Sigismundi Storchenau ... institutiones logicae

81쪽

ro ' PAR s I. C. p. IV. materiai fer , ut cum dico e Cicero est mae rium ollabarum s si altero : formatiter , ut cum dico: Cicero est, princeps eloquentia . duo. LXXVII. Terminus formaliter acceptus stuplex vel denotat aliquam reipsa id eam , & postse

te mi mus, ut res , Aomo , Cicero : vel absentiam a-

tia , flerilitas , tenebra e vel nullam ullo motis do ideam, dc inanis dicitur, ut eirculus quadratos , mons sine valle , atramentum album ,

ferrum ligneum , & quaecumque sunt impossibilia , cum impossibilis. sive nihili nulla sit idea β. 3 r. cor. I. & schol. .

Scuo L. Dici nequit, terminos negativos a4 nullam ideam proprie pertinere, aut nullam prorsus significare , nam si thoc verum foret , nihil absolute significarent ι licet igitur positi

vam ideam non exprimant , reseruntur tamen.

ad ideas positivas , earumque,absentiam designant. Contra terminus , quem inanem dic mus , est revera inanis mente sonus I , illis enim ii tantum utuntur , qui , dum idea quampiam sibi habere videntur . reapse nullam habent , apparentem AEamen eam ideam, quam VVolfius propterea faliaeem , sive deceptri- eam appellat , aliquo xocabulo exprimere nu

tuntur.

6- LXXVIII. Terminus positivus, qui constania auplex ter eamdem ideam invariatam denotat, ,'dib. compellatur, estque Vel proprius , si uni , ei- liku, demque rei signincandae semper inserviat, ueCicero , Plato : vel univocus , si pluribtas rebus sub eadem significatione tribuatur , an homo, animal , & omnia vocabula generum . ct specierum. Qui vero non constanter eat dem ideam , sed modo hanc , modo illam significat e magus , vel aquivocus. dicitur e rat undus , quae vox jam sistum globum terra queum , jam collectionem Omnium corporum

82쪽

DE Iva ARUM 41GNI . ZI. mundanorum, jam totam rerum . creatarum universitatem notat,

LXXIX. Terminus aequivocus veI casui . . . vel consilio originem suam debet. Casu ae ruplex qui 'oeus est . cum multiplicis significationis -Tδtio praeter arbitrium primorum linguas in stitutorum dari nulla potest , ut aiax , Iiber. . Consilia aequivocus est , cum res diversae , - quibus idem terminus tribuitur , aliquam inister se convenientiam , similitudinem , sive, ut ajunt , analogiam habent ; unde nominatim hic terminus etiam vocatur analogus , ut ανdens , qui de corpore ignito, & homina irato propter similitudinem agitationis dicitur Ianus, qui homini, colori vultus, medi, cinae, &pulsui arteriae tribuitur propter aIi quam licet diversam ad sanitatem relationem, tem eaput , pes. ILXXX. Dici quoque non absque ratione potest , terminum nonnumquam errore fieri aequivocum ; cum nempe ad unam quidem 'xem significandam a pluribus assumitur, reapse tamen diversas in te resi denotat, idque ob erroneam de natura rei significandae opinionem, qua eo vocabulo utentes imbuti sunt a id genus est vox Deus , quam idololatrae ei erroneo circa naturam divinam judicio et-

iam statuis manufactis ; imeius vero spinoeta toti mundo aspectabili attribuit , item te minus Fera raIlio , cum cujuslibet sectar homines suam religionem veram praedicent , quod tamen de sola Romano-Catholica ex vero dici potest. LXXXI. Vocabulis ideas mente conceptas

idearum , quae in audientium animis exsi- la signia

nunt ; sed earum duntaxat , quas loquens in menti habet , quasque por eadem exprimero

cupit.

83쪽

-τα 'Ams I. CAP. IT. 3COROLL. I. Cum pro diversa cognitione versae in diversis hominibus de eadem re ideae; sim, necesse est , ut idem vocabulum a dive sis peonunciatum diversum etiam sensum conia tineat: sic infans in metallo , , quod audit aurum compellari, nillil observat praeter

rem quemdam colorem ψ alius praeterea graυitatem Decisicam. 1 orem , -tertius malia.

ea bimatem, quartus ductitiintem, quintus is . lubilitatem . in aqua regis, & sorte Plurae eis jusmodi cognoscit et omnes hi .data occasione pronunciant hanc vocem aurum quare evidens est in cujuslibet ore per idem vocabatum aliam ideam multum discrepωntem exprimi a hine videmus ab infantibus quamlibet rem , quae simili colore imbuta ipsis occurrit, aurum

Incitari.

