장음표시 사용
201쪽
cujus supra memini, in mentem venit, et amicos plus delectatum iri pereepi particulari aliqua materia el&borata. Quarum unam atque alteram hactenus quidem gratin ari ipsis per varia impedimenta non potui: ut vero quam primum possim. quod mihi jam ad tempus reliquum erit otii, tanto religiosius cupiam asservare. Te quoque, ut video, non invito, dum apparatui augendo ut studeam suades. Hic vero an quadrata methodus tua usui mihi sutura sit, dicero nondum habeo. Dummodo tamen materiae Selectae non parum congeratur, de methodo sorsan interea non adeo laborandum orit. Nam illud prope indubitatum mihi est. tam aeguratam singularum Pansophiae partium, qualis fuit lapidum Τempli Salomonici, praeparationem in antecessum ViX Sydirandam. Illorum enim et sufficientem copiam mature gomportandam, et suturo artificio quam aptissimo efformandarn curare in manu erat et arbitrio architecti; materiarum operis nostri cognitio plurima adhuc in occulto latet. nullo labore, nullo pretio parabilis
plurium natura se tota non patefacit, nisi in conjunctione concinnationeque omnium. Imo, ut paucis absolvam, non video, eurlegss scribendi operis Pansophiao a Templi illius dolineatione adeo rigido petero velimus. Nimium enim quantum interest inter Aodi figit exstructionem et compositionem libri. Neque persuaderi possum, quae de Templi instauratione ibi loquitur Propheta. ea ad ullum librum humanis laboribus scribendum trahi voluisse. Qui ex allegoriis sapere potest, per me sapiat. Ego certissimis experimentis in dies experior, nigi ex proprietatibus et effectibus suis adeoque a posteriori se nobis res quaelibet aperiat, do illius cognition quatenus sub investigationis humanae vires cadit: nam a priori nos vere docere solus ille potest, qui omnia effecit, prorsus esse desperandum Similia quidem. tametsi ut lumina oratio nis eum judicio adhibita magni lacio, ultra hunc tamen in sermone usum haud citra veritatis injuriam extendi posse arbitror. Eorumque ipsorum ibidem nimium accumulationem Lectori docto indoctoquo plus taedii afferre quam jucunditatis. Illi, quia captui ejus nimium diffidit, tanquam ipsimet notiones communes non gien picturis ejusmodi absonis pateant. Huio. quia veluti illudere ipsi
videtur, et res alioqui satis ignotas per multo occultiora illustrare. Nam ut de Tuis obiter hoc repetam, qui adeo simplex est, ut simplices illas maximam partem a to fundamenti loco adductas notiones non intelligat sponto sua vel approbet hunc quomodo Varia illa, quae do horologiis, pietura, similibusquo operibus arti. si talibus eorum ius ad artem docendi applicatione memorantur, Diotii od by Cooste
202쪽
102. Hubnar an Comemus. 103. Ηdbner an Oronorius.
speremus intellecturum 3 Sed inscius relabor ad ea, quae a praesenti scriptione jam supra removi. Hic igitur finio et coepta
nostra gratiae et benedictioni Divinae ex animo commendo. Vale l03. Hubner an fronovius.
