Sigismundi Storchenau ... institutiones logicae

61쪽

PARS PRIMA

FACULTATE 'COGNos CITIVA MENTIS HUM H NM. q. XLVIII.

Riplici modo mens nostra facuItatem cognoscendi , quam habet , circa res cogitabiles exercet; vel enim I. 'rem quampiam sibi dun, taxat repraesentat , atque in rei sic repraesentatae eontemplatione quodam modo conquiestit, tumque ea apprehendere, Vel perociperq; actus vero ipse simplex rei apprehensio, perceptios ide4 , vel notio dicitur : ut cum ais pertis oculis solem intueor : vel 2. ὶ rei ita apprehensae aliquid per assirmationem addit, aut per negationem demit; tum ipsa judicat , actus autem judicium nuncupatur: ut cum de sole prius simpliciter apprehenso cogito : es rotundus s vel non est quadra=γs r vel 3. ex facto jam tali judicio novum aliud deducit , ct tum ipsa ratioeinAtur , actus Vero ratiocinatis , sive rationisium compellatur : ut cum

ex praecedenti judicio infero: tuo fia est corpus suaru- , sive globus. XLIX. Cogitata nostra cum artis quoquacommunicare oportet: istud absque signis sensibilibus , quorum vices potissimum vocabuIasubeunt, fieri non potest . Idea exprimitur per

62쪽

DE IDEIs, EARUMQUE OBIECTIs . st per terminum s judicium per enunciationem sratiocinatio per argumentationem. sc M o L. Civn hac in parte de seculiate cogn6- ustod scitiva agendum: sit g. 46. 3 , res ipsa postua argu

lat, ut harum trium operationum ab ea saeuitate elicitarum natura, propriet3xe , legesque, priniae 3 quibus eae reguntur , dilucide exponantur, ac suis etiam in locis addantur ea , quae ad rectum signorum sensibilium usum pertinent. Id quod jam ordine exsequemur.

IDEIs, EARUMQUE OBJECTIS.

L. Idea est smplex rei cujusdam repraeis Didsentatio in mente facta; ut cum mihi simpli- citer solem repraesento , & quasi mente Ia-Ueor, habeo ideam stis. Cono ix. Idea exsistit in mente : est proinde quid spirituale, seu spiritualis quaedam mentis affectio. LI. obiectum ideae est res quaecumque per quid e .

ideam menti repraesentata . sic ideae , quae mihi Iulem repraesentat, obuctum eu Iol. COROLL. I. omnis res , de qua cogitari potest , potest nobis per aliquam ideam reprae sentari . , atque adeo objectum nostrarum idea- rum est omnis res cogi δbili ' , COROLL. a. Res cogitabilis vel actu exsistit , .nt hie mund s ; vel non existit quidem , at- tamen potest exsistere, ut mundus alter s' C 1 . ob

63쪽

s1 p A κ s I. C A p. I. objectum nostrarum idearum aliud est possim. aliud haesistens - CO ROL ι. 3. Nihilum, seu mi possibile non estres cogitabilis , igitur per ideam repraesentari non potest , hoc est : Nihili nulla datur

Scaso L Nimirum illud talitum percipio , quod mihi idea repraesentat, & toties aliquid percipio , quoties habeo aliquam ideam . Iam finiagamus , ideam quampiam repraesentare nihil :igitur ope Busus idear percipio nihil ; si vero hoc: tum nihil percipio, hoc est, nullam trabeo ideam ; nam percipere nihildc nihil per-ripere , dc nullam Oabere adeam prorsus idem

sonant.

Quomodo igitur , inquies, cogito de nihi-χὸ Quatenus cogitas de privatione, aut ablatione cujuspiam rei. Sic mons sine valle est nihilum, neque illius potes habere ideam , &quando cogitas e mons sine valle est ini possi- . bilis, idem est , ac si cogitares e mons neces sario adjunctam habet vallem.

