장음표시 사용
351쪽
6. Dum Praeceptor ingreditur vel egreditur Psalmus vernaenia cantetur, donec mem0riae imprimatur. Tum alter ex us,tationibus assumatur et sic deinceps. Rocroatio sic instituatur. 1. Singulis horis interponatur, non ut resolvantur, Sed ut Maerio
2. In schola tum retineantur et in singulis Decuriis. Vel de prasepositis vel de proponendis inter se loquantur.3. Diebus soriatis si ludant, lusum praeparatorium esse latu radiostendant.
Ita suo Nobiles Comitia habeant, Theologi concionentur, etc. In institutione Academica sic procedendum, ut 1. Majora tententur. 2. Omnia illa generalia quae hic etiam sunt accomodata
3. Loeo Praeceptorum didaetiores Authores legantur: loci Historiarum particularium Historiae Universales et specialei. 4. Exercitationes praecipuae publice et privatim attendahita. b. Finis vitae genius, Incolarum et Regni inter quos viveγdum diligenter inspiciatur. Hactenus fuit processus specialis. Processus singularis specialia illa ad ipsas disciplinas et Classos definitas restringit, et in omnibus Praecepta, Historiassi. Pietatem, et Exercitia respicit. Praecipua tantum hic apponuntuI.
Classes sunt octo, totidem si ita videtur) annis dofinitae. Ia1 . L0ctio et scriptio. 2 . Declinatio et conjugatio. 3 . Grammatica Latina. 4'. Graeca et Hebraea, iis qui indigent, proponenda. 5 . Mathematica.6 . PhJSiea.
7'. Logica et Rethorica, poteris Poeticam addere. 8'. Ethica, Oeconomica, Politica, quae tamen etiam in duas classes distribui posset, praesertim cum Nobiles Graeca et Hebraea
Classis Lectoria. 1. Illa hic tantum agantur quao ad intellectionem Linguae Latinae sagiunt, fiat tamen et ad locutionem praeparatio per utassi 2. Tradantur illis verba et nomina primitiva 'thmica, id vernacula terminata, singulis diebus tria paria, intra septimad Diuili oti by Cooste
352쪽
si viginti paria didicerint, habebunt in anno ad duo millia: Hio diligentia Praeceptoris requiritur.3. Assuefiant in repetendo etiam paulisper extra 'thmum
tenore, imo ex Vernacula si quaerantur reSpondere.
4. Intra dimidium horae simul et semel non detineantur, et dum ociantur vel aliqui diseipulorum Latino loquontium immittantur qui vulgaria dicant vel dicta clare voce solus repetat, vel a Praeceptore sabellis vel sacrorum mirabilibus, vernacula lingua
5. Exercitatio peculiaris, haec est in scriptione, cujus optimum medium literas simul demonstrantur pingere: mirum in modum picturis oblectantur. 6. Mores etiam externi hic sunt broribus insormandi. T. Pietas in Catechesi generali consistit. Classis Declinatoria. 1. Declinationes et Conjugationes vernaculam interpretationem adjunctam habeant. 2. Singulis Declinationibus et Conjugationibus illa vocabula quae Rythmo in praeterita Classe tradita sunt additis anomalis adjiciantur.3. Statim paradigmatibus Declinationum et Conjugationum
praesertim quae Vel desectiva sunt, Vel anomala applicentur. 4. MOX verba cum nominibus et adverbiis jungantur. 5. His bene peractis Janua Linguarum vel seminarium, ab uno ex Amicis conscriptum, in vernaculam de verbo ad verbum explicitur. 6. Varietas et dissonantia inter Linguam vernaeulam et Latinam paululum ostendatur. 7. Mos in diversis casibus modis temporibus illae sontentiae extemporct Vertendae proponantur. 8. Regulae componendi verba cum praepositionibus aperiantur. 9. Historiae sacrae hic adhuc locum habent.10. Pietas in Catechesi vernacula specialiore, sed dum Janua Linguarum indipit exponi. illa ipsa in Latina Lingua proponatur. 11. Loco exercitiorum styli sententiae commixtae inter se, per tempora modos, casus ex vernacula dentur, interdum versiones aliorum Authorum tententur. Locutio et Scriptio urgeatur. 12. Si Lectio ante anni elapsum finiatur, Conjugationes et Declinationes assumantur, sed 'thmi ad exitum urgeantur.
