Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

151쪽

38 quem sepulchrum pertinuit , euique statuim equestrem in Foro cives dedicarant :. . RICIO . A . F . HEN .

SCAURO

II . VIR . I . D . . . ECURIONES . LOCUM . MONUM :

- . . . . ORO . PONENDAM . CENSUERudii

SCAURUS . PATER . FILO. Utrumne vero hic Fabricius, vel Castricius Scaurus exiribu Menenia, et civis Pompeianus suerit propinquus ,

vel sanguine coniunctus M. Scauro Romano , cuius meminii Plinius Ilist. Natur. lib. XXXVI. c. 24 qui Romanum illud maximum condidit Theatrum , vel alius

ineertum quidem est. Hoc unum certum est, Pompeianum Scaurum eelebrem suisse, et cives eidem satis de bebant ob iustitiam reete administratam , et Duum iratum. Fato deinde functo eidem monumentum erexerunt,. et lanus opidanorum impensis celebratum , in quo gladiatoria spectacula edita fuere. Ne tanti civis igitur , et monumentorum memoria laret obliterata, ex marmorato efficiendas varias gladiatorum pugnantium figuras supra sepulchrum curarunt , ut ex Pluribus, quae restant, videre est. Satis apparet, hoc monumentum olim in parte suisse restauratum , cum nonnullae gladiatorum ' figmrae sunt aliis recentiores; sub quibusdam supersunt adhuc ipsorum nomina, qui fortasse in Pugna strenue pugnarunt, ut exempli gratia: Munere . . . . A liati. P. Summo. Hic Ampliatus fortasse gladiator celebris suit vel alius vir. Alterum sepulchrum ad quemnam pertinuerit , In-

- κ- id Fau Certum . cum nulla existat memoria. Hoc rotundum est

opere lateritio, cuius exterior Pars etiam ex marmorato est. Pars superior haud extat; Vesuviana enim consa- gratio eam subvertit: circum sunt urnae cinerariae , in quibus adhuc cineres, et ossa supersunt. Sequuntur duo Diuitigod by Gocrate

152쪽

HIa sepulchra r prim iam C. Calventio Quieto, alterum non proeul C. luunatio Fausto. Ea sunt ex topho, et ex marmorato cum nonnullis figuris. Ex inscriptionibus satis Harescit , duobus hisce viris bisellium datum , nempe sella splendida praeclaris vitis coneedi solita , ut publice in ea sederent in ludis, in Theatro, Foro, Curia, aliisque pu- licis locis eodem modo, quo Romae sella curulis dabatur. Ilio autem honor Deeurionum decreto iisdem datus ob aliquod fortasse beneficium. Iidem Augustales etiam erant; at hic houor aliquando datus Coloniarum, et Μunicipiorum viris praeeipuis. Primum marmor C. Calveu-tio positum hoc modo repertum legitur

C . CALVENTIO . QVIΕΤΟ . AUGUSTALI HUIC . - . ΜUNIFICENT . DECURIONUM DECRETO . ET . POPULI . CONSENSU . BISELLII H OR , DATUS , EST . dupra C. Μunatii Fausti sepulchrum hoc alliud ess sum: C . MUNATM . FAUSTO . AUG . ET . PAGANOCUI . DECURIONES . CONSENSU . POPULI BISELLlUM . OB . MERITA . EIUS . DECREVERUNT HOC . MONUMENTUM . NAEVOLm . TYCHE LIBERTIS . SUIS LIBERTABUSQUE . ET . C . MUNATI . FAUSTI VIVA . FEQT .

In hoc eolumbario repertae suere lucernae nonnullae cre taceae, et nummi ex aere in cadaverum ore. Haud quemvis sallit apud veteres usuvenisse mortuorum ori num. mos imponere, quo Charonti naulum solverent. Praeter

haec estissae figurae in parietibus, quae satis exprimunt, Naevoleiam Munatio Fausto silicernium propinquis, et amicis secisse: adhuc enim visitur triclinium assubre Pictum,

quo aeternum vale mortuo dicebant.

