장음표시 사용
61쪽
ius asperitate repulsa in vertices et ingentes, et innume, ros sese retorquere, et veluti saxo ictus anguis mille voluminibus spiras complicare cogitur, atque hinc accidit ut recto impedito cumi, tota aquae vis in semetipsam conversa montis oppositi radices olim abroserit, altissimoque nunc gurgite desederit, et turbinatim instar torti fulminis in imum usque sese circumagat, donec soli tam cta duritie resilire, et supervenienti cedere cogatur, et
cursum ita Suum per ambages continuas evincere connitatur. Huc ubi perventum est, aqua ita insida et variae rates quantacunque sint levitate habiles bona sui parte sub aquas inclinantur, quia tamen plana ratium latitudo violentiae resistit non ultra pedem, aut ubi plurimum
sexqui Pedem merguntur, idque modo hic , modo illic ,
succussatione veluti quadam ingluviem eam exsuperantes. Ex his elapsi vorticibus per stadia circiter sena Querqua rio promuntorio a dextera Vase celebri, vico a leva praeterito, ubi in alta semita aqua sontana tantae copiae una cruciatione prosilit, ut bene magni numinis instar multis inserviat operibus, fulloniis, et chartaceis, inter has altissimas montium cautes, aqua tamen Leni, Sigusinunt pagum liberiore demum Coeli conspectu montes iam cultiores , fertiliora iuga, agrosque patentiores osserentem vident, circumvectique a dextera totum Querquanum Pro IIumtorium sub Fenarium Vicum amnem excipiunt. Post luimeros autem promuntorii Querquani vicus ipse est. Nam a Castello antequam ad scopulum, de quo diximus perventum sit, via divertit a fluvio, et post collis eius
tergum per vicum transit in vallem quandam unde totum ambitur promuntorium . Vicus vero ad septentrionem
dessexus instar oppidi est, insulis toto iugo, et compitis
frequens, et aliquot etiam antiquorum memoriis ornatus,
ad imum vallis duo amnes in unum coeunt, qui apud iDiuiligod by Cooste
62쪽
Fenarium eoniuncti statim in Anaxiim defluunt. Hinc ad ripam siccam stadia conficiuntur circiter quatuor et sexaginta. Medio hoc itinere supra viam alti admodum elivi insidet Pederubia pagus, inde Leonictim versus vallecula occurrit, cum amne Colonia, qui non decidit in Anaxi alveum, sed in derivium quod per cataractam sub Poderubia de ipsius Anaxi fluctibus exeipitur, aggereque firmissimo deductus per Taurisanum agrum pluribus aqua rum divortiis in latissimam planiciem ad multarum possessionum utilitates effunditur. Inde Bovigius pagus, et ab altera fluminis ripa Abbatia Vidoria. Hinc ripa sicca demum in plano sita , a quo Vico per campum iter est
Taurisiuin, centum circiter et duodecim stadiorum spatio. Anaxns vero iter suum longo ambitu sexuosum adortum brumalem vertit, planicieque infra Moia tellum occupata sedicula sanctae Mammae praeterita, amne rabioso
recepto Fale tum versus fluit, qui pagus cum amnensi traiectu collis alti dominis paret, ubi vero Soligum ain. nem de sulloniae sente amplo emissum suscepit quietiora mox cursu, sed ambagibus valde tortuosis in collis alti conspectu ludit hac illae, quasi choream ducat , eoque vagandi veluti studio sertur ad Narvanos. Hinc quoque canalis alius ex Anaxo excipit aquam, quam Per campum alveo excavato Taurisium deducat. A Narvanis, paucis sub pago stadiis traiectus est Scarancina nomine via, qt ceducit in Cogienses, inde alter ultra Lovadinam , mox Macerata et Divi Pauli locus, a quo stadia circiter nonaginta traiectns, et portus ille celebris, qui pons Plautus appellatur ubi aqua iam lenior lintrium et aliarum navium onerariarum patiens ultro citroque se navigabilem praebet, ad stadia mox septem Salgareda, inde Novclit: . Mox Fossalla, mox Donatianum, mox Turris Caligino&i, et partus denique Iesulanus. Loca omnia suis instimetλDiuitigod by Corale
