장음표시 사용
101쪽
. 94 liber ost et secundum singula rius solia a dextera logendus
est pn sinistram, eodem Nodo quaecumque sunt hebraice scripta, Suo , R deXtera ad sinistram Sm ut d tramitem: in ipsis autem soli: is qui eutiniqtie latina scribuntur, en more L .finortita a sinistrn leguntur ad dexteram. Haec tu notabis quem diligentissime, nos jam ad elementa ipsasque literas pergimUS.
Acta quae sunt hucusque de litoris, syllabis, et dictionibus Lebspicis myxime primi. ivis, vidisti amantissimo frater λ tibi,
νἱ speri ,, di secta, Sed aliis forsitan me 'Τ0 0ὸ lacte nutritis propter inculti in dic0ndi genus amara, qui Spolim Si P0giteLζ, omnem P diti mi vis Olationem esse cotiri Dodandam, non mihi vitio dabund, quod vernis vernacule loquor. Nam qui fieri potest γυι per insuetum loquendi morem, et domi parptam, ad queli certias elu horniam dic. ionem, rudes si ite doceantur quibustum esset opuS ad praeceptoris et qrentia'n plus animadvertere,
quasi ad Sphingis aenigmata, quam ad ejus illa ipsa praecepta. Lo age rectius Die judice sen Sit Aristoteles, in disciplinis doctorem oportere per usitati Ssimam sermonis consue)udinem et nobis notiora quaeque procedere. Dedita igitur opera soloecosaepe e) liarbaro Sum usus ad qΠorumdam Vocabulorum prOprietatem sexplicandam. Huc accedit tamen, quod et senecta, et bari,arorum quotidiana conversatio, iron solum linguam
listbetat, sed et otium obtundit: pro illius Tyndarei adversus Menelaum, quin potius Euripidis ragici senten)ia, qui ait:
hoc Diogonis dolio totos di s deli escam, nec mecum Vivat ullus hominum, cui verboria ii el0gan .ia et eloquentia studium sit in pretio, sed agricolae tantum et Sacriῖculi, aut si qui accedant, ut sit quotidie, qui me non de mu i legulis, nec auro
Nee tu principi .m petas libelli, Ad calcem prope a benigne lector, Et verum invenios modus a legendi. 1 stmantiss. I. 2 διδαρδαρούσαtJ Eur. Orest. 405.
102쪽
coronario, sed de cloacis, paludibus, ligno, itinere, aliisve popularibus jurgiis, tam praetoriis, quam civilibus consulunt,
quibus de jure pro mea professione respondere debeam, non Latinorum, sed Suevorum observato dicendi usu nihil ultra miseris, mi frater, me post virentia prata iam scalaros calles ambulare. Et haec erat una ex causis non parvi momenti, ut putarem, mea singula viris politioribus literis praeditis explosa fore, quod cernerent in eis nullum florem, nullam comitatem sed omnia trivialia et inurbana clusoque. Quando autem Vetera memoria repeto, multum invenio majores nostros etiam
barbarico dicendi modo delectatos. Aristophanes namque Graecus in comoedia, quae inscribitur Acharnes Persice loquitur
sic: Jactarman exarXan apisson Osatra quae barbaries Saepe
multis gaudio fuit et risum movit. Apud Romauos vero quis umquam M. Catonem priscum contempsit, quod in suis scriptis de re rustica barbarice loquitur hoc modo: IIaut, haut, haut ista pista sista, ardannabon dantiabo damaustra ). Quis poenulum Plaudi propter linguam Punicam abiecibis
Consolabor et ego me quoque illorum exemplo, ut sperem invenire, quos admiratio ducat ad inauditi prius negotii lectionem. Hoc unum tamen esse futurum arbitror, ne desit Agamemnoni suus Tersites Homero Zoilus, Nephelao Socrati, quod etiam contra me quoque prodeant aliquando phomatici istidam SuSurrones, qu0S cum jam apprehonderit studendi vetus ac longa segnicies, gloriosius sibi ducant multa reprehendere qu9m pauca discere; sperantes hoininum studioSorum contemptu atque coiitumeliis fore illustres. Dicon ι enim non me potuisse in senilibus annis absque praeceptore etiam qualicumque conatu ad tantum hebraicae lectionis fastigium ascendere, ut Studia mea ceteris prosint, quibus Statim Originem objiciam, sanctum- quo Hieronymum et illum de Lyra Nicolaum R: qui omnes appropinquante senio primum liebraicis studuisse probantur. Quin potius nemo serme omnium post apostolos orthodoxam ecclesiam liebraicis litoris illustravit, qui non eas in aetate pro-
103쪽
vecta discere cco perit, praeter insignem magistrum illum Paulum episcolium Burgensum L Judaeorum olim doctissimum cujus ad n OS sera conversio plurimis suit hominibus saluti et cui me posthabitis reliquis herbam dare nihil pudet. Expergiscimini igitur, ad ulu Scentes, et tu, germane frater, excute ab animo hebetudinem, tantorum virorum imitatione. Nam si tam excellentes h0mines annosa in aetate intelligentes Summae ac j Ocundi SStime contemplationis nobilissimam sibi
