Johann Reuchlins Briefwechsel

121쪽

riam artem respiciunt habeamus, animo esset ea literis mandare. Quare humanitatem tuam tantum rogo, ut magis non possim, ea quae ex Craulo transcripsi recognoscere Velis emendataque remittere. Gratissimum insuper mihi seceris et sane supra quam dici possit, si singulas dicti0nes graecas graecis nativisque elementis adornaveris, ut me coepisse videre poteris; sic namque propriis congenitisque atque nativis, ut ita dicam, literis conscriptae majore suavitate legentur. Est autem ea ros tibi lactu sacillima, quippe qui graecam atque latinam calleas linguam, nec tantis implicitus es negotiis, quin tantillum temporis suffurari possis. Fac itaque, bone vir, pro mea in te confidentia et ea quae petivi quamprimum poteris absolvas. Quaterniones summa custodia servabis, aliud enim exemplar habeo nullum. Omnia vero tibi delegare nolui, potissimum tam occupato. Abba noster dignissimus te bene valere optat. Vale scelix. Ex Ottenpurra 10 Κl. Aug. 1509.

Beatus Rhenanus y Solistatinus Jo. Capnioni Phorcensi S. D. P.

Jacobus Fabor δ Stapulensis vir ex omni aevo incompar bilis omniumque disciplinarum uberrimus sons qui philosophiam l

122쪽

nimio situ squalentem et suo viduatam splendore ita illustravit, ut Hermolao Barbaro et Argyropylo Byzantio praceptori

bus quod quodam loco ' adnotasti) olim tuis hinc longe plus

nitoris attulerit. Ille enim praeter latinitate donatum par phrasten Themistium et Dioscoriden adhuc a quibusdam Suppressum parum quod quidem editum sit elucubravit, alter totam Aristotelis philosophiam in latinum e graeco vertit, sed nudam, nullisque illustratam commentariis, quo legentium mentes obscura ejus philosophi sensa facilius intelligant. Hic vero peripateticam doctrinam ita reddidit perviam, ut neque Ammonio neque Simplicio aut Philopono jam sit opus. Is, inquam, celeberrimus vir, cum ego apud Parisios philosophiae studiorum assecla - degerem, mihi opido familiaris suit, quo

lactum est, ut et in Germaniam reverso mihi de rebus suis nonnumquam scripserit. Et quoniam Cusani omnium Germanorum doctissimi opera a se recognita impressioni tradere in animo habet elapso jam tempore per literas a me rogavit, ut, si quae Superessent ejus viri opuscula, praesertim Directorium speculantis quod Tritemius in catalogo suo ponit, exscribi curarem. Dedi jam ego operam apud multos ut aliquid conquirerem, cum Moguntiae apud Gres emundum tum

Friburgi apud Gregorium Ruchium Cariusium ' quod is visi

123쪽

tatoris ossicio langens varias bibliothecas ejus praecipue regionis , ubi Cusa adhuc in humanis agens frequens suisset, saepe perluStraret atque axcuteret. Hic autem praeter libellum de deo abscondito quem pridie exscriptum habeo et sermones nihil se adhuc comperisse adfirmat. Percontatus praeterea sum a Pelecano Rubeacensi vidissetne uspiam tale quippiam, retulit is, te multa habere, quae Cusa composuisset, sed paucis ea communicare, quippe quae apud te essent in magno precio. Significavit mihi hoc idem Ruschius Carlusiensis. Coepi itaque eruditissime vir, exinde cogitare, quo pacto mea opera particeps eorundem libellorum Faber essiceretur. Et primo cum de parandis ad te litoris consilium iniissem et me ipsum

aspicerem, frustra me canturum eSSe Subverebar, mox, cum

Fabrum, cui haec mitti deberent, et cui vix negari possent congyderarem, animus mihi fidenter petendi datus est. Non enim tanto viro qui te et tua omnia mirum in modum laudat, extollit, magnifacit te non obsequuturum tacite unquam cre

diderim. Qui de te in quincuplici y psalterio squod ad hebraici

et graeci exemplaris archetypum veritatem fidelissime recognitum et venustissimis notis insormatum, mihi nuperime muneri misiqita honorificam mentionsim facit, ut libeat ejus hic verba recenSere, quom de supersancti regis nostri et Servatoris nomine loquitur, sic inquientis: ἡIllud idem scripsit Mirandula et de eodem librum edidit elegantissimus et sine controversia inter Snevos doctissimus Joannes Capnion, cujus paulo ante meminimus, quem quidem libellum ab illo divino bonodicto et mirando nomino de Verbo Mirifico nuncupavit'. Hactenus Faber. Quin aliis in locis Reuchlinianorum Rudimentorum