353쪽
Classis Grammaticae Latinas. Tantum intellectio quae quamvis non exaeta supra vulgarem tamen. Hic aspicitur Locutio et Scriptio, non quidem Ornata. judiciosa, copiosa, sententiosa haec demum in exitu habebitur sed congrua. Itaque 1. Praecepta Grammatica sint brevissima: usu enim plus discitur. 2. Exempla praesertim in zompositione semper demonstrentur in Tabula. 3. Seminarium Domini Comenii ex vernaculo in Latinum breviter vertatur, et diligentissimo varietas ostendatur. 4. Eadem ex vernaculo in Latinum Phraseologia mediocri explicetur eademque Phraseologia recte secundum vernaculam
Linguam disposita Diseipulis statim in principio detur. h. Bistoria ex Ecclesiasticis scriptoribus et Martyrologio deprompta ex Latino ab iisdem Discipulis in vernaculum explicetur, Vel e contra, quod excellentius ad finem.
6. Exercitia styli domi et in schola singulis diebus, iisdem
Phrasibus urgeatur commune iisdem. Colloquium perficiatur Disputationes instituantur aliter versis et in schola antagonistae propositis. T. Aetus Theatrales singulis semestribus, vel ter in anno Latini instituantur. 8. Si Catechesis prior bene absoluta principia quae Latine in sequenti Classe proponuntur, ex vernaculo explicanda in Latinum et ediscenda. Et has tres Classes vel domi ab Ephoro apte absolvi possunt. Classis Gracta et Hebraea. Graecae et Hebraeae Linguae intellectionem tantum intendimus. Sufficit itaque hic nosse Lectionem et S riptionem, primo tum conjugationes et vocabula, tandem qualem qualem compositionem. Itaque priora locum habebunti Vocabula tamen singulis diebus . proponi et edoceri sine gravamine possunt, si singulis Vocabulum in nota Lingua addatur, quod quam proxime non tantum ad sonum, sed etiam ad signis attonom, vel illam aliquo modo demonstret. Mox Clavis Graecae Linguae vel ab Ellhardo vel a quodam a Lipsensibus composita diligentissime secundum priorem ductum urgenda. In Hebraea vero Clavis Meysarti sequenda. Ne Vero videamur breus nimis tempus istis Linguis ascribere quamvis scio quendam hoc processu, singulis diebus duabus tan-Diuitiaco by Cooste
354쪽
tum horis adhibitis per dimidium annum ad mediocrem Vst. et Ν. Τest. intellectionem puerum adhuc perduxisseὶ poterit totum tempus illis impendi, et coronidis loco sententiae breves aliis et aliis phrasibus ad acquirendam verborum copiam reddi. Alias qui etiam loqui cupit versetur inter tales. Classis Mathematica.Εnavigatis Linguarum scopulis liberum naufragiis scientiarum et artium pelagus sese aperit, si inter illos non peribimus, hic nunquam sorbebitur nostra carina. Prima autem est Mathesis, pulvis eruditus, quia convenientissimam Puerilis ingenio esse didici praemissa tamen gynoptica omnium Tabella. 2. Geometria, Astronomia, Arithmetica et Geographia, hio praecipue sunt urgendae quae ex Alstodii Admirandis deduci
3. inplicatio ita instituenda ut αυτο ινία maxime Observetur, unde instrumenta sint ad manus. 4. Historia est Mathematica, quae in Geometria varias di-monsiones. in Arithmetica miros numerandi et numeros componendi modos, astronomiam quae Themata praedictiones stellarum motos miros; Architectonica, quae varias strueturas, Maehinas
Mechanica inventa ete. contineat. Quod si sagite absolvatur, aliquid do Philologica Historia adjiciendum est. 5. Articuli fidei contineant pringipia scripturis confirmata, ut a Nicolao Bygeldo describuntur. 6. Exercitatio praeter alias specialis sit in mensurationi locorum secundum distantias in Tabella notatione Climatum Ρ rallelorum, et aliorum indagatione, stellarum contemplatione. Classis Physi R. 1. Praecipua egregie ex systemate Bartholini desumi possunt. 2. Explieatio definitionum secundum generalia, et specialia instituenda est. 3. Vidotur et Morbis aliquis hio deberi loeus. 4. Quae explicantur ex corporibus monstrari debent. b. Historia sit tripleX.
