Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

41쪽

pauiae aliis opulis, quin et aliis longinquis venundaren tui ne factum ut ipsi Campani, qui longe lateque inxurias, atque illecebras inter usque palantes, unguenta isthaeo efficerent, quo mensas inter, vinum, Scorta, aliaque id similia semper odorem eiu uerent. Plures ex vetustis auctoribus Campanorum hoc vitium adnotarunt. Inter alios

Tullius num. II. Pisonis vitia increpans haec scribit: M-plaria mehercule , ut dici audiebam , to ut primum adspἱ-xit Can anum consulem repudiauit. Et paulo post de Ga. binio Duumviro haec tradit ; Gabinium denique si uidissent Duumoirum pestri illi unguentarii , citius agnostissent: erant illi compti capilli , et madentes cincinnorum smbrias, et suentes , cerussataeque buccae dignae Capua , scd illa uetere. Vide quaeso ad quem in e Ptiarum gradum pervenerant Campani, ut non solum ipsi , sed magistratus etiam Capuae degentes , ad civium more8 Se ipsos accomoedarent. Id omne derivavit ex illorum fortuna ; et in eum inciderunt luxum , ut quae olim de Crotone, Sybarisque traderentur, longe ea tempestate Campani superarent. Videsis quae scribit Livius de illorum luxuria lib. XXIII. e. 45. De iisdem unguentariis si plura Cupis,

legesis Pellegrinium Disc. III qui suse de ipsis agit, ubi

inter alia: monumenta lapides quosdam recitat , in quibus

. eorum occurrit . me utio.

roinm Alba, Extitisse aliud forum in hac urbe celebre, et fortasse a Seplasia haud dissitum Domine Albanum confirmatur ex Tullio orat. contra Rul. II hoc modo: Iam rem qui metuct erat tunicatorum illorum , et in Albana , et Smiasis , quae concu alio percunctantium, quid Pras . tor edixisset i Hoc forum Ρratillius lib. III. c. I de Via Ap. haud longe ab Albana porta nomen desumpsisse ar- bitratur, a qua parum distat vicus le Curti. v. ia. Haee insuper urbs celebris evasit , atque nobilis , quae post plura stetit saecula florentissima respublica, et aemula Romanae magnificentiae , et milestati , et magistratibus ipsis, quaeque tot bella gessit, quaeque cum

vicinis, tum dissitis gentibus invidiae semper fuit, qua

42쪽

29que usque luxuriavit diuturna Saeculorum longaevitate.

Everso hinc Romanorum Imperio , per Bartia rorum manus misero corruit. Gens ericus enim anno CCCCLV. ut

narrat auctor Historiae Miscellae lib. XVI. Gothorum Rex primum Capuae urbi ruinas attulit, et per id te mlioris

in parte suit restaurata a quodam Posthumio Campaniae Consulari ci) , ut patescit ex marmore reperto Prope amphitheatrum. Adliaec Langobardica vigente dominatione, quo tem pore Badelchisius Beneventanorum Princeps Campanis

insensissimus, quod hi Siniculpho Salernita nomina Principi

essent a ccpti , Saracenos sibi accivit, et adiunxit Capuam primariam redegit in cinerem , ut narrat apud CL Muratorium anonyitius Cassinensis io m. II. Ber. Ita lic. Et Paulus Diaconus lib. V. Hist. Langob. sic etiam

i) Iuvat heic breviter adnotare a quonam , et quando in institilli fuerint Consulares viri. Ex Plinio II ist. datur. lib. I lsc. 5 primum certiores facti sumus , Augustum circitor annum V. C. DCCXXVIII. Italiam in undecim divisisse regiones , et

fortasse singulis magistratus Proconsulum nomine nd cuiusque regimen adsignasse. Verum sequiori novo Hadriano nenipe Imporium moderante rursus mutata, et in quatitor regiones, provineiasve divisa , Coiisularis vir cuique dilus. Id omne narrat Spur-tianus in eius vita. Λt Pituam eo tempo e Italiae sines , per auctores iii ccitu in quidem est. I x pluribus quae restant monumentis, scimus Campaniam suos habuisse Consulares. Mutata per atii

tempestatem Italia , Campania nostra quos haberit liues, haud est compertum. Pellegrinius Disc. I. pati. II. et Prat illius de consulari s hanc regionem cum Ιrpinis, et Samnii parte ad Apu-I am usque extensam autumant, quamvis alii hanc novum ab Hadriano factam divisionem credunt de provinciis Italiae mori-d onalibus tanti m. Haud nostra interest scire, utrum divisioisiliaec ad totam pertinuerit Italiam , ne an regiones meridionales. Qua vero Cn ntinniae urbe Consularis suam habuerit sedem, incertum: probabile est, Capita in magistratum hunc excepisse. Quie vcro iisdem fuerint munia, haud constat e mutata republica, et moribus , tales magistratus per id temporis alterus fuisse

Reges creditur, quibus illimitata esset potestas.

