Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

171쪽

piit dies, et terra quaquaversus adeo movebitur, ut Neapolitani liraesertim morum cernerent Praesentem. Haec igitur nostro aevo aecidit consti gratio, cum aliae plures quotannis, ut ita dicam, eveniunt. Attumen quis crederet, nunc mons placide qui gnit , alque eversam urbem nune nuper meliorem in statum e sutidamentis cives excitarunt. Adeo insana hominum mens , qui ad propius semper periculum vitam tranquillam, quietamque agunt at Hinc maiores nostri huius montis ruinas, periculum, et ignem alii in advertentes, lapidem illum apud Porticensem villam secus viam publicam collocarunt. post horrendam eructionem tinni MDCXXXI. qui incipit : Poneri , poSteri, reStra reν agitur eis. At stultum est homines monere, ut cecinit vates V uia usinus lib. I. Od. 3 v. 23. . - . Aiadaae Omnia perpeti Gens humana , ruit per vetitum nefas. Humanum Iailii lominus genus semper audax regionis bubius huic vitam tranquillam agit, eaque loca homines Pe-ranxie ad incolendum , rusticandumque expetunt. Vule leae rex. P.ilaea addam de Vesuvianis materiis : illae enim quae usque modo ex Vesuvii visceribus prodiere hasce nostrates Laυs lingua patria appellant, quia veluti aqua decurrens ignis esse videtur serri liquefacti, sive sustimaginem praeseserunt externe, sed intrinsecus haec ma. teries variarum rerum est commixtio. Cum haec vero ex Vesuvia uis producitur fornacibus , tunc veluti sermentum aut mollis videtur massa. Ea vero lente decuerit , extenditurque per longum viae, qua patet: cum autem hoc ignis flumen refrigescit , tunc tenacissimarum materiarum mare velut apparet , euius undae fluctusque sedantur.

Hinc Mantuanus poeta sic de Rina ad rem cauit AEneid. III. v. 576. Vidimus undantem ruptis fornacnus 2Eιnam Plammarumque globos , liquefactaque vomere gaxa. De ut vivus Mephites plura efficiunt phoenomena oculis visu di gna, quae quidem reperiuntur in subterraneis, et locis Diqitigod by Corale

172쪽

quae Laue appellantur. Hae vero nihil aliud sunt, quam terrae pestiferae exhalationes , seu vapores qui stomacho adhaerent , et capiti; hine est ut vertiginem producant , et sint noxiae cum animantibus rationabilibus , et irrationabilibus , tum praecipue agris Vesnvio proximis. Hae tandem aerem saepe saepius insecerunt , pesSini Oriumque morborum causa suerunt. Hune vero montem

Vulcani Foro, seu Sulphurariae, et ut inae respondere sentiunt' phvsici: quoties enim Vesuvius vicinas comburit regiones, eodem tempore di tua , Vulcanique Forum idem efficiunt. Antequam manum de tabula , iuvat heie pauca appingere quoad veterum Christianorum circa vulcanos spectat opiniones. Et primum omnium dicendum est Ethnicos etiam antiquosque non solum Graecos, verum etiam Romanos credidisse, vulcanos loca suisse, in quibus scelestorum animae delinebantur. Nonne Homerus ipse ee-e init, gigantes olim bellum diis inserentes, postea sub ipsis montibus inclusos fuisse λ Virgilius , Ovidius , aliique poetae id ipsum passim edocent. Ab Ethnicis gradum saeiamus ad Christianos. Cl. Magochius tom. II. Kal. Νeap. g. 392 Diatribam texuit, in qua non inerudite probat,

Veteres Christianos , et ex ipsis doctiores, et religiosiores Vulcanos Inserorum fauces esse arbitratos. Ad hanc rem de . monstrandam Annalium Ecelesiasticorum , et quor tandam Patrum asse it auctoritates r) , quo id probet. Clarissimum auctorem secutus suit Vir apprime eruditus Vel ranius noster, qui in opere quod inscripsit vernaculo sermone modo fio Vesuυiano , mascula eruditione id con firmat c. 6 qui hasce Christianorum opiniones usque ad

i) Re sane' vera Τertullianus cap. vll. de Poeni lentia de Vesnviano igne verba faciens, stranariolam quondam aeterni ignis esse putavit .. In candem sententiam vadunt S. Petilis Damiuniis in epist. ad Desidelium Abbatem Cassinensem , aliique ex velusiis Patres.