COROLL. 2. Si igitur verum vocabuli signi sic . tum determinare velis , ut aliorum sensa asse quaris , noli' ea interpretari ex propriis ideis. sed . ex sexibentis, aut loquentis mente ; sic si audis enunciari vocabulium Deus , Vide , numis, qui eo utitur, Idololatra an Spino alaa an Christianus sit 3

SCHOL. Verum res haec multis nonnumquam dissicultatibus obsepta est, propterea praecipue., quod ideae . nostrae , dum aliorum vel scripta legimus, vel sermones audimus , latenter sub- .repunt, disiciuntque, ut aliorum sensa in nostram sententiam iniquissime detorqueamus. In- .de certo evenit, ut passim experiamur, multos etiam ex doctioribus in . antiquis philosophorum seriptis ea ad prae conceptam suam opunionem stabiliendam invenire , de quibus ii ne somniarunt quidem 4 Exemplo . sit Cudvvor,

thas, qui, dum seu pro philosophia, ut ait .

corpusculari , seu . pro natura genitrice acerrume depugnat, eas opiniones apud omnes Grae-

corum philosophos se deprehendisse sibi vide agr, quod tamen quam salsum sit, Cl. Moine. mius

84쪽

DE Uoc A3. Usu , AEusU, dcc. intus in eruditissimis suis adnotationibus coma

monstravit . Curandum itaque , ut animo ab omnibus ideis vacuo ad sermones audiendos , aut Iegendos libros accedamus, neque alias vocabulis ideas substituamus, atque eas, quas auctorem ipsum in mente habuisse expensis omnibus simillimum vero est . Sed hic de re in ultima parte plura dicemus.

CAPUT R

VOCABULORUM USU, ABUSU, EJUsQUE REMEDII S. LXXXIL Vocabula sunt signa idearum,

quas mente concipimus f. 7 . : haec porro signa vel ad nos tantum , vel ad alios res runtar . Quatenus ad hos : memoriae inser. viunt; cum enim a pueritia assueverimus suam cuilibet voeabulo ideam assigere , nexus hic ideam inter, ac vocabulum, licet arbitrarius sit , labente tamen tempore ita invalescit , ut in naturalem prope aiaat . Hine fit , ut numquam sere sine vocabulorum usu etiam taciti cogitemus, & frequenter vocabula prius animo occurrant, quam ideae ipsae.

SCRox. In hoc vocabulorum usu non est marignopere laborandum circa eorum delectuin yncque metuendum , ne iis male utendo in errorem prolabamur; cum enim nobis, non aliis loquamur , omnesque soni aeque indifferentegsint , quodlibet vocabulum aptum erit ad id- eam , quam cupimus , in memoriam revocanindam , si modo id observemus , ut constante eamdem eidem vocabulo subjiciamus. Storchenau Lor. D LIXAIM. Quia

vocabulorum usus comparate ad nos tDiuiligeo by Coral

85쪽

ν Paas I. CAP. U. Compa. LXXXIII. Quatenus haec signa ad alios r

d seruntur, communicationi inserviunt: termones enim instituendo per vocabula aliis cogitationes nostras manifestamus. Est porro sermo noster vel civilis , quem in ulu quotidia, no , & ordinario cum hominibus commercio

'adhibemus , ut negotia nostra pertractemus, ct reliqua vitae civilis commoda procuremus. vel philosoplicus , quo in scientiis utimur , dum vel veritatem ipsi quaerimus, vel invenis jam alios quoque participes essicere tu

demus, vel a stiaticus, quem amoeniores litaterae deposcunt . Sc Mo L. Civilis sermo magnam aeeurationem haud postulat ; facile enim intelligimus alios , di intelligimur , cum de rebus ad communes vitae usus necessariis agitur . Leges , quibus aestheticus adstringitur , separata ejusdem no

minis diseiplina subministrat . Restat igitur , ut vitia, quae in philosophico potissimum sermone cavenda sunt , non nihil expendamas ,

ac opportuna simul remedia suppeditemus. ae a. Nonnulla ex naturali vocabulorum imperfectione. ortum ducunt; ipsa quippe e o om2 xum natura essicit, ut plurimorum significado vi- xio valde dubia, ac incerta evadat. Et pris δη4 t muni quidem, cum vocabulorum numerus r late ad ideas , quas mens humana sibi comparare potest, admodum exiguus si , necessitate compellimur, ut diversas, ac mul tum etiam discrepantes inter se ideas una , φademque voce exprimamus. Deinde vero , ut loquentis sermo rite intelligatur, requiritur, ut ideam, quam vox quaelibet significat,

