장음표시 사용
291쪽
Ignorantiam , quam a se dispelli nemo non
lubens patitur : at veritas practica in toti incurrit hostes, quor sunt malas animi affectiones , quotque perversam vivendi rationem armant, qui propterea omnia malunt , quam in ad genus enunciationibus veritatem intuerit cons. t O. schol. n. 4- . Tales qui sunt, rationibus etiam evidentissimis non cedunt ,
semper, quod obmoveant, habent; jam latentem in vocabulis sequivocationem timentiam in polysyllogismo. longiori unam aliquam conclusionem male deduc amfuspicantur; jam quid partem oppositam dici possit, se ign rare simulant quodsi iis ama haec omnia extorseris, occident denique forsitan aequa est
utrinque probabillitas , forsitan ... 3 verbo comvinci nolunt, tritoque illo utuntur non
suadebis, etiamsi persuaseris. Neque vero hoc mirum est ; qui enim affectu quopiam agita. tur, nihil videt, nisi quod cum eo connexum est; nullas percipit id eas , nisi quae cum illeἰ
viciniorem relationem habent ; ad alias nec attendit, neque res ei repraesentantur, ut in se sunt, sed -ut ab asseisione depinguntur et quare eum ita a natura constituti simus, uevivacior im nobis impressio omnem ad se via tentionem avocet , fieri 'non phtest , ut per durante assectionis impetu animus veritatis indagationi serio applicetur ἔ sed evenire necessee, , ut quae primo affecius, non quae ratio suaserit, in veris habeantur, Quo dου horum veritate amplius eonvineamur, ad particularia paullisper destendamus rqui nimio in alterum amore fertur, nihil in
eo videt , nisi quod laude dignum sit , ipsa.
que ei vitia virtutis speeiem' induere visenis tur; ostium e traria omnia iniserat, verbo:
in amicis omnia; in inimicix nihil probamus. Quoties accidit , ut, eum auctor etiamnum, tet , doctrinam ab eo propositam acerrime:
292쪽
coiistiterit sui Damicum , ira provide io, geniose retractamus; nonnulli leviter cari s tes, reliqua habere excusationem se asia inae oritur pervulgat in illud partiun
studium , quod non modo historiu's, sed ipsos etiam philosopsus frequentissimφ eorrum,pit se inde alimn ejus solam auctoris pronum ciaeta dilaudant, qui ejusdem cum ipsa nati nis est, ct intriae , ut io Anglix, Gallis ,
Germania , eontiguis novimus , Mum plures Nevutono , Cartesio , Leibnitio 4ute adhaese, F ut , quam quid a viris hia praestantissimis doceatur , rite intellexerunt inde servilis uix apta, nonnullos ntiquitatis veneratio sinde immoderatum novitatis studium ι indaeas saepe sine examine rejicimus sententias τqiue ab inviso nobis doctore pro istuntur ν
msi veri nihil dici possit ab iis- quos odiψ
habemus η cujus vitii reos olim is sederunt Caertesianorum nonnulli, qui sine ulteriori in . uisitione eo solum titulo multa rejςceruut , quos ab Aristbtelieis tradita fuerant auream hae in re praestituit regulam P, Bullier : ων
id ex propositis argument f ς--deramin, AEde ruisico ageretur , vicissim , Spes m desi degium ., Iimor eisiciunt, ut iacile ea fieri ,
aut iam esse eredastius, , quae cupimus, audrimemus ; belli tempore id cumprimis videri potest ; cuuibeto tum rumori fides habetur se
nec raro contingit , ut hodie gaesam doleamus exercitum , quem insignem de hostibus ut horiani rεtulisse heri sioe dubitatione ere didimus; atque inde omnes sero veterum gemeilsum, superstition , illaeque de cometis , ein lipsibus , aliisque portantis caelestibus si bulae reum traxerkunt. Superbia, sive nimius sui . inumve suarum amor, ubi animum occupa
293쪽
Da Eamaa, IIum, Fourvus. 3 3vit, in caussa est, ut nihil sapiat , nisi quod suum est ; hinc ejusmodi homines alios praeis despiciunt . & cum turpe putent ab liis doceri, malunt absurdissimos errores . si modo singulares sint , amplecti , specialis inde
perspicacitatis , ac magnanimae in quaerendaverita is libertatis gloriam aucupantes. Ind bitatum nes hi prorsus videtur , Dpiniones a perte adeo absurdas, quas in antiqua Graeco rum philosophia complures viguisse novimus . ex hoc praecipue fonte profluxisse , ac hoὁ ieetiamnum profluere apud eos, qui magis gloriae , quam veritatis amore ducuntur , quam multi enim nostra hac aetate ita litterarum studiis animum applicant , ut non tam veri tatem quaerant , quam gloriolae auram captent 8 Inde illas tantum disciplinas condi discunt, quae ea in regione, illoque tempore prae aliis celebrantur , atque in his ipfs e solum seligunt , quibus sese indoctis iacilius. fueum facturos sperant ; inde in scientiam
quampiam univeis lem inquirunt ,- ex omnibus aliquid ad discunt at non plus, quam sussice. re putent, ut minus expertis a se omnia seseri persuadeant ; cumque omnem ignorantiae umbram magna cura fugiant, contemtim Io quuntur de iis , quae ipsi, non assequuntur , aut facilioribus neglectis in sublimibus dun taxat velut aquilae nidos exstruunt. Longum foret per reliquam affectionum turmam di scurrere ; generati m. verissime pronunci vit Tullius is plura musto homines judicant odio,
,, aut amore , aut cupiditate, aut iracundia, De εν-- is aut dolore aut laetitia , aut spe, aut tu , , more , aut alia permotione mentis , quam
M veritate. Philosophus igitur sollicite ea iaveat , ne umquam fervente affectionis testu judicium serat , exspectet , donec sedato tuis multu sua menti redeat serenita P , eamque , viae de bono actetiooum usti uberius tractat,.
