장음표시 사용
291쪽
Brabantini & Flandri in certis libellis, quos Pullein
Vocat, consignassent: quorum artes magicas in obserendis creserendiis thesauris recenset, addens signacula nonnulla, quorum judicio de metallis nobilioribus in terrae meati hus latitantibus capi queat conjectura. Hic tradita facile salivam ciere queant illis, quos auri sacra fames urget, quique nihil habent antiquius,quam ut terrae Viscera rimetatur,& pretiosiora metalla inde exsculpere satagant, de jactura opum, quam alii tulerunt ct doluerunt, parum solliciti. Clauditur universum opuscuitum variis consiliis & experimentis ad metallorum tractationem, macerationem separationem, extractionem, praecipitationem, & id genus alia, saetentibus, tandemque indice huic ορογραφία sussciente
HISTORIA BELLORUM A CAROLο XII
Sueciae Rege gestorum, ab expeditione eius in Damam usque iad reditum ex Turcis,scripta a Νobili Scolo. Londini, apud A. Beli. α rel. ITI S, 8. Alph. I pl. 3-CUm totum hoe bellum variis & diversismis partibus terra
rum gelium, & plerique ejus eventus ab Autore hujus historiae, qui in exercitu Regis Sueciae ab initio ejusdem usque ad praelium ad Pultavam versatus est, descripti in recenti Omnium memoria versentur, licebit nobis breviter omnia percurrendo ea solvinmodo hic annotare, quae minus Vulgaria sunt, pertinentq; utplurimum ad judicia Autoris, quae quidem saepissime ex studio partium suarum prosecta, eo tamen minus de assentatione suis specta habenda sunt, quoties de hostibus seruntur; inter quos inprimis AUGUSTO Poloniarum Regi frequenter laudes virtutis bellicae &consiliorum tribuit amphitimas. Causas iuec antecedentia belli cum inde a morte Iohannis Poloniarum Regis or. .77oQ sus piolixius edisseruisset, primo quid Danos inter & Holsatiae Ducem
292쪽
MENSIS IUNII A. MDCCX VII. 2 s
Ducem in hoc Dueatu gestum, irruptionem deinde copiarum Saxonicarum in Livoniam, postremo belli cum Rusis exordia oppugnatioue Narvae per hos facta enarrat. Deinde quibus viribus tum temporis regnum Sueciae instructum fuerit,exponit, quas ad numerum Ira soci militum, sed variis locis & provinciis dispei serum, accessisse snbducto accurato calculo ostendit. Inde cum narrationem belli, quod primum cum Danis genuin de pactione Segebergensi terminatum, ad finem perduxisset, Sueciae Regem summa celeritate, cum ab expeditione in Seelandiam reversus in regno vix mensem moratus esset, in Livoniam cum exercitu I8ooo militum trajecisse narrat.Secutum est ad Narvam praelium absente & plures copias contrahente Imp. Russorum Petro. Ibi magna clade affectis Russis tantum terrorem ait esse incussum, ut passim ridiculas preees, quas exhibet, ad S. Nicolaum, quem sultimo cultu Venerantur, fuderint, quibus auxilium eius contra Suecos tanquam magicarum artium magistros
implorarent. Erepto Russis castro Petschur inter PlescOViam Λ. I r.& Narvam, ineunte vere Rex Sueciae ad Saxones convertitur. Petrus vero Russorum Imp. habito cum Augusto Poloniae Rege Biraenae colloquio in quo quid singulis diebus ageretur, Rex Sueciae per fidum quendam itidem nobilem Scotum rescivit suirimo studio in emendationem disciplinae militaris inter suos incumbit, cujus instituti essectum Suecos maximo suo damno expertos Autor identidem testatur. Poloniam cum semel inistrasset Rex Sueciae, dispositis praesidiis in Curiandiae & extremis Lithuaniae oppidis, Respublica Polonorum protestari contra ilis lata arma, ct societatem belli in Succos omnem a se removere. Quod ingratum Regi Sueciae suisque accidisse, Autor ait, cum ad occupandam, di jure belli in potestatem redigendam aliquam partem Poloniae animum adjecisset i sed seleepto semelliteraruin commercio inter Regem Sueciae ct Cardinalem Primatem, aliosque ex magnatibus Polonorum, ille hos de Rege suo regno abdicando sollicitare coepit. Quod tantam indignationem Poloms movit. ut parum abesset, quin bellum hoc nomine Suecis denunciaret Reipublica testante Cardinale. nihil magis aures ossendisse Polonorum,quaintam inauditi iacinoris inen-
