεττάς poeta non potuerit significare Accedit, quod in uss. 39, 396 ipse Cleo magnam illam buleutarum in se gratiam iactavit, ita ut

44쪽

adversarius eius aptissime dicat: Non ego solus laetabor, cum te periisse videro, sed ipse quoque Atheniensium Senatus, cui nimium fidis, gaudio exsultabit. At quomodo πορροπιαρον illum γέροντα explicabis 3 ut hilarem et lascivum voluptati obsequentem, vitaeque nimis cupidum Senem illum esse dicemus, cuius iuvenilis etiam animus et vigor facile accendi et incitari possit, ut gaudio elatus vel alta voce cantare incipiat aut hic etiam versus Droysen Suffragabitur, qui Cleonem fulvos crine habuisse suspicabatur. Quae sententia eum non in solo versu 90i huius comoediae IIορρανδρον το ιπανημέnitatur, sed etiam e Ran. s. 730:το δ χαλαοῖς κα ξενοι καὶ πτήρόαις

colligi queat, quippe quo viles nummi malique reipublicae gubernatore ambiguis verbis aeque notentur, - 0Sim loco πορροπέπαι sonatores illi Athenienses nimis a Cleonis nutu pendentes eumque Semper omnibusque in rebus respicientes dici poterant Iam habes ad omnia Chorus enim Cleonem Senatorum studia prae sis ferentem vs. 39b mobilis illius popularis aurae commonefacit, quae felices sequatur, mutata fortuna ipsa quoque mutetur, ita ut is, qui vigentis etiam rivivi Cleonis assectator fuerit aut mortuum aut patria honoribusve expulsum aut aliis demque adversis rebus labefactatum, videatur illusurus. Equ. Vss. 1111-1120.

ρ. s Λημε, καὶ at εις άρτην, τε πάντες ἄνθορι-οι δεδίασί- ά ς- περ ανδρα τυραννον.α Ἀωπαραγωγος ει, θωπευόμενός et χαίρεις κἀξαπατώμενος, προ τον et λέγοντ' ἀεὶ κέχρονας ὁ νοος δε σου παραγ ἀποδημε LElegantissimus, qui his in versibus latet, verborum lusus interpretes effugit. Sic enim vertit usterus: O imperium qui habes pulchrum procul sed corpore abest mens.

45쪽

Beroerus opule, praeclarum ratique abs imperium

mens autem tu pra ens est absens.

Ribbeckus: O Dentos, beneidensWert si dein meWall. - de Verstand indes schweis ausWaris uinause. Seegerus Demos, i duraeWalti bis . dein it ergehi sic Moondera. Hieron. uellerus 'io herelitae Machira ubst, o Demos, doc SchWeiset de Geis ab. Unus mihi sit exceptus Iob. Gust Droysen is Qui vir do , tissimus eum tam egregie hanc comoediam in nostram linguam converterit, ut, utrum ingenii acumen, quo secretiores et paene reconditas indag verit versuum venustates, an vertendi magis ad mireris . peritiam, Saepe nescias, hosce quoque suis versibus ita reddidit, ut dummodo Aristophanis lusum perspexeris, vestigia eius etiam in versione tibi videaris deprehendere Etenim eum chori canticum verbis Ῥῆμε incipiat, desinat in νοος δέ σο -- ἀποδημεῖ dubium non est, qui non magis παρων ἀποδημει oxymorum, quod V0cant, essiciat, quam Λῆμος ἀποδημων bellissininin

Quae res cum ita sit, praestantissime Dr0ysenus sic vertit:

Silaen vertierstra dannden ita in die olyen. Atqui quoniam non in vocabulis Wol, et Wolhen sed in substantivis ,Voth, et Wolhen clusus, qualiscunque est, continetur, populi vero nomen non ea in Versus sede collocatum est, ut syllabarum similitudines facile auribus percipiantur, non inutile duxi haec pluribus pertractare. Est enim quasi dicas sermone vereaculo Oectri Versammtun . . . du bis nichi gesammeli, vel latine: O curiales, rerum vestrarum estis ineuriosi, contiolnil sani tibi es conseia, vel Habes imperium pulchrum, o popule, sod es hebes Imperium habes, o popule, sed mentis es expers, et quae sunt huius generis sexcenta.