Iand procul ab Munatii sepulchro Inscriptiones qua .dam eruderatae suere e quas inter hale Nistaeidio Heleno posita:

153쪽

PAG . PAG . AUG . NISΤACIDIO . IANUARIO MESONIAE . SATULLAE . IN . AGRO PEDES . XV . IN . FRONTE . PEDES . XV . Ex hoc lapide luculenter eruitur, linne Nistacidium P. fm--..' ganum Augusti Felicis suisse : hic pagus, vel suburbium manet adhuc infossum ; creditur non procul ab hac seqpulchrali via dissitum , et prope opidum fuisse. E regione Munatii sepulcsri supra eandem viam visitur aliud nobilissimum M. Alleio Lucio Libellae ex marmore positum , quod cenotaphium potius suisso arbitror.

Clim nee Cineres , neC ossa reperta. ΙΙoc autem erectum

ab quadam Allela Decimilla Cereris sacerdote publica Coniugi M. Alleio Lucio Libellae aedili, Duumviro Praes elo quintum , et filio eius M. Alleio Lucio Libellae immature erepto satis liquet.'M . ALLEIO . LUCIO . LIBELLAE . PATRI : AEDRIII . VIR . PRAEFECTO . QUINQ . ET . M . ALLEIO LIBELLAE . F . DECURIONI VIX IΤ . ANNIS . XVII. LOCUS . MONUMENTI PUBLICE . DATUS . EST . ALLΕΙΑ . M . F . DECIMILLA PUBLICA . SACERDOS CERERIS . FACIUNDUM . CURAVIT VIRO . ET . FILIO . Ex inheriptione Iuculenter patet , Alleiam Decimillam Cereris publicam sacerdotem fuisse: hoc etiam templum procul dubio extitit, quod manet adhuc tectum , at qua urbis parte illud fuerit , incertum. bequitur alterum prope L. C. Labeoni excitatum et

hoc alio nunc praedicto maius, et magnificentius est interior pars satis pulchra esse olim debebat, dum non. nullae figurae ex marmorato in . parietinis adsurgebant nunc vix equitis pars restat. In medio fortasse monumenti ex marmore signum aderat: nam effossionis tempore Diqitigod by Corale

154쪽

mor sic legitur :

Dum vero magis effossionis operi instarent hoe eodem anno supra memorato , reperta suit alia urbis porta , qua Nolam viator adibat, prope quam lapis Oseueharacteribus cum Isidis figura supra tophum efficta. La. pis hic ita insculptus, quamvis elementa sint plane Osca :C . POPIDIIS . C . MED . TUC . AAMANAPIIPHEDIS IDY . PRUPHATTED .

qui sic sonat: C. Popidius. C. Filius. Medisuxticus. restitust. et. diearit. Didi. Videtur hunc Popidium Medi iuxticum Pompe. ianum suisse eundem illum, qui Isidi templum motu terrae Conlansum restituit. Vtrum autem ea inscriptio ad idem templum pertineat, an ad aliquam aediculum divae dicatam, incertum. Haec Isidis figura cum inseriptione indieare etiam videtur , urbem deae dicatam , cum Prope portam suit reperta ; Pompeiani enim suam urbem sub eiusdem

tutela posuerant, cui etiam templum erexerant. Hic vero Popidius fortasse sua impensa moenia terraemotu labe saetata raedificaverat, quae adhue in ea Parte restata, rota videntur. Certum vero est, inscriptionem cum Isidis figura prope portam detectam fuisse. Miror autem maxime , hanc inscriptionem oscis characteribus insculptam cum duabus aliis , aliisque etiam in posterum sortasse reperiundis: ex his luculenter videtur, Pompeia .

nos eo tempore adhuc Osce locutos : nam plebs fortas. se etiam Osco utebatur idiomate , cum cives nonnisi Bo-

mane loquerentur; hinc Popidius iste lapidem oscis cha racteribus ad plebis erexerat intelligentiam. Crediderim tunc Oscorum linguam nihil aliud fuisse, quam corru-Disiligod by Cooste

155쪽

ptam Latinam , ut cx lapide isto, aliisque satis elueet ,

ea tantum disserentia, ut elementa diversa tantum essent.