293쪽
tionem. Rex Sueetae vero semel animo concepta' eonsilia evequi statuens, quo causam haberet ulterius in Poloniam peneistrandi,patrocinium domus Sapiehanae contra Ogynshium suscis piis Moseos interea negligens, utpote 'quos plane pro h minibus nihili haberet; quantumvis Schlippenbachius, quem in Livonia reliquerat, cum 6OOO Suecis contra 3oOCO eorum Λ ibo, PugnRn dotrim*ntum aliquod accepisset. Deinde ut Remia bi. Bol. vel invitam ad sequendum consilium suum cogeret, ad Warsaviam cum exercitu proseiseitur, edita declaratione sive Manifesto. Interea pax Sapiehas inter α Ogynskium inoterventu Regis Λugusti conciliata, sed Ogynshius susceptis semel inimicitiis Suecos persequi non destitit. Rex Sueciae Car- dinalem Primatem ad colloquium Warsaviam evocaverat, in , cujus comitatu qui erant, modico habitu re cultu Regis offende. I bantur,qui erant circum gem,Cardinalem ob exilitatem vocis ridebant. Conditionibus aliquot duris propositis, quas Poloni aegre audiebant, cum satis ostendisset Rex se.aproposito flecti non posse, ulterius progressias eum copiis Saxonicis, quas Augu-nus R. iterum e ditionibus suis adduxerat, ad Clis viam consil-git, in quo praelio Dux Holsatiae cecidit, victoria penes Suecos fuit. Cum interim Mosci in Livoniam irrumpentes Suecorum imanum sibi resistentem concidissent, inque Lithuania Ogyns-λius multos eorum hinc inde dispersos necaret, gnavissime hoc tulisse Suecos Λutor innuit, optantes, ut missa Polonia Rex suis
ditionibus succurreret, nec suos tam divorsis locis adeo exiguo onumero dimicare cogeret, iterumque Noster, quam noxius ho
M i mi suum ni Diu QOntonatu. Suecis extiterisimoneLPost dictam pu gnam ast Clissoviam Nobilitas Poloniae majoris jam aperte Sue- eorum partibus di consiliis se jungere. quibus post mille effugia,
ct reservata accessisse Cardinalem, Autor , non sine censura le- vitatis ejus, arguit, quae talis fuerit, ut ad ultὶmum quidem tam iiis ad quos transierat, quam a quibus desciverat, suspectus, Regium montem Borussiae secesserit, quo invidiae se subduceret. . Rege Sueciae in obsidendo Thorunio, quod a Saxonibus tene- . occupato, qui ei studebant Warsaviae Comitia celebrant,
non occultis indiciis in Jacobum Ioannis Regis demortui filium
294쪽
iaelinantes. Hlne Augustus Rex cum fratre in suam potestatem 1 ij redachim in cinodiam dat. Idem convocatis aliis eomitiis Sei 'domirium, a fida sibi nobilitate impetrat, ut foedus ad se desendendum ineant. Rex Sueciae contra, ut concertationum, quae
inter addictos suis partibus ardebant, finem faceret, ad quatuor propositas conditiones annuit I inter quas erant, ut nullam paris tem regni Polonici sibi vindicaret, ct quae junctis secum copiis ipsi caperent, Reipublicae cederent, , Λt ne se qui . dem ad exitum tendentibus deliberationibus, cum exercitu Warsaviain venit, diemque eligendo novo Regi promulgare eos compellit. Tergiversationes Cardinalis Rex Sueciae in digne serens di gestibus & factis iram non dissimulavit, & eua.dem Stanislao, quem novi Regis loco in scenam produxerat, . congratulari detreetlantem,ex consilio Piperii Comitis, missis in
terras ejus militibus, ad iacienda imperata movet. Posthaee
