Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

51쪽

In eodem agro fuere urbs Calos , quac nune cibi dici. tur, septem millia passuum a Capua dissita , secus viam Latinam. Livius lib. VIII. c. to hanc urbem ab Auso. nibus olim nabitatam esse credit. Ips vero nobilis ova sit in Romanorum historia ob divorsas vicissitudines : memoratur praecipue ob quandam aquam ab antiquis lauda tam , Cuius mentionem iecerunt Valerius 'Miximus lib. I. c. i8 de Mirac. et Plinius lib. II. c. ro3. Nobilissima quoque vina protulit Calenua agor et quorum Venusinus poeta meminit lib. I. Od. zo. In ea urbe Romanorum aevo erecta fuero varia ten,pla , ut adhuc videre est ex pluribus, quae restant ruinis. Fuit heic Μercurio aedes dicata ; supersunt adhuc urbis antiquae moenia , e in ruinis adhucdum vasa, numismata , signa, aliaque id genus passim eii adiuntur. Paucis abhinc annis reporta luere marmora quacdam a Μatthia Zona, recitata Storia di Calvi c. 36. Ex immensis etiam vetustarum fabricarnm ruderibus clare patescit,

in hoc opido Circum fuisse, et amphitheaarum. Videst laudatum Zonam c. 8. Fuisse elim balnea ex aliis rui. nis indicat idem auctor.

Anno V. C. CCCCXIX. C. Tito Valerio, et M.

Attilio Regulo Cosa. subactis vicinis gentibus, Samnitibus , Frentanis , Auruncis , aliisqae, Ausones, et Si

dicini nondum in Romanorum manus pervenerant. Hinc

a Patribus Conscriptis id belli negotium datum illis. Cales tunc Sidicini incolebant urbem munitissimam, murisque cinctam. Tunc Consul Valerius ad illam appropinquavit. Militum ardor is erat, ut iam scalis ad muros vellent succedere ; at Consul ab incoepto voluit desistere , et aggerem , et vineas muro admovit. Forto fortuna accidit , i ut quidam Romanus miles M. Fabius nomine, qui captivus ad Cales erat, per custodum negligontiam, m cives sesto, vinoqne 'essent sepulti, per murum ipsa resto religata manibus' susponsus se demiserit, et cum ad imperatorem porvenisset, hostes monuit vino epulis- qua sopitos iacere. Hino statim urbs eapta. Id omne nam

52쪽

rat LiuIus lib. VIII. e. I 6. Praeda ingens facta est, deque illa triumphatum ; postoaque coloniam illic deductam tradit laudatus auctor. Indo municipium evasit, quod memoratur a Tullio episti lib. IX. I 3. Tandem temporis progressu paulatim decidit.

Everso antiquo opido novum adsurrexit cibum, seu calimr- nomine, quod incoeptum ab A tenui pho Campano Comite, a Landone fratre suit absolutum. Postea a Langobardis ad Normannos transiit. Varios eventus est' passa urbs, et in praesentiarum sedem habet Episcopalem. Iuvat heie advertere cnm doctissimo Grimaldio, Annali det Regno di Nap. tom. III. epod. II. Italiam, cunctas provincias , et: Campaniam Praesertim ex eo tempore , quo Langobardi, aliaeque gentes sequiori aevo in Neapolitani Begni provinciis sedem fixerunt, eversis et populatis pluribus vetustis opidis, novas urbes , et viCOs aedificasse , novis eisdem datis nominibus. Sequitur Sidicinum super viam Latinam , nunc Tea.

no , a Capua duodecim milliaria in via, qua Casinum ducit, et a Neapoli octo et viginti distans. Hanc ab Etruseis

difieatam sentiunt nonnulli. Hinc a blaetochio opusc. lom. II. pag. I 43 ex nummo quem asseri, Etruscum, vel oseam esse creditur, cui assentit Capacius lib. I. c. ret Hist. Neapol. Ea vero suit appellata Teanum Sidicinum ad alterius disserentiam nomine Teanum pultιm Horatius lib. I. Ep. vo 86 ipsius montionem facit. Frontianus lib. . de Col. in hanc urbem coloniam deductam seri-'bit. Hoe opidum celebre suisse dicit Patavinus auctor lib. II. c. 3 hoe modo : Reliquas si ei compares, Uida sunt, excepto Teano Sidicino , quae urbs est magni nominis. Id. que confirmat Strabo lib. V. Geogr.

