Ioannis Pierii Valeriani Antiquitatum Bellunensium sermones quatuor

41쪽

bemque hodie nobilissimam Italiae videmus Neapolim, quae familiari sermone plerisque lacutionibus B. ponit loeo V. digammi ut sertare pro servare, et similia, quod in quisbusdam Λetii Sinceri viri clarissimi datis ad me litteris

testari possum. Sed ut receiitiora, in Latinis tangam , in nomenclatura Praesulum, qui Synodo, quam Otho M-perator Christianus Romae celebravit assuerunt, Ioannes Berulensis nominatur quia Verulis nunc Verulanus, atqui etiam vice versa V. Pro B. scriptum, ut in Aventino noeaede. D. Mariae, Vovitatis pro Bota tatis , in exquilino rursus Rale. D. Martini lacomparavili, et ad D. Stephani in monte Celio Venemereti, utrobique V. pro B. sed aecipite obsecro nobilem inscriptionem, ex celeberrima Um

Sexcenta huiusmodi ubique lecta recensere Possem,

sed ut ad priora illa redeam VIRBIVS Hippolyti in vitam rursus restituti nomen, BIRBIVS olim scribebatur per B. locutionis mitio eamque scriptionis rationem Martyrius Adamantius reprobare contendit eo opere, cui de

B. digammo titulum fecit, quippe quod nomen inde sit deductum, quod Vir Bis fuerit, et quae plurima ponit exempla. Mitto quod Fabius et Balbus adhuc in usu per

B. permanent, quae tamen nomina idem Adamantius per V. Favius et Balvus veteres scriptitasse non iusiciatur. Quin ut favor et favere per V. scribimus, et enunciamus ita ille Favium scribendum praecipit, iam et Fava non Faba dicendum ex analogia vel si Faba per B. re eipiatur, quae inde deducuntur Fabor Faboris, et Fabeo Diuiti es by Corale

42쪽

Pahes per B. seribendum esset, quamquam non sum ne scius, quantum ad Fabii nomen pertinet, Fabios olim Fovios appellatos, quod Princeps eius gentis ostendisse dicitur quemadmodum Ursi, et Lupi foveis caperentur, ut a

rior est Sextus Pompeius Festus. At enim eur Grammaticos, cur externa monumenta tot, et inscriptiones mota positis, conquiramus, si domi , eraempla suppetunt manis sta 3 Felirum propinquissimam nobis urbem per F. Con sonantiviri quin inmisomnes hodie pronunciant, et vel res ita scris isset compertiminum. In historiis tamen , quae duce itesimo ab hinc anno contigerunt , Scalano prariertini bullo. Veltrum scribitur, quod Sabellieus diligenter

observavit in historiae eius. explicatione. Sed enim harea me ncm ideo dicuntur, ut res novas in re litteraria moliri .velim; sed ut ex his tandem minime vobis mirum sat, si quae prima fuit V. patriae vestrae littera in B. tot aetatum mutationibus abierit Nam de Ε. quae successerit iii locum I. multas vobis inscriptioncs asserre possem , in quibus cedunt sibi vicissim huiusmodi litterae , sed illa nimium vetusta missa faciam, quod pro Liber.

Diana. Magister. scriptitatum sit olim Lelber. Deana. Ma gester. Per. E. at neglegentia per. Ε. quot in monumentis habetur 3 Mauretania per E. passim in Hadriani nummis. Perlesum a tedet nunc omnes dicimus, quod Antiquiores usque ad Scipionis 'Asricani tempora Perti- sum, per I. media syllaba enunciarunt 3 quam pronunciationem ipse cum abeuntem retineret Scipio a Lucillio in Scaena mordaciter impetitus est, quasi id, ut sa-eetior, et scire plus quam reliqui videretur, saceret. Contra qua se per Ε ., T. Livii manu scriptum Quintilianus

RI. antiqua esse idem auctos assirmat. Varro quae nOmina sunt hodie Mercurius et Coaunereium apud vete Diuiligod by Cooste

