장음표시 사용
31쪽
I8gus hic hodiedum salutatur Gragrariae. Cereris vicum quoque ad Capuam pertinuisse putatur , qui nunc ab ae-eolis dicitur Casa Cetiola: heic olim vetustas fabricas es-0ssas creditur. Capua R. a. Haec urbs tandem nova a Campano Comite Landone suit condita, ubi olim vetustum adsurgebat Casilinum anno DCCCLVI. Temporis progressu celebris evasit arx sortissima , ut nunc conspicitur , dum nempe tota muro circumvallata est, et Vulturno flumine munitur. Vrbs haec variis temporibus longas suit experta obsidiones, et same potius fuit capta, quam armis.
Describitur Amphitiieatrum Campanum, uti hodiedum existit, deque eius parissus. Ad magnificentissimum amphitheatrum Campanum describendum nunc veniamus. Haec enim a Campanis ipsis excitata molas aedificii maximae suit oblectationi cr). Ipsam autem celeberrimam suisse neminem profecto lutet. Nam hodie eius rudera fidem adhuc faciunt Campanae maiestatis , quae quidem Conspersa huc illuc conspiciuntur. At nihil hominus tantae magnifieentiae aedificium 1ὶ Verbis haud dici potest, quantum Campanus populus ludis gladiatoriis fuerit delectatus. Hanc ob causam illorum in ludos studium eo pervenit, ut nulla mensa lautior haberetur , nisi paria gladiatorum committerent. Hinc Patavinus auctor lib. IX e. 4o do Campanis sic indicat. Can ani ab susterbia , et Oaio Samnitium gladiatores quod spectaculum inter epulas erat eo Omursu armarunt. Samnitiumque nomino amellamni. . Hinc ex eo originem duxit ludus Samniticus. Ad hoc ea civitas nobilissimum excitavit amphitheatrum, circum , gymnasium, et
alia aedisseia, ut nempe hisce ludis identidem delectaretur. Diuiligod by Corale
32쪽
nihil obstantibus Barbarorum eladibns flammisque , nihil
ipsis incolis , nunc tamen quasi manet integrum vetusta
Hoc amphitheatrum sicut illud quod Romae , Veronae, Pompeiis, Puteolis , aliisque restat locis , rotundum vel ovali potius forma esse constat. Illnd vero Campanum suit variis nominibus appellatum. Goea primum dictuni quia illud undique erat clausum , vel in miram quandam exurgebat sublimitatem. Glisaei quoque nomen ei datum , ut etiam Romano, uti autumat Cl. Μarochius de Amph.
οσσι, is imminuendis , et decurtandis oculis. Lipsius de Amph. c. I. Colisaeum ab Neronis colosso in vicinia reperto dictum putat. Sed laudatus Μarochius loco et t. a veritate penitus errasse Lipsium scribit, cum hO aedisseium ab eius immensa mole , et a colossaea celsitudine doctissime nuncupatum probat. Illud tandem Berelais,
sive Ferolatis usque adhue ab ipsis Campanis, et praesertim ab incolis dieitur ι Vortisci, cuius originis etymon ab eodem ΜaZochio clare aperitur , illud vocabulum esse affirmante , septentrionalium linguarum, et ad hoc probandum longam assert auctorum seshtem : praesertim adest Erchem perti auctoritas , qui nono seripsit saeculo, et qui de quodam sic narrat Gualtario Hist. Langob. c. 4i ; MVeniens Foresaris, hoc est a hitheatrum : ab eodem auctore illud saepe hoc nomine significatur. Α Langobardis vero in areis sormam suit hoc amphitheatrum
redactum, postquam vetusta Capua IX. a Sara cinis saeculo fuit eversa. Moles externa quadratis magnis convestituesil Icibus : circa amphitheatrum fuisse gradum affirmat idem
Mazochins. Tota moles, structa saxis terno porticuum ordine in orbem erigebatur. Columnae vero mariis: ordinibus sunt tonstructae. Super senestras dispositas ebrona mar- morea erat scalpta. Supra aedificii huius extremitatem so-rimina in orbem aderant, per quae antennae demittebantur , quibus lanes ad vela sustinenda ligabantur. Qui min
33쪽
inducendi meatris umbram si a Campanis primum ori