occasionem de suisse, tantum et tam Vehemens studium ser0 tandem bebraicis impenderunt, quatenus labor eorum in nosuSque redundaret, - Cur non tu ipse ac per te ceteri magnis
ingeniis praediti adulescentes speratis ad talem persectionemox inde lassa legendi satigatione et quotidiano exercitio sine ullo doctore nihilominus posse pervenire L Do praeceptoribus autem meis sne mihi oblatrantes insulent) hanc rationem assero: non me piguisse ullo tempore abs quolibet Judaeo semper aliquantula corradere, quae ad doctrinam aliquam librorum liebraicorum conducerent. Sicut enim non apud JOnas neque
ulla in Graecia, sed Basilete primum ab Andronico Contoblaca, deinde Parisiis a Georgio Hermonymo Spartiate post Romae ab Argyr0pylo Bygantio publico in Vaticano Thucydidem legente XJSto IV. Pont. , ad extremum Florentiae Mediolanique a Demetrio Chalcondyle Graecorum linguam frustillatim et
quasi micas de mensa domini cadentes accepi, connumerarem illis Hermolaum Barbarum Innocentio insignem et mei
104쪽
amantissimum, nisi plus ex eo Romae latinitatis quam graecitatis hausissem, ita hebraicam ego quoque ac Sanctam linguam non Hierosolymis, neque in publicis Judaeorum synagogis, sed a literatissimis Hebraeis pene cecios quidem Jacobo Jehisi Loans, in Latio autem Abdia Cesinate atque alias a singulis singula eXpiscatu8 Sum. At gravius insurgent, credo, invidi contra Dictionarium nostrum in quo multorum frequenter interpretationes taxanturhProh scelus exclamabunt, nihil indignius patrum memoria, nihil admissum crudelius, cum ille homo audacissimus tot et tam sanctos viros divino spiritu amatos labefactare contendat. Hieronymi beatissimi scriptura, Gelasio Papa teste, recepta est in ecclesia, venerabilis pater Nicolaus de Lyra ordinarius , expositor Bibliae homnibus Christi fidelibus vir integurrimus probatur. Jamjam exortus est aliquis fumulus '. qui plurimus in locis illos imperite transtulisse notat . Quorum imminentibus clamoribus haec pauca respondeo: mihi licere quod eisdem illustrissimis luminibus licuit. Hieronymus vir Sanctus LXX. carpit interpretes, non Semel, bis, terve, sed saepiSSime
numero. Nunc illos errasse dicit errore conSpicuo, nunc, inceptos ignorantia, tum discordare a veritate hebraica, tum, salsatos similitudine literarum, tum consulto aliqua caelaSSe aut OmiSiSSe, ne Sacra panderent mysteria, quos tamen Ptolomaeus Alexandriae res divina credidit virtute transtulisse
et ut Justinus philosophus atque martir in suo de illis paraenetico scribit ως αυδρας Nicolaus item de Lyra divum Hieronymum in translatione fuit Ostendit , reprehensibilem; cum alias multis in locis, tum in psalmo secundum ecclesiae nostrae Supputationem XXXXVII., qui incipit: Magnus Dominus, ubi ejus in fine sic ait: isHieronymiis tamen minus bene videtur dicere quia in omnibus bibliis hebraicis, quas vidi, almulli y llic est una dictio et non
duae. Vide quomodo accusat beatissimum virum erroris atque negligentiae. Ipsemet vero Nicolaus, ut aequalem menSuram pateretur, Simile a reverendo Burgensi Episcopo frequentibus
105쪽
cum notis invito etiam nescio quo fratre Doringo ferre coac
tus est. Sed quid pluribus erit opus 3 Ille idem divus Hiero
nymus in translatione sua se ipsum errasse fatetur in commentariis super Isaiam capite undevigesimo δ ubi sic ait: ἡ Melius
reor proprium errorem reprehendere, quam dum erubesco
imperitiam confiteri in errore persistere in eo quod transtuli: Et erit terra Juda Aegypto tu festivitatem.' Possem alioquin plures proferre vel Siculos et quod cujusdam vocabuli significatum usque hodie se ignorare non verecundiae duxerit in Jeremia capite sexto δ et quod apostolum notaverit imperitum artis grammaticae in epistola ad Hudibiam quaestione ante- penultima et quod scripserit eumdem apostolum psalmorum versibus aliter esse usum, quam in hebraeo habeantur ut in commentariis Suis Super Psalmo cur igitur in iis quae ad interprotandi modum artemque grammaticam et ad veritatem idiomatis spectant, me quoque non deceret in lucem producere quid cum doctissimis Hebraeorum sentirem quippe ad quos etiam eodem Hieronymo teste, confugiendum est quoties invetere testamento controverSia movetur. Quamquam enim Hieronymum Sanctum veneror ut angelum et Lyram colo ut magistrum, tamen adoro veritatem ut deum.