173쪽

i sonostram sere ae lalem l erdurasse narrat eo lem lata lato callite, ubi l ,ra sertim describit anni MDCXX XI. etu. c talionem , in qua plura evenere Prodigia , quo tempore et horrenda passi in per vicinos agros , atque loca ve-suvium circa variis indutu formis monstra i lentidem apparuerunt ; ex quibus arguit quodammodo veterum Christianorum opinio ucs cum nustra contarmari aetate. Ait calcem Cl. Ancorae opinionem addam. Qui cre- . tempotibiis ult, Urospdito Storico u Ercolano pag. 9o Uesuvium mon-

,' '', te in ante Titi eructionem , et etiam tunc ignem eo locQevomuisse , qui monte di Somnia vocitatur ; in cui u.' sententiam descendit Breislahitis,Topogras. Fisi ea dolia Can1. pania pag. 3O8 cum ante illud aevum hunc montem cu mpiaesenili Vesuvio coniunctum suisse Olii natur: num in i parte , ait , quae dicitur Marigliana , qui vicus est Neapolim inter , et Nolam , adservari adhue secus viam Regiam huius montis vulcanicas materias, quae La e dicuntur. l au quidem non ex alio effusae loco fuerunt , nisi ex Purte montis Summae iam ex aevo nobis incognito. At Veliati ius horum locorum accuratissimus investigator

paucis abhinc annis mihi per literas respondit , ipsum etiam ante annum MDCCLXXIX. ivisse in ipsam Sera i , et P. de la Torre sententiam , et quasi hoc idem existi. masse. At post illud tempus, et praecipue post diligeia tissima pericula Cl. Hamilionis Angli seipsum poenitu isse

quod ita eredidisset. Hinc autumat Vesuvium mate rias erueta SSe ex ea parte, qua semper suit usus. At ego existimo potius , utrumque montem Summense in Irempe , et Uesu vium, sive fuerit imus cum alio in prima et tisdem originoconiunctus, sive non fuerit, ignem evomuisse ex omni qua patet parte: uterque enim mons, quaquaversus ignitas monstrat adhuc eructatas quondam materias , sive quae RVesuvio ipso , si is quae a Summensi derivarint. Disiligod by COOste

174쪽

CAPUT VIII.

De Sabus urbe ; a quo ram eoersa: describuntur templa, et Nova urbs : aquae minerales , lac Stabianum. Litcrae , et Granianum; sinus Stabiensis , et Petra Herculis.

IIaud parum a Pompeiis ad sui gebant Stabiae, quae

urbs nobilis , non secus aC aliae Campaniae evaSerrant.

Hocliedum eandem urbem appellamus patria lingua Ca- steli' a Mare , et Castess a Mare di Stabia , non quia heic Stabiae sitae suere , sed quia ab eo loco urbs Parum dissita : ea enim suit ubi nunc ad Granianum iter est, qui locus prope hodiernas est Stabias duo circiter in illiaria. Ea urbs parum etiam distabat ab aequa, et ad radices Aurei montis suit sita, qui est ex Apenninorum eatena. A Neapoli distabat XVI. M. P. et ait Campaniam Felicem quondam pertinuit. Haud procul ab iisdem Stabiis adsurgit mons Lactarius , aliique qui urbem satis umbrosam efficiunt. Pellegrinius Disc. II. para gr. 24 a

Pelasgis s qui ex Sarno siuvio apud quem incoluerunt ,

quique sese Sarrastes dixerunt , a Virgilio A neid. VII. Commemorati postea Nuceriam condiderunt, ut infra dicemus aedificatam fuisse autumat ; eandemque Pompeios inter , et Surrentum in medio Neapolitano sinu positam Certum est , quamvis de illa nullam mentionem iaciat Strabo. Capacius, Dialoghi det Forastiore, Giorn. X. nullum opidi assignat situm , sed potius idem ac Τaura niam fuisse arbitratur. Postquam Sylla Stabianos ex sua eiecit Urbe , eau dem quo evertit besti Socialis tempore, opidani alio au- sugere. Vbi vero nunc dicitur Carmiano, et Varauo quondam antiquum opidum extitit. Perpli ira enim ibi antiquitatis monumenta suerunt eruderata, uti statuae, tabulae, numismata, aedificia, aliaque id genus, et praesertim

Amphitheatrum, ut ea ruderibus, atque schemate licet T. I. aa

175쪽

i 6 aeoniectare apud Milantium de Stabiis Dissert. I. pag. 6.