294쪽
di Pa ks VII. philosophiae partem tam temone, quari exeriseitatione sibi optime perspectam reddat.
3.ὶ Naturalis eorporis inertia . Est corpus nostrum natura sua iners, laboris impatiens, levique molestia frangitur , quo fit , ut munuatur attentio , eorumque taedium genere. tur, quae longiorem industriam requirunt, ac mens fpsa meditationi intenta a corpore re tardetur: hine multa transiimus contenti, si modo in scientiis sublimioribus non rades plane , aci hospites habeamur , nec ulla nos de doctrinae soliditate , dc persectione Cura imnet; 'terremur magnis auctorum voluminibus; compendia amamus eosque praecipue libellos exquirimus , qui magnificis titulis integras,
difficillimasque scientias paucis sese paginis
complexuros promittunt, Accedit diversa i sius emoris' constitutio; a qua ingenium, im tellectus acumen, memoriae, ac imaginatio nis vis, experientia testα, pendent; inde lata ditas, confusio, incostantia , asiaeque consimi.
Ies animi miseriae, quibus passim homines ob. noxios videmus . Morbos denique sapientiae studio plurimum obesse mon ignotum esse potest; & sensus quoque incautis frequentes eris xorum occasiones praebere diximus a sir 6. . Sed quid jam tot inter obstacula ab ipsa' natura posita philosopho agendum ' rectam primum sibi corporis habitudinem t
moderato cibi, potusque usu , tum interpotata nonnumquam animi semissione, tum mediis camentis etiam , si necesse sit, procuret: d inde vero paullatim continuata attentione, ac meditatione studendi habitum contrahere e
' netur; sensim enim difficilis illa cum corporis pondere colluctatio mitior essicitur. Nihil est,
ne ἰra verba sunt sisecae, is tam dissicile, & arduum, La ς. δε is humana mens vincat , & in fa- miliaritatem perducat assidua meditatio. A
295쪽
DE ERRORE, EJusa F Tiaus: x8squi hoc vitio laborant, a solida rationum imuestigatione abstinent, quavis primo occumrente contenti; statim sibi satisfaciunt, dumque tamen sciendi aviditate tenentur , , magis de rerum copia, quam doctrinae soliditate sol. Istiti sunt. Oritur inde prae itantia simus errorum fons, ac fere majori hominum parti communis, ex quo innumera judicia e ronea sve in disciplinis , sive in vita eivili originem ducunt; hinc enim fit, ut tam frequenter Ux uno vel altero facto singulari illico universim cones udamus; contingat, ut quis semel , aut iterum in re quapiam labatur , aut opt&tum in negotio exitum non conse-vatur , continuo talis qui est , ad omne selinstituti , vel artis , vel negotii genus tra istandum ineptissimus declaraturs hinc fit, ut ab oppo uto saepe lapsus occultemus, nee nisi ad 4d attendamus, quod successu non caruit :se qui astrologis fidem habent, ad ea solum, licet paucissima , attendunt , quae casu quodam fortuito praenunciationi responderunt ;alia , & quam plurima in quibus praedictionum vanitas evidenter apparuit, studiose sup
s. Confusio Mei tum , quae contingit r. si
relativa pro absolutis habeantvir 3 cum enim idea relativa nihil extra mentem repraesen tet, sed duarum selum aliarum comparatione essiciatur, toties enramus, quoties per talem ideam aliquid reipsa . exsistens exhiberi putamus ; sic , cum de rerum magnitudine loquentes, dicimus : Gajum esse muno ingemnis, id nihil sivificat , nisi collatio fiati cum aliorum ingeniis r ex hoc fonte fluit eorum impietas, qui majora in hoc universo corpora contemplantes facile quidem adducuntur , ut ex speciali Conditoris providentia administrari credant ; at vero ut in insectis quoque opinione hominum vilissimis, in minutilis inorum pul
296쪽
pulverum, ipsarumque Momorum, motu eam dem rapientissimam mentem gubernatriacmadorent , nulla ratione peimoveri possunt , quia1 aliquid com rate ad iummum Creat Tem magnum , aut parvum foret. a. Mβrnaa pro eone elisa nam & earum quoque objecta extra mentis complexum non exsi.