I Conrad Pelli han s. o. s. 72 a. 3. 2 quintuplici I. 2. 3. QVINCVPLEX l Psalterium. l Gallicum. l Romanum. l Hebraicum Vetus. t Conciliatu. t Titet in litibscher et latassung 289 bll. in sol. Am schiusa: ABSOLvΤvM FvIT HOC QvlNCVPLICIS PSALTERII OPUS IN l eoenobio Sancti Germani propo muros Parisieses: anno a natali CHRISTI l domini I 508. Et in clarissimo Parisioru Gymnasio ex chalcotypa i Henrici Stephani officina e regiono scholaran Decretoru l emissu anno Husde CHRISTI saluatoris omniv l 1509 pridie Caledas Augusti. Illi igitur i qui absolvere et . RbSolutum in i publicum emitte-tro dedit. l LAUS ET GRATIARUM

124쪽

sic enim nominat) saepe meminit. Vides igitur quanti te lactat Faber, quantaque honoris praelatione de te loquatur.

memini ego ex ejus me ore non semel audire: ἡ Doctus et revera is qui se Fumulum appellat.' Haec autem si, ut tibi aduler, me in medium afferre credis, longe erras. Non enim ex eorum numero sum qui aliud blacterant, aliud in pectore clausum gestant, sentit animus cum calamo, lingua cum corde. Moveare itaque, praestantissime vir, ad mihi commodandos

libellos, non modo ob Fabri in te benevolentiam, sed et ob maximam Germaniae laudem quae inde Germanis omnibus adcrescet. Excusi sunt jam pridem non inficior ejusdem dialogi multi, quos omnes et ego inter meam librariam supellectilem

teneo, Sed erratorum immunes non Sunt. Quare cum iis recognitis atque elimatis sermones quos ex pontificia Romae bibliotheca exscriptos habet et tui dialogi accesserint, erit profecto opus undiquaque consummatissimum. Verum ut ad id faciundum propensior reddare, dono tibi misi elegantissimum politicorum opus quod ab hinc triennium Faber Stapulensis ex sua ossiciua emisit. Tritum enim est apud graecos adagium

χειρα vιπτει καὶ δακτυλov. Da et accipe, mutuum

namque muli scabunt, ut est apud epigrammatarium Burde-galensem. Tu igitur, eloquentissimo vir, morem mihi in hac re geras, quod si egeris, erit, cur tibi perpetuo devinctus exustam. Si praeterea propositioncs Cusae impressas, Symmachiepistolas aut Egesippi historici christiani libros scriptos apud te habes patiare obsecro, ut me adeant et ad aliquot dies mecum hospitentur, redibunt sancte polliceor. Actutum Hermonymus ' Lacedaemonius non tam doctrina quam patria clarus olim tibi apud Parisios praecoptor et mihi graecae linguae tyrocinia exposuit tui subinde memor. Vale, Germaniae, immo totius orbis decus et Rhenanum tuum inter eos reserto

qui tibi sunt opido quam deditissimi. Ex Helveto quod vulgus

I Politicorum libri octo. Commentarii. oeconomieorum duo. Commentarii. Heetonomiarum septem. Oeconomiarum pubI. unus. Explanationis Leonardi in oeconomica duo. Apud Parisios primaria superiorum operum

editio typis absoluta prodiit ex os . H. Steph. a. Ib06 sol. Correctore B. Rhenano) nach Gras: dakobus Faber diapulensis in gelischr. stir hiat. theol. ι852 a. 229. 2 S. O. uro. II.

125쪽

Steistat corrupta nomenclatura vocant decima luce Novembris. Anno a Christo nato DDDIX. Gedruchi: 1 C. v. e. g 4' bis g 5 ; 2 m Jrv. e. i 2 sq.; 3 m C. V. e. II sol. 52a bis 53

Joannes Muchlin I L. doctor fratri Nicolao Ellenb0g

salutem. Impetrare debueras omnium maxime de Craulo quae a me postulasti Nicolae amantissime, si non me hactenus trimestris aegrotatio ita oppressisset, ut vel consilio medicorum a literis abstinendum suerit. Taceo virium imbecillitatem qua ne potuissem quidem lectioni vacare, si voluissem. Sperabam quotidie, ut sunt res humanae, in bonam me valetudinem resurrecturum; sed qui sum tenaci pituita conditus diem de dis protraho salutemque deos oro. Hoc iccirco ad te trementibus digitulis scribo, ut pernoscas, naturam impedimento fuisse, ne tibi morem geram. Quare ut diutius libello tuo non careas, mitto eum tibi eadem substantia qua ad me accessit. Et quamvis gravissimum mihi sit, me tibi non potuisse placere, tamen in damno tibi non tanti suerit. Poteris enim de dictionario graeco si quod habes omnes tu ipse desectus supplere. Res lacilis erit non diff-cilis. Quod si boni consulueris et deum pro mea sanitate rogaveris, in alio tibi restitutus sanitati spero complacere. Foeliciter vale. Ex Studgardia 4 Κl. Januarias 1509. Μsc. Εllenbog. lib. I epist. 74. sol. 65'.