Ac nos plane n0n usque quaque illum nostrum diction rium ab omni exceptione defendimus alienum. Primum quia non singula complectitur neque enim numero comprehendere roser0 nec est ullum in omni hominum vita, quantumvis immensae magnitudinis vocabularium factum aut fictum, quod omnes cujusque linguae dictiones complecteretur, deinde quia in exponendis vocabulis crebro variat, tametsi hoc contingat
sol. 8' .ὶ Ab lioc versu usque ad . . versum in hebraeis codicibus non habetur. Quaeritur ergo quomodo Apostolus hoc usus sit testimonio in epi- Stola quam ad Romanos seripsit. Respondemus Apostolum de Deuteronomio ct caeteris seripturarum locis hoe testimonium texuisse.
106쪽
pro uniuscujusque interpretis sententia. Nihil enim vel parum arbitrio nostro reliquimus, sed cujuslibet translatoris judicium monstravimus. Restat modo ut memineris: praecedentibus duobus in libris hebraica me primitiva solum collegisse, non autem ilialmudica, neque chaldaica, psalmos denique secundum Hebraeorum numerum et non juxta ecclesiae nostrae adnotationem citasse, propter eos, qui de Biblia hebraica con buntur doctrinam nostram prudenter conari. Nunc in hoc tertio libro ad artem grammaticam properamus, ut qui ex anterioribus legendi modum et vocabulorum hebraicorum significata recte jam tenent, a consequentibus discant orationem ex partibus suis constructam artificialiter explanare. In tenui labor: at tenuis non gloria. Quare vehementer curabis, Si me amas, ut tua intelligentia sit adjutrix nostrae industriae. Brevia et lovia tibi praecepta dabo et simul clara, quod alius ante me fecit nemo. modo cave, ne te laboris pertaesum inveniam. Endo dos dritten buches.J Finem docendi faciam, tu vero discendi numquam, si modo Sapis, cum enim nulla sit possessio doctrina honestior, dum ea videri debet honestissima, quae circa res summas et admirabiles vergatur, ut sunt haec rudimenta, . quae tibi et per te omnibus arcanae philosophias cupidis puerili licet artificio praebebunt iter ad perscrutationem prosundissimarum scientiarum, cui gravissimus astipulatus tostis illo imperii Romani nobilis et generOSus comes Joannes Picus Mirandulanus, Philosophus in suis conclusionibus V quum ait, ἡ Qui ordinem hebraicae r linguae profunde et radicaliter tenuerit atque illum proportionabiliter in sciontiis servare noverit, cujuscunque scibilis persecte inveniendi normam et regulam habebit' Et sanctus vir Hieronymus ad Paulam Urbicam de alphabotho Hebraeorum: quid hoc inquit, sacratius sacramento 3 quid hac
1 In den bekannien 46 Conclusiones nacti dor schrist des Pilius: Apologia tredecim quaestionum findet sicli dio inligetheil te stelle nichi. 2 quid hoc bis intrare Hieronymus a. a. o. opera ed. Erasitius Basileae Froben Ib16ὶ in sol. vol. IV sol. 90 I. saliri sori: et sunsum creatoris iuspicere et aer nones domini dei tui qui ab hujus mundi sapientibus deridentur plenos docere sapientia spiritali 7 T.