ginem ducens ad Romanos temporis progressu derivavit. Fuere etiam imagines fornicibus adhaerentes. Lipsius de Amph. c. 4 arenae plano Iovi Latiari aram , aut Plu. toni sacram extitisse credit. In amphitheatri vero plano fuisse liquet imas portulas per orbem positas , quae quidem erant foramina , vel ostiola , ex quibus serae emittebantur. Amphitheatri Vero area arena sa) consterni suit solita ; unde recte ad arenam descendere ab antiquis in amphitheatri planum venire, et ad aliquid capessendum fuit usurpatum. Praeter haec supradicta ostiola suere et alia duo : quorum alterum erat Libitinense , ex quo mortui educebantur gladiatores: alterum hule e regione positum , de quo sile ut auctores. Supra has portulas Podium era columellis per orbem circumseptum , et hoc pedis instar aliquantulum
prodibat. Post podium locus erat ad spectandum destinatus, isque aliis ceteris dignior habebatur, ibique Imperatoris
erat suggestus , et constitutum tribunal, et magistratus,
et Vestales , nobilissimique adsidebant viri. Statim supra hos alia subselliat quatuor , vel quinque per gradus distincta sequebantur , tu quibus erant senatores, eaque
i Campanorum utpote luxuriante urbe per longam tempestatem , luxus ingens usque perduravit: hinc velorum in amphitheatro usus ad ipsos Romanos pervenit , ut nos docet Valerius Maximus lib. II. c. 6. Hi ne in sum in i antphitheatri ei meum serentia partim foramina erant , quibus mali ad sustinenda vela imi littebantur, si solis aestus urgeret, vel pluvia ingrueret. Ea vela vel serica, vel purpurea erant. De hisce velis ad theatrum praesertim , vel amphitheatrum opacandum cecinit Lucretius lib. VI v. IO3.
α Hinc temporis progressu ad eam magnificentiam est psta Ventum , ut Caligula clinsocollam et minium in amphitheatro spargi curarit, et Nero cinnabarim adiecerit, ut seribit Tranquitilus in eorum Vita. Dicilli stri by COOste
34쪽
o ρ προ vocabantur. Supra senatom quatuordecim gradus equitibus assignati. Hinc sedere si) in quatuordecim pertinuit ad equestrem ordinem. Reliqui gradus populo dabantur; unde populiaria dicebantur , qui plures erant, iique gradus in imam, mediam, summamque tribuebantur caveam. Ima cavea erat omnium honestissima. In amphitheatro vero suere tres praecinctiones, seu
baltei , nempe gradus latiore. ita interiecti, ut primus
gradus orchestram ab equitibus , alter a popularibus, tertius universum divideret Caveam. Hae vero praecinctiones Don erant ad sedendum suctae, sed graduum ingressus ;in his aderant Vomitoria , vel aditus , ostiola nempe quaedam , ex quibus ab externis porticibus quisque ad suas perveniebat sedes. In cunctis subselliorum ordinibus aderat graduum angustorum series ad ascendendum a praecinctione ad locum occupandum , quae dictae suere Viae . seu itinera , vel scalaria. Vltima amphitheatri pars Cathreda fuit appellata , quae quidem erat Porticus Opere arcuato, quaeque totam amphitheatri supremam occupabat extremitatem. Heic sociuinae a viris divisae in suis sedebant sedibus.
Lipsius de Ampli. c. i 3 heic etiam sedere pullatos homines credit , idqtie probat ex Suetonio in octav. c. 44. Sunt qui scribunt, hanc immensam aedificii molem continuisse ad nonaginta prope millia hominum , ut de. elarat Carlet tus , Storia della Regione Brugiata nota 3 r. II ine ad tantam hominum frequentiam amplexandam, et ad publicam tranquillitatem variae leges latae suere, quo
Tectus servaretur Ordo , et praesertim quo senatoribus honor tribueretur.
i Hic vero usus ad sedendum invaluit , ut senatoribus , o virisque dignitate piaestansibus pulvinus daretur. Id a Tullioeompertum habemus epist. ad Trebat. lib. VII. . Reliqui vero ordines, populares nempe nudo insidebant lapide , ut apud Garios in, Theatro mos idem obtinuit. Adisis Buten gerum de Theatro.