43쪽

res: lireixi ira et C mutircium fuisse tradit ; quod mane omnes Eleganter peri S scritiant Caper Eliganter per I, quod ab eligo, esse opinatus sit seri 'dum clamat. Ad intelligo per L. antiqui sere omnes codices habent. Quo

sum autem haec tam multa, . tam ut ipsemet agnoseo stivolam 8 uempe, ne quod Vir. in Beri abierit ulla iam subrepat admiratio. Nam eodem modo, ex Virginia Veriginta factum, et venerandum illud ex auspitio satae vidigae, ut Servius tradit, Virgilii nomen, sive a Virgin ii, ut inonnulli asserunt facie nuncupatum, alicubi non inscior, per Εἰ prima Ullaba de vulgi sermone scriptum reperiri, quemadmodum etiam virga vulgo nunc verga,

et pro Virgine, Vergine dictitatur; quae quidem seribendi ratio in Virgilii nomine bis aut ter in imperitioris

saeculi marmoribus animadversa nonnullos optime quidem litteratos, sed rerum novandarum sorte nimium cupidos ita in sententiam traxit, ut non aliter quam per E. nomen enunciandum, scribendumque longa oratione disputarint . Miror, cum horum si liai perpendo, cur non

etiam. L. littera geminata BERGILLIVS ut ibidam ha betur , scribi debere monucrint: eo enim modo identidem in eodem ipla marmore, quod Sutrii esse ipsi citant , ut ipsemet oculis meis inspexi, scriptum cernere potuerunt. Sed ut recte Flaccus, decipit exemplar vitiis imitabile, verum super hoe satis in castigatiouihus no stris iam vulgatis dictum . Quod nune instat, quantum pertinet ad primam Bellunt syllabam abunde iam vobis

factum arbitror. Nunc vero, super B. littera vestra omnis reliqua difficultas, sed nunquid apud Ovidium legistis lenitudinis gratia R. in L. aliquot in nominthus mutari solitam 3 Unde cum is rationem asserre vellet, cur Lemures dicerentur, qui Remures prius a Remi nomine dicti fuerant, Manes quippe eius, qui post parricidium Duiligod by Cooste

44쪽

45 illud perpaleatum Romulum ranfestabant. Aspera, . inquit mutata est in lenem littera, ita quod nomen pius Vi -irunum, facile mox Graecorum more Berunum , uti tot superius exempla recensuimus, enunciari ceptum, posse. modum autem leniori enunciatione Belunum dictum, Atque ita nunc Romae in actis apud Pontifices scribitur, et ubique receptum habetur . Contra id , non tamen πήρεργον addam, quod asperiore sono Bizantini Auram pro Aula dicere solebant ρ. littera loco enunciata. Hinc Constantini Porphyrogeniti tempore magna et ampla domus quaedam, quae scilicet Constantinopoli tune Legalorum recipiendorum hospitio patuit, MEGAVRA. idest 31ΕΓΑ'ΛΗ AVAH quasi magna aula dicebatur. Sed nos ad nostra. Obtinuit ad haec usus, ut duplici. I L. Bellunt nomen notaretur, veluti TERRA. R. geminato, quod nomen, ut a tem procedit, vel quod ιρα Graece dicitur, ita unico R. in antiquissimis veterum Pontificum libris, ut Victorinus orthographia meminit habebatur, eiusmodiqile scriptionis rationem analogiae respondere ait Varro , quamvis usus obtinuerit, ut nunc passim Terra R. gemino scribatur, a quo quidem nomine R. in LL. geminum mutata TETLVS, eodem modo factum , quo

Sed quod ad geminum I L. in Belliano pertinet nos

quoque ante hac, quid sequeremur incerti, tam clara nondum cognita veritate, eius vocabuli scripturam ad eruditorum, quos tunc observabamus, opinionem variavimus. Sed enim utcunque scribi placuerit, in medio posuerim, quod varia omnino semper fuit haec scribendi ratio. Siquidem consonantium geminatio penitus est ab

antiquis repudiata, ut Victorinus et plerique alii veteres tradidere . Nam ANVS. pro XII. mensium tempore , et LVCVLVS. proprium nomen atque etiam MEMIVS unum

45쪽

aontenti si ei licum supranotarae a vita consonantium g minatione scriptitarunt. Contra vero , ut idem Victor nus ait, voces, quae nunc pressiore sono huius litteris.