gesta Augustus Rex Suecos cum in Rujsam pellexisset, iis eirea
Leopolim occupatis summa celeritate ad Warsariam advolat, quoscunque ex adversariis suis ibi diutius morantes deprehendere poterat. abducit. Rex Suediae adeo ad amicos suos deis fendendos rem tus, peditatum Saxonicum duce Sehulenburgio in Germaniam se recipientem assequitur, summaque vi M. His vicibus oppugnat, bis tamen repulsus impedire non potuit, ruo minus per silentium noctis trans oderam in tutum locum e reciperet: Quod factum Sehulenburgii non Autor solum magno eneomio extollit, sed a Rege Sueciae ipso laudem tulisse memorat. Inde Stauis latam in cogendis novis comisiis War- A. I os saviensibus lentos expertum succemis indicatur, praecipue cum Smigelfhius, novus tum plane miles, cujus celeritatem & calli- .ditatem variis locis Autor mire depraedicat, hanc urbem ct viciniam infestaret. Tandem de die coronationis inter suos conis venit, jussu vero Suecorurn Franciscanus frater, qui literas quibus Papa omnibus regni Episcopis hunc actum adjuvare severe interdicebat, Chelmensi suffraganeo insinuaverat, sine inora urbe excedere, nec in conventus sui domum redire compellitur, , poena mortis iis denunciata, qui smilia attulissenti omnibus tandem a Suecorum clientibus ex sententia peractis mortuo
295쪽
venit Rex Augustus cum Moscovitis. Rex Sueciae expectato aliquantisper majori numero copiarum, Vululain, trans quam interea se continuerat, transit,Augustumque sequitur ad TykOetium&Grodnoum, sed praelium jamjam conunissurus vita rei
dissieultate convertit se Vitam in Lithuaniam, Autasio Rege
interea Warsa viam iterum copias admovente. Sed cum praelio
ad Frauenstadium Sueci superiores evasissent, perque hyemem Rex Sueciae in Vothyniam profactus esset, hoc animo, ut eam Stanislao adjungeret, sequente aestate expeditiovem in Saxon am suscepisse memoratur. In pace autem, quae, nou Ob flante praelio ad Kali schium Suecis admodum funesto, tunc coaluit inter Sueciae Regem dc Augustum Poloniae, ministros hujus Saxonicos regis sui rationem parum pensi habuisse Autor diserte asserit, memoria vero lapsus longe alium ab iis nominat, qui hoc negotium gesserunt, quales lapsus memoriae in Au. tore nostro deprehendi plures, dissimulare non possumus. Quid deinde medio ten pore, quo Sueci in Germania morati sunt, actum, idem fuse narrat, quot legationibus frequentatus Rex Sueciae fuerit, cur Gallis tum maxime assilistis suppetias non tulerit, nec minus quid cum Caesare de libertate Religionis Lutheranae in Silesia & politicis quibusdam controversiis
actum fuerit a Rege tum temporis pro arbitro fere sortis universae Europae culto, prolixe exhibetur, cum ipsis articulis totius hujus pactionis.Saxonia tandem relicta Poloniam iterum ingressus Rex Sueciae supplicium de Pathulio Comite, tanquam de autorect incentore totius belli sumit gravissimum. quo ipso non paucos ex ipsis Succis maxime animo perturbatos fuiste Autor nota diffitetur. Ollendit eam non solum ope novi Primatis & Ruusorum a Stanislai partibus admodum aversam, sed & ab his plerisque in locis vastatam. Hyeme adeo coactus circa poseaniam. subsistere, ineunte vere Lithuaniam petit. Stanis laus cum frustra tentasset exercito in Polonicum in suas partes pertrahere, propere ad Suecos se recipit,metu ne ab eodem exercitu &Rullis intercluderetur. Nec Palatinus I ioviensis, qui circa Leopolim cum copiis erat, plus successis habuit, exercitu Polonico S Ma-Zeppa Colaccorum duce, tum adhuc a partibus Suecicis alieno,
296쪽
fortiter se opponentibus. Rusti interea, Suecis ad fines suos
accedentibus, semper retrocedere, & insequentes mire fatigare,
