장음표시 사용
51쪽
rum Epicurus , ct Theophrastus Paraeelsis pater Enthusiastaram a Motho fio dictus ille
Malmesburi in Anglia anno Iss . prognatus praeter logicam, quam computationum titulo
edidit, conscripsit elementa philosophiae in tres partes divisa , de corpore , de homine , de cive; his addidit librum Leviathaenis no- mine insignitum , in quibus doctrina prorsus
virulenta , manifestaque atheis mi , ac tyran-- nidis principia continentur; hic Eremum V. in Helvetia anno x 493. locum natis lem habuit , Salisburgi vero , ubi diutius commoratus est , anno rs G obiit studio novan-'di abreptus mixtum quoddam ex theologia ,
ac philosophia chaos confecit . Qui ex ejus schola prodiverunt , Chymici appellati sunt,
eorumque gregem duxit Ioannes Espagnet Burdegalensiis Curiae Praeses. Qui XXXVII. Meliori longe successu in repaαι. . .' randis litteris elaboravit Franciscus Baco detote, Uerulamio Anglus , regnique Cancellarius
vulgato circa annum Ioso. novo organo ab
adhue notis & fine , & methodo , dc inquirendi prmcipiis prorsas diverso , quod Peripateticorum logi ae , sicut & instaurationem magnam eorum physicae opposuit: qua re , tum & muneris dignitate , & doctrinae ingentis fama saeculi sui eruditos excitavit, ut adumbratam ab ipso novam philosophandi rationem & excolerent magis, & deinceps sequerentur. Id quod egregie praestiterunt Ela -
sius Paschalis in Gallia , Galilaeus, ejusque discipulus Evangelista Torri cellius in Italia , otio Guerichius in Germania , Robertus Boyleus in Anglia , aliique complures, qui omnes in excollenda philolophia , ac praecipue qui- dem physica non sine ingenti fructu desudarunt. Atque hac demum ratione effectum est , ut Aristotelis auctoritate in scholis sensim decrescente philosophia novam faciem induen
52쪽
IN PHILO sopHIAM : 6sduerit : at quod jam olim ejus incrementia furimum obsuit , ne tum quidem satis praecaveri potuit . sectarum varietatem intelli- noua go . ea enim invalescente contingit , ut phi-losophi quam frequentissime , non quod in quaque re verissimum , sed quod magiitri sui
placitis magis consor malum videtur , adOptent; neque tam veritatis inquire niuae , quam receptae antea opinionis tuendae studiosi essi. ciantur . Has jam sectas, quas communi nomine Recentiores , sive Neotericas voca At . breviter attingendas esse res ipsa loquitur ...
XXXVIII. Familiam in iis ducit Gassendi- Q starstica a Petro Gas endo Presbytero Ecclesiae Diniensis in Gallia Praeposito , ae Regio in
academia Parisina matheseos Prosessore, naeto Gascn- anno 139α. Epicuri is partes suscepit , ejus. das. que de atomis syllema, repudiatis illis, quae cum religione male cohaerebant, emendatum physicae recentis ri accommodavit, quo laboxem ultorum tulit approbationem , nec parvus est n0merus eorum ., qui eam doctrina in sibis equendam esse putarunt , quos latet emminueruhi Franciscus Bernerius . Neuraeas , Gualterus. Charieton .
XXXIX. Renatus des Cartes vulgo Car- πtestas) Hagae Turonum anno I s 96. ex illustri inter Armoricos genere ortus, aliam sub idem sere . tempus sectam exorsus est , quae Caraeis ab ipso Cartesianae cognomentum tulit. Post quam amoeniores litteras egregie condidicerat, atque philosophiae etiam curriculum Flexiae e mensus fuerat, complures annos par tim milita do, partim per Germaniam ,d taliamque pere
grinando consumst ; tandem in Hollandiam se recipiens , amplissimis muniis, quibus seu in Anglia , seu in Gallia ornari poterat, rejectis, totum sese meditationibus philosophicis , irrusti tuendisque experimentis, ae naturae effecti-ctibus ad leges, geometricas te vocandis N
53쪽
milia Eginondana tradidit ι hic assiduo, anis norum labore novum philosophiae systema ab aliis, & methodo, re dogmatibus plurimum discrepans consecit, atque in lucem, dedit . Dici vix potest, quanta , quamque divers.