S. dicuntur ut AVSUS. CLVM. FVSVS. ODIOSUS. et alia, per duo SS. scribebant AVSSUS. CAUSSA. FVSSVS. ODIOSSUS; quod et veterum plerique tituli pa

sim ostendunt, quare nullam mihi faciunt ambiguitatem consonantes in hoc nomine, sive geminentur, sive simplices notentur. Reliquarum autem litterarum usitatissimas mutationes ita vobis ostensas existimo, ut neminem

iam putem ambigere inter Virunum, Berunum et Bellu. num ullum esse discrimen. Cum igitur, quantum ad urbis huius originem pertinet consona auctorum dicta recitaverimus, Conditorii Flaviorum historiam explicuerimus, palamque secerimus, quod a Graecis est litterarum memoria proditum, marmore in hoc nostro incisum esse; neminem tam destinato esse ingenio crediderim, qui non

ultro lateatur, omni reiecta controversia, nostrae nos

urbis, si non Conditorem cum longe , longe, inquam,

antiquior sit Bellunt positi memoria, alio sorte nomine tunc nuncupati, certe ampliatorem adinvenisse, C. FLAVIUM. inquam Romanum equitem, Flavium triumphalem, Flavium harum saucium Custodiae Praesectum, qui non campo tantum, qui pro moenibus est, Flaviolo cognomentum dederit, verum etiam Anaxi fluvii nostri nomen in navium commutaverit, quamvis prima eius nominis littera, ut aliquando veterum mos fuit, densitudinis sonum amiserit, et leniori littera mox Plavius dici coeptus, voce reliqua in diem usque nostram sere integra permanente. Nam Pla- vim seribimus in actis publicis, et vulgo PMys. L. cons nante liquida in I. languidum versa, ut ex adverbio I

lino plus, ρια; ex plano Pi no; ex placere macere, et aliis similiter, eiuscemodi e .logiae modus ne ridicu- Diqiligod by Cooste

46쪽

Ins videatur, in multis vulgἰ loeutionibM tutandis usus est Magnus etiam Pontanus. Sed quoniam in Plautum

incidimus necessarium est super eo, quaedam diligentius examinare, cum adeo multi sint, qui non urbem solum nostram antiquo nomine defraudare contendunt; sed tantum etiam amnem, tam eSuberantem aquarum vim evolitentem, per altissimos Alpium apices avertere, vel in angustissimum aliquod vas, ne usquam inveniri possit, abdere eonnituntur; quasi magna Venetiarum planities ignoret, an usque fluvii huius magnitudo tam facile condi possit. Λnaxum enim alii pro uno ex Tiliaventis, Plinianae nomen laturae ordinem secuti, accipiunt; cum tamen Plinius, ncque in recensendis urbibus, neque in fluminibus statuendis ordinem observarit. Sunt qui Plautum Silim esse velint; quasi Silis suo et alveo, et sente coti- spieuus nulli sit. De quo tamen, quas vera mihi videantur, ne, quid de rebus vestris ad susceptum negotium pertinentibus ignoraretur, eram hodie libentissime relaturus. Sed, quoniam dicendarum rerum copia sermonem longius traxit, atque opinatus fueram, hodiernae dictionisinem iaciemus. Cras hoc eodem loco, si convenire vobis adbihuerit, de Plauto sermonem alium habituri sumus; nune Valebitis. SERM TERTIUS Hodie viri Bellunenses de Flavio vestro flumine di eiuri sumus, quem hodie nonnulli Plabeam, plures Plavium dicunt. Cosmographi veteres, historicique Λnaxum appellavere. De quo tam ingenti, et in tam nobili Italiae regione medio quippe Venetiarum decurrente fluvio, nullam apud veteres liquidam extare mentionem eruditi om- Res aetate uostra plurimum admirantur. Neque enim, ai