43쪽

do Capua seribit: Relicta urbe , per campaniam Vanda. li, Maurique essundentes , cuncta ferro , ,lammisquc COnsum tint. Quidquid superesse potest , diri tant, Capuamque

nobilissimam ciuitatem ad solum usquc deiiciunt, captisant, praedantque. Iuvat heic advertere , eo tempore Campanos Comites incensa urbe alium in locum commigrasse , sedemqtie fixisse super Tristisci , et Palumbarae colles, ubi castrum suit conditum nomine Sicopoliis, et ubi novam aedificarunt Capuam. Temporis progressu diviso Beneventi principatu a Salernitano , Lando Capuae Comes erat, sub cuius potestate Plures erant urbes , Sicopolis nempe a Sicone paulo ait te aedificata , eaque caput erat : Berela is , ut ante diximus, a Campano amphitheatro nomine: desumpto, per ea tempora vetusta significabatur Capua r urbs Uulturnum , Suessa , Teanum , Casamirta a veteris Saticii.lae fortasse ruinis condita , Calvum , Calinum, vel Carinula a Calibus nomine mutuato, Venafrum, Aqui, num, Aix , Sora, aliaeque eum vicinis vicis Campano parebant Comiti.

tempore Capua urbs fide suerit imbuta ,

ea ipso tempore ruisse autumarim, quo D. Petrus Apostolorum Princeps , landata prius Tarentina , Beneven tana , et Neapolitana Ecclesia , Romam ad suam cathedram stabiliendam perrexit. Antiquissima enim traditio , et templa eidem dicata , et pagus ipse S. Petri in Cor. pore id nobis confirmat. Constat S. Priscum unde tem potis progressu vim is eidem Divo dicatus ) unum sex LXXII. Cliristi discipulis Campanae urbis praesulem a

L. Petro sacratum. Id nos docet Michael Nonachus in Sanctuar. Camp. qiii ex vetustis illius Ecclesiae monumen. tis eruit. Conseresis etiam quae scribit Petrus Natalis lib. VIII. e. 18 et Pellegrinius Disc. II. c. I 8. Hunc autem D. PrIψcum Capuae martyrii laurea donatum testatui it , .nianum Martyrologium. s. ii nummi. Antequam ad alia progrediamur s quoniam de sin

gulis rebus, quae ad Capuam spectant , diximus ) iuvat

44쪽

hele nonnulla adnectere de nummis Campanorum vetu. stis. Franciscus Danielius librnm exaravit anno 18oa et edidit Neapoli Italico sermone : Monete antiche di Capua. In eo quidem decem et octo prodit Campanorum rati innios , ubi erudite probat, eos omnes ab ipso collectos ad Capuam urbem spectasse. Ex his cunctis ab eo allatis sex Iovis effigiem praeseserre constat, in quorum primo ex antica parte Iovis adspicitur barbatum caput , et laurea donatum cum duobus stellis. Ex postica parte adest aquila , ex cuius pedibus fulmen emittitur. Sex aislios ad Dianam, alios ad Cererem , duos ad Palladem ,

et ceteros ad HerCulem pertinuisse satis elucet , prout videre est ex singulis nummis typis, editis ab ipso Danielio. Ex his igitur decem et octo citatis Constat Campanos Praefatorum numinum cultui maxime addictos suisse, qui et templa, et numismata eisdem dedicarunt.Crediderim Campanos alios habuisse nummos: nam ex his, quae diximus ante, et rempublicam satis divitem , et multo nobilem fuisse liquet: hine eam ob causam alia suere ensa numis mala , quae huud ad nostram pervenerunt aetatem, cum fortasse Barbarorum causa , et temporum colluvie utpote

quae fuerint deperdita. Ad calcem dicendum, Capuam n Isse quorundam vἱ-rorum celebrium patriam , quos inter alios vetusto aevo memoratur Cn. Naevius poeta Atellanarum , Oscarumque