donec primum ad Wobietam fluvium prope Mohilovium cum
I 2 Coo eorum, fere omnibus desultoriis militibus, ad manus Veni tun esset. Uuffores fuerunt Sueci, sed iidem non sine ad miratione re praesagio futuri mali deprehendebant longe cum alio genere militum sibi esse rem. quam liabuissent ad NarVam Circa Mohil ovium Rex diu substitit exercitu ad alteram ripam Boris thenis dii posito, expectans adventum Leuentiauptii, qui
erat nec cistarium belli apparatum ex Livonia adducturus. Cum ille diutius abesset, Rex morae impatiens Boristhenem cum Son illibus virorum transit,pridem amandato Stanislao in Borussi am Polonicam, dc a Mazeppa, qui mentem mutaverat, in Au si ratiores partes pellectiis lecundum flumen ad Crerni hoViain profici lcitur. Illic triste nuntium cladis exercitus Leuentiaupti ani ipse dux attulit, e qua citi a s Oo militibus evaserat. . COn stiterat manus ejus I COO equitum peditumque, qui contemto 3 o OO Russorum ipsis circa Mohilo viam occurrentium nume ro ne va Io quidem se munire sustinuerant. Justo tamen praelio cum superati essent, jatrique omnibus impedimentis re quae cunque secum advexerant, amissis, Moseos secunda vice eos invadentes repulerant, et novire adjuti flumine trajecto ad Regem citatissimo itinere venerant. Nec minus ibidem Palatini Κ oviensis. quem Ribinshius cum parte exercitus Polonici con ciderat, calamitas Regi nuntiata. Coactus adeo Rex circa eadem loca tamdiu haerere, donec quae praelio Leuenhauptii amisesa erant aliunde supplerentur, quibusdam quidem locis secunda proelia facit, sed Mosei Baturinum primariam Mazeppaeu beri, quamvis a 6OOOCosaccis defensam, inspectantibus Si eci . qui ob rapiditatem Deseae fluvii auxilium serre non poterant, vi expugnant S diripiunt. Vere inter haec gesta rece- L iunte, Stanis laurn cum Crassovio duce ex Pomerania Rex adlevenire jubet, ipse vero ignobilibus aliquot oppidis in itinere captis ad fatalem locum Pultava in , quem sOOO lectissimoriunmilitum d cfendebant, progressus est. In cu us obsidione diutius liaerens, Russorum Imperatore cum copiis omnibus intra smilliais
297쪽
insiliaria versante, de annonariam rem Suecorum in summam dissieultatemadducente Rex, ancipitem exitum jamdum augurante animo varia agitabat cum suis consilia. Quorum quod erat utilissimum, recipere nempe se ad Borysthenem, & advenientes exercitus expectare, animo ct factis suis indignum cenis' sens, ad viam armis sibi parandam, ut Moseos in castris suis munitis aggrederetu pse cum 28 millibus proficiscitur, relicto
post se in obsidione Pultavae non exiguo cohortium numero, quae omnes postea in potestatem hostium pervenerunt. Cum in conspectum Russorum venisset, vidit hos, instructa acie ad ventum suum praestolantes, cum equitatu extra munitiones proeessisse. Quem a Suecis aliquoties loco cedere coactum mira industria praesectorum semper praelium redintegrasse, Λutor testatur. Peditatus alia ratio erat, nam po tormenta bellica maiora inter ordines. Russicos producta Sueeorum aciem adeo misere lacerabant, ut duces non pugnam sed receptum circumspicerent. Ergo peditatu SHecorum praelio excedente,
ancipiti malo equitatui eorum urgeri, moxque totus exercitus