47쪽

profundissimum essus alveunt toto Bellunensi, Feluinoque

territorio, ripasque altissimas alias super alias assurge tes nunc a dextera, nunc a leva contemplemur, potest quispiam amnem esse novum opinari, prout plerisque locis aliquando, nunc terraernotu, nunc interelusi intra terrae viscera spiritus eruptione, nunc alio casu aliquo aecidisse memoriae proditum. Verum enim vero ut in superioribus sermonibus disseruimus, manifestissimum est aliquot annorum millibus eundem hunc amnem, eodem quo nunc labitur alveo cursum continuasse. Quare mihi

videtur operae pretium, quod tandem hoc Flavii sit, ubi oriatur, qua transeat, quibus ambagibus et huc et illud

evolvatur, quae, quamquam ingentia sint ex eo emolumenta neque non commoda , ubi demum commisceatur

mari, non incuriose perquirere. Sic enim set, ut quae hactenus super eo perplexa suerunt, nitida sant, ambiguitatique omni summota ipsa tandem veritas illucescat. Nascitur dubioprocul Anaxus, utar enim vero, vetusto que eius nomine, in Alpibus Tauriscis supra montana, quae vulgo locutione Graeca adhuc incolumi, uti superiore sermone dictum nuncupabantur Amnis quidem, ut verissimile est, ab Euganeis, Graeca gente, ab Hercule in hac, ut saepe dictum est, Italiae regione rude donata, eo nomine ideo dictus , quod ob praecipitis

cursus vehementiam nullum navigii genus retro in eo agi

possit. Id enim significatum Graeco inest vocabulo. Mons autem de cuius radicibus erumpit, Scese nomen habet, quod latine praecipitia dicere possumus . Imminet autem sonti crepido surrecta ad instar ardui cuiusdam promontorii , defluitque primum in vallem admodum aretam , quae pinis, abietibus , alnis, et huiusmodi materia admirandae magnitudinis proceritatisque densissima per stadia quattuor et viginti producitur donec in locum deve-Diuiligoc by Cooste

48쪽

niat, mi Sappada nomen est extra Cathorinorum ditionem. Mox inde per loca aspera et inaccessa inter mo tium angusta provolutus in fluvium sibi parem incidit, cui Cordibalo nomen , alius hic a nostro qui Belli ensem agrum a Fel triano dividit. Huic inquam admixtus versus Cathorinorum fines progressus xi. stadiis procul a Sappada ubi Duganem amnem in Comitatum accipit, Comelegumque ingressus Cathorinus si, infra Comelegum stadiis quattuor et viginti ad Vicum Campolongum sertur, ubi amnis alius Phrison nomine insuit in Anaxum, infra hunc ad stadia xvi. aqua Padula est, quae in con spectu aedis Stephaniae Anaxo commiscetur. Nomen illia Vico Pada, iuxta quem labitur prosecta a Monte Crucio, Germaniae proximo. Est hic ad meridiem mons longissimus nomine Mauria a tergo cuius inter meridiem et occasum Anaxus iter vertit suum, cum ex altero ipsius Mauriae latere ortum versus utrumque Tiliaventum, ma

ius et minus emittatur, qui ubi et ipsi abrupta Alpium evaserunt in plana mox Iapidiae eminduntur. Sed haec narrauda dimittamus iis, qui Foroiulii res sibi scribendas suscepere. Hinc ad stadia serme LXXX. Euganea est, ubi amnis Ansetius Anaxo paulo minor ad miscetur, et prius quam Euganeam antiquissimum inter illas Alpes locum attingat plenior iam fluit. Euganea autem suum adhuc nomen sere integrum servat, quo scilicet Euganei

ab Antenore solum vertere coacti magno numero Se recepisse creditum. Hic autem portis, quas vocant, obiectis, altaque munitione ab utroque suminis latere, tam natura, quam arte excitata mirabiliter intumescit, quippe ad temporariam lignae materie emissionem , quae Succisae surrectis hinc inde montibus per altim ma praecipitia in eius alveum quotidie deiicitur, stadiis mox circiter qua draginta totus trabibus, truncis, tignisque cuiusque ge Diuitigod by Corale