Integer jam mensis abiit ex quo tuas accepi, Clarissime et Amieissime Gmnovi, nec nisi unas et quidem perbreves interea ad Te dedi easquo magis ut obtemperarem Utrico et Raachio quam quod dignas crederem, quae tuis rependerentur. Nihil vero me haud stlioqui hoc in genere cunctatorem a scribendo impediit quam ill0pinato et solito crebriores interpellationes amicorum urbem eo tempore plus quam reliqui anni spatio frequentantium et nescio quo insortunio eos mihi semper eripientium dies quibus ordinariis cursoribus literae tradendat sunt. Fateor potuisse me semper tantum invenire temporis, quo aliqua ad Te Oxararem. Sed nimis indignum Visum est, cum adeo plenas a To accepissem prorsus jejunas Tibi remittere. Nunc sinito termino sita judicia quadrimestria vocant amicis sero omnibus urbe digressis procul a vocatione ulla satis otii ad garriendum con siditur. Itaque operam dabo, ut reseribam ad singula Tuarum capita, nec quicquam eo Spectans, Rut quod eognitu Tibi l gratum putem, intactum relinquam. Ac silentii quidem Tui causas easdem semper derivavimus, quas adduxisti, eum de aliis quam do scuticis ejusmodi nos ne suspicari quidem pateretur ingens nostra de Amoris Tui sinceritato et Candore fiducia. quo magis anxio per illud tempus valetudini Tuae metuimu8, hoe magis ad gaudium nostrum valuit quod adversorum toleratorum a Te et superatorum historiam simul cognoscere liceret. Meritoque gratias agimus clemontissimo Deo quod Tui hactenus adeo paternam inram gesserit et in compensationem acerbae illius jacturae quam in Hortensio et Elchmanno non nos tantum sed tota Respublicaliteraria passa est, et illis et nobis Τρ veluti redonavit. Eundem Disiligod by Cooste
203쪽
Veneramur, Serius, quam nobile illud par, ad boatam immortalitatem Τe Voget, utriusque vero insignes dotes Tibi jam concessis largissima manu superaddat. Caeterum quae de tot regni nostri imo seculi luminibus memoras, ita grata nobis acciderunt, ut verba non reperiam, quibus et gaudium nostrum tester, et pares tibi meo saltem nomine gratias agam: quippe qui hic inter tot bibliothecarum, quarundam etiam sorsan ambulantium struices ita vivam, ut vix a barbarie satis mihi caVeam, paucissimis repertis, qui studiorum istam elegantiam et soliditatem aestiment ac colant: adeoque vel facere queant alios vel fieri cupiant meliores. Ad Tuum vero et incomparabilis viri Antagonistam ubi pervenimus incredibile est, quantum caehinnorum nobis obortum sit. De tuo
verissima sunt quae narras, nee maximo Thuano, in augu8to Opore
praeterita. Fuit illius Tui pater pars factionis non postrema, et postea pagatis illis turbis, cum sociis i conspirationis solum vertere coactus: vide vero quam infelix totum illud nomen sit. Trium praeterea a viro summo sit mentio quorum nullus intra triennium intra annum sess. 94 et 97 nisi me memoria fallin morte sua obiit. Alter tanquam perduellis capitis damnatus, et membris tractis rotae impositus est. - Αlter in pugna tormento discerptus: Τertius ordinum sub Henrico magno ductor in pugna ceciditi Quo maeos Tibi cavendum denseo, ne tot Horoum non degener proles in Tequoque committat nomine suo, hoe est, cruce digna. Interea tanto avidius elegantissimum Tuum in ejusmodi monstra ludum expectamus. Phoenix vero deplumatus tanto plus risus nobis eon ivit. quo rariustam de ipso quam de graculis et aviculis reliquis post optimum Elchmanni obitum, certi inde quippiam ad nos desertur. Non potes ulla re quid nostra curiositas est) arctius nos Tibi devincere, quam fulgentissimae purpurae Tuae tales subinde gemmas inte texendo. Quarum incautam evulgationem non est quod in nobis Verearis, quippe quibus non lateat quanta secreti cura talibus debeatur, et quantum gaudii possidenti pereat si h o omnibus obvia sint. Phoenix vero illo si sapiat, posthac Silentium egerit, et quam sibi illatam putat injuriam mussitaverit: Nisi enim prorsus Amore sui et virium fiducia coecus sit lacilo quam impar Phoenicis et Aquilae congressus sit, animadverterit, itaque Secum ratiocinatus suerit, cum prima velitationo tantum sibi plumstrum emi Sum Sit, gliscente certaminis aestu, periculum fore, ne infaustus aliquis Ignis invito so nidum corripiat, seque vivo et vidente tot annorum instatis maximam partem profanationibus parta fama, Si mel in eineres I vertatur aut parem ei, qui tantum spiritus Dictatori Diuiligod by Cooste