LII. dicitur id, per quod res una di Liuisti: seri ab alia , estque vel constans , quae nun istae . quam a re abesse potest; vel mutabilis, quas adesse, vel abesse potest . Constantes porro dividuntur in essentiales , & antributa i illae primo concipiuntur : hae ex illis profluunt . Similiter notae mutabiles duplicis generis sunt ', aliae in ipsa re insunt , proptereaque sive mori dicuntur: aliae extrinsecus

tantum rei cum alia comparatae conveniunt, ct externa , sive retationes nuncupantur. Sic

in homine nota essentialis est vis sentiendi, item

vis ratiocinandri, . attributum capaeitas eruditionis , moduς a sualis eruditio , relatio denique magnitudo ipsius, vel nobilitas. iCORO L. Quaelibet res eogitabilis ab omni alia disteri : igitur eert' quaedam notae ei conve- , ' niunt;

64쪽

DA FORMALI IDEARUM Din. s Iniunt cumque O:nnis res cogitabitis objectum nostrarum idearum eme possit 9 33. cor. I. , idem de quovis ideae objecto sentiendam. LIII. Id eae inter se comparatae veI quoad aliae &m dum repraesentationis, veI quoad objectum repraesentaetum differunt. illa differentia A malis ; haec matretalis audit. Utraque atten' Disse

tionem meretur. sentia Z

CAPUT IL

Iucide re praetentat , ut illius ope id illicoctonini tempore ab omni χlio discerni queat: quae vero id non praestat , obscura' dicitur . Sie de sola omnes habemus ideam claram at vero obscurant alticuJas peregrina , cum dubitamus, num eadem sit & alias visa. COROLL. objecta idearum per certas notas diis sternuntur f. set. cor. : igitur necesse est ut idea clara notas objecti aliquo moda reprae

sentet a

LV. Notae objectorum repraesentarI pos. Quia suae vel simul omnes , & quasi in consuso ; Ivel seorsum,& distincte: in casu priori idea sti, tarciara confusa : in posteriori vero disti Dae. Sic de xolorisus , & odoribus habemus ideas tantum confusas i sed qui in sti magnitudinem , figuram , splendorem , distantiam , matum discernit , habet solis ideam disti

65쪽

se ideas elaxas notarum objecti , atque ea iisdem quasi confiituri sie idea solis distincta constat ex ideis claris magnitudinis , splendoris , figurae , distantiae , motus solis . Conistra idea contisa ex obseuris in notarum ideis coalescit.

MesoL. Qui ideam distinctam xlicujus objecti ha, het, scit per accuratam notarum enumerationem

illud explicare; secus, qui ideam habet solum confusam: sic nemo verbis alteri exponere poceest , quid. sie color albus, aut sonus, nequae ulla declaratione ingenerari poterit aut caeco

coloris albi, aut surdo soni idea . I tet hine , qua sollicitudine philosophus ad comparandas sibi distinctas rerum ideas , ubi id fieri potest, eniti debeat, quodque signum sit manifestum , eum id genus ideo consecutum ess . 6.1. LV L Idea distincta dicitur eompleta, tot duntaxat notas distincte repraesentet , quotta,&in. sufficiunt ad objectum ab omni alio discer- ο pl nendum: in casu opposito est incompleta . Sic idea auri est remptita , quae distincte colorem ejus , & gravitatem specificam repraesentat . his enim duabus solum notis jam aurum ab omni alio metallo discernitur. quid a- LVII. Cum notae objecti seorsum , ae di- : qu repraesentantur 1 tum rursus harum daequa notarum notas ab se invicem discernuntur, Ea vel non: si in quopiam objecto notae notarum ab se invicem discernantur , idea distincta ,

uuae ita objectum repraesentat, est adaeqnnta pri non, madiequata. Sic qui in foliat metuit- 4me , figura , olendore , distantia , motu n vas notas discernit, idem solis haebet adae, quatam a CORO 2L. Idea adaeq iata essecti complectitur in se ideas notarum objecti distinctas , ac ex iis

66쪽

Da FORMAM toEARυη DIFF. quodam modo componiture Sic idea adaequata solis constat ex ideis distinctis magnitu4inis , splendoris , figurae , distantiae , motus solis. . Contra idea inadaequata ex confusis notarum

ideis coalescit. - . x.