49쪽

neris, et quantitatis constratus, opictusque ad Stephaniam aedem tendit; unde digressus quattuor circiter et quadraginta stadiorum spatio Boi te amne augetur, qui ortus ex Musorina monte, qui ut Graecum indicat nomen, Noricarum alpium sere medium tenet, ac per radices Auri intii plumbi sodinis admodum celebrati emissus, ad Plavium nititur pervctiire. Locus, ubi ambo iunguntur amnes Tripontium appellatur , quod trium pontium capita ab una tantum ripa contigua ad aliuas in diversum distarricata porriguntur, itineribus uno in Larnos, altero in Tauriscos superiores, tertio in Noricos mediterraneos directis. Amne co Λnaxus itineris sui comite a cepto infra secundum lapidem Logium vicum invisit, et quarto mox Cidolum pontem , via Norica , Carnica vero Laurentiacum, qua iter est ad Mauriam. Λ Cidolo mox pagus Duomilium, et inde ad tertium lapidem Castellum in alta rupe, locus omnium eo tractu celeberrimus ; ubi Praesidentium Conventus civilis cum primis vicus, et popularis totius eius gent s administratio plebsque nuncupatur, quorum hominum ingenium, atque solertiam Ioco suo sermone superiori celebravimus . Infra Vicum hunc ad xv. circiter stadia Pinaresantia pagus admodum frequens offertur .

Ιic amnis alter , Mites ipse etiam appellatus, qui ex Λmpitiis emissus, castellumque, quod ab eo amne

Bootestantum vocant, praeterfluens, ubi per ardua montium corum loca Pinarolo iam proximus accessit, ab alta est usus crepidine parvo ab Anaxo intervallo praecipitatur in planum. Collectus vero Boites instructi canalis alveum bene magnum, aqua firmissimo, continuoque aggere Suspensa in proximum deducitur Anaxum . Ab uno huius Aggeris latere habitationes sunt locum incolentium, et hospitum diversoria. Ab altero continua excitata sunt de- Diqiligod by Corale

50쪽

disicia serris frequentibiis instructa tignis ligneis incrediabili numero dissecandis, Taleas has universum vulgus non inepte vocat, cum etiam plantarum frusta ad propagi nem , etiam per singulas gemmas incisa agri cultoribus antiquis Taleae passim appellentur. Fabrum vero Collegia Taleas nominarunt frusta ex procerrimis arboribus piceis, abiegnis, larignis, qiternis et similibus in truncos Septenum, octonum et plurimum denum pedum longitudinem concisa, et tabularum, asserumve usibus destinata. Nam et Catoni Τaliari signum scindi est, et praecidendo in effigiem aliquam ius Ormari, in taliari dicitur . Hic vero incipit Anaxus esse ratium patiens, hic primum Dendrophori, quos nos exercitores ratium, ut Ser mone primo ex Vlpiano docuimus, incipiunt rates in centum ordinem colligare, criminibus enim obtortis ad instar restium lignorum capita singula perforata, ita coniungunt invicem, ut nulla firmior sit ligatura, quippe

quae in udo non marcescat, ut restis, neque adverso impulsu frangatur, ut serrea interdum catena. Mos autem plurimum servatur, ut una quaeque ratis talearia quinis ordinibus, qui octonas singuli tui as accipiunt, Porrigatur. Quorum primus et ultimus remis sustinendis, exercitoribusque liberi concedantur, medius vectoribus inserviat , sive sub dio, sive sub temporaria pergula vehi volverint, secundus et quartus iumentis, et Sarcinis adcommodetur. Non enim homines tantum, sed et equi, et cuiusque generis mercimoniar commodissime, velocissimeque convectandae suscipiuntur. Λ Pinarollo stadio mox altero circiter et trigesimo Amnes etiamnum duo e contrario venientes apparent ostiis eorum modico spatio distantibus; quorum qui prior Anaxum influit a Carnorum latere est, et Valmontina nuncupatur, qui vero via Norica succedit Malgo nomen habet. Post acceptum istiu-Diuiligod by Cooste