Via Sepulcliralis, de qua usque modo Iocuti sumus, satis indicat Pompeios e elebrem Campaniae urbem suisse, cum ea nihil spectabilius possit esse ob sepulchrorum tabricas recte constructas : ipsa enim monumenta satis etiam

demonstrant , quam nobilis esse debebat Appia viarum regina, quae in sinita passim sepulchra habeDat. Si enim apud Pompeios Romanorum Coloniam tot aderant magnificentiae, quasnam Boma ipsa caput orbis continere deis hebat P Et re quidem vera in hac urbis parte nibit et,

gantius advenientium potest ob oculos repraesentari, cum primum via longa, eaque recta, qnae a Sepulchrali initium sumens ad urbis interiorem partem perveniebat Ex utroque enim latere sepulchra passim eleganti constructa forma visebantur , uti descripsimus. Porticus etiam utram que viae partem nobilissima exornabat ; eaque ut arbitror, ad opidanorum commodum condita , quo iisdem ambu .landi opportunitatem daret. In interiori vero Porticu parte tabernae plures erant, in quibus Pompeiani cives cxtra pomoerium, si nundinae advenissent, cuiliscun. que rei mere es concivibus venundarent. Sepulchrale in hane viam nou solum Porticus , vel sepulchra , verum etiam nonnulla alia exornabant aedificia , ut videre ad. hue est. Μediam hanc longam viam urbis porta cum moeniis condecorabat. Nihil praeclarius hae urbis parte Potest esse , cuius quamvis nonnulla pars restat , tametasatis demoti strat, urbis interiorem partem fuisse satis elegantem , pulchram, atque nobilem. Observa tu vero dignum est, hanc omnem opidi descriptam partem fuisse post Neronis terrraemotum sexdecim annos ante consta- grationem derelictam, cum cives urbis sabricas motu terrae conlapsas deseruerunt praeter paucas, quae in parte restauratae fuerunt. Unum quod magis admirationi cui

quo debet esse , est illud quod in hac urbis parte , etiam in posterum aliis in locis videndum , quod Pompeiani cives post primam conssagrationem nonnullis in lo-

156쪽

eis domos eruderarint quo res, quae sub eineribus suerant sepultae, recuperarent, et praesertim in iis lotis , in quibus maiora auri, argentique adessent pondera. Antequam ad alia describenda nuper reperta veniamus , iuvat heio in medium novam asserre inscriptiovem apud Pompeios detectam, quae parum a Theatro est, quod quamvis multis abhinc annis effossum , monumen. tum supra parietinam servat adhuc lectu dignum :AD . XI . Κ . DECEMBR . A . XV . EPAPRA . ACUTUS . AUCTUS AD . LOCUM . DUMERUNT MULIEREM . TYCHEN . ET . PRETIUM IN . SINGULOS . A . VIII . M . MESSALLA . L . LENTULO . COS . Ex hac primum satis certiores saeti sumus, Pompeianos cives vitiis suisse deditos , qui publice lapides, et monumenta suarum erigebant impudicitiarum. Insuper nobis inscriptio animadvertendum assert, hosce Viros Epapram, Auctum, et Acutum sive quod milites fuerint, sive cives suae Tychae mulieri monumentum posuisse multo ante urbis conssagrationem. Ex Fastis enim Consularibus liquet, Consules M. Messalam. et L. Lentulum Consu. latum gessisse anno V. C. DCCLI. idque evenisse tres

annos ante Christi nativitatem. I inc monumentum hoc LXXII. circiter annos ante urbis ruinam positum fuisse constat, et Pompeianum parvum Theatrum eam ante tempestatem extitisse , prope quem locum aderat Inseriptio.