fabularum scriptor , qui primo Punico bello fecit stipendia , ut scribit Ennius. Ipse tanta in scribendo libertate usus est, ut nobilium factione, et praesertim Μetelli, et Scipionis Africani opera Roma pulsus , Uticae diem obierit extremam, uti in Chronico Eusebiano tradit D. Ille ron mus ad Olympiadem CXIV. Campanus suit etiam Cl. Camillus Pellegrinius, necnon laudatissimus usque mm elius Haetochius , Prai illius , aliique docti Viri. Atque haec satis sint, quae de veteri Capua, deque rebus ad illam spectantibus erant dicenda.

45쪽

CAPUT VI.

In quo agitur Primum de Appia υia , de monte C allicula, ita Opido Casilivo, deque eius obsidione, de Buti in i copiis prope Casilini Pontem a Narsete per fractis , de Caluis , de Sidicina et agro Falerno. Clim satis prata hiberint , et cum suerimus locuti

de rebus, quae ad veterem Capuam Pertinuerunt urtiem, nun C sermo vertendus ad alias urbes, quas olim antiqui incoluerunt Campani. Antequam vero alio progrediamur, heic primum de illa nobilissima viarum regina Appia nem. pe agemus. Quid interim hoc incundius, quam magnificas Campaniae urbes , pagosqne percurrere , Vias, fluvior uni origines , et cursum , hominum mores , cuiusquc loel naturam, et montes agnΟῆCere Z Quae Cum ita sint, sit gulas urbes invisemus, deinde de cuiu,que dicemus origine , quis deinde sedes occuparit , et ad quos transierint. Tandem de rebus , nec uon ut auii quis aedificiis adhuc extantibus verba faciemus.

Nemo ex eruditis adest, qui inficias ibit , quantum Diomanus populus in privatis , et praesertim in Publicis constituendis aedificiis iuerit usque laudatus. Nam ipsemet ad grandia sane natus pereximia artis opera ubique terrarum extruxit. Et re quidem vera tautarum magnificentiarum s ct ut ita dicam miraculorum adlatae extant paS8im , et vicatim monumenta. Hic vero pollutus ditis. simus luit aestimatus: nam propter illam billicam virtutem , quam huic quidem naturae auctor suit elargitus, cunctas bello gentes tunc cognitas subegit, et ex hisce quasdam thesaurorum pondera immensa possidentes perdomuit : hinc ex ereptis spoliis ditissimi prae ceteris evaserunt Romani. Temporis Progressu pace gentibus P Ario, commercioque promisso , et ad magnifica animum ina-

numque appulerunt. Hinc perplura publica condideunt aedificia cum Romae, tum aliis passim locis. Mitto tot Diuitigod by Corale

46쪽

templa , theatra , ei reus , a quaeductu e , et alia id genus, quae undequaqtie per urbes singulas excitar utit iidem . . In his enim quam magna, et eximia artis opera in exstenendo praese tulere t At prae cunetis aliis unum pra secto, propter quod Bonia sibi gloriam maximam comparavit, et ad magnitudinis veluti fastigium pervenit , fuit Appia nempe via, ad quam sternendam sum litus insumpsit permagnos. Haec enim ut alias praeteream, suit quo vis aevo celebrata. Primum isthaec laudibus exornatur a cunctis vetu. .pi

stis scriptoribus qui passim illam magnificam, et nobilem

salutarunt: inter ceteros, qui de illa mentionem secere, suit Strabo lib. V. Geogr' qui hanc praeclarissimam appellat, et Statius lib. I l. Silv. c. a v. Ia si e canit: α Qua limita noto Appia longarum teritur regina piarum. Huiu8Ce viae auctorem iuxta omnes Appium Claudium

C eum nomine suisse memoratur , qui a suo nona linne Appiam fecit. Extat apud Gruterum pag. MCΙ. apis, ex quo Appium Claudium ipsius viae auctorem suisse exuitur. Haec vero via incoepta est anno CCCCXLI. V. C. Iuxta Taeitum Annal. lib' II. c 3o aliosque nonnullos ab eodem Claudio Appio creditur, hanc Capuam

usque silice stratam suisse , non vero Brundusium. Haec enim via eo quidem tempore suit aperta, quo Samniticum adhuc bellum persaevum exardescebat, cum non ultra Capuam tunc temporis Romani protenderentur sines; hinc ne reipublicae status alienis patesceret gentibus, hucusque suit producta. Sunt qui scribunt , ut e ceteris Plutarchus in Craccho hunc reapse consecisse. Alii Caesarem Augustum perfecisse contendunt, sed Suetonius in eius Vita. c. 3o , hunc Imperatorem opus absolvisse testatur. Lipsius in II. Tac. Annal. c. 74 utrum a C. Craccho, aua Caesare Augusto Appia a Capua ad Beneventum usque producta fuerit, dubitat. At Lecterius Antich. di Sues--la Part. I c. Io ex eruderato marmore milliario in ho