Urbis agrum fuisse olim aquis mineralibus celebra. tum narrat Plinius Hist. Νat. lib. XXX. c. a. In ea Campaniae regione Sinuessanae aquae sterilitatem feminarum, υἱrorum insaniam abolere ρroduntur. In AEnaria insula calculosis mederi, et quae Mocantur acidulae ab Teano Sidi.

cino quatuor millia passuum. Ubi vide bauc mirandam a- Diqitigod by Corale

53쪽

quam Pliniano aevo gub. aeidulae nomine venbe: 'haeci nunc tem miris ab indigenis, vocitatur. V acqua delis calda- relle. Huius etiam mentionem facit Vitrui ius lib. VIII c. 3. Haec vero a Romanis, urbs pluris habita , re ut videre est etiam ex suis qnae restant ruderibus, quaeque anti-qunm commonstrant maiestatem r ibi enim et Circi, et Amphitheatri , aliorumqne ruderum visuntur Bomanae magnificentiae monumenta. Ex quodam marmore a. Pratillio recitato lib. II. o. 3 dei Via Ap. suisse olim aram, vel templum Iunoni dicatum eruitur. Duo alia mutila

marmora ab eodem auctore allata mentionem faciunt de Thermis, Theatro, et Amphitheatro. Et re quidem ve- ea restant horum aedisiqiorum adhuc nonnulla rudera. Fuisse etiam ibi Cereris templum ex alio ostenditur lapidis. Urbis huius tandem aevo Medio nia Ila textat memo-ria ; crediderim post Romχni I perii lapsuna Dub eos

ruinas huic attulisse, ceteris evenit. Sequiori aevo CD- mitibus suit subiecta. Re sane ἰ vera memoratur Lando-nulphus Landulfi Campani Episcopi nepos huiusce C

mes, quem memorat Erchem pertus Hist. Lang. num. a l.

Hodie dum sedem habet Episeopalem , quam a saeculo usque tertio decoratam fuisse creditur. Urbs recens ab antiqua parum distat , ubi plurima extant opidi rudera. At ra'. η . longe ab Sidicino suit campus, vel ager Falerrinus, qui suit ad Appiae viae sinistram fluvium tuter Sa Vonem , et Calliculam montem. Agis hio suit occupatua olim ab Ausonibus, vel Auruncis, poetea A Pelasgis: λ4 alias sentes transiit, et inde d Etruscoti Diuitigoo by Corale

54쪽

Describuntur uariae urbes , uti Suessa Pometia , Ultibrae, Suessa Auruncorum , Sinuessa, Rus Petrinum, Trifanum , Mia Domitiana Suessula , eiusque fatum; hinc Argentrum, S. Agatha Gothorum , et Vulturnum Onidum. Fit mentio tandem de susiis Savone , deque Massico monte. Plures urbes sub Suessae nomine appellatas ex antiquis historiographis, et geographis compertum habemus ;quarum vera historia adeo dissicilis, et obscura est , ut permille de ipsismet sabulas tradiderint auctores. Quapropter Nos apes veluti argumentosa , quae ex arboribus succum percipit purum , obscura quaeque relinquentes, historiam , et scriptorum auctoritates veras ex singulis, quae ad nostram faciunt rem, depromemus. Primum omnium oceurrit urbs , quae sub Suessae Pometiae nomine super viam Latinam venit. Cluerius Ital. ant. lib. m. e. 8. Halicarnassaei auctoritate, qui hane urbem eodem nomine appellat, populos Pometinos, seu Pomptinos ex hac derivasse arguit. Hosee vero Populos eam urbem incoluisse aperte declarat citatus Halicarnas. saeus. A Strabone lib. v. Geogr. ipsam urbem Volsco. rum principem suisse assirmatur. Patavinus auctor lib. I. e. zo id ante confirmarat. Et re sane vera istius situs a