pedem retro serre. Victi adeo sunt, quod non vincerent, iisque se quamvis militari more & ordine recipientibus instantes Morisci reditum ad castra intercludunt, castra ipsa cum omnibus impedimentis capiunt. Reliquiae amicti exercitus eum Roge ad Borystlienem cum contendissent,ipse aegre sibi persuaderi passus, ut liostibus& periculo se eriperet, navigio tumultuarie facto flumen ad Perevol nam transit, reliquis ad Isocio sub Leuenhauptio duce ob inopiam lignorum ad pontem' faciendum relictis, qui, cum Menath us Russicus cum Io saltem millibas equitum subejusdem diei finem adesset, pactis quibusdam conditionibus eidem omnes se dediderunt..Post fatalent hanc rerum conversionem cum quidem AmGUSTUS Rex Poloniam repetens Stanislaum cum Cratavio duce eadem excedere coegisset, Dani se in societatem belli contra Suecos iunxissent, Mosci Livoniam universam in potestatem redegissent, quid quibusvis tu locis actum sit, prolixius edisserere nunc non attinet. Do ipso Rege quid narret Autor, in compendio vidctimus, Milicet is cum Benderium Et melli
298쪽
MENSIS IUNII A. MDCCXVII: 28 I
st periculoso ob imminentes Moseos 2 vulnus in pede exceptum itinere venisset,initio quidem nonnisi de reditu in ditiones tuas tuto sollicitus, Moscis magno in honore apud Turcas existentibus, qui pacem etiam eum ipsis post praelium ad Pultavam in zo annos fecerant, repente in amicitiam intimam ct A. IIIost partes fias Chamum Tartariae, quem Vocant, perdurit, qui autoritate, qua pollebat in aula Sullani, rem eo deduxit, ut noa solum postulata Russorum de removendo ex ditionibus suis RGge rejicerentur, sed etiam bellum contra ipsos in publico concilio 2o Octob. I Io decerneretur. Exercitus Turcarum, qui A. III Gelaea mensis Julii sequentis anni initium Danubium transierat, I 3O millium armatorum erat, quos, si disciplina militaris Germanorum accederet, facile totius Europae praestantissimos mistites Autor credit futuros esse, eἔceptis equitibus, quos ob imbecillitatem equorum vim Girmanorum sustinere imii posse iudicat. Rusiorum Imperator interea Moldaviae Principe insitas partes pertracto, in urbe ejus primaria Iallia magnam
vim annonae comportaverat, ulterius progressurus contemtu, ut credit Autor, Turcarum in extremum propemoduin discrimen incidit, cum Turcas praeter expediationem ante se, re a tergo incursantem re loca,. per quae receptus daretur, infestantem
haberet Chamum. Qui quidem cum commeatu omni Rusosos exclusisset, Vegirium Turcarum magnum perpulit, ut praelium cum eis committeret. Mosci munitionibus se tene. hant, Turcae,eum e locis superioribus, unde hostes pepulerant, tormentis eos insectassent, sequenti die quatuor repetitis vicibus castra eorum summa vi oppugnabant, repulsi cum per noctem ad novam oppugnationem se pararent, Imperator P
trus, pecuniae magna vi, ut Vult Autor, placato Vezirio, pacem impetrat,Turcis admodum proficuam, Sueciae tamen Rege plane neglecto, qui de injuria Vegirii graviter una cum Chaomo sed nequicquain in aula Turcarum qucstus est. Haee eum de Rege ipso Λutor disseruisset,& binas postmo- Λ. I II dum victorias Steenbokii, ct ejusdem maximo suo & exercitus A. I7I3. damno susceptam expeditionem in Hollatiam, atque inde tot ditiones urbesque a Suocis diversis partibus. amisias indicasset,
299쪽
conchasionis loco, quemadmodum res Regis apud Tureas post pacem inter hos & Russos factam se habuerint, breviter exponit : consilium dicens Chami fuisse, Regem in hostium potessa i tem vivum tradendi. Id cum Regi suboluisset, propere ipsum
nunciis Constantinopolim missis veniam ulterius Benderit, dum res suae ferrent, commorandi sibi pactum, interea tractatibus & colloquiis Chami impetum aci tempus remoratum esse, qui cum diutius cohiberi non posset, quo minus in aper tam vim erumperet,jamjam Rege in extremo periculo versante, nuntium Constantinopoli redime cum mandatis, ut vi Chamus abstineret,Regemq;ad Sullanum adduceret.Λ quo ipsum libera liter habitum, pauloque post honorifice dimissum mensa nimia A. III 4.
