장음표시 사용
271쪽
objecti prorsus non satisfaceret, & quae sunt
similia . 3. γ Ut ne eonsectaria absurda ex doctrina profluentia auctori attribuamus, ipsumque pro pterea haereticum, seditiosum , pacisque publicae perturbatorem pronunciemus , quod Rnonnullis, dum invidentia aguntur, fieri asib. et numquam enim auctor prudenter praesumitur aliam doctrinae suae consecutionem. intendere, nisi quam actu exprimit, quin ne cogitare quidem putandus est de aliis , nisi quae ordinariae sunt , & cuivis saltem magis exercitato facile obviae , cum nihil, nisi quod factu Pronum est , praesumatur . Quis adeo perspicax est , ut omnia , quae ex sententia sua profluunt , continuo pervideat' Profecto optimo cuivis quandoque contingere potest , ut opinionem quampiam ex rationibus, ut sibi videntur, essicacissimis propugnet, ex qua
tamen .nonnesia aut contra religionem aut
adversus rei publicae si a tum deduci possunt; quo in casu sententia quidem ea falsa est ,
auctorque erroris in ejus propugnatione admissi convinci debet, non tamen, nisi agnito subinde errori pertinaciter adhaereat, dici potest omnia ea absurda , quae inde pro- manant , docuisse , cum non docuerit , nisi quae praevidit, ac sertasse haec non praevideriis sed potius interea indicandum, eum , si ea consectaria cognovisset , a sententia sitia fuisse recessurum ; nemini enim error , aut vitium adscribi debet , nisi clare comprO
his fere modis fieri observat soann. Clericus
I. , , Sententia , quae oppugnatur , male e X- D; l. .: M plicatur . a. Nominibus invidiosis infama- ph u. D tur. 3. cum invisorum hominum dogmatio bus consertur. 4. Exagg'ratur mom tum, , quaestionis . s. Invisi redduntur boni, quod doct.
272쪽
α6, PAR s III. CAp. V.,, vocibus inventis uti nolint. 6. Studioseis occultantur rationes, quibus resutanda sen-ri tentia nititur. 7. Tacentur incommoda, is quibus praemitur sententia deferenda . a. ,, Pr termittuntur ea, quae invidiam amoIiri ,, pqisent . 9. Invidiosi consectaria deduc in ,, tur ex sententia eorum , qui oppugnantur. M io. Malignis suspicionibus premuntur. 6. ,, Novit s illis objicitur quasi crimen is I 2. ,, Miscentur in discept tionibus. quae cum, , iis habentur, multa, quae ad rem nihil ,, faciunt, sed quae invidiae creandae apta ,, sunt . a 3. In deteriorem partem accipiun- ,, tur indifferentia . I . Provocatio si a pe- ,, ritis judicibus ad imperitos. 4s. Adversa ,, rii denique quas immorigeri magistratibus,, infamantur . Haec uti praeesare monuit vitanda esse , ita primus eodem in loco omnium se reum fecit , dum S. Hieronymum contra haeresiarchas Vigilantium, & Iovinianum scribentem horum vitiorum in s mutavit; sed nempe accerimum illud in Romanam Ec- Uesiam, sanctosque ejus Patres odium, quod in omnibus illius scriptis tam luculenter eluiscet, philosophi hujus mentem obscuravit.' 'Quotu- CCXXUIlI. Libri potissimum sunt vel AD stor ei, qui facta recensent, adeoque proposi-'' ' tiones sngulares continent', vel dogmatici . qui dogmata , seu veritates universales proponunt: ex his alii veritates, quas adstruunt, simulque accurate demonstrant , & scient sei nuncupantur alii propositiones universales absque demonstratione, vel in rebus fidei divinae citra probationes, atque argumenta ex theologicis fontibus petita , per modum solum historiae reserunt, quare his orico-dogmatici audiunt. Scrio L. Libri historico-dogmatici parum conducunt ad solidam scientiam cψmparandam 6 adsum:
273쪽
DE INTERPaET. ET LECT. LIER. 263s imum inserviunt ad disponendos auditoriunt animos , vel ad a pendiariam .eorum , quae jam didicerimus , anacae phaleosin . Vera igitur eruditio ex Iibris 4cientiscis hauriri debet , quorum lectio, ut tironi cum fructu cedat, s quentia .exigit. i. Orάinem , qui requirit , ut non provo- . Quid demus ad subsequentia, risi antecedentia .rite assecuti s cum enim in libris scientificis subsequens proposito ex antecedente profluat , obseris operam, oleumque perdet, qui propositionem
quampiam ..temere in medio arreptam aggre. μμ 'ditur, anteqRam ea , quae praecesserint, rite intellexerit . ordinis hujus desectu tot .i nes contra librorum obscuritatem querelae
funduntur ab iis nimirum , qui morae impatientes primis principiis , quantum . necesse foret, expendendis inhaerere nolunt , lectio'nemque libri a medio, aut prorsus a sine inischoant . obscurus quidem jure optimo h M.tur liber, si termini accurate non des nimis itur , . vel alieno. in sensu usurpentur si demonstrationum principia reticeantur , si oriuo aemonstrandi . praeposterus adhibeatur , aut
