Iohannis Drusi Ad voces Hebraicas Noui Testamenti commentarius in quo praeter explicationem vocum, variæ nec leues censuræ. ..

21쪽

saida, Bethphage, in quibus explicandis siquid dico praeter alios interpretes, debeo ijs, qui nobis primi dedetrunt editionem Syriacam,siuae non parum nos adiuuit in argumento quod tractamus. Bη νM Syrus tonam In libro De nominibus Hebraicis. Bethania domus afflictionis eius. id est ri Primi tu expunge pronomen. Ania afflictio,vt in Prouerbio Talmudico, Ania bararania:quod tantundem valet ac si dicas Mala malis succedunt malim, Beth ania, domus ovium. Forte ab ovibus dicta, quod ibi multae essent oves Iol, i, 28 in Latina vetere Haec in Bethania facta sunt trans Iordanem, quomodo etiam scriptum reperimus in codice Syriaco Libri Grax variant veteres omnes is cκειν, sed visa quibusdam haec lectio vitiosa, quod Bethania scierit cis Iordanem. Itaque reponunt ἐν cη tas ex alijs libris. Chrysestomus Theophylactus, Suidas Apud Epiphanium πτά

cηΘεσ ga In Syriacis morimi Ioli. r. id est Domus gratiae aut be BDignitatis.nomen accommodum loco in quo quae motu lanabantur roti quod argumentiam diuinae gratiae ac benignitatis longe maximum potest etiam reddi Domus misericordiae alij scribunt morem'in sed fallo aut prior scriptura vera est. GΘ-iδα ita scribendum non ciWαιδα.Syrusam rea In lib. De C

Beth aida domus venatorum. alij censent dictam a pistatu propter frequentes lacus, stagna Ioh.ς, .vitium est in hoc nomine. Nam scriptum Bethdaida pro Bethesda in Latina vulgiata. αυαγ ΜΔ U:In Lexico iuris in rim Drimpono iis in a Did est Bethphage locus eius nominis extra Ierusalem Graeca plexaque exemplaria GΘ-σφαγη, quomodo etiam scriptum legimus Lapud Iustinum meροτμ,φωνα,lcd mendose. In eodem Lexico:

exponitur murus Ierusalem. Apud Syrum mi nota

22쪽

C. De ea meis. sique seno amiquo. D. Sabaethani seribendum id est Deus mi, Deus mi,propter quid me deseruisti Marci II, 3 - - ω ωκυ--cαχ νυ is vovia-υόμυον σει-μου ὁ Θεος,οὐώς τιμω -τελπις; In verbis ecce Hebraicis varietas est. Nam pro Eliali, quod est apud Matthaeum, Marcus habet inciri ι. Si quatres viro modo pronuntiar Christus, respondeo ἐλωι magis Syriacum esse tam i*λὶ Uteruat Ierosolymitana psal a , ubi Syriaca quam laudam Introductione eius lingua Theseus Ambrosius ex Albonensibiis: Comes uiues in id est Elohi Eloiii Non sum diuinus, tamen con- heio Christum dixisse potius Eli Eli, quod ad Eliae nomen propius accedit eo magis quia Eusebius citans Marci crba non Eloi legit,

sed vel Mattium quaedam exemplaria λει κλει, α οδειξ lib. Io.

s Eli Eli id est Hebraicum pariter ωSyrum Syri etiam Ut

dicunt. vide supra capite 8,ωpsal 22, 3. ναι scriptura alia ηλῶ utraque ratiqnem habet ex antiquitate. Nam antiqui Chirec maius, quale ess infiri exprimebant modo per auod Hebraiccscribitur et, apud Euangelistas mccωψ σωαχωνι θοῦς, πιλωσεδ M. De ει sunt Amav apud The τἰ doxilum,a εμεὶμ π yin Exaptis lis 26: αλι ιδε quae alia a nota Obseruata sunt in libro De pronuntiatione veterum. Igiturηλὶ M. λia eadem sunt. Sic iacc Miαcco; sic χρου uae, iis, quae Noschopule differre ait,co quod χρου--numeri singularis, in ειυς α vero numcri pluralis imperite, cum utrumque sit numeri multitudinas. Φλώ.id est in re pronuntiatione vetere viti δωμοχ apud Iosephum: Atton ti, Niectio , pilo, Hierosymum habet enim mixtum sonum haec vocalis inter avio sonatque proprie a obscurum.hodio Iacobitis Syrorum ea gens est 2 perpetuo eucrunt pero, vocalem