1. Narrativa, quae non tantum corporum spocialium recensionem contineat. sed etiam mirabilia eorum jucundissima tractet. 2. Confirmativa, quae praecipue Praecepta singularibus exemplis demonstret. Diuitiaco by Cooste
355쪽
6. Articuli fidei contineant enchiridion parvum Theologiae, ex puris Scripturae dictis combinatum, sive ipsius sontis Linguis utaris, sive etiam Latina. T. Exercitatio sit in Anatomiae plantarum, Meteororiam, Animalium, Metallorum. et . contemplatione si adsunt. Classis Logica. 1. Sequi hane volo illas, non praeredere, Secundum vulgarem usum, tum quia sic poscit notionum Secundarum ratio, tum quia authoritas Lipsit, Valentini Andreae, et aliorum. 2. Logica praecepta secundum ductum Keckermanni vel Burgersdicii adduci poSsunt. 3. Possunt illis addi generalia Metaphysica. 4. In explicatione videndum, ut notissimis agatur exemplis. Inservit hic summopere Grammatica: multa enim sunt, quae per illius regulas in Logica Ostendi pueriliter firmissime tamen possunt. Multa etiam sunt vocabula, de quibus Alstedius et Pareus in Logicis quae ad quem locum inventionis sententia pertineat, de
5. Gradus adhibendi in usus demonstratione sunt hi. 1. Propositiones examinandae quae lacillimae. 2. Syllogismi conserendi, res inter se invicem in terminis. generalibus et specialibus in inventione. 3. Propositiones ad logos inventionis reserendae. 4. Una simplex res per terminos omnes deducenda.
b. Collectiones in Syllogismis ad res relatis ex illa deductione Ostendendae.
6. mercitia sola logica urgeri debent quae rerum per terminos deductione et collectione, contineantur. T. Rhetorica praecepta suppeditare potest Scultetus, quibus adjici possunt, non tantum bonorum ab Aristotele positi colores, sed etiam dicta in utramque partem exemplum vide apud Vermiamium) facientia. 8. Mercitiis donec Rhetorica absolvatur, supersederi potest, interim exemplis tantum in explicatione agendum, et Logi eae deductiones urgendae. s. Ubi proponi poterunt secundum ordinem generum illexemplis proponantur, transitionum et aliorum haec pertinentium vid. Κeck. in L.C.3 formulis comportatis et traditis. Diuitiaco by Cooste
356쪽
10. Historia hic esso debet, vel Ritualium vel Philologica, vel, si id esse potest utraque: Illa Ritus votorum et Neotericorum continebit: Haec aliqua ad Grammaticam, Rhetoricam, Logicam,
11. Loco Artieulorum fidei tradatur pars Theoretica Τhρο- Iogiae ex Patrum sententiosissimis dictis concinnata. Classis Practicae Philosophiae. 1. Praecepta sententiose conscribantur. Fecit in Politicis Lipsius, sed non pro Pueris. In Ethicis praestiti ego simpliciter. In Oeconomicis facile perficeretur. 2. Praecedat primo pars Theoretica post praetica, seu directiva. In Ethicis haetonus suit summus error, Omnibus neSeso, quibus non disgursibus deditis. 3. Videor mihi genuinam et ad actionem humanam directam illius dispositionem habere, illamque aliqua ratione in edita expressi.
4. Videtur tamen commodum his omnibus praemittere Chro- nologiam praecipuorum modernorum Regnorum et Rerum publicarum brevem et enumeratoriam tantum, idquo propter Historiam. b. In explicatione praeceptorum semper ad usum communem respiciatur, et singularia exempla ex praeceptis generalibus approbentur, vel rejiciantur. 6. Historia sit triplex. Exemplaris.. Demonstrativa.
Indagativa. quae ad academias prRecipue pertinet, et omnes ex Neotericis praecipue, quod hactenus summo neglectum deprompta. In Politica Respub. Singulares breviter tanguntur. T. Exercitia hic sunt oratoria, in quibus usus omnium illorum quae in praeteritis Classibus proposita Sunt appareat. 8. Articuli fidoi contineant partem Theologiae praeticam, ex Patribus sententiose deduetam. Potest huic Classis dimidius annus superaddi in qua per bi-horium singulis diebus praeterita omnia repetantur, per biliorium tum orationes componantur, tum usus logicae in disputando ostendatur.