F. Nicolaus Etlenbog doctori Capnioni S. d. '

Accepi literas tuas, vir literatissime, cum Cratylo quibus adversa te valetudino tentari β dolenter accepi. Laboras tu M

. I N. E. prior monasterii Ottenburensis Joanni Reuchlin LL. doctori S. d. p. 2. . 4. 2 Der ansang Iautet in 2.. 4: Redditus est mihi Craiylus una cum literis tuis vir liti, vgi. oben nro. CXII. 3 tentarii laborare 2. . 4. 4 Laborari gravaria 2.. 4.

126쪽

quidem communi literatorum incommodo. Solet enim piae-rumque pituita eis qui literis sunt dediti, molestare, quod ex Marsilio Ficino in suo ' de triplici vita opusculo haud contemnendo scire potuisti. Deus Optimus Maximus, a quo omnis medela, faciat, ut quam primum sanitati restituaris, ut nodum mihi ut polliceris aliquando prodesse posSis, Verum etiam toti ecclesiae catholicae. Quantam enim jacturam citra adulationem loquor) immatura tua mors universali ecclesiae allatura sit, nemo ignorat nisi literarum ignarus. Rursum vero quantum vita comite sacris literis invigilans prodesse possis dici non potest, potissimum tanta eruditione et linguarum pluralitate pollens. Ego sane, ut petis, pro te dignissime vir, orare quam fidelissime non cessabo Tu vero ubi Sanitatem recuper averis secularibus posthabitis negociis, ad divinas eruendas Scripturas totus incumbas precor. Audeo enim hoc mihi polliceri si tali te firmaveris ' proposito, sanitatem tibi propediem deo largiente reversuram. Valedoctissime vir et me, ut sacis, ama Ex Otthenbura 12 Kalen. Februarias 1510.

Erasmus ' Penelilitio suo S. D. Jam ' bis ad te scripsi, fortassis negligentius quam decuit

ad tantum virum, sed tamen amice simpliciterque. At tu ne

127쪽

verbo quidem respondes. Non possum quicquam de to suspicari, nisi quod sit eruditissimo simul et humanissimo viro dignum. Episcopus Rossensis vir absolutissimae doctrinae, in suis ad me literis ita de te meminit: ἡQuod mei meminisse volueris, et me per literas salutare, gratias ago tibi maximas et praecipue quod de Reuch lin tam diligenter omnia scripseris, cui ego valde faveo, quanquam incognito mihi'. Ac paulo post: ἡ Αd Reuch lin illum redeo, cujus opera si qua ediderit quae apud nos non fuerint, cures quaeso ad nos perserri. Nam mihi valde placet hominis eruditio, ut, qui

vicinius ad Joannem Picum accesserit, alium extare neminem credam. Vellem, Erasme, sciscitareris ab eo per literas, si sorte illum non conveneris, unde acceperit genealogiam illam sacrosanctae virginis Mariae quam vocabulario suo Hebraico apposuit. Vehementer enim scire cupio, unde habeat ea res

authoritatem, simulque quonam modo fieri possit, ut cum juxta Philonis breviarium, Solomonis linea penitus intercisa suerit, ipsa nihilominus ex Solomone illic descendisse tradatur. Coneris, Erasme, ut meus Reuchlin dignetur me de his duobus certiorem facere'. Rursum in fine: ἡVale, optime Erasme, et me ipsi Reuchlin commendatissimum facias, quem haud dubie viserem ipso, si non his sacris vestibus essem indutus' . Haec mihi, Reuchlin, vir ille clarissimus suapte manu ad me Scripsit; quae ad verbum ad te transcripsi, ut ex his intelligas, quanti te faciat. Dignus est cui morem gerat humanitas tua vel ob hoc ispum, quod te tam ardenter amat. Nos hoc

128쪽

in procinctu scripsimus et quidem occupatissimi. . Nam Romam avolamus. Quod attinet ad editionem operum Hieronymi, tantum abest ut vel pilum tuorum laborum aut gloriae mihi velim vindicare, ut citius aliquid de me in te transfuderim. Cum eum laborem susciperem, ignorabam te in eodem versari. Quanquam non agimus idem. De Hebraicis literis nihil arrogo mihi quas primoribus duntaxat gustavi labris. In summa dabitur sua cuique laus idque candidissime. Bene vale, et Erasmum in eorum adscribito numerum, qui tuo nomini vere et ex animo faveat. Kal. Martias L