omissis intermediis , nec suppletu ficilibus statim , & quasi per saltum ad conclusiones
remot res transvoletur , dc quae sunt simi,. lia: liber, qui ejusmodi vitiis scatet, relinquendus potius, i quam tenendus est , nec auctor, qui intelligi noluit , ullam meretur existimationem . Porro ordo , dν quo hic loquimur , non solum in uno, eodemque libro 'pervolvendo, sed etiam in pluribus observandus est , ita ut ii prius legantur , qui aliis intelligendis luminis quidpiam collaturi videntur . ea. Attentionem lentitudini junctam , sine qua ideas claras , ac distinctas numquam obtinebimus: praecipitantia, cui vividiora ingenia
274쪽
164 PARs III. CAP. v. nia praecipue obnoxia sunt , freque dier prorsus inutilem reddit , quem librorum lectioni impendimus , laborem, hacque ratione fix, ut Evoluto etiam integro libro, quid legerimus, ignoremus , argumenti ipsius quandoque vix memores. Deinde absque meditatione nullus umquam in scientiis progressus sperari potesti
amnis autem meditatio moram , ac tempus
sequirit quare non qui multos evolvit luia ros, sed qui pauca seria meditatione in animum demisit, multum legisse censendus est . 3. ) Repetitionem frequentem s i epius enim redeundo ad praecedentia res longe clarior Quadet , contingetque frequenter , ut tum demum priora rite perspiciamus , quae tamen optime nos qam penetrasse putabamus : neque hoc miriim ; nam dc ipsa praecedentium intelligentia semper aliquo modo a subsequentibus pendet . Accedit, quod optatus lectionis aructus hauriri nequeat, nisi quae legerimus, etiam memoria complinamur, cum , Tullio teste, tantum sciamus, quantum memoriae tenemus i jam vero quis ignorat repetitionem frequentem ad res ipsas memoriae imprimendas mirisce, dc fere solum conducere, cum poeripi cuum sit nos eorum facilius recordari, quae clarius, distinctius, & frequentius percepimus λ4. , Continuationem moraliter non interruptam 3 qui enim longiori tempore lectionem inchoatam intermittit , atque interea aliis seu libris , argumenti praeierti' non satis noti, evolvendis, seu negotiis conficiendis o. peram dat, novis id eis animum imbuit : unde necesse est , ut vel idearum confusito iamente oriatur , vel certe hausta jam princi pia e memoria excidant. Horum quidquid eveniat, nexus ille veritatum pervideri amplius haud potest, in quo tamen perspiciendo praecipuus, qui e lectione libri latenti fici cas. pii debet, fructus consistit. .
275쪽
Da IGNORANTIA, Mus UE CAInsIs, , 6.i Anticationem , quae postulat , ut monstrationes universales, quas in au tore legimus, ad casus, singulares reducamus , eam dem in sua priρcipua iresdlisimus, ipsique ten- emus in . re similem demonstrationem ii conscere. : FG certe ratione dc argu mentorum viiij, si pondo , in quo rei cardo versatur , perspiciemus habit m demonia
strandi nobis denique so artam t. Quo dc
illud pertinet, ut, quae meditati sumus , etiam Voce pro serrς conemur , loquendo vel nobiLipsis, Mel amico , vocum saepe conserr utilissimum , vel saltem ea breviter In chartam conjiciendo sic fiet , pl. pedetentina id eas , rnentisque nostrae conceptus in ordinem redigamus , habilesque efficiamur ad has Oae didicerimus , cum aliis communicanda , ut, qui litterariorum laborum finis non ultimus esse debet, utilia reipRblicae Immbr - eva Mamns.
CCXXIX. Qui nulla veritatis indicia per Dicit, sive generatim qui nihili de re qua-
.piam . cognoscit, eamdem ignorare dicitur s-xo 6.): est proinde ignorantia cognitionis de .sectus, seu si mavis, status mentis cognitione destitutae sc ignoro , utrum Deus alium adhuc mundum eonditurus sit . ICHOL. Non est inutile expendere magnitudi neminostrae ignorantiae, quae niuliis modis cognitionem , qua Pollemus, superat inde enim
276쪽
fiet , ut otiosis disputationes fugiamus, mentemque nostram utililius solum , ac iis , quae' illius captum non excedunt , contemplandis applicemus 3 verissimum namque est', quod ait Seneca , necessaria ignoramus , quia Iupas a di imus. Neque vero procul petenda sunt argumenta amplitudinem ignorantiae nostrae dea' monstrantia : qui eumque aliquid intelligit, intelligit simul adesse sibi domestica perquam multa ignorantiae exempla I non enim res est adeo vulgatis, 3c prope vix confideratione diagoa , quae non multis ex partibus adeo obseu ra , tenebrisque involuta sit , ut etiam a
perspicacissi ino intellectu dispelli nequeant . Sed mali huius originem perscrutemur. canea Iiu an,is.