204쪽
quotidie amare solet sumum. Adhuc euidem nondum habet quod magnopere queratur. Faeta tantum suere ulcera ejus nondum pura et sanies inde omnis expressa multoque steriori aceto opus fuit ad perluenda ea omnia, quae non in Vita tantum et moribus sed etiam in scriptis excusanda admisit: nunc inter ipsa mala, solatio non exiguo est, quod Aeneae magni dextra cadat. Qui quam libero hostis sui errata detegit, tam procul vanitate scurrilitateque causam suam agit: quod in alium juris statuit, in se omnibus permittit; et quam nec ab Amicorum erratis indicandisse abstinuisse profitetur, tam Amicos juxta et inamicos ad suorum judicium invitat et hortatur. Qui antea maximum virum amarunt nune Venerabuntur, et non doctissimum tantum sed et optimum eredent, cum luculentis adeo argumentis perspexerint tam vastam et majorem prope humano fastigio rerum sere omnium. Scientiam non extinxisse, quod vel modica in plerisque solet, sed inflammasse genium verae pietatis. opus ipsum ad bidui spatium a nobilissimo BoeWello. Η inio et mihi simulac ipsi traderetur concessum, percurrere tantum lieuit, nec prius eomparere animus est, quam mente ab aliis curis vagua uno spiritu haurire, et per otium oblingoro dabitur tantum Nectaris et Ambrosiae. Excerpta illa N. T. quae a Te sibi ex clarius. Junii bibliotheca procurari voluit
Superiore septimana, cum eum una cum Κdnigsmanno adirem ab
optimo viro impetravi, dolente, quod Κdniomannus non prius petiisset, promittenteque, post descripta illa copiam si eidom facturam gomparandi eum impressis Exemplaribus tria in Ms. Evangstia Marci Lucae Johannis evangelium enim Matthaei poene totum ibi desideratur, item reliquam partem Actuum Apostolicorum et Apocalypsin, quae et mistolae Catholicat et Paulinae, nondum ab ipsomet Junio collata sunt. Non desistat jam, Spero, Κdnigs- manuus suum facere officium. Tu modo prima occasione, quid exeerptis illis fieri velis signisces, utrum prius Tibi, an hinc statim Illustrissimo Salmasio transmitti a nobis cupias. Caeterum Clarissimus Junius humanissimo Te salutare impertit ac duplex ossicium, ut sibi gratificari velis per me rogati Primum est, ut Simondum illius nomine roges, de remittendo si eo amplius non opus habeat Theodoreti Codice in Psalmos, quem ante hoe quatuom
decim annos Frontoni Dugaeo transmiserit. Alterum hoc estetistre ait in monasterio s. Germani Vetustissimum codicem
Bibliorum Latinorum, qui ipsius S. Germani fuisso perhibeaturcipit igitur operam des ut lacultatem nanciscaris ejus inspiciendi. at aliquot saltsm ejus capita cum vulgata editione conserendi.
205쪽
Archiepiseopum Hiberniae Ussorium seum qui nuper Antiquitates ecclesiarum Britannicarum dedit) saepius. ut certi quid hac de roundecumque extunderet, a se contendisse quam hoc pacto aliquanto certiore relatione secum una non parum demereri posses. Itaque
se in tuis aliquanto plenius responsum ad haec expectaturum. Eas vero tuis ad me quaero includas, ut sic salutandi illius viri tanto celebrior mihi oportunitas sit: ciuus primam notitiam tibi me debere lubens sateor. Impressio LXX nondum coepta est, nec forsan itaeito in manus sumetur, sumtibus uberioribus, quam hactenus laetum in talia non erogatis, nec ipso Junio ut Amicus quidem mihi narrario magnopere urgenti opus, ob denegatum ipsi nuper a praecipuo eorundem Diribitore', tanta semper submissione et observantia a se culto, pingue aliquod ecclesiasticum beneficium. Nec de alicujus momenti operibus aliqua spes est, nisi quod idem Junio mihi narrabat, translatas jam esse in Latinum sermonem, ineditas antea Photii Patriarchao Epistolas unaque eum Graeco textu lucem