63쪽
traiectibus, atque in hac denique littoris parte Anaxiupost emensa miliaria centum circiter et triginta, a sente ad ostium amnibus ultra tres et triginta in comitatum acceptis, cautibus tot, scopulis, crepidinibusque sup ratis in Hadriaticum triumphabundus, et opulentus in greditur. Hic vero dubitassem narrare vobis quasi fidem iacturus sabulas, quas de cursu Plabeae, ut nunc vulgi locutionem usurpemus, quem suisse quondam per Sera- vallis sauces loci eius aniculae praedicant; nisi scirem esse homines quosdam ita opiniosos, qui rem oraculi instarenarrent, olim scilicet eam per nuncupatos ad pagum saltus , Casamattiaeque et Sanctae Crucis ripam, vadique alti tractus elabi solitam, donec hinc et inde colluci
hunda inter arctissimas, montium angustias ad Seravallem emissa aperto demum Foroiuliensium campo potiretur . Medio mox eo itinere factum, ut magnis surrectarum crepidinum desilentium ruinis interclusa retrocesserit, et in Bellunensem agrum, unde diverterat relapsa novum, Arcto sibi adiuncto, alveum exeavarit. In recessu ab an
liquiore illo decursu, lacus illos relictos, qui ad Casa-
mattiam, et aliquot ad pagum vicos, et viam inter coit valles reliquas stagnant, ipsumque tunc vadum altum, nullo neque ingressu, neque egressu intra se contractum in eam qua conspicuus est , profunditatem subsedisse, ostentantur in huiusce rei testimonium veteres aliquot &ravallensium tabulae, quae quorumdam agrorum limites ad veteris Plabeae usque ripam citant, modicaeque alti tudinis valleculam longo tractu continuam ostentant, sive
potius latiorem quamdam , longeque productam fossam, magnis olim imbrium diluviis delimatam, quam antiquum nostri fluminis alveum fuisse contendunt, et confidentius asseverant. Id ego vel negare, vel affirmare nullius m menti esse contenderim. Sed fluminis nostri alveum, uti Diuitigod by Corale
64쪽
initio diximus aliquot millium annorum esse, et ab ipso
dicere ausim, orbe condito ad hanc usque diem eodem, quo labitur alveo perfluxisse considentissime contenderim.
Id quod ipsa riparum indicat altitudo; ipsique antiquarum,
diuturnarumque alluvionum relicti margines, longo modo linc, modo illa parte ductu , clivis bene magnis plana camporum spatia ministrantibus, per gradus quosdam latissime constratos, et ad culta commodissimos; quo diluviorum auctus nunquam sint amplius ascensuri. Sed utcunque Serisallenses de suvio nostro fabulentur, id asserere possumus totam illam planiciem, quae nunc inter Anaxum, et Taurisanam urbem late iacet longa nostri fluvii alluvione paulatim oblimatam esse, et adhuc diluviis persundi pergeret, nisi densis, ac magnis Saxorum mollibus, aggere ii xta Narvisiam, utar nunc vulgi vocabulo , producto ibi c-nim erumpit in plana) aliorsum suctum impetuosum sectere cogeretur. Neque sic tamen obsistitur, quia exundante per tempestates Anam Butinica, unus e Tauri sanis amnibus, qui per urbem dissutiduntur, identidem intumescit, et lapideum in urbe media pontem ad Bethlenticain anno Salutis M. D. XII. demolitus est, influxerat enim in cam Plautus, quod Cives ipsi ponte mox res
Cto, marmoreo auperaddito titulo posteritati tradere curaverunt, ita enim inscriptum est.