Hodiedum in eo loco , ubi huiusce aedificii arena erat , arbores, frugesque seminantur. Adhaec Stabiis Grinna sium fuit in postrema urbis parte, qua Pompeios itiir , quodque conditum suit eo loci , qui dicitur interia dellapillo ; huius rudera multis abhitie annis est ossa suere. Apud Capacium ΙΙist. Neapol. lib. II. c. Io lapis extat Stabiis repertus, ex quo colligitur, quandam Lassam sacerdotem publicam Cereris , et Menelaum Decurionem ludos sui Duumviratus tempore edidisse cum Tauris , Pontariis, Pugilibus, Catervariis etc. Hinc collige, hanc

urbem spectaculis celebrem evasisse , et Campa uiae non

in Celebrem fuisse, cum Amphitheatrum, et cymnasium habuerit. Multi ex eruditis eandem a Vesuvianis flammis ab insorptam su ut arbitrati , quod quidem salsum est existimandum. Si enim minianum textum prae manibus habuis Sent , prudenter collegissent, Syllam belli Socialis aevo ,

flammis serroque illam delesse. En ut testatur praefatus auctor Hist. Nat. lib. IlI. c. 5 Can an O autem in agrσStabiae Uulum fuerct usque ad POmρcium , et L. Ca-

tonem Coss. Pridie Kal. Maias : quo die L. Sinlla Legatus belli Socialis id deleυit, quod nunc in υillam

abiit. Ex hoc allato textu satis elucet, Stabianam urbem esse deletam , aut equam Herculaneum , et Pompeii corina uetitit iu prima conflagratione. At dicet aliquis: Plinius Iunior lib. VI. ep. Io Tacito scribens sui avunculi horrendam tragoediam , illum divertisse narrat ad quendam suum amicum Pomponianum nomine, qui Stabiis aderat, i Sunυ qui putant, ex liis Milantius Dissert. l. pag. Sapost illius urbis exdicium per L. Syllam actum , iam tunc pluris villas pagosque conflatos fuisse. Hinc creditur, Literas, Grais ni alium , Vicum uensem , et Angarim adsurrexisse , cum Stabiae deletae, atque incensae , et urbis cives alio aufugientes , basce novas habitasse domos , sedesque.

176쪽

eum accidit Istliaec eructatio. Ergo salso existimandum , urbem a Sylla eversam I sed respondemus , hoc Opidiim fuisse restauratum aliqua in parte quandoquidem multum post tempolis intervallum altera huiusce evenit ruina , ac deinde et loci situ , et amoenitate illecti. ditiores cives, necnon et Romani idem Imperatores , ut arbitror , Italic uitiem recte reaedificare poluerunt; idque magis confirmatur , ex eo quod rudera Stabianae ut sis, quae iam in parte eia ossa suere, manent integra, nullumque Sane

.ostendunt det timentum.

At quidquid id rei est, pro certo habemus , in hi-

sce locis quasdam antiqui opidi reliquias eruderatas suisse. Sunt enim qui narrant, quondam Herculis extilisso templum , idque confirmam ex aenea reperta statua: hoCtemplum etiam Plinius ΙIist. Natur. lib. XXXII. innuere videtur. Fuisse etiam Dianae sanum , ubi nunc est S. Francisci de Paula Ecclesia , et B. Mariae Virgini aedes dicata vulgo di mezano, confirmatur ex ara quadam rotunda e m armore ibidem reperta , in qua mirum in modum opere anaglyptico sculpta adservantur cerVorum , canumque capita. Iani etiam fuit templum Stabiis, et proprie ubi adhuc ab indigenis vocitatur Faseno , nempeiani sanum. Hoc essessum esse suo aevo narrat Milantius Disseri I. c. 9 illudque magnificum fuisse scribit ,

ut ex pluri hus effossis rebus coniicere est. Inter alia narrat laudatus auctor eruderatum esso pavimentum tessellatum albo, nigroque variatum colore, et albos lapillos rhombi figuram praeseserentes : adhaec plures colum Das , easque detruncatas, et fabricae partem later eio constructam opere : picturas etiam supra parietes sparsas adhuc coloribus. Fuere quoque eruderatae ex plumbo fistulae ad aquam serendam ad sacrorum usum hisce characteribus t

Publii. Sabidii. Pollionis. praefecti. urbis , qui templum

fortassis a fundamentis erexit . necnon etiam urna marmorea duplici basi supposita, aliaque id genus quae idem Miuntius su se narrat ibidem. Aliud tandem templum Iovi Stygio , sive Plutoni dicatum ea se liquet in eo loco ,