visuras, simulac Montaeutii Episcopi NorWicensis penes quem jam sint approbationem nactae fuerint. Rusdem Montaculii Annalium Ecclesiasticorum tomus alter superiore septimana publieatus est. Ssil deni de Jure gentium vix hac hieme absolvetur ipso nune demum in urbem reverso cum tota sero aestato seriaa prelo zoncesserit. Ηeinsit, Exero. Sacrae Cantabrigiae absqua Aristarcho excuduntur minore forma, sex septem solidis parabili eum Lugdunensis editionis exemplaria singula minimum viginti constent. Ex Ηollandia nunc demum huc illata sunt Tertia Pars Epistolarum Bevororici do Vitae Termino. in quibus agmen praestantissimus Uchmannus claudit. Item Justinus ex Isaaci Vossit editione, qui in praefations graeeculorum strepitus et oratorios boatus salso admodum exagitat. Quid fiet miseris illis omnibus, si sic undique in eos insurgetur 3 Paulo ante haec allatae sunt anonymi cujusdam ad Antiquitates Hetruscas quas volaterrae nuper dederunt obser-Vationes. Ego non uno indicio suspicor autorem eorum Mnstium esse. Quieunque Vero sit, imposturam illam breviter qui dom, luculenter tamen satis detexit. Quod Comeniana et Polleana pluribus communicasti. Harisibio et Pelleo gratissima facisti. Pervenerant eadem alterius cujusdam Amici nostri opera in manus doctissimi uersenni qui e vestigio ad Haackium nostrum literas dedit, in quibus prolixe sententiam suam super Pellii coeptis eX- posuit quibus etiam cum Ηaackius tum ipse Pellius statim res-
206쪽
pondit aliasque ad ipsummet Comenium adjunxit summae humanitatis et candoris plenissimas, quas simulae acceperam Comenio transmisi. Ab eo jam ultra mensem nihil aecepimus, quamquam in ultimis ad me suis luculentum so intra paucos dies Pansophiae suae specimen missurum Scripserit; ut vereri incipiamus obseptum esse ibi locorum assidua Suecorum incursione tabellarii stransitum.
Quamprimum aliquid allatum fuerit oculis tuis dignum, dabitur
opera, ut ejus et ipse quamprimum compos fias. Tu si qua doutroque judicia Eruditorum audis vel accuratione vel sutilitate notabilia. eorum quaero, ne nos ignaros esse patere. Ex his enim non minor saepe quam ex illis utilitas ad autores vadit. Hic quidem non minus quam apud vos diversorum de successu Conatuum e0men. spes diversissimae quoque sunt. Prout amplae tenuisve Conditionis quisque sibi conscius, vel appetens, ita spe quoque et metu in diversa abit. Nam qui ex stupido et enervi suo Ingenio alios aestimant, qui quid supra vires suas esse cernunt, et cunctis impossibile proclamant. Rursus qui desidia et languore immortales seri optant, vel ideo de Pansophia dubitari nolunt, ut jucundissima saltem spe illa delectantur, soro aliquando ut sibi dormientibus instuat tantum bonum. Nee minus facilem exitum tanto operi spondent qui in ostentatione sutilium aliquot terminorum technicorum Eruditionem collocant, et quam non magno labore consarcinentque inter scelera quorum scilicet medullam sors Pansophiam persuasum habentὶ non ignorant. Illi tantum iique quam pauci justis ponderibus rem librant, quos multorum annorum quodvis disciplinarum genus pervagatus labor, ut partes sapientiae singulas non addisci plane docuit, sine aliquo saltem qualicunque intuitu corporis universi, ita quam difficile sit vel unam ejus partem ex geminis suis cubilibus integrum eruere, nedum omnibus soliditatem, ordinem concinnitatemque largiri monet; sperantibus tamonti tales quam animum despondentibus propiores sunt; utcunque sit merebitur tamen posteritatis amorem Comenius, quod ita serio sui aevi hominibus commendare ausus sit verae sapientiae studium, Veniam certe, sicubi lapsus suerit apud cordatos quosvis, quia ab omnibus destitutus, et solo Dei auxilio fretus instaurationem molitus est universam. Utinam quam promtum se in hae palaestra medius, non pro viribus tantum sed plane supra vires ostendit, eodem animo ad Historiarum et Antiquitatis studia, a quibus utpote extra arenam suam) manus omnino continet, majori luco
Dr. Reber amondisrt: .consarcinentur inter castera .