animorum motione illud fuerit exceptum ;obstrepentibus enim aliis, & acerrime novam doctrinam impugnantibus, alii, & longe quidem plures ambabus , ut aiunt, ulnis eam amplexi sunt , quo etiam factum est , ut ea brevissimum intra tempus per totum Belgium, GaIliam, Angliam, ac plures Germaniae pari . tes sese diffuderit, nactaque sit sectatores,&quam plurimos, & quam elarissimos : eorum
ex numero alii Cartesiana dogmata commen.
tationibus suis illustrarunt, ut Ioannes Clau- bergius , Ioannes de Raey , Thomas Cornm Iius , Christianus Hugenius , Daniel Liplioris pius, quibus addi debet Cl. Cordemo' et alii Oa in compendio exhibuerunt, ut Silvanus Regius, Franciscus Bayle, Antonius te Grand , Iacobus Rohault : alii denique nonnullis imis mutatis suas addiderunt opiniones , ut Robertus Boyle, Henricus Mohre Anglus uterque , Volterus , Hariseeherus, Hamelius , Purchotius , Μalebranchius I sed horum p stremus modum excessit, de in peculiari 1uo
de ideis ostemate , quod Cartesii principiis superstruxit, ab enthusiasmo , ct fanatismo prope abest . Hue quoque referri debet Benedictus Spinora, qui ubi Iudaicam superstitionem, quam materno cum lacte combib rit, natus Amstelodami anno I 631. cum Christianis facris commutasset , omnem tandem in superos pietatem exuens, Atheus evasit ,
ediditque principia philosophiae Cartesianae
geometrice demonstrata , tum Ethicam methodo geometrica demonstratam , trabatum theologico-politicum , aliaque nonnulla opuscula , in quibus omnibus male intortis Car, testi
54쪽
tesii prineipiis ad stabiliendum athes smum abusus est, de ut se genuinum Hotae sit disci pulum testaretur, virus illud , quod is aliqua
tamen ratione occuliare studuerat , aperte evomuit.
XL. At vero non longo post tempore potentem nacta est philosophia Cartesianx in Anglia adversarium Isaaeum Nevulonum amaris a 6 . in lucem datum, a quo Neuvioni norum secta ortum ducit . Oppositam ille prorsus inivit phisosophandi rationem , cum enim Cartesita ad naturalium effectuum ex men non descendendum esse , nisi cognitis amem caussis, putaret; ipse contra ex effectibus. Caussas inquirendas, docuit , id insuper adjiciens e nullam umquam a philosopho causam assignari debere , nisi cujuν veritas aut rati ne , aut experimentis liquide demonstrari queat; quo principio fabulosae Cartesii hypo theses penitus evertuntur . Doctrina haec, Quaque philosophandi methodus partim iaopere , quod inseripsit Principia Philosophiae Mathematica, partim iis optica proposita ita eruditis omnibus sese probavit , ut hac, qua vivimus aetate , eorum fere nullus sit , qui eamdem non profiteatur. Longum foret emra merare eos omnes viros & a scientia expe4ximentali, & a geometriae , algebraeque sub
timioris peritia elarissimos , qtai inde jam ab origine hoe systema , de propugnandum , de ἡoctis suis liuoribus exeolendum sibi sumserunt , quos inter praeeipuum sibi loeum vi dicanis' Gravesandius, Messenbroechius, Clar-lcius , Keilius , Mae-Laurinus , larinus, Da- sagullierius, Kra istius, & celeberrimi in prire. et pia philosophiae mathematicae commentatoistes Le Seur, de Iacquier . His accensendus est sareuli nostri decus Rog. Iosephus Boseovich olim in collegio Romano , de-bine in Regia Ticinensi academia mathem
55쪽
P o LEGO ME No stum Prosessior , qui tum in compluribus optNsculis , tum & praecipue quidem in Theoria philosophiae naturalis primum Viennae annor s8. edita, dein Venetiis anno I 763. recusa Nevutonianam Theoriam ita 'et deduxit . vel emendavit , ut eam sbi gloriam omni jure vindicet, quae systematum auctoribus &fectarum principibus debetur . Elaboratum a Boscho vichio systema adoptarunt , ct eruditis lucubrationibus illustrarunt Carolus Ben ventiti Romae , Carolus Scheris , &, Paulus Maho Viennae, Leopoldus B ivvald Graecii ., XLI. Quo tempore Anglia suo gloriabaturi abni- Nevutono , Germaniam nostram Got redusti na,N Guillielmus Leibnitius , magnum inter eru-1 . b,: ditos nomen , illustravit Lipsae anno 164'riu mundo datus. Scholasticorum ille quidem philosophiam non ex integro repudiandam , in