S e R o L. Facile patet, in ideis adaequatis dive sos persectionis gradus dari ; possumus enim

ulterius progrediendo novas de notis notarum notas investigare , & sic porro : quae . idearum adaequatarum Limatio a philosophis Mearum anal=sis nuncupatur . Nec minus perspicuum est , scientiarum incrementa ab hac idearum

analysi pendere , ut adeo in id praecipue ii

cumbendum videatur , ut ideae nostrae magis semper , atque magis adaequatae evadant . At ivero non tam pronum' est illuc pervenire equare necesse est, u antea in Elaeis distinctis que ideis efformandis egregie exerceamur: eam in rem non intuliter observabuntiar sequenter.

Leger de eonformandis elaris , o distinnis

r. Neque plura objecta , neque surra eis ljusdem objecti notae simul contemplandae sint; 'est enim secundum vetus illud : pluribus intentus minor ad singula sensus. 2. objectum, quod contempsationi objiciis tur , illico in suas notas resolvatur , atque in earum quavis novae ulterius notae investigentur , quae actio , quamdiu fieri potest , continuari debet. 3. Αtrentiunt, quae requirit, ut mens I, - 'giore tempore in uno , eodemque objeta contemplando defigatur ἰ quaeque vividis juvenum animis adeo difficilis videtur , omnino assuescendum scavendaque opposita ζidem praecipitantia , quae vel ex naturali quadam

levitate, vel nimia tuenti fiducia potissimum

oritur. -

67쪽

s. ' PAR y I. CAP. III. h. Adjuvetur, si necesse sit, attentio symaholis algebraicis , aut geometristis , brevi in charta adnotatione, aut etiam imaginibus coriaporeis per phantasiam etfictis , quae tamen in rebus insensibilibus re rarissime, & cxutissime adhibendae sunt. s. objectum expendendum in omnes pamtes Versetur, compareturque cum aliis aliunde notis, ut quid' iis commune , quid diversum, quid cui is proprium sit, acatissime per .

videatur.

, DIFFERENTI R. LVIII. Determinatum hoc loco dicitur illud , quod, cum pluribus, iisque diversis modis esse posse , nunc hoc potius , quam alio modo est : sic .marmor . quoddam potest esse vel exsistens vel tantum possibile : quadratum, vel rotundum: album vel rubrum,in hoc, vel illo aedificio : in . hoc vel . illo aedificii lateres. st ergo exsstens,, quadratum, album, in fronte palatii locatum. et en marmmor quoad exsistentiam , figuram , colorem& Ioeum determinatum LIX. Objectum quoad omnem. sui partem determinatum singi ra , vel individuum, uti& idex illud repraesentans singularis: audit . Sie idea amici mecum colloquentis sngularis est. Sc Rox. Cogitanti perspicuum est, omnimodam alicujus rei determinationem aliud non esti ,

68쪽

DE MAT3πIALI IDEARUM DIFF. quam collectionem certarum notarum, quae itae idem conveniunt, ut simul sumtae nulli prorsus alteri convenire queant. Notae hae perVatigato illo versiculo contineatur : forma , figura, locis3 , rempus , stiva, patria , nome . S Iam porro attentionem nostram per res omnes exsistentes ducamas , nullo negotio deprehendemus , similem notarum collectionem cuiliabet , quae demana cumque ea sit . eonvenire romnis proinde res exsistens singularis est, sive aliquod individuum : ut Cicero , Cafar , hos palatium , hac mensa, hic tiber , hic equus , hie canis. Atque inde patet , qua via perveniatur ad ideas singulares : sensibus nimirum percipimus ea, quae exsistunt, igitur usu se suam comparantur ideae sing lares. . objectum non undequaque determina tum , sive indeterminatum est illud , in quo obis. omnes determinationes, quae sunt, aut possunt, non percipiuntur; cumque illud sem. per pluribus conveniat, unise ale sive com- salsi mune. : ac idea id repraesentans unAersalis audit. v. g. objectum homo est quidem determinatum quoad notas vita, fensus , ratio j, quae in eodem percipiuntur, non tamen quoad reliquas, ure forma, mas, doctrina, digΠ3tas, quae p8r ideam homo non exprimuntur

est igitur hoὰν objectum indeterminatum, &quia pluribus , nimirum Caesari, Ciceroni VCajo, & ceteν is hominibus, convenit, lini versale, ac proinde etiam idea bominis idea universalis.