207쪽
et ornatu perfundenda ferrentur magna aevi nostri ingenia, et multiplices in utroque nodos non tam scinderent, Si non prorsus praeterirent, quam vel accurato Solverent, aut insolubiles esse demonstrarent. Mullarum inani labori comparoeretur, nec illλnimiae jam in omni literarum genero copiat opinio tantam bonae montis inopiam in pluribus foveret. Sed in tanta doctorum turba nimis quam paveos Voscios habimus, qui non sutiles Historiarum Epitomes nobis contexant, sed eum cura disserant res omnis aevi: nimis quam paucos Salmasios et squidni addam quamvis apud Toloquari Gronovios, qui non, ut maleseriati quidam figmenta sua ot somnia pro erutis ritibus veterum hactenus ignotis verisque Authorum Lectionibus venditant, sed sobrie et eum judicio criticam exercent.
et aut sanant Vulnera veterum monumentorum aut mittunt. Noli
haeo quas Amor dictat adscribere sordidae Adulationis studio,
quod nemo me magis exsecratur. Non possum reminisci Lectissimorum scriptorum tuorum, quorum exemplaria nunc tandem nactus
sum, quin tacitus tibi apud me gratias agam, quod tot obscuris, tot conclamatis locis lucem vitamque adeo feliciter restitueris. Peccares certe in publica rei literariae commoda, si istum ingenii, istum laticissimae divinationis impetum alio converteres. Mequidsim tametsi nihil opis in go genere polliceri habeo, candidum
tamen semper experieris laborum tuorum aestimatorem. Quod reliquum est, quantis possum precibus a Te contendo, ut jucundissimarum tuarum quam creberrime participes nos facere, et istis elegantioris literaturae bellariis seu explere famam nostram, seu interstinguero Saltem ne graveris, squalidas illas, quae hic nobis apponuntur dapes. Absque tuis sit, vix credas, quanta in rerum ejus generis ignoratione versandum nobis sit. Num quae Mersennus subinde ad Haacrium nostrum scribit in solis sors Mathematicis et Musidis Occupantur. Eo minus verendum tibi fuerit, ne obsoleta et nobis jam nota narres. Quin affirmo Tibi ea hic nobis novissimorum instar sore, quae vos ibi tanquam obsoleta et nobis jam nota narras obvia galcatis. Quod si accidat, ut rumor talia anis tuas huc deserat, non poterit tamen non gratissimum esse eorum veritatem testimonio tuo confirmari. Quacunque in re vidissimnos inservire tibi posse existimaveris indicasse sumetet. Nihil enim quod quidem in potestato nostra fuerit unquam denegabitur praestanti virtuti Tuae. Quominus vero sumtus tibi aliquid eripiant nostrae, ita rationem post hae, Deo volente, instituemus, ut eas saltem literas per Cursores ordinarios mittamus: quae aliquid contineant, quod Te quamprimum scire Tua intersit. Quae citrae Disiligod by Cooste
208쪽
103. Hubner an Oronorius. 104. Hubner m Comenius.
detrimentum aliquanto serius reddi possunt amicis, qui ut plurimum in iis reddendis non nimium sestinare solent, Credemus. Promisit quidem in mittendis nonnunquam nostris operam suam Ulaious sed quia isthoc officio nihil de sumtibus tuis deminutum iri, nec
uni periculo meas praeterea obnoxias fore cerno, Vix unquam erit, ut ambagibus utar, cum recta via licuerit. Tu Vero nunquam aliter tuas quam ordinaria ista via mittas, nisi forsan grandiorem aliquam fasciculum adjungere animus est. Quem itaque Amici rectius et tutius reddent. Quod semel monere operae pretium duxi, ne ita post hae literas nostras extendant, nee metus iste sumtuum a nobis in literas tuas expendendorum a scribendo te retrahat. Hoc enim noris, dias omni auro nobis cariores esse. Salutem
amoris officiique plenissimam tibi nuntiant Harilibius Pellius Hinckius, qui haec mihi scribenti aderant, item UIricus et Koni mannus, qui studium quoque suum prolixe Tibi desert. Vale dulcissimum et amieissimum mihi pectus. Londini, b. 15. Decembr. Α' 1639.
Tuus omni amore et studio. J. Η.l04. Hubner an Domenius tragost . 21. Febr.