Quam maxime cuperem in gloriam S. Hieronymi morem tuae β gerere voluntati et sortasse possem quidem, si temere vellem cuncta niti. Est vero arduum et difficile nimis, Hieron riuum, ut decet, re Staurare ac luci reddere, virum tam ex variis linguis atque libris Ornamenta Sua nactum, praeSertim homini vel eorum nescienti vel eorumdem egenti. Quamquam enim habeo libros quam plurimos in omnem quasi Protei

129쪽

formam, esset tamen admodum necesse tum propter graecam tum etiam hebraicam chaldaicamque linguam aliis quoque abundare, quod, arbitror, fieri posset, si apud te Basileae essem, ubi praesertim Sacram Scripturam Graece melius copiosiusque invenirem. Unde milii ingens incessit cupiditas visendi tui, idque cum Cyro ducali tabellario in verbis communicavi, sed accidit infirmitas ictericiae hactenus, quae tamen, ut Spero, functa est ossicio, taxans me ad suturas thermas. Quid multis P aperio tibi animum meum, quem antea cognovisti. Scis, me aurium propter er0gatam impressori ' meo pecuniam. Qua in re te peto curare indemnitatem meam, nam lucra non peto. Rogo igitur tuam erga me humanitatem, ut vel emas vel vendas partem meam pro Sola sequitate, ut possint et emptores lucrari et ego nihil perdere. Libri suerunt numero 1500. Nescio quid supersit. Sed quicquid erit, accipe a me tres libros pro uno floreno; et credo mihi adhuc competere 700 libros de rudimentis Hebraicis. Ista Sunt, quae me turbant, fractura, si phas est dicere, fidelitatis et jactura patrimonii, a quibus si per te liberabor, s ciam satis voluntati tuae meo impendio et sine tuo damno. Veniamque ad te et Basileae stabo sumptibus meis, non tuis, illustraboque S. Hieronymum nulla tui mercede mihi danda

illustratione, qua nunquam a tempore vitae suae claruerat. Si vero deseras me in ista perfidia impressorum, non solum tibi, sed omnibus optimarum literarum studiosis damnorum occasio eris. Juro enim tibi, quod deceptus ego resistere non possim quin me taedeat aliquid scribere seu edere, quod sit arte impressoria dignum, quamvis Sciam senium meum apprOPinquare, nec esse nunc in patria Germaniae, qui de varietate doctrinarum mecum possit certare. Scripturum plura charta me deficit.

Vale feliciter, dilectissime Amorbacchio Ex Tubingen 7

Kalendas apriles anno 1510. Jο. Rouchlin Phorcensis I L. doc. Baster universitatsbibl. handschr. G II 13' nro. 61 autograph.

130쪽

Joannes Beuchlin Nicolao Ellenbog S.

Venerabilis Pater. Memoria teneo reverendi abbatis nostri et tuum mandatum supra lingua illa sancta, quam Hebraei appellant qui me hortabamini diligenter perquirere, ubi posset hebraeus neophilus et in fido nostra initiatus haberi qui apud vos istic literarum hebraicarum pronuntiationem doceret. Laudo institutum vestrum et si par

mecum vobis est animus, urgente veritate, confidebor tuae dignationi secretum meum. Quoniam ita me Deus optimus maximus amet, post Variarum lectionum experimenta nihil ex omnibus linguis quas didici plus me deo conjungit quam sacrRrum literarum hebraica exercitatio. Semper enim legendo hebraice videor mihi videre deum ipsum loquentem, cum cogito eam esse linguam qua Deus et angeli commerita sua sint hominibus divinitus exequuti. Et sic horrore quodam et terrore concutior non sine quodam gaudio ineffabili talem meam admirationem vel 8tuporem potius Sequente quod vere sapientiam nominavero de qua divinum illud fertur eloquium hebraice: DR i. e. : initium sapientiae timor Domini. Ad vota igitur vestra commodum se obtulit Joannes ' praesentium literarum ostensor qui relicto Judaismo ad nostram fidem conversus est et in paucis annis linguam nostram latinam posthabitis hebraicis perdidicit ita, ut in bacalaureum artium evaserit quod est studii non mediocris indicium. Cumque vellet Rhenum versus pergere, suasu meo commutaVitanimum, mihi obsequens, ut ad vos diverteret. Maximo ducitur amore ad consequendum sacerdotium. Est enim, ut mihi videtur, devotus et probus, quare sciscitanti mihi de suo apud vos salario respondit pecuniam non petere, sed reverendi domini abbatis gratiam, ut per te tuosque tandem promoveretur ad sacerdotium. Non erit igitur tuom0nasterio gravis. Facito nutriri hominem et erudiri ad mo-