Caroli a Linne ... Amoenitates academicae; seu, Dissertationes variae physicae, medicae, botanicae antehac seorsim editae nunc collectae et auctae cum tabulis aeneis

61쪽

edicto vetitum est, ne Ficus hae extra limites civitatis exportarentur, ut incolae soli, singulari terrae suae praerogativa gaudere possent. Huic legi cu stodiendae certi homines constituti sunt elatores, qui apud judices accusarent furtim avehentes Ficus,

hos que Vocatos fuit se Icophantas. XERXEN, praeter alias caussas incitarunt caricae Atheniensium ad maximas copias, quae unquam Visae sunt, in Athenienses ducendas, si modo testimonio sequentium auctorum fidere liceat Athenaeus lib. 4. narrat Xerxen Persarum Regem, caricarum Atti- carum jucundo sapore ab Eunucho suscitatum fuisse, ut bellum contra Athenienses susciperet Clemens, Alexandi . l. 2. c. I. Propter caricas cheliconias in Graeciam venit infelix Persa cum coco militi- bus. Plutarch. apophtheg m. n. t. o. p. IJ3. Xerxes cubus Atticis allatis se negavit vesciturum, antequam terra eas producente fuerit potitus P. CARTHAGINI dura fata Ficubus suos debere natales resert Plin. XV. c. I 8. Cato perniciali odio Carthaginis flagrans, nepotum de securi tate anxius, cum clamaret in Senatu Carthaginem delendam, attulit aliquando in curiam praecocem, se ex ea pro Uinci Ficum, ostendensque patribus, in terrogo Uos, inquit, quando hoc pomum demtum, putati secarbore Cum inter omnes recentem esse constaret atqui ante tres dies, inquit, scitote de- a cer-ν Caricas ex Attica exportare vetitum. Meum. o. arieae in Attica nascentes exportari prohibitae Athen. 57, 9. Caricas in Attica nascentes non licebat exportare. Ligh Dot. I. II. Ficus Athenis non licebat exportare lege Solonis Plutarch fol. 9I.s Ficus Atticae praestantissimae Xerxi gratae. Ursin. 4.37. Fieus Atticae bello Persico causiam dedere Antiquit Roman. t. Ia.

62쪽

cerptum esse Carthagine tam prope a muris ha- , , bemus hostem statimque sumtum est tertium bel lum ianicum, quo Carthago deleta sti Et lu- ,, tarch. Caton. t. o. p. 352. Fertur Cato Ficos infricanos , togam excutiendo, in curia consulto se effudisse, quorum quum admirarentur magnitudi, nem speciem, di Xisse eum, quae hos ferat tellus, tridui navigatione a Roma distare. Israelitis a Deo quinque fructuum species, ut omnium praestantissimae, in Terra Canastri promittebantur vae, Ficus, Punica, Olivae, almae. Deut VIII 8. Num XIII. 23. ut quisque Istatilitarum sua sub icu resideret. I. Reg. III. 2S.

a. Reg. VII 31. f. XXXVI. 16. Mich. IV. . III.

63쪽

TA II.

65쪽

III.

proposita

DANIELE RUDBERI

V aliae 17 4 Decembr. 9. PRAEFATIO. In patria nostra detecta nuper fuit herba quaedam,

indole tam mirabili, ut dubitare fas sit, an huic simile exemplum natura unquam protulerit. Remigitur, orbi erudito, atque iis praesertim, qui egetabilis regni deliciis capiuntur, non utilem minus, quam jucundam, facturos nos judicavimus, si quae de illa am explorata habemus, quamvis ob inventi novitatem multa addi possint, sine mora publieae luci committeremus, eoque ipso tum perpetuam admirandi hujus, ne cuiquam Bolanicorum adhuc observati, phaenomen memoriam conserUaremus, tum esticeremus etiam, ut collatis studiis, pluribusque posthac instituendis observationibus, harum rerum periti rarissimae hujus plantae naturam accurate indagare, atque adeo uberiorem ejus cognitionem acquirere conarentur. Neque vero dubitandum est,