LXI. Abstrahere dicimur , cum mentem 7d nostram a consideratione aliorum objectorum,ue I a contemplatione aliarum partium, sive notarum in eodem objecto avdcamus, lit eam in unum aliquod objectum, veI in unam ejusdem partem , sive notam attentius defigamus . Est proinde a stractio quasi quaedam

69쪽

mentis ab aliis avocatio , ut alia attentius meditemur. sic dum in serie librorum amuis prae reliquis considero , abstraho a ceteris , quos non considero: homiliis mecum loquentis solam eruditiouem admirans, abstraho ab illius gignitate , pietate , form , patra π . COROLL. r. Per abstractionem ex objecto sim gulari , sive iindequaque determinato essicitue objectum indeterminatum , ac universite. Abstraho v. g. in objecto singulari Cistro prinetia

parum eloquem , cons larum Roma m , e mean Romanu u , Matem , qua vixit, ipsam

denique exsistentiam , dc acquiro objectum i determinamin , ac universale homo. COROLI. 1. Igitur etiam per abstractionem ab ideis singularibus ascendimus ad universales s. est proinde hoc ni edium , de Midem unicum comparandi nobis ideas universales . Seso t. Universalia non exsistunt extra mentis nostrae conceptum i quid vita enim exsistit singulare est , & unlequaquae determinatum

s L ss. Schol. , estque hoe ita evidens ut

omnis in contrarium disputatio inanis sit , ac Dtilis e ubi enim quaesis, deprehendes talem aliquem , in quo id solum , quod per vocem εο mo exprimimux nimirum , senos , rario, insit , praetereaque nihil λ Prosecto hormiotae , etsi in sint in unoquoque homine , ita: tamen eum. aliis quemlibet determinantibus conjunguntur , ut ab iis realiter separari nequeant : patet inde , quid de secta Mali vint f. 34. sentiendum si . Neque tamen, pro -pterea universalia in intellectus nostri figmentis censenda sunt , ei si enim ut ita abltracta non exsistant , exsistunt tamen re ipsa in indi viduis ut conjuocta cum aliis notis determidinantibus : usus praeterea eorum est ingens, utilitas maxima ire comparandis quibusvis scieri viis, quae omnes in veritatibus quibusdam uni

70쪽

monuisse Iaverit : quae extra mentis conceptum, sive nemine cogitante exsistunt, dicum tur a. p ilosophis actu , actualiter , phyliae , realisar, vel etiam α parra rei exsistere ; quae vero soli mentis nostrae conceptat exsistentiam

debent , logice , mast aliter , aut ratione noωφη, sive nostro euuandi modo secandum eosdem exsistunt. LXII. Compositio mentis est ea actio , 'qua per omnes objecti notas cogitando progredi. eompo. mur , dum tandem per continuam novarum sitio tnotarum adjectionem ex objecto inde termina ato effetamus objectum unde quaque determinatum , sive individuum. Sic ex objecto inde terminato bomo , quod menti obversatur ,

per continuam notarum determinantium additionem mente factam, v. exsistentiam ,

atatem , qua ViXit , lorum , jus eivitatis Romana . eonsulatum Romanum, principatum es quaentia. essicio objectum singulare Cicero. iCOROLL. I. Compositio . eam via contra ria incedat, dire e opponitur abstractioni 6.6i 'rsicut igitur p*r abstractionem ab ideis singulaiaribus ascendimas ad universales S. cit. cor. a. ) , ita vicissim per compositionem ab id eis universalibus descendimps , ac veluti regredimat ad ideas singulates . Hinc compositio est via altera obtinendi ideas singulares cons. 6.s s. schol. fin. C OR O L L. 2. Si per compositionem objectuna ideae universalis variis modis determinetur, pervenitur successive ad singula individua , quibus illud objectum commune est, quae proin pterea sub3sas vel infariora ideae uniersalis, atque in ea in eludi dicuntur . Sie idear uniis . versalis homo subjecta sunt Casar, Crius , Ci-eero , & quaevis individua humana , si enim objectum indeterminatum homo variis modis p