Quin, etiam toto illo agro qui a Narvanis Tarvisium usque et a Ripasicca Castro irancum versus hinc et inde late patet, terra passim unius, aut duorum ad summum pedum altitudinem de fossa nitidam, et omni luto Pu Diuitigod by Corale
65쪽
gatam glaream ostentat, argumento satis manifesto, decedente in dies fluvio super inductum mox cespitem, et diuturnitate temporis agrum iactum. Cumque, uti dic bamus glarea illa tam purgata continuet ; quid mirum si nobilia quaedam ingenia Silim eumdem, atque Plautum esse arbitrati sunt 3 Nam subterraneus ille defluxus com modam habet viam, ut facile possit infra Castroseancum paludem illam influere, quae Silis mater est, et emissarium , quod non de Sili tantum ausim assirmare , sed et de Butinica, et aliis amnibus, et rivis omnibus, qui Taurisium ingrediuntur. Verisimile quoque est nostrum hunc eundem amnem in campos effusum ab orientali Otiam latere aliquando planiciem, cui adhuc est infestissimus , latius occupasse, a Narvanis Opitergium versus iter detorsisse, ut olim Vacciolam usque dissusus est, et Plautoli vici fossam visitationis suae testimonium reliquit; quae loca non admodum distant a Seravalleusium sinibus, eaque parte crediderim, posuisse fines aliquos ad vete ris Plavii ripas a Seravallensibus agnitos. Non ita tamen
ut lateantur tantam aquarum vim, quantam Secum trahit
Plautus per Casa mattiae vallcs , vadique alti angustias tam contractas, perque medias Seravallis sauces emu-xisse. Sed ut ad aggerrationem nostram redeamus; non Taurisanus tantum campus, sed universa Venetia, Ilisubriaque, et Taurinensis in Cisalpinis Liguribus ager aliquot annorum millibus per tot, tantorum ii e amnium, quibus inundantur alluviones concrevere, mari ad haec quotidie recedente , invectumque a fluminibus limum in littus aggerente, continentique ita tu horas singulas suos proserente fines. Quod ne cuique mirum videatur , ut Egyptum, rem quippe uno auctorum omnium testimonio
notissimam praetermittam, terram eo modo coagmentatam, spatiosissimos Indiae eampos illos Indi flumilias ali Diuitiaco by Corale
66쪽
viones esse pro compertissimo tradit Arrianus, ita Caystrum , Lydum, Caicum, Menandrum, et Hermum, et
plerosque alios fluvios insignes, campos a se nominatos habere, quos illi ex superioribus locis limum trahentes terra congesta in solum mox obdurent. Sane cum philosophiae darem operam Patavit, a quatilisque puteus ad Tonstrinam quandam apud sorum olitorium soderetur , operis ad certam altitudinem descendentibus arena primum reperta est, inde conchiliosa glarea, quarumcunque
pinnarum corticibus resertissima , cretaceum mox terrenum de quo moto demum aquarum scaturigines assilientis-aimc pullularunt. De huiusmodi vero aggerandi rationem Polybius lato Historiarum IHI. disputat, ubi suturum dicit; ut Maeotis palus, quae tum latissima erat, Saeculorum haud quaquam multorum spatio, tota sere decidentium in eam amnium alluvionibus compleatui', ac mox etiam Pontus Euxinus eadem ratione magna sui parte vadosus fiat. Magna enim est longae aetatis auctoritas in rerum mutatione, et ut Horatius . Debemur morti nos, nostraque Sise re tuS
Terra NeρItinus classes A itinctus arcet Regis opus sterilisqus dA DS, Ulutis remis Vicinas urbes alit, et grave sentit aratriam, Seu cursu mtitauit iniquus frugibus amnis Doctus iter melius . Quid vero vos ad vocabulorum mutationes horrescere quodammodo videbamini, qui res ipsas mutari quotidie conspiciatis 3 Miror autem unde nonnulli unum e Tilia ventis Anaxmn csse commenti sint; quod Varramum , quem Plinius in Anaxum defluere tradit rivum eum crediderint, qui ad Concordianas paludes Bel gradum, Varmum, et Madrisium lambit aqua admodum modica et ignobili, pauloque supra Atisanam in Titi aventum cadit. Diuitigod by Corale