multis tamen emendandam esse ce fuit , eam is rem curas confissisque eorum notiones ad claras , & distinctas reduxit terminos inanes , quibus illorum lcripta scatebant, exstirpavit methodum denique mathematicam in auxilium vocavit . Atque hanc si iam mentem tum in Theodicaea , tum in Hypothesi physica nova , tum in aliis com- pluribus opusculis , quae actis Lipsiensibus eo. rum temporum i erta sunt , palam fecit . Hoc porro labore, tum iis etiam , quae in mathesi sublimiore praestitit, excellentis doctrinue famam sibi comparavit , nactusque est sectatores in Germania praecipue non pau-' eos, ex quibus Leibnitianorum secta hodie in; metaph sicis praecipue floren ς conflata est. Omnium ante signanus est: Christianus Uolsus ' fuς magno editorum vollaminum numero clarissimus , quibus omnes philosis phiae partes , ac mathesin universam est complexus: hunci ingens turma comitatur eorum, qui logicam, ac metaphysicam ad mentem Leibnitii con- ei n-
56쪽
cinnarunt; sed non attinet eos nominatim recensere, cum . in omnium fere manibus versentur, nec nisi Volfiana premant vestigia is Praetereundus tamen non est Ioach. Georgius Daries , qui in Elementis Metaphysices lenae anno 1733. recusis Leibnitium , Uolfiumque ita sequitur , ut vere solam ipsorum methodum retinuisse , cetera de suo attulisse
videatur . Ad extremum hic loci dissimulanis dum non est , Lesbnitium , uti eruditis suis laboribus ad logieae praesertim , & metaphysicae splendorem plurimum .contulit , ita abstractis , quibus plus aequo indulsit , ratioci . niis , ad opiniones quasdam non .phrum absuris das delapsum fuisse id quod ire metaphysica selidis rationibus demonstratum ibo, di XLII. Adnectendi hic serent ii - , qui ab eo quo instauratae sunt litterae , ad nostra Usque tempora eclecticam philosophandi libertatem secuti, seu privato studio, seu coniuncto cum aliis labore vel philosophiam uni. versam, vel quampiam illius partem nominatim excoluerunt ; sed infinitus prope horum est numerus , & longior me sim , prohibet
praestituta operi brevitas , Qtrare commemO- care nolo Peurbachium , Regi Omontanum . Copernicum , dc Tychonem Brahae utrumque systematis mundani conformatione celebrem,
Keplerum, Hevelium, de la Hirium , Cassi-
Mium, Hombergium, l' Emerium, Morioitum institutis de motu , plantis , aquis , coloribus &c. tentaminibus , ac otionem G' richium inventione machinae pneumatica clarum ; tum neque Maraldum , Mala peritium, Levvenhockium , Ialaberium , Nose tum, Bernoullium utrumque, Eulerum . Praertereo quoqae complures alios illi tres viros : Clavium , Scheinerum , qai primus
in sole maculas detexit , Gul dinum , Κir icherum , Schotum ex Gormania et Cabeum a
57쪽
Tucchium, Gri malaum, Ricciolum, is qui rix re astronomica prae ceteris omnibus laudandus unus bibliothecae instar esse potest ut ait Μosiosus , Caiatum , Philippum B naeni, Franciscum de Lanis , cujus fontibus libro Magisterium naturae & artis inscripto plures reeentiorum Physicorum suos hortulos irrigarunt, ex Italia: Fournierium, Claudium Milliet de Chales , Pardies. Daniel, Tou Memine , Regnauit, Caslet ex Gallia oriundo Praetereo denique quam plurimos alios, quorum doctis laboribus hodierni eruditi plurimum debent . atque huic prolemmeno sinclem impono , id solum adjungens e tum demum maxima philosophiae incrementa accelissse , ubi suam in tutelam summi terrarum Principes eamdem susceperunt, ejusque coimmoda qua erectis Academiis , qua constitutis doctissimorum virorum societatibus promove runt, summo & litteras, & litteratos homi-mes favore prosequentes; qua in re quid olim Carolus N. in Germania, Gallia . & Italia ι quid deinceps in Italia Paulus II. P. M. &Leopoldus Magnus Hetruriae Duxa in Anglia Carolus II. in Gallia Lud-ieus XIII. &XIV,; in Germania Leopodus M. Imp. Romin Borassia Fridericus Rex; in Moscovia Peatrus imp. praestiterint, notum est et quanta vero ab Augusta Magnae Theresae Nostrae munificentia in hane Academiam profluxerint
ornaementa, argumentum est non tam exiguo
in opere pertractandum, quam grato omnium nostrum animo recolendum.