stunt . ν3, schol. l. a. quo pertinet quaestio de universali a. parte rei tanta olim laterum eontentione agitata. s. si clare pro ἐλstinctis , aeui ha pra-.: quando enim eo Pervenimus, ut rem ab omni alia disces. Daemus, neque amplius quidquam in ea cogni.
tione attingere possimus, facile nobis persua. demus, nihil reapse Miud , quod cognosci psi sit, in ea latere a se auram distinguimus ab Umni alio metallo , multasque ejus proprieta etes perspicimus; Led quis pro certo asserat
nullas praeterea in eodem inesse, aut etiaae inter aurum unum di alterum nullam prorsus dari differentiam λ idos .liae ratione cos.sundunt, qui putant reales substantiarum e sistentium essentias nobis notas' esse . 4. .aaonficia ta pro aeom meis ι contingit nimirum aut in psychologia docetur , ut ideae , quas uno simul temporς obitavimus , Maesertim si vehementer ob vivacem impresuonem mea. tem affecerint , etsi in se diversae sint , ita putemur, ut quoties subinde una redit, a l. tera quoque menti recurrat , nec facili am.
plius negotio separari queant jam vero hielapis est , in quem incauti frequenter ossendunt dum enim non, sussicien iam adferunt
attentionem, ideas id genus recurrentes non discernunt, easque ut unam complexam , ac ad eamdem rem pertinentem intuentur , ex
quo innumeros errores , falsaque judicia prinsuere necesse est. Sic quando infantibus pore nocturnό a nutricibus absurdae illae de
ectris, es lematibus labellae narrantur , la
297쪽
tenero eorum cerebro idea tenebrarum cumideis spectrortim ita consociatur, ut deinceps ea recurrente dc hae recurrant , quas Cum minime distinguant , in unam confundunt'. atque hinc tota saepe vita vano spectro rura metu in tenebris anguntur , ita ut jam vesperascente caelo soli esse non sustineant. Habet tamen haec id earum consociatio magnum aliquando usum i inde enim , ut alia taceam , superiorum in subditos imperium maximam
accipit firmitatem , quod imperii hujus ide
cum id eis reverentiae , ac timoris arcte conjuncta est : ejus rei documentum exstat in bello , quod Scythae olim contra rebellantes servos suscipere coacti sunt ό nam perduelles hi, ut post Herodotum Iustinus r fert , cum L. a domistis suis armorum ope nulla ratione su. c. perari possent, levi prorsus negotio virgis . ac flagellis, usitata scilicet mancipiorum ca alligatione , sub jugum missi sunt.
o. in Malus vocabulorum usus. Ita consuetudo obtinuit , iit in teneriori aetate vocabula memoriae imprimamus nondum justis de rebus ipsis, eorumque significatione id eis mente e f. formatis , quid jam vero inde consequitur λJd, ut loquentes vocibus, quibus utimur, non subjiciamus nisi ideas confusas, obscuras , aut omnino nullas , utque, quoties per reliquam vitam eadem vocabula ab aliis pronunciari xudimus, easdem quoque imperfectas ideas in animo excitemus, quae infinitis prope erioribus occasionem faciunt. Ad hunc errorum fontem obstruendum nee ste est, ut, qui phi- losophari incipiunt , voeabula , ideasque illis adhuc substitutas de novo in examen vocent, vitiaque jam inveterata per seriam id earum quasi correctionem emendent; praecipue vero ad id enitantur, ut singulis , quibus ut unct/r vocabulis, quanturn fieri potest , claram , &
di linctam id eam subjiciant ; nimis enim se
298쪽
. N PARs In Ch p. vi I. quens est , ut putemus nos vocabuli cuiusdam potestatem aut nunc perfecte assequi, aut sal. tem alias assecutos esse ; quod nullo tamen modo in Lelligimus, sed ex longa solum cod.
suetudine enunciamus. Sed de his abunde ductum est cap. s. pari. i. . erat tamen res Mee tanti momenti, ut non immerito. hic iterum in memoriam revocanda fuerit ALS., CCXXXIl. Sapiens dubitatio est retentio
dubii. judicii, cum veritas menti non satis relucet, io'. donec ea accuratiori examine melius investi.