177쪽

qui dicitur La grotta di S. Biagio. In subterraneo loco, 'leros cives huic numini sacra peragebant. Extat quoque Si ab iis in sacello Parochialis Ecclesiae SS. Salvatoris cenota libitina lupcrninum ah eodem Milantio allatum Dissert. I. pa . 5 i. IIoc laudatus auctor fuisse olim reperium credit in co se prilchro cuidam Perpennae . collos a tum , Suoque aevo eruderatum in loco , qui ab indigenis Pioppans dicitur. Is cnim narrat , Cameram vidisse

subter staneam , in qua ex murmore urna est reperta ad

imo ossibus repleta , ad cuius cadaveris caput lucernae relacea. Anno vero MDCCXXIX. prope S. Marci aedem et fossae sunt quaedam subterraneae camerae, in stilibus tres loculi ex tegulis conflati: in eorum uno repertus suit aeneus nummus: ad haec disieci ii in suit inter albos pumices vasculum lacrymatorium ex creta. EX eodoni au-

qtorc ibidem comperium habemus anno MDC XL VII. in eo loco , qui dicitur Capertisua , nempe a catule rivi, qui a vicinis clescendit montibus , et Proprie cui nonaci, dia aii , vulgo I lacua effossum fuisse cadaver ita,

tumulo ex tegulis constator in unaquaque ex creta togula inali ressuria crat D. M. una tantum exeepta , supra quom

xiii imago erat delineata. Nova urbs lio liedum adsurgit ad Aurei moniis radices , vulgo Monto Fauo, a sagis, quibus ille ab madat, dii:iturque etiam Monte S. Angelo ni, aedicula Divo Mi. chaeli Archangelo dicata. Urbs iure meritoque Propter

coeli clementiam , aeris salubritatem, sontium rivos , camporum s Oecunditatem, nemorum , ac silvarum sortili la- em marisque amoenitatem commendatur ἱ hinc semper fuit in pretio, atque iugiter expetita. Cives aut mercaturae, aut piscatoriae arti Sunt addicti; hinc est, ut op

portunum exerceant cum Vicinis gentibus Commercium

Vrbs vero in sedem Episcopalem fuit evecta pluribus lib-lii ne saeculis. Sunt qui arbitrantur , iam ab anno DCX eandem suo Praesule fuisse de Oratam. Vetustissimus memoratur S. Catellus fama , atque Sanctitate conspicuus , Disiligod by GOoste

178쪽

i factui in no ruisse saeculo IX. erudite probat Milanti iis Dissert. Iv. de S. Catello. Hoc Opi duin iam ex Romanorum aevo propter

Iiartim aquarum abundantiam celebratur. Et re Sanc vera Columella de Re Riist. lib. X. de iis lem sic canit :Fontibus et Stabiis celebres , et Lissura rura. et Plinius Ilist. Natur. lib. XXXI. c. a cle qtia latra Stat Vana aqua sic scribit: In Stabiano agVo aqua, quae Ucatur dimidia , calculosis medetur. Hinc dubio proe ut ad nostram usque ahtatem tot minerales aquae , sontesque memorantur , qui in hac urbe passim adsunt. Hic enim Pger si Puteolanum , et Inarimen insulam e medio excipiamus, Celeris terrarum orbis partibus antecellere videtur. Primus igitur sons ab accolis dicitur Rossa, seu Acqua Ferrata. Haec aqua ad variorum aegrorum Usa ne8t utilis , et praecipue ad curandas Contumaces VisCerum Obstructiones. Alter sons Stabiensis est ille qni vocatur tiqua d' . citosella , utpote . qui in aquam effluit acidulam , quaeque alba est , et subacido sapore , quaequet ηndem prae ceteris vim habet ventriculum Corroborandi, et enecandi vermes. Tertius sons est aquae mineralis in loco , cui nomen ii molino delia Pace ; haeC aqua communi vocabulo appellatur ; l' acqua fetente. Eam aquam id uribus evellendis morbis esse aptam adnotat citatus saepe Milantius ibid. pag. 26. Eadem aestivo tempore non solum incolae, verum exteri etiam qui huc adveniunt , Utuntur. Quartus sons dicitur Sulphurous, l' acqua Stil-furea: eadem scatet eo in loco , qui appellatur D. I. nardo , in hortis eiusdem domini prope Ecclesiam Carmel itarum. Haec aqua efficax est ad curandas acgritudines culaneas ex salso humore derivantes , aliasque id genus. Quintus fons est omnium Celeberrimus , qui scat ut ad radices collis , supra quem adest S. Francisci de Paula Eeclesia : haec aqua dicitur S. Maria di Poetetano.