66쪽

si prodigium ejusmodi doctorum curis dignissimum,

tantaque, quanta nunquam antea visa suit, herbarmet morplposis alibi terrarum spectatori curioso &intelligenti oblata fuisset, quin mirabilem adeo naturae velut errantis, atque a consuetis alioqui legibus suis cic quodammodo discedentis , lusum orbis erudiri fama atque piae merides iterariae, relationes curiosa omnes, non sine in Venti ostentatione, certatim mox vulgassent, idque tanto majori cum fructu, quanto certior spes est, e accuratius considerata ejus indole ignotas antea maximi momenti Veritates, vegetationi potissimum explicandie, atque adeo Theoriae Bolanices amplificandae inservientes, elucescere aliquando posse. Proinde, nostri etiam officii duximus, observationes quasdam cogitationesque hac de re nostras, ad finem tantopere optandum nonnihil collaturas , brevi hac dissertatione publicas facere Herbam vero, in materiam ipsi datura est, PELORIAM nominamus, ab historia

ejus laboris nostri auspicium facturi.

I. DESCRIPTIO.

PELORIA est plantae species, cujus RADI filisormis, repens, alba, perennis, penna columbinae crassitie. CAULI simplex, erectus, pedalis rarius amo uno alterove instructus, teres, viridis, annuus, crasiti penna columbinae. POLI numerosa, sparsa linearia, acuta, plana, laevia, viridia, magnitudine soliorum abietis nostratis, uncialia, resto- patula, subsessilia; ex horum alis superioribus Ramulorum rudiis menta foliolis plurimis. sp Ie terminalis, floribus novem vel duodecim,

ad summum octodecim, subsessilibus, erectiusculis.

67쪽

CALYx Perianthium est in quinque partes ad basin divisum, breve, aequale, Viride, glabrum,

persistens. COROLLA constans Tubo in undibuli sormi, longo, cylindrico inferne magis attenuato, in medio vero parum ventricoso recto, flavo, Versus basin pallidiore, interne vero vestito villo fulvo,& apice terminato Limbo patente, quinquefido, obtuso, aequali magis saturate flavo quam tubus, ipso tubo longe breviore; insuper ipsi tubo in orbem adnata sunt quinque petat seu Ne- ria aequalia, subulata, patentia sessilia, intus cava, itidem flava longitudine fere tubi. Saram L A Filamentis quinque e ipso receptaculo fructificationis enatis, nec ut in plerisque monope talis floribus petat ad natis, viridibus, tubo dimidio brevioribus, aequalibus Antheris flavis ovatis, incumbentibus. PIs ΤILLU Germine Viridi, supra receptaculum fructificationis collocato Solo longitudine staminum, fili formi subviridi Stigmate cras sustulo. PERICARPIUM Capsula OVata, bi locularis calyce paulo major, bifariam dehiscens. SEMINA numerosa, angulata.

CHARACTER genericus ex ipsa descriptione facile colligitur. c ALYX Perianthium monophyllum, quinquepartitum, aequale, brevissimum, persistens. COROLLA monopetat , infundibuli sormis, ad basin ectariis quinque instructa. Tubus sub cylindraceus, parum ventricosus, Iongus, rectus.

68쪽

Limbus patens, quinquepartitus, obtusus, aequalis. Nectaria quinque, subulata, colorata, corniculata, plana, patentia, in orbem e tubo supra

basin enata.

s ΤΑΜ IN Filamenta quinque , capillaria, aequalia, tubo corollae dimidio breviora, receptaculo inserta. Anthera sub rotundar, incumbentes.

Stγhι fili formis. longitudine staminum. Stigma crassi; usculum, obtusum. PERICARPIUM COUula Vata bilocularis, bival-Vis, receptaculis convexis, disiepimento ad natis.sEMINA plurima, angulata. OU. Ex dato charactere generi eo patet, ad nullum, hactenus cognitum genus referri Peloriam nostram posse ab In primis quum Nectaria, instar quinque corniculorum aequalium tubo innaca, adeo propria ipsi sint, ut ex hac unica nota evidenter perspiciatur, distinctum ab aliis omnibus, quae adhuc innotuere, generibus, characterem ejus generi cum esse.