35쪽
Ludi vero in amphitheatro vel ab Imperatoribus ;vel a senatu , vel ab aliis edendum assuetis identidem fiebant; hisque habendis nulla tem 'oris praescriptio erat, sed pro re tiata, vel pro aliqua victoria , vel pro aliquo festo ingruente iidem edebantur. Hactenus dicta spectant ad antiquam amphitheatri Campani historiam. Quid aevo sequiori huic evenerit , per auctores vix compertum habemus. Credibile enim est, Barbaris in Italiam saepe advenientibus, omnia tuisse redacta in extremum statum. Ferolasis nomine post
Romani Imperii excidium amphitheatro imposito Campano , nihil aliud significatur , quam Arae. Μarochius de Amph. Camp. c. 7 affirmat, Gothorum aevo Campano in amphitheatro ludos , et gladiatoria spectacula magno fuisse in pretio. At Langobardi postea , qui Gothis successere , plures igne concremarunt urbes, quas inter Capua ab iisdem incensa - quo tempore amphitheatro damnum etiam maximum suit allatum. Hoc vero insigno antiquitatis monumentum, quod decertara potorat cum diuturna saeculorum longaevitate, a Barbaris igno consumptum, et in arcis postea sermam
ab ipsis fuit redactum , ut paulo ante diximus.
Hoc tandem monumentum , ut a stirmatur a Mago. clito loco ante cit. Campanam erexisse Coloniam liquet; nam in coloniis suum cuique fuit aerarium , quemadmodum et ipsi Roma s. Capua enim ditissima habebatur, et redditus habuit maximos; Leucogaeos praesertim posse dit colles in agro Leborio , aliasque innumeras posse S-siones vel principum liberalitate , vel privatorum. Ad haec portoria, et vectigalia , quibus Augustus suas ditavit colonias , in quibus Capua fuit, ut ex Suetonio
constat in eius vita c. 46. Hinc mirum non esso debuit, si hanc immanem amphithoatri molem erexeritat Campa-o ni, qua inae subiungitur a Mazochio loco ante cit. ma-ror conlatis regum opibus attolli possit. Hoc tandem amphitheatrum erectum fuisse creditur ante Vespasiani aeqvum , de quo consersis quaenam Cl. auctor ibidem opi
36쪽
De Theatro, Templis , Catabolo , itido Gladiatorio, Circo, Gymnasio , Thermis , de Foro Seplasio , Albanoque; de Mariis picibus ; de Christiana Religiono, de retustis Cipuae nummis, aliisque monumentis.
Postquam do amphileatri Campani maiestate , deque omnibus quae ad illud spectarunt, breviter diximus, nunc antequam ad alias urbes describendas accedamus, rei ratio postulat, ut primum cetera antiqua , quae restant urbis aedificia, lectoris ob oculos propo
' Campanos ludis studiosissimos suisse quondam ante diximus. Hi enim fuere delectati praesertim do robus thea inalibus t hinc molem istam conditerunt prope turrim S. Erasmi , cuius adhuc rudera supersunt prope Cryptoporticum , nunc te Groite di S. Franc eo, hodie- dum ad regiorum stabulorum usum inservientem. Locum ipsum describit Pratillius Via Ap. lib. III. c. t. Hinc Theatri pars adhuc Mago chii aevo restabat: magna enim illius hemicycli pars fuit disiecta ob causam figulinae ibi exercendae, quo patentior explicaretur area. HOC vero Theatrum sub Caesaribus fuit aedificatum , et sortasso a Campana colonia , sed post Augusti aevum ex
In hac urbo plura suere templa , inter quae Iovis illud , quod conditum fuisse creditur o regione cuiusdam civitatis portae. Alterum Dianae Tifatinae in parte occidentalῖ eiusdem montis. Quod quidem magni ucum fuit erectum in loco , qui olim appellabatur S. Michaelis Archangeli Ecclesia, et nunc S. Angeli. Huiusce templi Velleius Paterculus lib. II. c. 25. meminit. Prostat Capuae marmor, in quo legitur: Sacrum Dianae Tifati. naa Triviae. Hoc templum ivit in occidentali parto Ti.
37쪽
latae i montis, unda notinae nomen impositum.