107쪽
sacramenti voluptate jucundius 3 qui cibi, quae mella sunt dulciora γ quam Dei scire prudentiam et in abdita eius intrare Undo Rabi Moyses, filius Neheman Gerundensis in exordio
Commentariorum Geneseos, longo Sermone probare conatur, Salomonem regem Omnes Sapientiae suae influxus, de Pentateuchi literis hausisse. Quo tandem modus ego, Dionysi amatissime, postquam ad percipiendam graecorum linguam annis superioribus te puerum adjuncto paedagago Florentiam hanc optimarum literarum altricem, non Sine magno impendio trans Alpes e Suevia misi, quatenus biennium penes egregia sanctitate virum, illum Georgium Vespucium, assiduus mensae suae ac hospitii socius, Angelum Politianum, Marsilium Ficinum, et Demetrium Chalcondylen, ceterosque philosophissimos homines quotidie audires, nolui etiam huic decori tuo duosse quin hebraica, nunc Sacerdos, addiScereS, PraeSertim cum nostrates Judaei vel invidia, vol imperitia ducti Christianum neminem in eorum lingua erudire velint idque recusant cujusdam Rabi Ami auctoritate, qui in Thalmudri ri Triora: ita dixit. Non explanantur verba legis cuiquam gentili eo quod scriptum est: Qui ad nunciat verba sua Iacob, praecepta sua et judicia sua Israel non socii similiter omni genti. Nobis autem in statu gratiae aliter mandatur Matthaei δdecimo: Quod in aurem auditis, praedicate super tecta, quod et ego facio teque imitari jubebo et pro hoc ergo memento mei Deus, et parce mihi secundum multitudinem miserationum
Exegi monumentum aere t perennius
108쪽
literarum omnium in Germania autoris, i in Gallias vero et Italia vitidicis LEXICON Hebraicum quae Sebastiani Munneri opera absolutae sunt 2 unpag. bli., aut denen die vorre de und 418 seiten fol.
gia Basel. S. D. P. Non defore tuam in re mea fidem Cyrus ronunciavit, cui etiam absque tuis literis credam, quamvis singulari me voluptate affecisses scribendo. Sed tu multis, ut opinor, curis obrutus vel binos sulcos arare non p0SSes Expecto tamen vehementer literas tuas etiam paucas quantumcunque, quibus caeteris apud me instantibus in eo negotio, quod nosti, providentia mea clarescat. Quod filios ' habos et dociles et amatores bonarum literarum, gaudeo haud mediocriter, credo mihi, tui causa. Eis aliquando si poterit mea opera usui fore,
109쪽
jubeto utut voles et Valeas. Ex Stutgardia T. Kalendas Feb
graphen vertaruschten originale.
. Joanni Amorbacchio impressori Basilierisi amicissimo Suo Jo. ReuchlinJ S. D. P.
Quod ad te crebrius quam sortasse velis de re mea iscribo, ign0scas impatientiae meae quae tanto augetur magis, quanto, quid milii de libris meis agendum sit, minus scio quotidieque vellementius expecto literas tuas hominis mihi instar Achatis fidissimi. Nam neque Thomas impressor me Ceditiorem lacit, ut quasi pythag0rigaret, nec loquitur neque renunciat quicquam. Contrario In ecuni utitur more SecuS atque quondam. Antea, dum aes erogandum fuit, accepi momentaneas easque plurimas ab eo literas. Nunc post messem speranti fructus non dicam rumpit fidem, sed flectit. Tu solus .consilio me juvare potes, Si velis, qui omnium mercatorum fidem SuperaS et sola veritate verborum tuorum vicisti omnium sortunam. Quare Oro te pro noStra Vetere inter no8 amicicia, nihil cuncteris, quin ad me bonum nuncium rescribas tuis desy-deratissimis literis per hunc Cyrum ad me dandis. Qua in causa recte Germanorum ingeniis et famae consules, qui me non usque adeo ab incunabulis novae disciplinae β terreri patiaris, ut abstrusissimas scientiarum vias adhuc in Sinu meo reconditas et Latinis hactenus ignotas uon pandam. Valeseliciaque redde oracula. Datum ex Stuttgardia pridie idus apriles anno 150 T. Joannes Reuchlin Phorcensis I L. doctor. 1 in Baster universituisbibl. handschr. O II 13' nro. 60 autograph.
110쪽
Nicolaus Gorbullius Phorconsis au Peuchi iii
hlagi liber dio lange goit von Ιleuchlitas eiitfernung orinnertan die horrlicho disputation liber platoriische pliilosoplite, velcho R. in Psoretheim geliniten, und Will alles vertassen, Wennes ilim vergonni Uerde, mit R. Zii leben. En eXpecto quemcunque me habere vis, eum ipSum me efforma. Vis graecis studeam, studebo graecis; si Platonicum me esse velis Platonem volvam, revolvam, volutabo; sin Livianum, Livium perlegam. Valo sceliciter. Gedruchi: 1 - C. v. e. kb U.; 2 m J. v. e. li 3b Q.; 3 - C. V. e. II sol. 60b fg.