N OTITIA GERMANIAE ANTIUUAE AB
ortu Reipublicae ad Regnorum Germanorum in Romanis provinciis bilimenta, Germaniae se Germanicarum civitatum tum ct conditionem plene declaransit Autore
FACOBO CAROLO SP ERO; accessit Con-Ipectus Germaniae Mediae.
Halae Magdeburgicae, sumptibus Bibliopolii novi, ITIT, A. Alph. 6 pl. 3 dc Tabb. Geogr. 2.EGregie de historia & antiquitatibus Germaniae nos e meretur Λutor doctissimus,ciij Historiae Germania universalis spragmatica Libros priores commendavimus in Actis Anni37a 6 p. 33Me posterioribus Libris VI, pariter nuperrime editis, quibus historiam ad praesentem annum deduxit, proxime di et . Quo instituto Miltiam hane Germania Λntiqua elaboraverit, in sua Praefatione ipse docet. Plures nimirum Germanicae antiquitatis partes copiosus expositurus, primum hic sistit Geographiam. Eam ut gratiorem lectuque jucundiorem redderet, ubique inre spersit populorum historiam, factaque aeque ac sata eorum re instituta cum publica tum privata strictim
commemoravit. Per sola momenta rerum di numeros periodorum scriptionem antea interdistinctam ex desideriis aliorum facilemm Februario anni III 4, per ditiones Caroli H Imperatoris. qui omnibus ejus comitibus & militibus necessaria ad iter quam liberalissime subministrari curaehrit Stratiandam venisse.
300쪽
Deile in libros capitaque re numeros more hodie solemtoridiVisit re disposuit. Sex itaque libris nunc totum argumentum absolutum est. Demon stratis in operis limine Geographia Germaniae antiquae commodis, dissicultatibus, terminis; Libro primo Fines Germaniae Veteris exponuntur. C. I diversitatem finium regioniswnationis declarat 3 simulque opportune conutra variarum vetustissimarum migrationum assertores ostendit. non necessario ex Germania Gera nos arcessendos, qui in Sar
matia antiquitus habitarunt, sed eorum forsitan majores in via in Germaniam statim substitisse extra proprios Gennaniae dein, eeps definitos limites. C. II Germaniae regionis fines, C. III n mina Germaniae Romanis solennia, & denique C. IV Germani- eae nationis fines indicat: capto scilicet ex prima finium divisione singularium historicorum capitum argumento. In Librum
secundum anarrationem naturalium notarum. sylva ira, fluviorum, montirim veteris Germaniae Cl. Λutor digessit. D cet hic C. I, quam improbe Germanicae telluris naturalem conis
ditionem Graeei Romanique criminati sint: cujus rei veris idoneisque rationibus detectis, simul culpat graviorem errationem recentiorum scriptorum, ex Romano ubique ore pende tium. C. et fluvios Germaniae α C. 3 saltus montesque ordine
justo pereenset, historicisque singula observationibus illustrat.
Liber Tertius nomina populorum Germaniae antiquae enarrat. C I, quae nativa generalia antiquiora nomitia fuerint, C. 2, quae nativa generalia recentiora, C. 3, quκ nativa singularia et C. 4, quae nomina Germaniae Veteris populorum Romanis Graecisque soletinia reperiantur, docetur. Quod nemo vidit, contra Scalio gerum Λutor pag. I 39, 14OBarbariae Λfricanae nominis originem inde deducit, quod Vandali omnium maxime Barbaro. rum nomine notati illis oris quondam insederint. Liber qua tus divisa in certas classes Germania priscos populos Germaniae oecidentalis repraesentat.Consultat Autor C. I de commoda historiae populorum veteris Germaniae distributione simulque disquirit de Plinianis populorum classibus, quas rudi tabula statim in limine operis designare visu C. 2 occidentalisGermaniaeΛ Bralis partis varios populos, C. 3 occidentalis Germaniae partis Nn a mediae