. de iis rebus , quae suapte natura captum n strum pon excedunt ; vis ceri e nostra perci-
Hendi, ae intellige i capacitas , si cum Uerum, quae sciri pinent. , numero comparetur, admodum p rva est. si nihil dicam de illis Corporibus , quorum enormis est a nobis dis 'antia, ob quam pLucillima, aut prorsus etiam nihil de iis scire possumus , quam mult3Itat in hoc, quem inhabitamus. globo, quae ob exilitatem suam sensus omnes, omnemque 'phvinde eognitionein effugiunt nnoranius .itimari Elementorum ., ex quibus corpora coa Iescunt, naturam , eorum vires, harusique. virium diiter sani plane cdnspiratIonem , xinde omnes. sensibiles corporum qualitates denique oriuntur . Deinde si ad eas 'res animum advertamus , quae secundus se praesentem nostram capacitatem excedunt , quantus est nu-
infrus eorum, qua, a libbis hestsuntur Hera omnes , quas habere possumus , , ut sensuum via , aut menti, operatione nobis compar
277쪽
m IGNORA-A, EIus E mussIs. sormus', quis autem non vitat, viam hanc tileas obtinendi perquam angustam esse λ Quiseerminet , quap alias ideas possint habere aliae creMurae in aliis tiniversi partibus existentes, quae aliis sensibus , vel diversis a nobis , vel etiam numero pluribus , & ampliori intelligendi faculta se praeditae forent λ qui gratis
haec dici autumant , similes mihi videntvehcinini ab ineunabulis oculorurn usu destituto , qui colorum mistentiam negare vellet , propterea quod eorum ideam in animo suo
informαre nequiret. a. ) impotentia deterendi connexionem taea in quas habemus 3 perspicacitas nempe hidimani ingenii admodum debilis , ac limitata esta Aliqui vix trium aut quatuor idearum inter se relationem pervidere possunt longius si dueantur , in meras tenebras, ineu runt : unius hos syllogismi .homines eum Loinckio compellare liceta, alii longiorem aliquantum iduarum seriem mente complecti possunt, multa tamen non assequutitur; qui domiqtie pespicacissimi habentur , saepe halluet nantur . Qua miliu autem id earum , quas habemus, connexionem non perspicimus , minime idonei sumus cognitioni universali obtinendae ; unica tum via restat experientia ; at haec quam Arcta, quam angusta oritur hoc malum ex defectu id earum mediarum , quae nobis sensim, & quali per graduq eam conne-acionem manifestare deberent. sic nullam deprehendimus .connexionem inter taIem in oris ginis sensoriis affectionem, & lassem in menta,te sensationem, atque inde est, quod dr sensationibus qualitatum sensibilium amplius quid non cognoscamus , quam quod de iisdem pex experientiam nobis innoteicit . . 3. Soeordia in sequendis Meis , quas hab mus. . Inde fit, ut in ignorantia versemur et om tuar, cum ideas distinctas, earumque con
278쪽
P κs III. CAp. VI. nexionem cognitam habenius, aut saltem hisbere facile possumus sic multi ignorant 've.