Non procul a via urbis praecipua , quae ad portam ducit, anno etiam MDCCCXIII. cadaver suit repertum cnm pluribus nummis ; creditur virum misse praecipuum, qui dum cinis, ignis , lapides urbem , et vicina a sundamentis evertebant loca, fugam cum auri pondere arripiebat. Prope ipsum eruderata perplura numismata , eaque ex auro, argento, et aere. Cadavera Passim subruiuis quotidie effodiuntur, ipsaque cum armillis, numis-

157쪽

matibus , aliisque pretiosis rebus: prope sepuleb reta plu

ra alia; inter quae mater cum familia, quae sortasse ignis lapidumque grandine territa , dum ex urbe ob assiduos motus terrae sugeret, sub Porticibus se recipiens cinerum pluvia obruta cum filiis est mortua. Ex rebus repertis, inauribus nempe, an uulis, armillis divitem

suisse existimaturaisilio . Inter urbis magnifica aedificia usque modo excavata, Basilica fortasse nobilissima suit. Ea abest parum a via

publiea. Nihil ipsa magnificentius excogitari potest, si

architecturam spectamus Ipsa quadrata est flarma, et Porticum habet satis magnificam : columnae ex opere sunt

lateritio, ut in aliis publicis, et privatis PompeioruM

aedificiis videre est, atque e marmorato conveStitae pcolumnarum bases , et peristylia sunt ordine Dorico. Basilica isthaec duos hahebat ordines , seu Piani, aut partamenti, ut ex ruinis videre cuique licet. Hoc magnum aedificium plus aliis a terraemotu suit concussum: nam per terram huc illuc disiectae , et comminutae columnae satis firmae adspectantur : et ego arbitror , terraemotum adeo vehemeutem fuisse ante primam consta-

grationem , ut ex urbis aedificiis, quae multa restant integra , boc prae ceteris plus aliis damno assectum su rit. In eo loco cadaver nullum effossum, neque aliud, praeter nonnulla vasa aenea , aliaque parvi momenti. Ita subterraneis eiusdem Basilicae carcer, suti creditur suit; eiusdem enim forma hoc indicare videtur, Cum vero locus hic publicis esset iudiciis destinatus , ubi ius administraretur , carcer h ne esse debebat, qno si quid

esset necesse , civibus statim poena constitueretur.

Hoc aliud aedificium est etiam urbis magnificum. Heie nonnisi summi momenti negotia tractabant cives lum civilia , tum ad mercaturam pertinentia. Heic etiam festa, et deorum supplicationes peragebant. Intercoli-nitim marmore convestitum aedificium decorabat , ubi civium de patria benemerentium passim statuae adsurg bant, ut ex minis quae restant, videre est.

158쪽

' Πuie sed solo priUleum aerarium, gen Iovis 4liam erat adiunctum , ad quod ascendebatur per gradus

marmoreos, ad quorum latera statuae videbantur : intercolunt nium sex columnis sulciebatur ordine Corinthio. Cella duos habebat porticus; hinc tres camerae ad aes publieiam conservandnm. Ad Fori civilis laevam adsurgit magnificum Veneris templum. Quadraginta columnis ex marmorato ordine Coerint bio'sulciebatur , quae columnae quatuor Porticus statuis decoratas sustentabant, et picturis ornatas. In huiusce tem. lyli area ex .marmore Veneris ara adsurgebat, ubi eiusdem deae statua fuit reperta.

Ex alia Fori parte paucis abhinc annis detectnmsuit Concordiae templum' ab Eumachia Pompeiana sacerdote excitatum cum eiusdem eleganti statua , sub cuius basi legitur EUMACHIAE . L . F . SA BD . PUM ;FULLONES .

Noe aedificium est rectangulare , et ad Romanam pertinet' architecturam et interior pars est ordine Corinthio.

Tribus Porticibus componitur Chalcidico, Crypta , et Por- kn. Chalcidicums exdecim columnis sustinetur, in cuius epistylio legitur

Vrbs Pompeii qualor praecipuas habuit portaε,l robabile videtur, quae in quatuor urbes viatorem du-Cebant, Herculanensis nempe sic dicta quippe quae ad Herculaneum recta perveniebat. Ex eiusdem regione alia fuit posita, Nucerina sortasse dicta, quia Nuceriam r. pioiebat. Ex alia urbis parte adversa erat Nolana nu T. I. ao