Cluerio ponitur in Latii finibus loeo ante eitato; hinc ita indieatr Patet igitur ex his ipsam Pometiam haud procul Latii Mibus sitam, scilicet prope Cosam , atque Velial x . . . . tota ista planities, quae Velitris, Cosae. N. bas, Sulmoni, Setiae , atque Priserno subiacet, ad . Ter ra nam usque qua Pomptina parua erat, campus sire ager

Pomptinus appellatus fuit. San felicius De Camp. pag. 26 tandem hoc opidum eorruisse scribit propter paludes ipsas Pomptinas, a quibus suit absorpta. Non Parum ab hac urbe suisae Ulubras, et proprie circa Velitras , et

55쪽

έα .

Suessam Pometiam eertum est. Horatius de hoe ollidornentionem sacit. i

Sequitur Suessa Αm uncorum, in presentiarum Sa sulier Appiae viae ramum. Livius lib. VIlI. c. i5 ab Auruncis totam hanc regionem , quae Volscos luter erat , et Campanos, habitatam et conditam prodit, et anno

Σb V. C. CCCCXVD1. C. Sulpicio Longo, et P. Alio

Paeto Coss. orta seditione , belloque bidicinos inter Au. Tu DCosque exardescente ui bem deIetam fuisse ab iisdem narrat hoc modo e Auriancos metu vidum deseruisse, Profugosque cum conιugibus , ac liberis Suessam com-mσGSSE , moenia antiqua eorum , urbemque ab Sidicinis deletam. In eandem postea Coloniam deductam ex eodem sic aeeipimus lib. IX. c. I9 Suessam, ac Pontiam eodem anno Coloniae deductae sunL Tullius Epist. lib. VIII. eam Municipium postea evenisse declarat. Ipsam insuper fuisse nobilem satis ostenditur ex ruderibus , quae restant, ut Theatro , Crypt ol Orticu , et nonnullis sepulchris. Ex numismatibus vero , quae olim eruderata, Apollinis, Mercurii, aliorumque deorum imagines visuntur.

Ilaec insuper urbs fuit patria poetae Lucilii Mirrarum scriptoris, de quo Iavenalis Satyr. I. v. at sta

canit .

Cur tamen hoc libeat politis decurrere can O, Per quem magnus. equos Auruncae serit alumnias. Eandem temporis progressu a Romanis restauratam cre ditur , quamvis nullum adest ad probandum monumentum. In Ecclesiae tandem Christianae fastis de ipsa occurrit mentio; sedem inde habuit Episcopalem, iam ab an .uo CCCCXCIX. Μemoratur Fortunatus eiusdem urbis Praesul, qui interfuit Romano Concilio. Ad mare versus super Appiam viam ubi nunc ab indigenis dicitur Mont amne sita erat Sinuessa sic dicta , quod erat in opidi Vesciae sinu: huius urbis meminit Livius lib. X. c. ar qui asserit , hanc Graecam suisse Synoi em antea dictam, Romanosque colonos, qui eam Diuitigod by Corale