Ηλγηλ λα- σας Θανι τουτ 'quam

23쪽

quam o dom vocant, quae respondet Hebraeorum cam eis. M . Hic libri mire variat. Quida λιμα alii raso id citret, plerim Apud Dauidem est do, id est λώμα aut Mia . In Ierololymitana tuo, id est λεαινια Chaldaeorum G, ex sono antiquo scribi potest Mus , Lar vulg. Lamma. Σααχωνι error a librarus scribendum meo N anpau. Nam GHανι istest an au sic antiquidistinguebant has litetas. Ini rina vetere Lamma Arabiliani lectio a patre Hieronymo in lib. De nom. Hebraicis.,. Eli Eli Lamma arabiliani Deus meus,Deus meus,quare dereliquisti me si Ma --lM sinu Himo utini qm earn in rem ηΜΗ- . E laetas Glucri me υ - si s Im l in iovi Christum locutum Syriace Ex eius officina est Beelzebub de Belial in libris Latinis. Hebraica haud dubie vox Araiahani; reponenda Syriaca --cακωνι ex libris Graecis. Θ, - alibi scriptum diis μου ut in Evangelio secundu Marcum. In quibusdam exemplaribus θεε Θεὲ absque pronomine; sed pronomen addendum ex libris melioribus, eo magis quia in Hebraicis est,. nec caret emphasi Apud Syrum pro, hut videtur quoque reponendum finiti ex interpretatione alioqui Syria haud insolitatum verbunia

CAP. XIIII, DE MAM NA.

. denomensortitust. E. Verascripturainu gata. C. uiae Chiadaeis D. quid Parnis significet E. Mamona iniquιtans IN hoc capite dicam de Mamona eiusque'apud Chaldaeos scriptura ac sensu. est enim vocabulum Chaldaicum siue Syriacum.

Primum quaero utae auωνοὶ scriben in an μαμμωνα Vtraque enim scriptura repetitur in libris Grecis. In Latinis fere est Mammona. aut me animul tallttoriit lecte diuinorat nablo argumeto firmitudi Anisduxta prouerbium,

quemadmodum Hebraiccopes vocantur inambow Si hoc recte, B. tibi

24쪽

1 Α, VOCES EBRA IC. scribi quidem potest ααμωνα videlicet Mim,ae defendi exemplo ο quod est buba, de quo non contenderim tamen malo καμωνα duabus de caulas. primum quia reperio κὶ sub Mem camera in omnibus libris Chaldaeorum deinde quia me docuit Grammatuca, si prima radicis Aleph, magis esse ut quiestat quam ut indicetur per daghes. Igitur RPon more contrahendi in eo ordine usitato proaudaeo simile, heuret pro te oKn sermo abri κ. Tantum descript

ra. venio adsensum.

C Hieronymus Matth. εδε Mammona sermone Syriaco diuitiae nuncupantur. Suidas: μαμωνῖ, χρυσόc, γ Oe in me diuitiae id est in , χνο- id est ann. In Chaldaeorum Targum in declaratio est τῶν πη in πῖ

quorum unum lucrum significat alterum opes, tertium exponit David Grammaticus dicenseo nomine non blum aurum aris gentum, sed res omnes mobiles S pecora contineri. In lucro con- uenit vox Punica Nam Poeni lucrum Mamon vocant. Augustinus sermone 3 De verbis Domini, de lib. 1 super sermone Domini in monte Apud Iurisconsultos ruaacom iudicia pecuniaria lima multa pecuniaria. Lexicon Eliae:

nam δε immi hapn Mamon Germanice baue Italice Robba Mamona iniquitatis Luc. 6 s. - ωμα--ἡ αδκίαι id est resur Mado. ita Syrus transtulit aut v I pon lonathan Hab. γ, s aut πρ Qq. idem Hos r, ii sed hoc postremum pmprie ignificat opes vanas ac fallaces Porro apud Euangelistam varie exponitur mea sententia Mamona iniquitatis capiendum ex similitudine qua ibi usus eiu tor qua de re dicam plene alias.