159쪽

fortasse appellata etiam nunc effossa. Vtrum vero aliae adsuerint,' incertum: verum ego non alias Pompeios habuisse , quam citatas hasce quatuor autumo. Λliae tamen profecto suere , sed eaedem portulae potius , ex qui bus fortassis obsidionis tempore civibus in hostium turmas occasio . dab itur irrumpendi. Herculanensis porta pluribus abhinc annis suit eruderata, extra quam Sepulchralia visitur via nuper ex aggestsonibus. eruta. Ex hac porta luerculanensi urbi i via praecipua, procedebat , eaque urbem intersecabat ad Amphitiaeatrum usque, quod procul a Nucerina porta e tabat et, hoc 'agnificentissimum monumeptum inter portam Stabiensem aderat , et Nucerinam. In j eadem via adsurgebat Basilica modo descripta. utrum vero in eadem fuerint alia publica aedi. sicia , uti Cereris templum, aliaque, adhuc incertum. Extra omnes . descriptas Portas sui se sepulchreta , et suburbia arbitror, ut in Herculanens i: nam suburbium,

sive pagus Augusti Felicis prope Pompeios dubio procu

fuit ; at quo in loco , dubium adhuc' manet. , Pompeios insuper, opidum Campaniae moeniis validissimum fuisse satis elucet ex nuperis effossionibus. Ea enim sunt adeo valida , ut Opidum sortissimum sit appellandum. Restant ea adhuc integra, et alta pedes XXII. . x thopo qnadratis lapidibus Etruscorum more , et adeo lata , ut quatuor eurrus ex fronte ire possent. Praeter moenia turres etiam habuit quadratas' passim ipsorum altitudine a quin et portulas quo obsidionum tempore opidani tu hostes possent irruere. Num ne Pompeiani belli Soeiblis aevo in Syllae exercitum Per eas portulas irru

perint, necne, incertum. . . i. ι '

i Prope urbis portam, quam Hercula oeusem appellat in existimo, satis apparet, moenia restaurata vel post Syllanam obsidionem, vel post terraemotum et nam vetustae fabricae pars superest, et nova passim recte eoaspicitur. Ea moenia per quatuor circiter milliaria urbem

160쪽

Hreumeunt, ut sult observatum ; nilne nonnisi aliqua moeniorum pars est eruderata. Vrbis ambitus satis ostendit, Pompeios urbem fuisse magnam , et spatiosam , quae m Timam frequeutiam continere utique poterat. Vtinam tola urbs nostea effoderetur aetate , qnae pulcherrimum profecto Campaniae opidum advenientium oculis post decem et octo saecula' ostendereti

Quoties ego Pompeiorum moenia conspexi, haud potui iacere quin Munatii Μagii Asculanensis, et L. Syllae

meminissem qui opidum longam post i obsidionem s ut

oreditur oecuparunt. Fueritne ipsa moenia, quae nuda temporis integra conspiciuntur , 'an sortasse restauratas quae Sociali bello cives defenderunt incertum laetoribus relinquimus. , Vrbs ad mare fuit, et portum a ventis intum ha huit , ut ex pluribus ante recitatis auctorum testimoniis Iuculenter probatur. Huiusce nihil hodiedum restat: ma. r. ad duo circiter milliaria abest. Samus ipse qui commune navale Nolanis, Aeerranis, et Nucerinis erat ,

hodie vix fluvii nomen habet: adeo res heic mutatae lFluvius prope urbem praeterlabi debebat, qui tot mereas ex longinquis opidis in urbem introducere debebat; qnin et vicinissimum ipsum mare piscosum ubinam abiitpubinam portus celeberrimus, qui tot Romanorum adspe- elavit classes, quo P. Cornelius quondam ad populandum perrexit Nucerinum agrum p nihil aliud superest hodiedum

quam arentes immensae paludes solo exaestuantes. Vbi . nam cives qui ex moenias deliciosum conspiciebant mars , abierunt, qui pulcherrima coeli temperio , et plaga gaudentes, qua Stabias propinquas, et Surrentum , qua

penninos vicinos montes , qua Vesuvium vinis abundan. tam , qua Herculaneum , Neapolim adspectabant, quaaque urbs omnibus vitae commodis fruebatur ρ Vesuvius extra ullum dubium omnem eam plagam, antequam conflagraret, omnino mutavit, qui plurium opidorum penitus memoriam obliteravit; atqua adhuc dubium est ul. Nam extiterint loeorum. Nam opulanti, orae , Tau-