56쪽

. alneoluere , Sinuessam nuneupasse. Idem lib. IX. e. t 6 asserit , hanc olim ad Ausones pertinuisse. Abundare serpentibus eandem. colligitur ex ovidio Metam. lib. XU. et hodiedum locus hie , ubi etiam est Regia venatio, quam maxime serpentibus , viperisque abundat. Plinius Ilist. Nat. lib. II. e. io3 laudat huius urbis aquas, quae foeminarum auferebant sterilitatem , et viro. rum insaniam. Tacitus Annal. lita XlI. e. 66 de Sinuessanis aquis ita prodit et In tanta curarum mole Claudius ad-υersa υaletudinct corripitur , refoυendisque viribus coeli mollitie , et aquarum salubritate Sinuessam pergit. De iisdem aquis sermonem instituit etiam Strabo 'lib. V. Geo. gr. Cluerius hanc urbem ita describit ; Tot stadia consciunt millia decem. Minturnarum lactim ab Formiis noυem millia ab se susera indicatum est ; tantundeminis alii, si seorro tu litoro progrediaris , incidos in

ingentia υeteris urbis Mestigia , portusques minas sitas sub castello , ctu υulgaris amellatio : Rocca di Mon- ω-dragone, a monte quaesita , in cuius extremo ad

duo millia passuum a dictis ruinis id 'canditum. Mar. italis 'lib. VI. Epigr. 42 Sinuessanos laudat sontes, et San-nagarins Ecloga II. V. 86 huius' maris memorat rhombos. Adest Capuae marmor a Capacio Hist. Neap. lib. II. c. Is allatum, ex quo Sinuessanos blatidiae Augusti paren. ii posuisse constat. Falsum vero est illud, quod quidam tradunt, Sinues-aam vel locum ubi hoc opidum: fuit, olim hoe nomine appellatum , et hodie lum Montra nct , suisse quondam trinum nuncupatum , clam nihil aliud sit, quam mons, et campus, hodieque Iocus hic ab indigenis salutatur

Torre de' bagni, et 'olim Petrinum. Ex parte vero Orientali montis , qui Campuniam respicit, sulphuris vena est, euius meminit ante laudatus Sannaetarius Eleg. lib. I. Sinuessam inter, et Minturnas locus qnondam extitit Trifanum dietus, a tribus fortasse sanis appellatus , aut a trium deorum sano, in Auruncorum regione, quae

Volicos inter, et Campanos olim inedia. Hunc autem lu-

57쪽

cum fuisse ultra Lirim creditur. Patavinus anetor lib. VIII e. a hunc ita memorat: Huic agmini Torquatias consu Iad Trifanum inter Sinuessam , Minturnasque is locus est ) Occurru. Diodorus Siculus lib. XIV. e. st Tritalium hoc prope Sinuessam ponit.

v.a Domiti Prope Sinuessam erat via Domitiana ha dicta, quod ab hoc Imperatore fuit restaurata. Haec a Sinuessa Prope mare Puteolos usque protendebatur. Livius lib. XXIII. Consulem Sempronium hac iter inuituisse narrat, cum Han. nibalis exercitum prope Linternum prosiigavit. Hauc vero viam pluribus abhinc annias vetustate Contalasam . et

Prope deperditam , et iuviam rotabilem secisse Domitianum liquet, unde postea Domitiani via dicta suit. Sta, tius Silv. lis. IV. carm. 3. eandem describit. /ς -- Uita Suessula est Campaniae antiquissima super viam Nolanam , et eo fuit sita , ubi nunc. dicitur Sessola, et Castellone , seu Torre di Sessola et quatuor militaria abi Acerris dissita Nolam inter, et Capuam. Eandem ab truscis aedificatam fama est hinc habitata primum ab ,

illis fuit, postea ab Oscis. Strabo lib. V. et Plinius liti VIII. ipsam ponunt in Campania ; quam urbem Samnites.

etiam olim occuparunt. Cluerius Ital. ant. lib. I v. c. sale eam describit: Haud procul Acerris erat antiquispiamum itidem opidum Suessula , cuius locus nunc etiam

vocatur Castel di S sola , tibi antiqui Vidi quaedam adhuc Disuntur ruinae. Et San felicius De Sit, Camp. pag. 3I de ipsa etiam scribit hoc modo: Acerrae uenitimae