46쪽

ἐν τῆ πυκνί . . . .

Numquis unquam talem sententiam se leghre meminit et apud eum Aristophanem, qui aliorum poetarum haονιοστροφλικα μέλη is te Miserit Ne quis vero quidquam mutandum esse putet his in versibus Non opus est Bergieri καί σοί neque obraei οοτω in s. l34 eonieeturis, si modo, cur haec verba ita composuerit poeta, intellexeris Lusum inesse scit his in versibus, lepidissium lusum' Cur enim ποκνοτης dixit poeta, cur alium finxit vocis sensum, in quem nenio incidit, etiamsi centies Homeri ποπινας φρένας puer didicerit 3 um forte metri angustiis elegantissimus poeta premebatur An est locus, in quo ποκνοτης prudentiam, Sagacitatem, sanam mentem significet Non reperitur usquaml

τοὐς δημοσίον τρέφει. Quod substantivum ut explicaret et iocum spoctantibus commendaret, alteram illam conditionalem sententiam priori adiunxit, ει τουσδ' ἐπιτηδες Aςπερ δημοσίους ἐν τῆ πουκνὶ τρέφεις. Oppido es vafer, si in oppido tibi ali ).Εqu. 8. 164.

an qui Aristophanem hac dorica voce αρχέλας tragico poetas irrisisse perspicerent, quamquam unum Bothium etiamsi haesitantem aperte dicere memini: παρατραγωδε Atqui hac de re non erat dubitandum. Quis enim est, qui teneat risum, cum tam nobile nomen ignobilissimo turpissimoque homini inditum audiverit 3 Est vero hic versi ius aliis etiam facetiis tamquam gemmis urnatus. Nam si quis Demosthenem cum siciario, cui a νrοπωλης grae-. sum est nomen, colloqui et iam versu I62. siclorum ἀλλῶντας)

47쪽

mentionem esse factam reputaverit, facile ille nomine αρχεὶας vocis ure sonum reddi sibi persuadebit idem enim hic valet αρχλας, ac si dixisset poeta αρχ-αλλῆς, sive mavis ἀλλο-αρχος.Vertes igitur: Quid tibi eum botulis Populos regnare mementot Ac summam quidem totius ioci iam scholiastae viderunt. Sic enim qua de re celamur ab iis, qui ante Duobnerum scholia Aristophanica ediderunt auctore Benuei in schol eod.

Quae verborum similitudo - αρχ-ελεος dico v. v. 152 et ἀρχέλαο quamquam HS i tantula, quam agno enuei in emendando scholio sequi licuerit, tamen cum αλλα et ἀμντοπώtii nominstper totam comoediam iactentur sexcenties, Agoracritus ille attentissimo cuique spectatori ἀρχαλλὰς magis quam ἀρχελεος videri

Strepsiades Atheniensis propter aes alienum, quod filius conflavit, gravissimi curis vexatus frustra conatur obdormire. Quem ubi animadvertit huc illuc in lecto se versantem, quae causa sit insomniae, filius expergefactus interrogat. Ac primimquidem benigne filio senex respondet lepideque cum illo a seneratoribus sese veluti cimicibus exagitari conqueritur. Tum vero pronubae, quae fuit quondam, male precatus his pergit Stropia, ades in s. 43: ἐμοὶ γαρ ἐν ἄγροικος διστος βίος,

εορωτιων ἀκορητος, εικη κείμενος. . . κτλ.

quos versiculas sic vertit Bergierus Mihi enim rustica vita rabsumi88ima, qualida, incompta, neglegenter abiecta. Quodsi ille, quae voluerit intellegi poeta, intellexit, ἀκορητος adiectivo sordidum, squalidum, impurum, immundum, scopae labore intactum significavit. Atque est proiecto haec scholiastarum, Suidae, doctorum virorum omnium sententia. Quorum quamquam nec potuit nec poterit unquam effringere auctoritatem, utrum Hesychius verbi alicuius memoriam nobis prodiderit necne, non tamen vitrui perabit quisquam, Si, quod vocabulum hoc sensu adhibitum est in totius Graecitatis versiculo nullo, ne in Hesychii quidem clerico aliam quam apud Homerum habere notionem meminerimus. Maas