Locus, ubi therba haec provenit, eo magis est notandus, quum unicus adhuc 744 sit, ubi illa obser-Vata a stupefactus nuper 748 vidi siccam plantam e Sibiria,

missam a Clariss Gmelino, quam dixerat ERTIAM soribus quadrisidis nectario incurvo adsuulas lacinias vide-hatur enim planta quasi composita ex Herba Gentianae campestris at suec.eto & Floribus Peloriae Certe flores omni-hus numeris respondebant dato characteri, emta tantum parte numeri, corollae tubo paullo breviore patentioreque caeteravero, calyx, corolla, stamina, pistilla eadem immo & Nectaria, quae characterem essentialem constituunt, omnino adent.

69쪽

vata unquam b fuerit, quumque natalis hujus soli

neglectus ignoratio facile eam curiosorum oculis subtrahere queat. Locus autem hic insula quaedam maritima est, septem circiter milliaria psalla distans, o DRA GAES SKIPERE appellata, in regno SE: eciae, Pro Uincia Roslagia, Paraecia talo Sacello Nordiiusseroe sita. Heic non infrequens crescit, nec unicum, sed plura ejus individua nascuntur, iis praesertim terrae partibus, in quas mare quondam arenam glaream ejecit, ubi praecipuus herba hujus conspicitur pro Uentus.

IU HISTORIA.

Anno 174 Studiosus quidam, nomine, ZIOEBER G, os lagus , annis aliquot ad psallensem Academiam, tum in aliis scientiis, tum etiam in Bolanica bene collocatis, ad natale solum prosectus, quaeque rariores ibi inveniri possent herbas quaesiturus, hanc primam deteXit, eamque, ut antea sibi non visam , herbario suo inseruit, qualis tamen ejus esset natura ac indoles, quantoque in pretio inventio ejus habenda esset, ipse ignarus. Eodem anno, Studios hujus D Zicebergi collectionem herbarum Visurus, ad eum accessit, Sacro- Sanctae Theologia Doctor ac Professor Primarius, Dominus O LAUS CELSI Us, qui ut in scientia Boistanica egregie versatus est, atque colligendis herbis, in plandia crescentibus, majorem alio ullo Operam impendit, ita heic insoliti quid statim animadvertit, etiamsi facies prima ad similitudinem notae cujusdam accedere videbatur, Xistimans proinde,

hanc, Postea vero 74s in variis locis lecta est, uti Loes stadiae Rosiagieae, psaltae c. cum floribus in eodem caule nonnullis inariae immo Ἀ746 in Germania visa,

teste Cl. Halliro.

70쪽

hanc minimum speciei cujusdam cognita varietatem

esse. Quominus autem in ea exploranda cognoscendaque longius progrederetur tum prohibuit herbae conditio, utpote quae non nisi sicca chartae adglutinata conspiciebatur. Non multo post accidit, ut Dominus Doctor Celsus herbam hanc Celeb. D no P RAE ostenderet,

qui primo adspectu agnoscere eam visus est, deinde

vero ob sores plane mirabiles subdubitavit, adfirmans demum Linariam esse, cique simul, ad saces endum Bolanicis negotium, alienos flores data opera adglutinatos fui se suspicatus . . Corollam itaque acu aperiens, structuram observavit Bolanicis antea non visam, eamque ob causam incredibili herbam hanc vivam videndi desiderio inflammatus est. Eandem vero quod insolita plane floris structura occurreret,

non Europa indigenam , sed potius a Capite bonae spei vel a poni a Peruvia, aliave remotissima orbis plaga advenam, credidisset, is ex Roslagia a dicto studioso allatam fuisse, D. D. Celsius fidem ipsi fecisset. Sine mora dein D. Praeses Zicebergium adiit, quem cum intellexisset, locum, unde desumta herba fuisset, memoria adhuc tenere, magnopere ipsit auctor fuit, ut eo statim profectus, eandem cum

caule &radice decerptam ad se adferret, quo facto, in horto Academico psallens plantata est, ubi tamen ob radicis brevitatem contabuit. Anno 1743 occasio eam persectam accipiendidata fuisset, nisi fugientium Alandorum boves, in hac insula pasti, huic pariteris aliis ibi crescentibus plantis labem intulissent. Anno 17 4. seu gestate proxime praeterlapsa, idem ab aliorum pecoribus acceleratum fuit incommodum.