Ex Patavino historico lib. XXII. c. 8. Compertum liabemus Capua o etiam iuisse Fortunae, et Martis templa. Quo vero urbis loco ea fuerint, nulla ad nos us. quo vestigia tradita. Fuisse etiam aliud deptuno dica.
tum eX marmore , quod Capuae Servatur , clarescit. Prae
fatum templum fuisse ia eo loco, ubi olim dicebatur ua Neptuni , ex Instrumento anno IlCCLXIX. a Cam. panis Sanctimonialibus exarato probatur. Prope turrim S. Erasmi suisse erutam lapidis parte' cum columnis
narrat Pratillius de Via Ap. Lb. III. c. I. ubi olim fuit
Mercurii aedes. Practer alia aedificia publica , quae quondam Capuae erecta suere, memoratur Capitolium a Suetonio in Tib. C. 4O. IIoc ab eodem Imperatore dedicatum nihilas ud suit, quam Iovis Tonantis acdes Romanae instar , quamvis minor. Silius lib. XI. v. 266. huiusce etiam mentionem facit. Hinc recte intelligitur Taciti Annal. lib. IV. c. 57. textus narrantis eundem Tiberium Capuao hoc Iovi templum sacrasse r Tandem Gesar in Campa-
i) Tifati in ontes , et mons Tisuta est si pra Capuam veterem , qui ut docot Festus , nomen ii ausit Pax ilici tuis; liiiic apud eundem : Tifala ilicola. Nobilis vcro evasit hic mons Romanorum aevo; in eo enim fuit Dianae Tisalinae teinpitim, ut supra diximus . et aliud Iopi Tyalino sacrum. Ilic insuper mons memoratur ab antiquis , et praesertim a Livio lib. VII. c. dis et lib. XXIV. c. r. Silius etiam hunc memorat lib. XII. v. de Bello Pun. In vertica huius montis prope Nolam nam Tifata mons est montium caleua hodiediim stat adhuc vastum saxorum stupendae molis septum, quod dubio procul Hannibal super hos montes tendens extruxit. In tabula Peutingeriana locus iste his indicatur verbis. CASTRA HANIBALIS. Ex alia parte iuxta Mazoclitum tae Amph. Camp. c. I lo eus hic ex laeva nempe parte, Theodosii Imperatoris tempestate Addinna fuit vocatus a Dianae templo ; ex dextera vero Parte
38쪽
23niam specie dedicandi templum apud Capuam Iovi apud
Nolam Augusto , sed certus procul urbe dcgere. Hoc vero Capitolium, sive Iovis templum Capuae Non Solum, sed in aliis quoquo praeclaris urbibus tuas Se cX historia liquet. Ad haec templum Veneris extitit, ut e X quo dam constat marmore , et Cybelis ex statua reperta mloco , ubi nunc adsurgit S. Laetari aedes..Apparent non longe ab amphilneatro Cuiusdam trium triumplian,.
phalis arcus ruinao non procul a porta Casiliensi , qui quidem arcus erectus fuit in Appiae viae medio , quae per mediam transibat urbem. At quinam eIUSdem auctor , adhuc sub iudico lis est. Sunt qui putant, hunc erectum suisso multum post tempus a Iulii Caesaris fato. Facile enim credi potest, hunc dedicatum Augusto Octaviano fuisso, qui hanc coloniam illustravit , et ma gnificentiorem reddidit. At ex inscriptione a Pratillio lib.
III. c. l. recitata , quae mentionem Hadriani Imperatoris lacit, credi potest, hunc arcum in eiusdem memoriam dicatum. Nam hic Imperator plura praestitit Campanae coloniao beneficia , et praccituo amphitheatrum reStauravit, ut patet ex marmore a Maetochio de Amph. Camp. c. 8. 'reperto , atquo pexpetuo ' Commentario aniΗStrato. Non longe abi codem amphitheatro etiam fuisse Catabolum indicat Maetochius de Ampb. Camp. c. 4 cuius rudera Supersunt Prope Ecclesiam S. Mari ac Gratiarum in vico S. Mariae , qui locus i vulgo ab indigenis Catarem dicitur in praesentiarum. Iloc, vero aedificium, ad bestias si ) . detinendas, et ad crudelitatem in hestiarios acuen-
i Matocli ius loco supra citato in Campano Catabolo non proprie seras , sed equos circenses detineri satetur. Locus vero in quo butiae n ludorum usum detinebantur , proprie vanium Vocabatur , ut ipSemet probat ex qu alti lapida Romae reperto anno MDCCX, Consulsi' etiam Ducangium Leric. . Med. Lat.i arti c. Cantholum , . Vqssium. Etymolog. Pitiscum Diction. Autiqq. Rom. aliosque viros doctos. Verum apud Romanus usi
39쪽
26ilum suit erectum. In hoc autem Ioco alebantur bestiae ,
tuae quidem prout sestum aliquod, vel publici ludi ede.