Suessulae: Opidum ipsum interiit relictum a cructus, qui eadem coeli intemperie, circumfusis Clanii aquis. Obsidente palude , patriis sunt coacti excedere Iaribus. Fines vero agri Suessulani ad Occidentem extendebantur ad Calatiam usque, ut arbitratur Pellegrinius de App. Camp. disc. II. par. 26 at ex meridie ad Nolam us. que , quod confirmatur ex geographis , et vetustis Itinerariis , et praecipue ex Peutingeriano. San felicius idem seribit ibidem ; Suessulanum agrum exc*iunt Nolano runι PVuleta. In eandem sententiam descendit Ambro.

sius Leo Uist. Nol. lib. I.

58쪽

Ηaud longe ab antiqua Suessula montes erant, quos inter ille memoratur , qui ab accolis dictitatur Cancellus qui mons idem est , ac iIle a Livio lib. XXIII. deseriptus

sub nomine castrorum Marcelli, seu Castrorum Claudia. nonum snper Suessulam. Patavinus hinc auctor Marceulum narrat Consulem , anno ab U. C. DXXXVI. postquam Nolam est ingressus, et ibi postquam senatum, et populum rursus sub Romanorum redegit potestatem ,

consedisse , et supra Suessulam castra posuisse.

Ad radices meridionales huiusce montis cancelli ori. tur unus e Clanii sontibus: alius est Nolam inter, et Abellam. Hic vero fluvius Clanius et Liternus est appellatus : nam ubi decurrit, fuit ab antiquis Clanius proprie vocatus, et ubi ad mare pergit, seu ubi sunt ostia, Liternus suit salutatus ab urbe Literni , quae celebris sequiori aevo evasit ob Scipionis Africani nobile exilium.

Agri prope eundem amnem ob sertilitatem commendaciis tur , et praecipue a virgilio Georg. II. v. 224. Livius narrat consecto hello eum Latinis, et hae gente subacta , urbem Suessulam 'nod foederata ante semper eum iisdem fuerat) ius Romanae civitatis adeptam , aliisque rebus esse potitam. Postea haec Municipium fuit, et ius civitatis acquisivit Romanae, ut ante tradidimus, et ut a Livio loco supra citato compertum est. Inde praefectura evasit, quod tempore secundi belli Punici e Bomana defecerat republica , et saeviter in illam fuit animadversum. Post aliquod vero tempus Suessulani in meliorem formam , et conditionem pervenerunt, cum a RO-manis Colonia fuit deducta , quae legibus quidem Bo

manorum regebatur.

Suessulani Cererem prae ceteris deam coluere, illique numini addictissimi fuere. Vicinorum enim agrorum ubertas ea fuit, ut magnam frumenti copiam p ropinquis subministrarent populis. Suessulani hinc ut prae celeris excultiores Cererem veluti patronam , ac terrae dominam sunt venerati. Com. Μ. Silvano , et L. Norbano , quodaeeidit Tiberii Imperatoris anno sexto, Suessulae Dulim-

59쪽

viro Cn. Publilio Falerino , ea urbs quae erat una ea triginta quinque Romanis tribubus Falerina fuit salutata Bomunis enim in more positum erat in lapidibus saepetii liuii in nomon, ad quas erant adscripti , indicare. Clire rius Ital. ant. lib. IV. c. 5 haec scribit: Ex Falerno , et Stellate agris duas tribus Falerina, et Stellatina

cognomenta accePere. Stellatina tribus non a Campaniae

sed ab Etruriae campo sic suit dicta , ut Pan vinitis de Urb. Bom. c. 5o ex Festi res liluto colligit loco. Hic vero Cn. Publilius Cereri aedem restauravit , quo die Suessulano populo datum suit epulum. Ob tantae igitur gra.