C p. XV., DE MARO. Seriptura vetus is mos Graecorum deprauandi nomina barbara. C. Hieronymus notatus. m. Idem correctus. E. Mariam quid'A TI O c caput Mariae saeratum erit in cuius nomine explicando a frustra fuit antiquitas, etiam Hieronymus doctissimus alioqui ac sanctussimus vir. Scriptura

25쪽

Scriptura vetuso ea aut M emia haec terminatio Hebraica, illa Graeca est. Utraque reperitur in nouo Testamento Apud Iosephum etiam μαυα δε de lorore Mosis EZechiel poeta tragicus: Mαυαμ διάδελφη μου πτοου-- πε c. , Mαυαλἀ δελφά,προσδρομαγυ- πασα I. In libris antiquis Hebraeorum μιριαμ, quod sine punctis scriptum nra ,media aetas μζαρυζα ta sonabat ex proprietate idiomatis Syriaci,

quod mutat lina: ex quo postea factum μαρ An a Graecis, quibus in more deprauare barbara nominatSic Ancαι, δρρύζας, Annibal, Asdrubal nam apud eos nullum nomen desinit in λ aut a. an ex more breuiter scribendi m pron o mihil decerno hoc tantum, quod non dubito at firmare. Nam cum Mariis rapta vox fi nge naen nisi apud Graecos reperta, eri stinue onymus in libro De nomi Cnibus Hebraicis ita scribens: is Mariam plaerique aestimant interpretari illuminant me isti, velis illuminatrix, vel smyrna maris, scd mihi nequaquam videtur. Melius autem est, ut dicamus eam sonare stellam maris, siueis amarum mare: sciendumque quod Maria sermone Syro Do-

mina nuncupatur.

Quathlc dicit, refelli possunt exscriptura Syriaca Non enim mi stribunt Syri, sed uvio clare liquet ex illius idiomatis testamento. Quod autem ait, Melius est ut dicamus eam sonare Stellam maris: rectene scriptum,an legendum, fel maris 3nam messet, amarum Ditellam nunquam significat. Scripturam di, i, βοωmmum i ηνα, ira . vellem possem veram interpretationem dare, quae non in ve- te non in nouo Testamento usquam expressa Si diuinandum sit, crediderim dictam quasi exaltatam a verbo tiri quod exaltare significat. Quid ni credam Caninius ante me prolixe fidem fecit. Non sim homo, si verbum addam in re non maioris momenti.

CAP. xv I. A. Gebenna. B. Eustulus eorrectus C. item Orisenes. n. quid

26쪽

1 A, VOCES HEBRA IC. nom. est sane alterna migratio inter has vocales, id mirum vi deri nemini debeat Eusebius an Hieronymus de locis Hebraicis r, Geennom quod interpretatur, vallis Ennom, ab hac quidam putant appellatam cennam. vulgo, En non Geenno cum n. in fine,& lireris Hebraicis 1 correctore Canonicolarim, sed perperam. Geennom id est in a. Nam Graeci aspiratione media praeterquam in pnon tuntur mansit postea spiritus lenis in Ennom ex hac caussa. Origenes icias Matth. M. Qua sit haec Gehenna,&in quo loco scripturarum prius estis nominata, qui potest requirat, maxime in diuisione haeredita-- ... eis Iesu filii Naue ubi inrerdum quidem appellatur vallis λliae Non,interdum autem vallis Ennom, quς est Gehenna. Ge-- henna enim est vallis. Verba haec adduxi Origenis bono corrupta enim sunt, legenda ad hunc modum: . M ubi interdum quidem appellatur vallis filij En-

. Om, interdum autem ivallis Ennom, quae est Gehenna. Geenim est vallis.

Vallis filij Hennom appellatur Ios: ir, i 8. Hebraice dari mari Vallis, Hennom, interpretatione Graeca vetere Hebraic Dan Ru aut lata a Ios 8, 16 Hic noto, quod habeo a Mastaritis ab Elia Elias Tisbito μ' es anusvoamro in IHax verba in eam parte valent non repcriri Gehennom, nisi ter .ceteris in locis esse Geten Henno. Notata hoc in Matarem magno Loca sunt Io II, 8,& 8, i s.& Nehem Ii,3o AM et Elias dices se mirari cur hodie scribat nam cum patach aut meis pilihil mirum. Qui cum parach seribunt,male scribue. Scriptura haec inualuit apud Iudaeos propter imperitiam antiquitatis Verissime Chrysostomus: Aμα ουδαοιή τα - ωὲ ρυκει-- ἡ δὲ ἰάκλησια νwςο οἶ

Scribi debet cap a dest Gehinnam aut Gehennam Hiero in com

ment Ierem. 7.