67쪽
Sed enim cum eruditi omnes tam Historici, quam Ch rograpiat recentiores; qui a linguae Latinae reparatione claruerunt Plautum esse Plinianum Anaxum scriptis prodiderint . Dissicilequo admodum sit situm fluviorum cum
nominibus aetate nostra, immutatis conferre, vel pro certo qiiidpiam profiteri, confusaque praecipue sint haec apud ipsum Plinium, qui flumina modo a sontibus, modo ab
ingressu in maria, modo a viis militaribus enumerat, porinde ac etiam in oppidis recensendis apertissima est in ipsis territorii sui urbibus perplexitas, quam ego desultationem appellare Soleo. De Varramo tantum quaerendum si nobis, cum locus notatione dignus sit apud Plinium. Anaxus quo parramtis destiat, facilis vero coniectura est non alium esse posse quam lacum nostrum Casamat-tium; qui Carnis finitimus a septentr one, occasuque SO lus e lacubus in Anaxium, Plautum quippe nostrum desinit, qua re super narrare mihi solitus erat Nardinus Ce- liuensis, vir Graece, Latineque apprime litteratus, et a ditarum rerum cognitione insignis Caelinenses aniculas suas quaqua Maniacum et loca meridiana trans lacus nostri
saltus incolunt, cum in bibacem quempiam acerbius invehi vellent imprecari solitas, ut is Varramum totum epotaret . Illius enim loci accolae et Celinam, et tres illos liquentiae sontes, qui numen id essiciunt de Casamattio nostro emanare praedicant, aperta sibi per subterraneos meatus via. Sane provinciale hoc dicterium ponderis aliquid liabero potest ad vicinitatem ipsam indicandam. Cum Bel gradus , Varinus, et Madrisium longo admodum itinere distet a Maniaco , et a Carnis ipsis, in quorum regione Anaxus oritur, neque oppida illa cum Coelinensibus commune quicquam habeant, sed potius maritima sint i iuxta Concordiae paludes, et Τiliaventi hostio vicina. Sed nominis originationem puto fidei plus habituram. Nam La-
68쪽
eus istius angulo qui ad septentrionem spectat a tergo Carnorum, ut Plinianis insistam verbis, agro Bellunensi
iuxta lacum vicus admodum nobilis est Farra nomine. Hinc suspicio quaedam minime contemnenda suboritur primam
huius nominis litteram aliquando Claudiani digammi nota scribi solitam, quippe FARRA. Imperator enim Claudius,
ut saepe dictum, usque adeo digammo illo suo delectatus est, ut cum Romae pomerium late porrigeret ad D. HoLuciae nunc Fanum ubi cloaca pluvialibus aquis colligendis, et in Tyberim emittendis, inscriptionem rei a se ge-
mandarit. Id tamen ad hunc usque diem bona pars hominum F. scriptum arbitrata Teutonica pronunciatione,
qui ιm pro Pinum dicunt, et alia liti usmodi legero solent amplia sit, termina sitque . Ignari F. digammum
V. consonantis Sono enunciandum ampliavit, terminavitque, de quibus supra satis meminimus quibus tamen addo liberius veteres secisse eadem in locutione altera in alterius vicem posita. Quippe fortunam quam nunc dicimus, illi originatione incolumi Vortunam appellaverunt, quod Vortuna a verto deduceretur, eaque de causa nunc pilam, nunc rotulam, quibus insisteret eius Hieroglyphicum statuere . Sed ne tam longe exempla repetamus, a nOStra tibus argumentum potius captemus, quum apud uos d
mi multa huiusmodi nascantur. Ab altero istius lacus latere, qua Seravallem tenditur, Stagnum distat decem circiter stadiorum intervallo, Fadum altum vocant omnes tam accolae, quam peregrini, quod a profundissima qua conspicuum est, altitudine habere nomen dubioprocul a firmant omnes, ideoque Vadum altum nimirum olim dictum , ita facile credendum vicum hodie Farram aliquando Varram appellatum. lacui dedisse nomen . Sed quid Diqiligod by Cooste