rentur , emittebantur, quo Populo spectacula darent. Earum vero ferarum numerus eo excrevit , ut ad qua .
tuor vel quinque millia ita amphitheatro , vel alio publico loco pervenerit. Hanc ipsam narrationem ex Tranquillo in Tito c. 7 accipimus , qui scribit, una die quinque millia ferarum omne genus ludorum edidisse. Eaedem vero bestiae , quae per longum tem pus in eodem alebantur Vivario , Plerumque eo mansuetudinis perveniebant, ut identidem currus vel in Circo , vel in Amphitheatio traherent. Hoc Cataboliti insuper fuit repertum a Pellegrinio, ut testatur Prat illius de Via Appia lib. Ill. c. I qui narrat hoc reapse esse Prope mariae Gratiarum AEdem , et subterraneum esse locum duodecim Palmos Neapolitanos latum , et sexdecim altitudine. Ρcr hunc bestiae in amophitheatro ducebantur. In aliquibus Instrumentis ab eod mPratillio allatis legitur ; Ad Scollis Prope Catabolum tia occidentem , ubi ad Mollia nihil aliud esse creditur, quam vicina gladiatorum schola , qui cum bestiis in Catabolo
manentes sese exercebant. Hae tandem subterraneae caveae viam habebant in ipsam amphitheatri arenam. Prope etiam amphitheatrum ex Maaocbio fuisse aeei-c Misiori . pimus Ludum Gladiatorium , ut ex Variis ipse veterura
aedificiorum arguit ruinis. Cn Iluae olim eel est,er fuit hic ludus, ex quo anno ab V. C. DCLXXX. Servile bellum in Bomanis fastis fuit conflatum duee Spartaco , ut suse narrant Velleius Paterculus lib. I. c. 3o Florus lib. II l. e. zo aliique. In hoc autem ludo quid agebatur, quaenam gladiatorum munia , quaenam vitae ratio , videsis Roman. Antiqq. scriptores. vellit Calabori nomine sIgnificari non solum equos, aliasque be- alias ad onera vehenda, sed eti ci alendas silvestres, uti Ieo-RM , tigres, aliaquo id genus animali Diqitigod by Corale
40쪽
Prope Catabolum suit etiam Circu, , qui celeber evasit Ludis si) Campanis, ut patet ex lege Codicis Theo
dosiani lib. XV. tit. io. Huius Occurrit mentio in quibusdam Medii AEvi instrumentis a Pratillio lib. III. c. ialutis : in quodam anni MXCI. sic legitur: In pertinen-liis Millae S. Erasmi, et proprie ubi dicitur ad cireum. Idem auctor asseri mutili lapidis partem, in quo sit mentio de Campanis ludis Circensibus. Ad haec nonnulla Campanae antiquitatis monumenta liue illuc partim in vico S. Mariae, partim in illo S. Petri ia Corpore sparsa adspectantur, ut praecipue Thermarum ruinae , quae hodiedum mutato nomine militibus ad Capuae defensionem inserviunt. His tandem adde veteris aquaeductus, et Gymnasii reliquias , quae adhuc inte.
grae sartaeque manent a temporum colluvie, et a Barbarorum manibus ereptae , quaeque veluti venerandae antiquitatis monumenta eruditis viris commonstrantur. Capuae vero suisse Gymnasium, et Thermas ediscimus ex Flaetochio Amph. Cam. c. 7 qui assert lapidis fragmentum , quod apud Casampullam in suburbano olim Camilli Pellegrinii aderat: in hoc marmore occurrit de Ther mis praecipue mentio. Fuit in hac urbe platea, sive forum nomine Septioia , in qua , idest unguentarii negotiari solebant, quique heic unguenta adeo pretiosa conficiebant, ut Cam-
t Certum est ex Pratillio lib. III. c. i. hanc urbem postquam ibi Caesar Coloniam deduxit, suisse satis amplam. Nam ipse iuxta Appianum lib. XIV. deduxit viginti millia hominum. His adde gladiatorum scholam , quo Caesar habebat eosque in familias divisit. Eorum numerum Cicero ad Attic. lib. VII.
narrat suisse usque ad quadraginta millia. His superadde Campanos ipsos cives, ex quibus licet conieclare , hanc urbem suisse freq uentissimam : hinc urbis antiquae moenia suere satis amisPla. Et re sane vera ex γuderibus quae restant, plures vicos oecupant , ut ante diximus : vide igitur tunc temporis, quam lata