accuratissime concipiamus, ac mente retinea

mus: id vero est, cujus exsecutio quandoque

dissicillima evadit , ac praecipue quidem in

tribus casibus . t. Quando ideae per Voces

fgnificandae admodum complexae, & e quamplain

86쪽

plurimis partialibus qlia si compositae sunt; inde saepius contingit , ut vix duo homines eamdem prorsus , invariatamque de ead me reideam habeant , etsi eodem utantur vocabunio : tot , tamque diversae populorum opiniones in rebus quam plurimis , praesertim moralibus, id luculente evincunt, ut cum qua

ritur, quid injustumve μ' x. Qualiado ideae partiales , ex quibus una complexa consurgit, seu quando notae illae, quae distinctam objecti ideam efficiunt, absque naturali

inter se connexione prorsus ex arbitrio , atque sine respectu ad objectum reipsa exsistens colliguntur , sicque collectae certo designantur vocabulo; sicut enim haec idearum collia gatio sine certa lege fit, ita pronum est, uetermini eamdem denotantis fgnificatio diversa se in diverss mentibus : ejusmodi senetermini honor, ruria , gratitudo. Atque indo est, quod veterum scripta tantam quandoque obscuritatem praeseserant , iquam doctorum

commentationes adeo non tollunt, ut etiam

augeant. 3. Quando significatio vocis resei, tur quidem ad objectum reapse in natura

exsistens, cujus tamen interua, ae realis constitutio nos latet; id contingit vocabulis fere

omnibus, quibus corpora naturalia exprimi mus: sic quis determinet, quam accurate ideam terminus aurum designet an in ea solus eour cum oliditate reluceat an etiamiluctuisas L iramisar ' malleabilitas ' solubuit' in a a regis r num aliae praetetea prppri*tates solis fortasse chemiuis notae N Huic porro obscuritati ex naturali voeum imperfectione oriundae ex parte medemur, si . vocabula , quibus utimur , accurata definiti ne declaremus , atque hac ratione eorum significatum determinemus 3 s enim sotapnes, quas una id ea complecti volumus , βω-

merentur, evanescet dissicultas prope omnis,

87쪽

6 PAas L CA . U. quam nos audiens experitur in eo, ut tot solum ideas partiades, nee plures, nec pauciores , has ct non alias in unam complexam componat sic non est timendum , ne enuncians vocabula , gloria , honestas, aurum nonaei te intelligax, si enumerando notas omnes

quamlibet ideam his terminis subjectam dia tincte declarem. Quod si talis notarum enumeratio fieri nequeat , ut contingit in omnibus id eis confusis , sive simplicibus , obscuri tas tolletur quandoque adhibendo vocabulum synon imum , quod vulgo notius esse soleta semper vero , & certius vel designando ali- quod subsectum auditori alioquin non incognitum , in quo objectum illius ideae simplicis deprehendatura vel ponendo etiam ante sent

sus ipsum illud subjectum, quod sua impres

sione eam in alterius mente ideam excitet et se si quis ignoret, quis si color earuleus, ju-hendus est de die, tempestate admodum serena caelum 4ntueri, vel vero corpus aliquod eo colore imbutum ante ipsius oculos ponen

a. in Alii vocabulorum abusus partim ex vo Iuniaria socordia, partim ex neglectu debitae attentionis, partim aliis. etiam ex caussis pro ficiscuntur . Abutimiar nimirum vocabulis , cum iis claram , aut distinctam ideam non aia Mimus , aut, quod deterius est, prorsus nullam , ut termini enunci ii sint inanes sine mente soni. Vitium hoc ex eo potissimum oritur , quod a teneris annisi Voces prius memoriae imprimamus , quam ideam per eas significitat. accurate in mente conformemus immo per longam ab ipsa pueritia consuetudinem habitum quemdam contrahimus , vocabula quaedam ideo solum pronunciandi, quod ad linguam ueniant, quin umquam de eorum significatione determinanda selliciti simus ,

quo se, M perispe non tam hominum, quam

88쪽

DE voe Aa Usυ, AEusu, dce. 77 psittacorum more loquamur. Sed & pertinacia, qua nonnulli opinioni etiam falsae adhae-.rent, frequenter in caussa est , ut ejusmodi

vocabula excogitentur , tamquam firma desperatae caussae propugnacula , intra quae ab adversariorum telis sese titios existimant. Scatent certe terminis inanibus mestorum , praesertim veterum philosophorum, scripta j qui non alio ex sine conficti videntur , quam.

ut non intelligantur, litesme, ac disputationes, in quibus fere solis disrinae proiunditam

tem reposuerunt, diutius protrahantur.