69쪽
obsecro dicturi estis, si addideia eodem auctore Plinio,
hunc eumdem lacum Pisonem etiam seu Pisinum dictum Meministis puto illum superius a Tauriscorum, et Iliburniae totius Chorographia retrogressum ad alios N rici fines indicandos, qui scilicet ad magnum Istrum tenderent, quos principium sumere ait a tergo Carnorum, et Iapidum, inter hos, et Bellunensem agrum Casamat-tius noster lacus circumcluditur. Ibi Rhoetis iungi Noricos tradit Plinius, ibi Virunt nomen manifeste ponitur; ibidem Flavii mentio fit; ibidem lacus Piso, quamvis plerique codices per ei diphtongum faciunt Pιiso. Sed in hac re nihil iam ad me Plinius, ite ad monumenta Reipublicae vestrae, legite sanctiones, decretaque vestra municipalia Rubrica de piscatoribus primo libri tertii capite lacus hic, qui a tergo Carnorum et Iapidum, inque iugorum Belliinensium gremio iacet, qui defluit in Ρlavium Pisinus nuncupatur, quamvis in recens impressis codicibus una plus syllaba, lacus Lapismus habeatur, quod apud Plinium lacus Petis vel Pisinus seribitur . Adhaec, si denomine quis morosius quaerat in proxima eius lacus ripa ad montes qui Carniam attingunt Vicus est, qui Pisonis suisse videtur, una detrita littera, et altera Barbara c- nunciatione vitiata, vulgo enim Pusois nomen habet. Satis autem est in re tam implicata, tam recondita indi-eium habere aliquod, si non aperiae veritatis, alicuis saltem sed congruae similitudinis. Neque quidem de n minum, ut ita dicam, desultatione vobis mirum adeo vi deri debet, qui videatis hodie quoque vulgo lacum hunc non rno nomine nuncupari, cum alii eum, laeum ud Pagum, seu quod malunt quidam, ad Altum pagum, alii casa- mattium, alii Sanctae Crucis vocent, et proximiis quisque lacus ei a se nomen imponat, imo rarus admodum toto terrarum orbe fluvius, lacusve reperitur, qui non aliquan-Diuiti reo by Corale
70쪽
do nomen variarit. Commemorem ne vobis Nilum in T. gypto modo Aquilam, modo Oceanum, modo Τr tona, modo Sirin , modo aliis, atque aliis nominibus appellatum 7 An Tybri in Thuscum, olim Tymbrin Syracusan rum advenarum cenotriorum lingua, mox Tyberinum ZOlim albulam nuncupatum, Danubium Istrum, Padum Eridanum 3 Lyrin in Campania nunc Gargilianum, recenti Gallorum strage nobilitatum Medoacum in Venetia, minc Brentam 3 An tot tantosque in Τranspadana rcgione lacus Benacum, Verbanum, Sebinum, Larium, et plerosque alios, quos hodie longe diversa ab antiquis nuncupatione designamus 3 Quid Urbes 8 Nonne ipsae etiam
nomen modo hoc, modo illud adoptare consueverunt 'quae olim Saturnia, mox Valentia, nunc Roma est. Et capta millesimo ab hinc anno ab Odoacre Nerulorum Bege periculum adiit, ne Odoacria tunc appellaretur. Servata tamen amicis Regi persuadentibus longo gloriosius , et illustr iis fore apud mortales Romam captam , quam Odoacriam instauratam . Quae olim Birantium, mox Romanea, nunc Coinstautinopolis. Quae Ticitium iam Papiam. Quae Ρarthenope iam Neapolis. Sic pleraeque aliae, quas commemorare superfluum est. Sic regiones denique, provinciaeque celeberrimae Asia, Venetia olim usque ad Padi sontem, Africa, Mauritania, cum ceteris cognomen ta mutaverunt, et ut ego de locis dicam, quae de v
cum formis Horatius. Muna renascentur quin iam creta re, cadentqua Quae nunc sunt in honore νοωδtilia. Vertim hic scire velim, an parum vobis verisimile videatur eum, qui campo orbi subiecto Flaviolae nomen d dit a se desumptum, qui nuncupandae Urbis viri unius nomine auctor fuerit ; qui tot de celehritate sua monumenta toto huius regionis agro reliquerit, potuitae etiam Diuitigod by Corale