litnditiis memoriam Suessulanorum respublica marmore rigendum euravit. Ita Lecterius Storia di Suess. Hereuli aliud templum erexerunt cives , ut ex mar,

more liquet a patriciis , et populo erecto in duumviratu M. I unii Severiani ob felicem ex Asia Imperatoris Soptimii Severi Pertinacis reditum , qui incidit in annum CCII. post natum Christum. Fortunae quoque aedem dicatam ex alio legitur marmore a M. Pompeio NoviuStellatinae tribus ex illustri Suessulanorum familia. Eversa vero Romanorum fortuna per assiduas et longas senatus , populique saetiones, Barbaris saepius tu Italiam descendentibus , mutata religione deorum inanium cultus suit eversus , et mores penitus diversi evasere. Postea sedes Episcopalis suit, et in eo statu perdiu permansit. Barbatis vero Italiae faciem vertentibus f nam ipsa variis novis principibus fuit subiccta , et praecipue Beneventanis, qui per ea tempora celebres evasere urbs Suessula in illorum potestatem suit redacta , quae etiam in princi statum fuit conversa. Lando enim Landulfimius anno DCCCCLVI. urbem Suessulam in principa, tum mutavit. Variae inde huic evenere diversis temporibus

vicissitudines, donec per Saracenos anno DCCCCI XXX , ut tradit Erchem pertus Hist. Lang. n. 48 pluribus aliis nobilibus Campaniae opidis populatis, et incensis, isthaea misere flammis , populationibus , latoque corruit. Haud procul ab antiquo everso opido ad surcit nunqDiqitired by Gorale

60쪽

temporis Argent; um , vel Arent; um, vulgo Aristaeo , qui vicus est in Campania , et a Neapoli dissitus quindecim milliaria. Post eversam Suessulam Oscorum urbem anno DCCCCLXXX. Suessulani in montibus S. Angeli ad Palumbaram et Castellum confugerunt, ubi arcem condiderunt , quam Argentium vetus nuncuparunt , ut seribit Τelesinus auctor lib. III. c. 33 , qui credit eo quondam Dianae templum dicatum. Quidam autem putant, Argentii originem antiquiorem fuisse, et derivatam a quodam Capuae Curatore Brittio Argentio nomine , sed Lecterius Stor. di Suess. lib. II. ab Argentio potius fuisse vetustam Campanam samiliam opinatur. Suessulani vero primum hoc castrum aedificarunt anno MCXXXV. Bogerius illud vetus everterat; incolae Duuc novum Argentium dicunt Terra Miarata, qui pagus situs est in valle Peramoena , et Ductibus exquisitis

abundat.

Haud longe ab hoe loco, nempe quatuor milliaria exsurgit S. Aghala Gothorum urbs Episcopalis , quae ab Neapoli distat Tiginti circiter milliaria. Iustinianus Digion. det Reguo di Nap. tom. VIlI. hane urbem eandem ac Saticulam iure meritoque fuisse sentit ex pluribus dete-

ctis rerum vetustarum monumentis, et Praecipue ex Se

pulchretis quae passim eruderantur in dies. Idque etiam probat ex Hannibalis itinere per Suessulanum agrum , Trebula numque. Quando autem haec nova urbs S. Agathae suerit aeclificata , haud constat; circa annum DXLII l. fortasse, vel a Gothis, qui eidem nomen mutuarunt, vel a vicinis alicuius eversi opidi incolis creditur. Celebrantur aevo medio urbis huiusco Comites, qnos inter Rodoaldus, aliique. Non longe ab anto descripto Sidicino duo decurrunt numina Vulturnus, et Savo. Ad Uulturni oram eiusdem nominis Vulturnum opidum aderat, Careeu' a mare di Volturno parum dissitum a Ponto, quem exstruxit Domitianus. Pluros ex antiquis eam urbem memorarunt, ut Plinius Hist. Natue. lib. III. c. 5 et Strabo Ib U. Eam Diqitired by Gorale