Ad radices illius loci, et proprie ubi dicitur Falano

et fluit aqua isthaec lactei coloris , odorem PraeSelerens, veluti liquidi bituminis. Haec aqua utilis est ad expel- Diqitigod by Corale

179쪽

t et Hlos culaneos morbos , et scabiem mundandam. Suiit et asi parvi sontes in agro Stabiensi, de quibus mea. tione in lacit laudatus Milan litis loco citato pag. 26. I a. Stabieme. Si abiense ab antiquis fuit mox me commendatum. Calenus de Methodo Med. lib. V. C. la narrat quendou aegritudine assectum laete Sta hiensi mirandum in moclum fuisse sanatum. Hoc vero praeclarum et Pretiosum lac ex vicino colligebatur monte Lactario, montodi Lellere , qui urbi imminet. Procopius de Ilello Goth.

lib. IV. huiusce montis mentionem facit , cum narrat la Or- re adiim praelium inter Narsetis , et Τliei e Gothorum Regis copias . . IIodi edum lac Stabiense etiam inter delicias habetur. N Grε- Prope Stabias in Apenninorum catena supra collem ' ' Litterae, Letiere, quae urbs nomen a vicinosortasse Lactario monte usurpavit. Ea a Neapoli sex de cim distat milliaria. Sunt qui putant eandem ab Ainal philanis suisse conditam. Saeculo decimo villa Stabietis is urbis erat, et est satis antiqua, ea ille non ad Campa-

ri iam, sed ad Principatum pertinet Citeriorem , quae Par olim ad Irpinos pertinuit. Prope Literas adsurgit Granianum, vulgo Gragnam , haud procul a mari. Post eversam urbem Stabias illud fuit aedificatum. Agros habit propinquos mira sertilitate , et satis foecundos ; celebratur

eius vinum.

Pauca de St.biensi sinu si) dicemus. Totam eam partem, quae a S labiis ad Pompeios protendebatur, olim mare suisse creditur: quippe quod mare interius erat, et . quasi ut ita dieam) ad Vesuvii radices extendebatur. Λη-

si duae constagrationes adeo locorum faciem immutarunt, ut Stabiensem sinum omnino everterint. Quis enim negeli

i) Hic totus sinus a Strabone lib. V. Fretum Stiabiensed cutur , in eoque adstabat Herculanense promontorium , quod Propter assiduas conssagrationes fuit iturni nutum , et depressum τ

180쪽

Pompeios olim urbem portum habuisse a ventis munitissimum P Et Sarnus ipse fluvius Sarrastes populos orientalis partis habitatores Stabiensis sinus irrorahat ; hinc etiam compertum est , Sarnum quondam navigabilem suis. se , alveique faciem vertisse, et diminuisse. In Siubiensi sinu est parva insuIa: haec olim dictaRς ψ ιε petia. suit Herculis petra, nunc RODigliam, Puta a vicino Herrulaneo , aut ab aliqua Herculis aede. Alii putant, hanc Herculis petram a Plinio memoratam Hist. Natur. lib. XXXII e . a suisse scopulum. illum, quem nunc accolae

appellant ortandi , qui parum distat ab eo monte, qui

λn praesentiarum dici inr Grais. Supra eandem insulam olim extructum erat Monasterium ordinis S. Benedi eticum Ecclesia S. Mariae Virginis. Nunc parvus est sco. Pulus, qui munitam habet arcem ad Stabiensis maris tu. elam. Sunt qui credunt, quondam hanc insulam in altosuisse mari , et maiorem illa quae nunc est. Ita etiam sentit Milantius Dissert. I. pag. 3r qui narrat eandemonte primam Uesuvianam eructationem longe a terra fuisse dissitam; nam tunc ad Pompeios usque mare protendebatur, ut paulo ante diximus. Id etiam colligere est ex Strabone lib. V. qui Pompeios appellat comune navale Nolae, et Nuceriae, utque tandem ex Plinio videre est lib. VI. epist. I 6.

De urbe Mceris , de AEqua , de Massa AEquana, deo inrento, de Pollii Surrentini uilla, des Atheneo Sur.

rentino , de Massa Lubrensi, et de insulis Sirenusis. Tandem Perquiritur titrum Apenninorum catena a Miner e Dromontorio ad Salerni prope oram fuerit olim

insula.

Ad Sarni oram ponit agrum Nucerinum Plinius, et

Ipsam urbem Nuceriam novem M. P. a mari dissitam.

Diodorus Siculus lib. XIX. hanc urbem alipellat Nuce.