48쪽

vero reputanti mihi, propter quas insolito ac paene singulari in- mutus senex usus esset sermone: βίος mρητος non poteram non iuridere in eum verborum hisum, quem horridiores interdum Musae non semel Aristophani inspiraverunt. gedum, pauci rem conficiam Aoρεις substantivum audiri putabam praeter κορειν Verbum diei igitur Strepsiades se senem filii gratia obaeratum veluti cimicibus excrueiari, ante anno cum caelebs ruri degeret, elegantiore quidem vitae caruisse apparatu εορ- ν, sed securum quievisse a cimicum illorum morsibus. An sit larsitan, cui fine quoque huius versus amat κείμενος quantum iuvemur pluribus demonstrem 2 Quid quod senex toto sermone usque ad versum 5 producto prodigam magis rerum omnium uxorem, quam propter alia vitia molestam tristi vultu lamentatur lΑV. VSS. 914-916. II -τής. stis a rLDσσων ἐπεων εις ἀοιδάν,

Μουσάων θεραπων τρηρος, κατατον υ μηρον.

μι- επεπα δῆτα δουλος ων κομην ἐχεις; . ux, V. πάντες ἐσμεν si διδάσκαλοι Μουσάων θεράποντες τρηροί, si κατα τον et ει ρον. Πεισι . οὐκ ἐτος τρηρον καὶ et ληδάριον ἔχεις.

916 ἀτάρ, in ποιφά, κατὰ τ δεορ ἀνεφθαρης; Usthetaerum, novae avium urbi conditorem VS. ib. τρηρον Μουσάων θεράποντα, strenuum illum, ut dicit usterus, usarum ministrum irrisisse iam a scholiasta perscriptum est. II αἰζει, inquit,

παρα το τρηροὶ, οτι τετρημένον - αντο χαι το ἐμάτιον. Alterum Vero,

qui in proximo versu i latet, verborum lusum, ne viri docti quidem perspectum habuerunt. tenim cum toties κατὰ τον υ κηρον dixerit misellus poeta, quoties ὀτρηρο ηοησάων θεράποντος nomen et munus profitebatur, , non minus addita illa verbis clausula κατὰ τον υρ ρον quam ipsa, quke praecedebat sententia, rideri debeba Quod no bile strenui usarum ministri nomen, cum isthetamus versu i designaverit, etiam κατὰ τον ριηρον illud, quo maiorem sibi auctoritatem poeta parare studuerat, iocoSe perstrinxit verbis κατὰ τί ἀνεφθάρης. Quamqu'm igitur habent haec verba proprium illum, quem etiam in ub. os 288 inesse Bergierus notavit Sensum, priu8

49쪽

tamen, quam κατα i ad quid γ' vel cuius rei gratia γ' significare intellexeris, non p0teris, quin secundum quid γ' vel , quare cogente suspiceris intellegendum Bi enim cum κατα c. aec. illo, quem modo dixi, sensu adhibitum audiverimus, veluti mentis quadam chnsuetudine ac paene dixi auditus memoria impellimur, ut tertium quoque eandem hanc eiusdem praepositionis vim e

Ad hunc versum posteriorem explicandum nec usterus nec Boeglerus quidquam attulerunt Brunckii tacent et Bothii, ochius quoque meus obmutuit et ne e Behkerianis quidem thssauris quidquam disces, nisi sorte διασκεδω atticum esse futurum ignora iveris. Attamen sunt in hoc versu, quae velis explicari. Sed prius quam ipse ad rem accedam, interprete rogabo sententias. Inter quo Sic s. 1054 verterunt cum ustor Bergierus: Ego vero tua amphoras comminuam, Bositinus a. 154b): Oio sar anda da male i tuo cadi, Droysenus Vorersi ei schmetire ch di die Urnen eide, Seegerus Ich reiss di dein Decre in ausen Fetgen, Hier. uellerus Undrach erschlage deine gangen ramis dir. Qui viri docti cum in interpretando verbo διασκεδω mirqquodam modo consentiant, apium quoque et Passovium non minusquam Hesychium et Suidam lexicographo consulemus.