SciOppius . . . jam in senecta ad meliorem redire velle frugem videtur. In quadam sua Epistola, quam nuper amicus
209쪽
quidam Vienna ta nos misit, . . . gommendat Studium Sagrarum
literarum et donum prophetandi. Comenii Januam linguarum miris effert laudibus, eamque ut in linguam Graecam transserat eundem hortatur. De Comenio iterum diu nihil audivimus; causam vero ejus non ignoramus; quae est studium ejus et cura eirca absolutionem insignis cujusdam inventi, quod pronuper, post multorum annorum inquisitionem, ad aliquam genitudinem deduxit. Quod quale sit, sine permissu Authoris enunciare nobis non licet. Ubi constiterit nobis, omnes ejus difficultates perrupisse, tu primus eris, in quem gaudium nostrum effundamus. Res enim, quam agitat, ejus modi est, qua non minor Orbi mutatio quam per acus nauticae, typographiae et pulveris tormentarii inventa induci possit. 106. Mothingor an xuriamann Excerpt).I3. Juli 1640.
, Nobiles tamen Comenii de literaria re amplianda et auxiliis eo pertinentibus nunquam non laudabo cogitationes. Qua de re quidem cum Dn. Artoeophino, ubi, quod opto, felici ejusdem fruemur praesentia, valde jucundum erit colloqui, ille sane bonus vir effectum dedit, quod nec adhucdum in sententiarum deliberationem apud Methodicos venit, de filiabus quoque, sive utilitatis communis, siVe admirationis caussa, literatura egregia dextrei uendis. Quapropter multo jucundissimum mihi accidet, non
Martham minus quam Lazarum Videre. εl07. Domenius an den Grasen von Lissa. Μit Austassung.
Illustris MaecenaS. Hesternos et pridianos sermones nostros in scripto Summatim consigno Te ita volente, re ipsa propemodum exigente: cum sit, quae ad plures spectat, deliberandique moras aliquantillas Disiligod by Cooste
210쪽
poscat. Modo tamen nimiae ne sint, ne nobis agendi tempora deliberando transstuant, quod et jam nonnulla ex parte lactum eatenus ego quidem doleo. Ad rem vero. Cum itaque inter alios nobis quoque Deus noster occasionem praebeat, modumque revelet, illustriori quodam modo propagandi gloriam suam: merito nos obsequiosos praebemus Deo, ut, quod quisque potest, id in gloriao ejus promotionem lubens offerat sive ingenium, sive vires, Sive externa auxilia. sive denique vitam ipsam. Grato scit amplexus Deus prophetae sui promptitudinem.
qui cum dicentem audiret Deum: Quem mittam 3 quis ibit nobis rrespondit: Ecce ego, me mitto. Collaudavit et Davidem, exstruendo in honorem Dei magnifieo templo operam suam offerentem nec alius cujusque ulla bona in re bonam sprevit voluntatem unquam. In eo tantum rei cardo Versatur, ut, quoties talium occasio offertur, ante omnia certi reddamur, illud, quod molimur.
aut moliri proponimus, sitne tale, quod gloriam Dei et hominum salutem scui et Deus ipse invigilat, et nostrum quemque Suo loco invigilare vult) concernat 3 et nostras vires non excedat 3 Tandemque videndum, an saneto ejusmodi in proposito, hoc vel illo. nostra uti opera DEO non displicere, certis signis colligi queatZ Colligitur autem id ex eo insallibiliter, si ad sinos bonos bona illo suppeditet media, mediaque bona bene dispensandi oceasiones
bonas. Deus enim noster, eum ordinis Deus sit, non tonsusionis quiequid ordinarie agit, per ordinaria media agit, nec nos imaginem suam extra metas ferri, sine sine o modo Vagari, sineque
fundamento quidvis moliri, vult. Hinc Christus eleganti de architecto regeque bellatore parabola prudentiam ejusmodi docet. de quicquam praesertim majoris momenth sine subducta ratione occeptemus, anne perducendi ad finem negotium, quod obvenit, media nobis suppetant sussicisntia 3 usmodi autem requisita cum alias in genere, tum πω eialiter in hoc nostro proposito , quae et qualia esse oporteat, ipse omnium Sapientissimus Deus exemplo suo nos docuit. Qui Sanctuarium in honorem nomini suo exstrui jubens, tria Mosi ostendit. L Dolineationem ipsius operis per Omnes ejus partes Exod. 25, V. 40). II. Artifices, quos spiritu suo impleverat, peritia et inteli, gentia notitiaque ad excogitandum et industrie operandum, qui quid ingeniose excogitari potest. Besaleelem et Ahali um, cum sociis. mod. 31, v. 2 ad 73.