is Tophet lingua Hebraea interpretatur latitudo scriptumque is rertur in libro Iosiuae filixNun de hoc loco qui est in valle fili j

is innom,& Hebraice dicitur Getierinam Ge quippe id est

27쪽

, , id est valle, & Hennam vel hominis nomen vel gratiam sonat. parcant mihi manes optimi viri Hinna hominis nomen , non gra Dtiam lonat Eadem interpretatio in lib. De nominibus Hebraicis: ,, ehenna vallis gratuita: quasi nihil intersit internan&Hi, hoc est interiae litera&let quae est at piratio duplex. Idem Ierem. Isis Vallis iiij Hennom , quae Hebraice dicitur Gehinnam unde, A mehennam appellatam putant. Ex his de alijs locis apparet Hieronymum legisse semper det tu dialecto Syriaca etiam in vetere Testamento. Nec miror,cumlciam,He Ebraicis olim literis, raras vocatos adscriptas fuisse. Quod me docuit

ipsemet Hieronymus in epistola quadam ad Euagrium diserte ita

scriben1:D Nec refert utrum salem an Salim nominetur,cum vocalibus in ri medio literis perraro utantur Hebraei, S pro voluntate lecto, rum, atque varietateregionum eadem verba diuersis sonis atq. M accentibus proferantur. Nota quael blector,&desine mirari,si tibi mira vita diuersitas scripturae in hac voce. Igitur danu absque punctis vocalibus legebant Gehenno aut Gehenna quod eo magis credo, quia nusquam adscripta vastitera, quae lolet legi pero ves sane quia familiare Syris ut holem mutent in camera. Quod autem apud Euangelistas ei elegitur γεπνα, corruptum est abest,a similiter ut in μαωα vide quae notauimus ad illud nomen Dixi de scriptura , quae scivi, fortasse plura quam debui dicam nunc de sensu. sed breuiter, quia nihil habeo praeter alios interpretes. Gehennam vocat λο-xv locum damnatorum. Sic usurpatur passim apud scriptores sacros Suidas γειννα, υι-- Hieron. Matth. IO. Nomen Gehennae in vetetibus libris non inuenitur,led primuis a Saluatore ponituri

Dissentio hic a Hieronymo Quid ni dissentiam cum reperiam in Auothdan pro in sernon in Zoar libro antiquissimo, Dan P νγ Pn 'ν narenis, Aquae verba citantur in lib. Musar cap. 6, unde ego eruo. Non dubito quin aetate Christi usitatissimum fuerit hoc significaturi notissi- Inuiu vulgus Causam re i ide Hieronymus notat his verbis: is Quaeram

28쪽

13 AD VOCE HEBRA IC., Quaeramus ergo quae sit sermonis huius occasio Idolum Baal, fuisse iuxta Ierusalem ad radices montis Moria, in quibus Siloais fluit, non semel legimus. Hax vallisa parua campi planities, irrigua erat & numerosa, plenaque deliti js, lucusque in ea idori laconsecratus erat. In tantam au em dementiam populus Israel, venerat ut deserta templi viuinia, ibi hostias immolaret ruria gorem religionis delitiae vincerent filiosque uos dem n ijs in- is cenderent vel initiarent . Et appellabatur locus ille e beta, Hennom ita leg non Gehennomyid est vallis fili Hennom. , Hoc Regum volumen .Paralipomenon, Ieremias scribunt planissime. Et comminatur Deus se locum illum impleturum, cadaueribus mortuo tu, ut nequaqua voceturTopheth, ,α Baal, sed vocetur Polyandrium,id est tumulus mortuorum Futura

is ergo suppliciari Poenae perpetuae, quibus peccatores cruciandi sunt, huius loci vocabulo denotantur. Si recte video mendum est in illis verbis, ut nequaquam vocet Topheth S Baal. puto Hieronymum scripsisse Topheth& Geten Hennom. a me est locus Prophetae, quem hic laudat vide Ierem. I, 2. Nusquam lectu Baal de loco sed ciet suppiter planeta alis nomine Moloch dictus'. tamλευή, cui infantes immolabant in hac valle Vide quae notamus ad vocem Moloch. Elias Tisbitera non dari a mur danun im vi, drym Nisi mar renestin an a d in id eum da nino rori id est vocaverunt Magistri nostri, quorum memoria fausta, locum poenae improborum post mortem Gehinnam, eo quod vallis filij Hinnom ,.quae vicina urbi Ierusalem locus fuerit pollutus, in quo exurebant filios suos idolo Moloch. David Cimhius in commentarijs ad Psal 1 scribit in vallem in-nom loco prope Ierusalem olim perpetuum ignem fuisse comburendis cadaueribus, corporibus pollutis, quae illo prohciebantur. Dignum nota quia πιαμσα-- ad illum ignem allusit Seruator Matth. 12,&alibi verba Cimhh:

29쪽

Igitur Gehenna ignis, id valet Ignis gehennae,potius quam Gebenna ignita,ex Hebraeorum idiotismo,ut superbia viri, viri superbi: viriditas herbae, herba viridis sermo obuius passim.