58쪽
Entem, sive animam nostram sicuItate cognoscendi pollere , nemo est, qui in se non experiatur. Fa-- - Cultas haec, etsi per sese ad veritatem tendat, frequenter tamen longo ab ea intervallo aberrat: normam igitur sequatur
quampiam , necesse est, qua in operationibus suis dirigatur. XLIV. Quamdiu naturali tantum pruden tra regimur , normam hanc distincte non cognostimus, neque rogati: cur hoc. vel illud ratiocinium vitiosum sit ratIonem clare edidicere possumus et fieri tamen interea potest , ut quis per longiorem usum , & exercitatioSnem habitum quemdam , sive facilitatem obis viam in eompluribus rebus veritatem detegendi sibi comparet. Habitus hic ipsa est I
XLV. Quodsi norma haee distincte evolvat tur, legesque, ex quibus coalescit , deducantur . oritur inde artificiwa , quae proinde
59쪽
inde aliud non est , quam scientia , quae pro-ptatis explicate legibus faculta terra cognosci-tivam in cognostenda veritate dirigit-
Costo LI. I. Logica artificiosa a naturali quoad substantiani non differt s eaedem enim in utra que leges obtinent. OROLL. 2. Leges , quas Iogica artificiosa perspicue proponit, ex ipsa naturali mentia constitutione desumendae sunt, quas nimirum ipsum rationis lumen, experientiae, & observationes, ac denique diuturna meditatio suppe
XLVI. Ex data logicae artis ei osse definia
si iti I tione palam fit, quid in ea pertractare opor- totius teair agendum nempe est primum de facul- P i t cognoscitiva, quae dirigitur , tum de ve- ritate, quae cognoscitur demum de ipsa veritatis cognitione, 'uae . expetitur . Atque haec est generalis hujus operis partitio. XLVII. Utilitas logicae artificiosae latissam ilix me pertinet; absque ea enim non modo nemoli fidib. in silentia quacumque profundam , solidam-daer que eruditionem obtinere; sed neque in dis scilioribus communis vitae actioniblis sat pro vidus , cautusque estis potest'; cum, qui sola utitur logica niturali, & minus a frequenti errandi periculo removeλtur, & majori com .anissum errorem emendandi dificultate pre .mat ut ,
coxoix. Logica igitur primo loco ante omnia severiora studia condiscenda est , quod de in. de confirmatur: quia, antequam veritates speciales, q- in aliis disciplinis occurrunt , in. vestigentur, natura veritatis generatim specta. tae perspecta esse debet. Actum proinde agunt, qui cum Henrico Vin klero logicam metaphysicae postponendam esse in ordinata studendi methodo contendunt,
60쪽
SC H o L. Logica in maximis passim laudibus erita
ri audias. Cicero eam vocat artem omnium
,, maximam sine qua nihil recte excogitari ἡ nihil acute dici possit, veri, ac falsi disceptatricem , & judicem , S. Augustinus e,, disciplinam disciplinarum, scientiarum judia
,, cem , axque formatri siem . is Et vero non
, esse majora meritis haec praeconia vel exinde patet, quod ubi .primum logica magi Mexculta , omnes illico scientiae reliquae saetius en florescere coeperunt . Instauratae p6rto logicae gloriam post Laurentium Uallam, Rudolphum Agri eolam , .llatrum Ranaum. & verulamium logicae P jure sibi vindicant Petrus Gassendus , Renatus
Cartesius, auctorque artis cogitandi , quem 2-lii Antonium Arnaldum s alii Nicolium , alii 'Troignom, et complures ex portu regio scriptores fuisse assirmant ἱ hi tamen omnes emiacere non potaerunt, .ut logica eum splendoria '
gradum attingeret, ad queιn ea subinde doctissimis Nicolai Malebranchii , Joansiis Lockii Bussierit , Monorati Fabri , Natalis Regna- .,ult, Fortunati a Brixia , Christiam V Uolfit . Georgii Dariesii, Antonii Genuensis , aliorum-.que hac nostra aetate eruditorum elucubratiq- nibus, vecta .est, Sufesen au Let