ritates mathematicas , non ob tardiores ingenii vires , aut incertam rerum naeturam ,& conditionem , veruin ob selum applicatio nis defectum, cum nolint ullam operam ina pendere id eis illis acquirendis, examinandis, atque debito inter se modo 'comparandis, Contingit id primum ex malo vocabulorum usu , fieri enim requio, ut, qui cognitiones
suas sonis duntaxat, qui de se. dubiae, & in. certar fgnificationis sunt , assigit, unaquam
concordiam , aut repugnantiam idearum studiosis quaerat, aut certo detegat, Deinde
vero etiam&frequentissime quidem ex ignavia, pro qua multi humanae mentis imbecillitatem obtendunt ι etsi enim multa a nobis sciri nequeant, mylta tamen etiam sunt, quas assequi possemus , si modo ignaviam nostram ex uaturali corporis inerata oriundam dup rare vellemus. Haec porro ignavia in caussa est , ut laborem fugiamus , moraeque impλ- eientes' longius idearum examen horreamus , atque ad ea tantum animum applicemus, quae sne ingenti dedecore, aut maximo detrimen. to a nobis penitus ignorari non possunt. . Memoria , quae duplici modo ignoran tiat occasonem praebet; I. infidelirater maxi' anum ala commune Nerae scientiae obstaculuinest defectus memoriae ; ubi enim elapsa est mente idea praecedens, jam subsequentia,
quae cuin ea eonnexionem habent , non rite
intelliguntur : men)6ria.vivida , ct tenaci opus est , ut , dum secundam ideam contem 'olumus , prima simul menti quam vivacissime repraesentetur, & seeunda, cum ad tertiam progredimur, re ita porro retineri praeterea debent scientiarum principia , qu sam didicimus, quod siae iis animo actu .Prae sentibus ulterius progredi non licet. Sed ta-
279쪽
nen desperandum non est iis, qui imbecilli
rem a natura memoriam nacti sunt; potest siquidein ea, ut reliquae omnes tam corporis, quam mentis facultates , continuo usu augeiari, ac roborari: ut quis de rure homo in dies aptior evadit ad gravius onus serendum , longioremque Viam conficiendam ; ita quoque litteratus majorem quotidie habilitatem adi- piscitur , plures simul ideas , dc cognitiones memoria sua retinendi. Inter complura, quae memoriae excollendae adjumenta praescribi so' lent, non 'ultimo loco reponendum eis illud, ut ideas, de quibus 'nobis judicandum est , in chartam conjiciamus ; scriptio enim haec eas rursum oculorum ope menti repraesentat, fitagit , effieitque , ut ob mutuam connexionem aliae quoque excitentur. 1. Nimia prasiantia, cui dum nimium confidunt nonnulli, interea excolere' intellectum , feriae meditationi imhaerere , resque ipsas perscrutari negligunt ,
qua ratione fit, ut multarum rerum ignoratione teneantur, quantumvis verba memoriae
infixa ipsis non deunt. Vitium hoc pervulga tum esse in aetatis nostrae adolescentibus, 'h lGga experientia, & non absque dolore didiei sunt certe , qui longi stimas demonstrationes seu metaphysicas, seu mathematteas e mem ria recitare norunt, nihiI tamen eorum , quae proloquuntur, intelligunt. Eiusmodi qui sunt, non tantum nulla obtinendae scientiae adjumenta sibi comparant S sed potius maxima ponunt impedimenta , ac speciosa ignorantiae fomenta sibi eonger. nt , atque tandem amris aliquot elapsis , ubi ea , quae ita memoriae impresserunt, exciderint , rursum tales eva, dunt, quales nondum incepto studiorum cur
s.) Consis studiorum , quas ratio est om nino multiplax. Aliqui omno litteraturae genus simul avidistinae arripiunt 3 cuncta uno , ' . M 1 eo-
280쪽
, 'vo P Aas III. CAM EL. eodemqye tempore condistere . voluisti pote . tat, oratores, philosephos, numn rios, botamicos , chamicos Rc. M imprimis eos, qu de omnibus tractant, Iegunt, vel indices solum, &librorum praeutiones inspieiunt, Un, de fit, ite supremis aliqua duretaxat i biis degusum es nihil non solida ignorent , mirum 1amen, quantum sese qjusmodi effer ni, sibique de Misia sua ignorantia plaudant, Ac m ios vere eruditos , doctosque viros arroganti, supercilio despiciant: & proh quam serax est id genus molarum haec , qgam vivimus , east Alias milia Methodo, nullo certo ordine Iitterarum studia pertraruntur sunt ingenia; quaedam fervida, quae faciliora cursim transi. iunt , atque ad dissicilioxa , quae solum lab, Te tuo digna reput pi . properant; at paullo post volui ad scopulum adhaerentes progredi nequeunt, quare Riod definitio obiter in
Iam mente elapsa est ; quod 'axiama cetero. quin notis um nunc non occurrit ι, verbo
denique , quod prim principia , quae nimis sicili videbantur profunda meditatione livΗ '. ἐν mentem admissa non sinunt Ipse Nevotonu
vir certe insignis se hac tir p.rie deliquisse
A . ,. deplorat. Alii contra , qui medio. cris sunt ingenii , modica quavis difficultate
terrentur, nullamque in ea enodanda operam
Ioeant , sed potius ad alia, ea praetermissa , transvolant , ingenti suo dymno ', cum enim neque iubsequentia penetrent, auoes in dies dis ultatibus tandem prorsus animum d sp - .dent. Nonnulli ni abebis necessariis, quae muneris sui ratione scire tenerentur, inutilibus
tantum se tradunt f iis unice delectantur quae magis curiositatem alunt, quam intellectum perficiunt, aut verum quodpiam comta modum adserunt . Denique alieno inpe tempore