Dei scriptura vetum C. Benerrem. D. Targam emenis duiu. E. mos vetus siribendi, pro g. F. Benereges. G. Cau sescriptura vocis Boanerges.

Ra conivs Nysiae episcopus ο ἡ βροντselisi cum ait λόγω, era

lis πιι αντια του κυριου ig hcat Iohannem Euangelista Auod intelligi potest ex eo quod legitur Mar. 3 IT. --, ω αυπλῖνε, - ανεργuAἐ- ψολωντῆσQuem locum adduxi propter vocem Manei geSώ-44-- πω --Vctus lactio Bencreem Hieron in comment Dan. I Filia Zebedaei appellati sunt filiitonitrui quod non ut plerique putant Boanzrges, sed emendatius legitur Benemem. Idem Ba. 62. Filhquoque Zebedati, quoru unus vocem tonitrui emittere poterat: In principio erat verbum, verbum erat apud Deum, Mis Deus erat verbum, appellati sunt Benereem quod interpretatur filii tonitrui. In his duobus locis repositit nuperus corrector Beneraliam Sed libri veteres Benerehem,&recte. In lib. De nom. Hebraicis: Banerrem filij tonitrui quod corrupte Boanerges usus obtinuiti Noli ambigere quin cribe tu Beneree,ut supra Milonitru.Vsus est Chac voce Ionatha interpres Chaldeus Isia. 29.6 ubi noscriptu impetitia eoru , qui puncta addiderunt. tu me auctore emenda Mne Danalogia Danielis& Esdr .nan antique πεμ aut me in quo duplexarchalimus. primum, loco ,ut in ρα-- ν μυρραεί similibus Eexemplis: deinde ργες pro ργερε, quod fit ad hunc modu. Post abiecta ultima a,ut in uae, Λ γέεννα, additur σορω more Greco Itis litum facere Grecis nominibus vocali desinentibus vide cap. Is p testetia dicrquod ρι mutata sit in o ex more eo, quo A mgας dicebant pro Annibal,quem more notamus in eodem capite. Hoc pono, non statuo. Pro Benereem interpolant iij, in queis Caninius, 'ὶ Be FD 3 nereges. Disiligo by Orale

30쪽

3o AD VOCE HEBRA IC. nereges Ita Syrus, apud quem corrupte, Uri scriptum pes π .caula erroris, ut existimo, quia absque punctis erat, H,unde ora transpositis literis. In declaratione reperio apud eundem MD M. ergo oci vox Syra,&frustra est vir doctus, qui hoc negat Ausim dicere magis probam vocem esse Uin hoc serasu, quam uri. Narri,ut v rum fatear,ego ρεγε pro tonitru adhuc quaero. Non sic finiam caput. G Scire cupiet aliquis causam vulgata scriptura Boanerges vellem possem certam dicerei sed coniecturis agendum erit. Conisci primum criptum fuisse Banerges ex sono antiquo pro Benerges,ut Samuel pro Sem uel quomodo etiam defendi posset Bancreem, quod est apud Hieronymum Porro Banerges Syriae quaedam dialectias dicit Bonerges,& alioqui a in o facile migrat. Ex his divi constitia

A. Hieron m medicina facta semel atque iteram. B. Belia ex dialecto Driae pro Beliata C. ea vox explicata. i. Isidori

II Di Mus nuperrime Hieronymum correctum a Marian V Victorio Reatulo sed Deus bone, quam multa corrector ill non Vidit, aut, si vidit, non correxit credo, quia ea leuia duxit neci digna, quae subirent ipsius censuram Hieronymus in comment.

Ephes. q. Sciendum ubicumque in veteri lege filii stilentiae scribantur, is sicut ibi, , , iiij autem Eli, filij pestilentiae ibi in Hebraicis voluminibus

is clial ,hoc est diabolum,pro pestilentia nominari licet plurimiis proiclial corrupte in Apostolo Belia leganti Ita restitui:libri vulgati . . . Belian. Simile mendum haeret in hac eadem voce libro De nom. Hebr. ex epist ad Corinth dis Beliar,coeca angustia, vel coecum lumen,vel filius prquaricati is iis, sed rectius Belial dicitur. libri omnes editi Miuircluod miror episcopum illum non vidisse, qui in Erasmi erratulis tam vidit acutum Glosse voceres Besial,absq. iugo Beliar coccum lumen aut coeca angustia locus est 2 Corinth. 6, II: qui