Sed promtum est huic vitio remedium rprius ideam in mente concipiamus , tum designo , quo ea exprimatur, sollicit, simus ', abileis enim vocabula dirigi , az ordinari deis bent, non vicissim a vocabulis ideae , quippe. itias ex verbis, non verba ex id eis discimus . oportet igitur ideas absque vocabulo-ruim adjumento efformare , itae ut menti nostrae repraesentemus id , quod de qualibet recognoscimus , quin sonus, , compositio , audi vocabulorum suavitas quidpiam immutet, ad dat, aut minuat ex eo , quod antea nitideia ac distincte concepimus. . IA porro e majori cura praestandum erit , quo idea enunciandrumagis fuerit complexa: quam multi quotidie vocem justitia usurpant , qui tamen. rogati . quam id earum collemonem .per eam signifi-Cent, responsi loco tacere coguntur , quod nempe ideas illas partiales , quae hanc comis

plexam ingrediuntur, numquam clare conce-Perunt , neque earumdem numerum accuratae

definiverunt a. ὶ Cum in continuo sermonis decursu. eamdem vocem in diversa significatione aediliabemus; quod vitium valde pervulgatum est. ac saepe quidem ex vocabulorum penuria .

nequentius tamen ex incuria quadam , aut

etiam malitia proficiscitur . Eiusmodi homia

D 3 nes

89쪽

rt pa as I. Cap. V. nes Loehius, qui toto libro tertio λυει- .as humano praestantissama de vocabulorum uissu praecepta tradidit , unde complura huc. transtulimus , cum eo comparat, qui , dum rationes quasdam componit, eodem characteis re 8. jam septem , jam novem designaret, prout sibi commodius videretur. Talis pros clo aut insaniae , aut insignis doli notam effugere haud posset.

Sensus igitur vocabulorum in eodem serismonis filo constanter idem retineatur. Quodsi necessitas quandoque contrarium exigat, praemoneatur auditor, vel lector, nisi id adjuncta manifeste ostendant , quia tamen facile praesumi non debet, eum auditorum mens sensui primum stabilito intenta saepius ad ea dem non reflectat. Praecipue id de terminis aequivocis intelligendum , quibus , ut optandum foret, prorsus abstinere non licet. Non equidem grande erroris periculum est , eum res diveris per aequivocum terminum indicatae nullam inter se relationem aut nexum habent ; sic nemo propterea confusas ideas concipiet, quod voce Hrrex jam ad extremi- νtatem capitis humani , jam ad montis , aut arboris summitatem denotandam utar praeterquam enim quod haec, & similia jam sere in vulgus nota sunt , etiam inter caput humanum, & montis summitatem nullus daturaeexus. At ubi res illae inter se nexu quodam copulantur. , vel relationem cauta, dc effectus habent, tum omnino obseuritatis, Z confusionis periculum ingens est. Notum est inter philosophos , quanta fiducia Malebranchius post Cartesium pronunciaverit, calerem in nobis esse, contra Peripateticos, qui eumdem in igne latere contendebant; notum est pariter , quanta , quamque diuturna inde lis exarserit dc tamen tota dissidii caussa alia non fuit , quam terminus aequivocus calor di-.

90쪽

Da Voc AE. Usu , Aausu, dcc. 7sversis rebus inter se tamen connexis attribuintus. Si Cartesiani ex una parte declarassent, se per terminum calor intelligere sensationem illam , quam admoto nostio corpori igne Lentimus; dc si Aristotelici ex altera praemonuissent , se per ealorem denotare illam facultatem, quam ignis habet eam in nobis sen- Lationem caussandi , lis tota uno paene m . mento decisa fuisset ; tam parum enim qui si piam negasset calorem secundum Cartesiano. Tum mentem in nobis, ac eiimdeni in sensa Aristotelicorum in igne esse, quam parum Mnquis de vulgo ignorat , dolorem in nobis , pungendi vero facultatem in acu admota inis esse.

. Cum obscuritatem de industria affectamus, captantes inde reconditae cujusdam , ae

sublimioris doctrinae famam . Fit id potissimum vel adhibendo voeabula barbara, ae peregrina seriendae imaginationi apta, quod al-chemistis perfamiliare est; vel utendo terminis receptis in signifieatione nova, inusitata, . ac ad arbitrium privatum instituta 3 vel inia, troducendo terminos novos , quin uua Mesaia ratio praemittatur ἔ vel denique usitatos et iam terminos praepostere conjungendo , ut sensius ordinarius confundatur , Ac quaedam quasi aenigmata prodeant. Omnes diversae antiquorum philosophorum , &haereticorum sectae obscuritatis hujus affectatae exempla prope infinita nobis suppeditant . Sed dc nunc

quoque ea a nonnullis, ut subtilitas quaedam, ac nescio , quae mentis penetrantis vis ad ratur, eum tamen aliud in se non sit , quam doetae ignorantia. Utam uo igitur voeabulis usitatis , receptaque eorum significatione; et si enim haec quo- . ad originem suam arbitraria sit, non tamen propterea cuivis privato eam jam in usum