Ε sic quidem Suidas: Λιασκεδαννυοτσι διασκορπίζουσι λέγε δε καὶ διασκίδνησιν γωσηπος ουτε γαρ ταξία διασκίδννσι απτοὐς τῆς σνντάξεως τῆς ἐν θει. Hesychium evolve, qui haec tantum n lavit: διασκεδάσει διασκορπίσει διασκίδναται διασκορπίζεται la God,

Bernhardyi Suidae lexici editione haec verborum illorum versio latina legitur: Λιασκεδαννύουσι dissipanti dicitur etiam διασκίδνησι di88ipat et u sqq. Quaeres, quae sit dissipandi notio accedes ad orcellini uberrimos latinitials lanis et baeeinde hauries: Dissipo. διασκεδάζω, dispergo, diffundo, disturbo, disiicio sit obsoleto sipo, vel sum, teste esto, significat isti e re, unde dissipare disiicere. scriptorum locis, quos illic ong sit multos, haec tibi effinges exempla ignis cuncta disturbat ac dissipat Cic.), hasta dissipat auras Stat Th.), simia sortes dissipat

50쪽

ei:), alii anisum discedere, alii dissipari putant Cic.), Medea

Datris membra dissipat Ov.). Quid multa Dissipare est er-streum, nil praeterea. Quam ob rem cum ea modo possint dissipari, quae e particulis et iis quidem multis Onstant et veluti conflata sunt, ut farris, pulveris, granorum acervi, unu ille, quem apud orcellinum legimus, Vitruvii locus, quippe qui de quadratis turribus ageret machinis celerius dissipandis, quominus haec statueremus, videbatur obstare. Sed ne ille quidem Nam praeterquam quod Vitruvius ipsi orcellino insolita quadan ratione hoe dissipandi verbo illo in loco usus esse videbatur, ita ut addiderit: ohoc est perfringunt, evertuntque, non solidae erant turres illae, neque unum atque individuum cohaerente in semet ipsa materia corpus emciebant, sed ex ingenti partium particularumque numero consectae erant a compositae. oterant igitur hae partes, quotquot fuerunt, vi aliqua in turrim illata divelli rursum ac disiici. Quibus dispersis ac dissolutis cum ipsa turris pereat, iure illam Vitruvius dissipatam vocat, velut disiiciendo deletam. Quae re cum ita sit, nihilo magis hoc loco essicitur, ut sit dissipare idem ac

perfringere et evertere, possent enim, quaecunque fracta sunt et eversa dissipata nominari sed manet huic verbo pristinavis ac noti delendi disiiciendo. Ac descendamus nunc quidem ex hac Romana arena in campum palaestrantque Graecorum, unde longius paulum deflexit dissertatio. Quae si longum, Sed emcax, ut dicunt, per exempla

iter decurreret, omnibus in locis auctore assovi διασκεδαννυται idem ac διασκορπιζειν, dissipare, facile nobi persuaderemus valere, hoc uno Avium vera communi omnium virorum d0ctorum consensu excepto. Hoc enim, inquiunt, in versu διασκεδ est διαξω,

λαήρήξo a frangam, Omminuam. At nunquam fuit pace horum virorum dixerim Immo bellissimus lusus M latet, qui umbratiles grammaticos geriosque exicographos ad uiuim omnes bellisime inliserit. Namque cum ἐπισκοπος ille et imprimis etiam cadi, quos velut honoris signa secum gestabat, quibus ad ea, quae Vellet, statim rata facienda uteretur, iampridem novae urbis conditorem omnis contionum iudiciorumque patriorum miseriae commonΘ- serisAsnt eique lem summopere movissent, ' non praetermisit