An ea CCXXXIII. Sapiens dubitatio est remediam
errorum universale contra omnia prat judicia , , errores ζme . que demum cumque oriundos . Qui
enuis veritate , non satis relucente judicium suspendit . non sequitur in judicando opinio. nes anticipatas, nec judicium, fert, antequam convenientiam , vel repugnantiam praedicati. cum subjecto clare pervideat lad talis rite judicae, atque - ab omni errore remotus est
i cons β. sa. schol. igitur sapientia dubita
tione omnia praejudicia , Axque errore s Ceristissime declinantur ASCMOL. sapientem dubitationem praescribimus; nam scepti cum illud , ac universale de amni. bus veritatibus etiam evidentissimis dubium om nino stultum; est , quod olim ni agnae Acade-. nicorum parti, tum etiam Pyrrhoni , Musque asseclis placuit, qui de omnibus sine fine, despe, djscendi dubitare volumni , di . nunc etiam placet iis, quibus sqave religionis jugum ferri -- non posse videtur ι Quare sapientissime monuit. Cartesius , philosophiae studium a dubitatione
inchoand ra esse , cum alia Via non appareat . qua Ne praejudicatae ορ iniones animo exstir-
pansur ι suod ego ita accipiendum esse existimo , ut primo dubium istud neque ad certa aec per se evidentia, in quibus insanum e n que
299쪽
DE ERRORA, EIus h. FONTI Em. 2 sique ad sanctissima religionis mysteria, in quibus temerarium foret dubitare , extendatur ideinde etiam in rebus agendis , ubi operandi necessitas adest, ab eo prudenter caveamus s ianegotiis enim quotidianis , quae expediri debent, nec disterri possunt, sola frequenter Verisimilitudine contenti esse cogimur , neque semper rationes omnes ad amussim exigi pos sunt, modo ne quid temere, aut praecipitantet statuatur cons. g. 216. schol. n. 2. . Igitudphilosophiae tiro medicamento hoc ita utatur
ut primo omnium loco mentem suam exuat Omnibus, quas anteactae vitae consuetudine temere arripuit , opinionibus nullamque earum amplius in veris habeat, nisi maturo prius examine probatam , attentoque ad rationum m
menta animo expensam. Sed Eaec quasi pei: gradus praestanda erunt , neque enim memnostra omnes simul acquirit vires e satis erit , si in omnibus occasionibus, ubi rem quampiam seria meditatione evolvit , sollicite dispiciat isu rum principia , ex quibus praesentes conclarisiones profluunt, aliquando accurate expenderit; inde fiet, ut non admittat consecutiones nisi quae principiis certis , ac evidentibus ni tuntur. Deinde cum audit contradici ab aliis, impugnarique opiniones, quas adhuc in certis simis habuit , rursum indaget , num umquam
argumenta suae opinionis in examen Vocaverit; id si factum non esse deprehendatur, tum fiat, simulque oppositae sententiae rationes ponderentur . Cumprimis vero examen istud instituendum circa opiniones nationis, aut familiae , quae nobis quasi domesticae sunt , quod magna quandoque obstacula perfringenda habet; cum enim saepe noxium sit a communi opinione recedere , sicillime in ejusmodi investiagatione labimur, rationesque oppositas levi atritentione percurrimus metuentes , ne sentenistiae , quam commodi cujuspiam amo se Veram torchen au Log.
300쪽
aso P a R s IlI. C a p. VIII. esse cupimus, salsitas patefiat: actum agit, qui in veritatis' inquisitione timore , aut desiderio
CAPUT VI ILCONCERTATIONE LITTERARIA.
C XXXIV. essicit , ut alteri veritas
' sat certa, convincit s alter Vero convincitur r
qui alterius sententiam demonstrae esse fal- 'sam , refutat, sive refellit s qui vero insuffcienter solum propositionis se Isitatem probat, impugnat a sue atheos , vel deissas refellimus s stema terra mota a quitasdam impugnatur C o R o L L. In resutatione convictio ; non item in impugnatione locum habet . .' CCXXXV. concertatio Iliteraria , eum alter alterius sententiam vel resutat, vel impugnat. Proposito in quaestionem vocatatinis pestio, graecis thesis nuneupatur. C OR o L L. Concertantium igitur unus negat=quod alter assirmat s ac inde sibi contradicunt , atque hinc tritum illud oritur : eoneertantes vor an tur tu terminis contradictoriis. Ec Mov. Ugri sunt: quae generatim in omni concertatione litteraria observari utiliter pos. sunt , ac vero etiam debent : ergo aliqua stro instituto attingam .