Institutio Academica singularis. In his Academiis.1. In Mathematica majora tententur: in Linguis majora legantur Graece Ebraico, Logarythmi, Optica, Architectonica. Geographia vetus a plurimis descripta. Tabellarum consectiones.
Machinarum inventa, etc. attenduntur. Dissilired by Cooste
357쪽
2. In Physica non tantum τὰ ora sed etiam τὰ διora indagetur, naturae imitatio urgeatur et varia Opera inveniantur.3. In Logica et Metaphysica Canones limitationibus suis adstricti et usui applicati revolvantur. Discursus do hac vel illa
Quaestione in utramque partem instituantur. In Rhetorica satyrae consultationes et alia conscribantur. 4. In Ethica, Oeconomica. et Politica, 1. Varii casus singularium non tantum de factis sed et de suturis quaerendo proponantur et resolvantur. 2. Rationes rerum practicarum quaerantur et reddantur.
Ubi optima est Methodus in qua rationes primo ex suis extremis ponuntur, similibus mox ex Theoretieis depromptis illustrantur, quae interdum tamen in prothasi poni possunt, historiis Ostenduntur. Testimoniis aliorum demonstrantur, diversitato amplificantur. 3. Status Rerum Publiearum singularium melius inquirantur. 5. In Theologia. 1. Praecipua S . S . dicta illaque obseu-riora Lexico et Theologico breviter resolvantur. 2. De controversiis singulis diebus ex scriptis adversariorum disputentur. 3. Conciones de dictis Scripturae praetieis de Controversiis etiam a studiosis instituantur. 4. Theologia practica urgeatur. 5. Ustoria Theologica Narrativa Demonstrativa et Indagativa copiosissimae certo sunt inquiratur. Optima meo judicio Theologiam Polemirum instituendi Methodus esset, si primo per articulos status contro- Versiarum disponantur, post per eosdem in Canones illos illa redigantur, quae ad stabilimentum verae, resutationem non tantum argumentorum ab Adversariis petitorum. sed et instantiarum faciunt. Certe Κeckermannus hoe modo legendos Polemicos Philosophos alicubi doget. 6. In Medicina. 1. Exercenda Anatomia Metallorum, Plantarum, Animalium publice privatim. 2. Varia praeparatio Medicamentorum, Chymicorum, et Galenicorum Ostendenda. 3. Morborum cognitio et curatio ad αὐτοφων dirigenda. 4. Casus hi vel illi ad resolvendum proponendi. 5. UStoria urgenda. T. Idem de Jurisprudentia dictum esto. Disiti eo by Cooste
358쪽
Truo and Readle Way to Iearno the Latino Tongile, Attestod by thres Excellentiu Learnsd and approuod Authors of Throe Nations
360쪽
Comeniana nuper submissa in Tuo sunt peculio, quae jam accipis eruditionis scholasticae partem I. et II. prout etiam dabitur perlege quaeso atque tum una cuin judicio tuo, quod spondeo, ad me remitte. FaXO ego, ut quemadmodum optimus quisque his opusculis ad majorem persectionem exsarciandis delectabitur, ipse nutor multas gratias tibi publico sit acturus. Τalem quippe censorem, consiliorumquo socium . his subsidiis. quae tibi abundant, instructum, diu est, quod desideravit. l60. comenius an Endisr. Lissa. Juni 165b.
Spectabili et honesto Viro, Domino Michaeli, Civi Norimbergensi,
Typographo per Germaniam celeberrimo. Honorando Domino et Fautor: Consilium Amicorum, qui nostros Patarini in IIungaria elaboratos Scholasticos Libellos Τypis tuis per Germaniam vulgari suadent, ad me Vero, ut id ne prohibitum eam, intercedunt, amplexus tandem sum, fierique lubens
permitto. Quid enim 3 si quid boni ad Juventutis prosectum indos perari potest, cur invideam 3 Et prodesse τolunt et delectare Poetae, inquit Poeta. Quos si propensionem illam in homines ipsa humanae naturae, harmonico factae, conditio docuit: quid non agere decet nos, quos aeterni amoris nostri, Christi, unius in omnes diffundondae dilectionis lex undique obligat 3 fiat ergo in sancto Dei nominet serviamus publico, qua datur, etiam praesenti sic oblata occasiouo. Sed ea conditione, ut prosimus et delectemus, quaIn usque maxime per industriam utrinque nostram fieri poterit. Diuili oti by Cooste