47쪽

Caesare Augusto hanc viam silicibus tonstruetam Ase. Alii narrant idem , ut Strabo loco cit. quem ceteri sequiantur. Illustrissimus Lupolus Iter Venus. Clas. II. pag. 3oo alios Imperatores, hanc viam suisse proseeutos autumat. Quamvis ergo haec diversos' agnoscat auctores , non inde colligendum , hanc illorum nomen usurpasse, sed Appiae semer retinuisse.

Laudatus Lupolus duas distinguit vias ante Traianum ci imperatorem hic enim etiam viam restauravit , et perduxit ad Brundusium fortasse ) et ad hoc demonstrandum Τullii Ep. ad Attic. lib. VIII. 3έ auetoritatem assert, quo id probet, ac iter Horatii lib. I. Satyr. 5 Brundusium usque, ubi poeta eandem viam perductam esse usque ad eam urbem narrat. Strabo lib. VI.suisse duplicem viam demonstrat, qua Benevento Brundusium usque perveniri facile erat , per Peucetios nem.

pe ab eodem venusino poeta descripta , et per Daunios altera , quae Appia dubio procul ipsamet fuit, et per

Venusiam Brundusium eundum erat.

Quoad vero Appiae maiestatem et magnificentiam spectat, legendus est Procopius de Bello Goth. lib. I. e. τέ qui hanc mirandum in modum deseribit. Iuxta vero Prat illium CXXlv. milliaria a Roma ad Capuam extendebatur Appia , et, ad Brundusium CCXCul. qui quidem existimat, hanc viam latam suisse in quibusdam locis viginti sex pedes , et in aliis mitiorem , quod certe teibuendum arbitror variis locorum incommodis. Ea vero inei-

1 Eandem vero viam a Benevento ad Brundusium usque instauratam esse a Nerva Traiano Imperatore constat ex quadam Columna milliaria a Grulero pag. CV. recitata, qt apud Λsculum reperta. Hanc etiam viam temporis progressu miluis abhinc saeculis vetustate senescentem restauratam suisse ab aliis Iros aeratoribus probatur ex alio marmore a Lecterio recitato, 'ex qim quidem satis eruiliir, Theodosium Imperatorem resecisse , quam is ipsa semper Appiae nomen retinuerit.

48쪽

. piebat a Capena porta, quae hodIedum Romae dictitatur porta di S Sebastiano. Eo loco incipiebat milliare pri-

uiues, quod Aureum fuit appellatum. Ab hoc loco Brun- dusium usque olim super hanc viam passim ab utroque lutere adsurgebant publica, et privata aedificia.

Pratillius librum elucubravit de Appia Via. in quo

assert ii finita monumenta , quae olim erant super AP- , piam viam dispersa. Hoc unum addendum restat, ut de tantis , ac praeclaris monumentis, nihil aliud nune temporis supersit, quam in quibusdam locis pauca vestigia , et ut ita dicam , vix Appiae nomen ad posteros pervasit: tot enim saecula , hominumque barbarorum colluvies Italiam a tantamenti, evertentium , coeli aerisque inclementia, tot bella , caedesque, terraemotus , atque humanae vieissitudines locorum faciem penitus adeo inverterunt, ut de Appiae maiestate lacrymabile nomen ad seros nepotes vix tradiderint. Postquam de Appia via verba fecimus, ad singula- . rum nunc Campaniae urbium descriptionem accedamus oportet. At iuvat heie advertere , auctores antiquos , et

recentes pauca de his memoriae prodidisse. Nos igitur quoad in nobis erit situm , de illis diligenter, duce hi-εtoria . ac lumine pauca appingemus, eum heso potius Daedali Labyrinthum ingredier satemur. Omnium primum occurrit ad alteram Vulturni si

t Quoniam liele Vulturni occurrit mentio, aliquid de hoc fluvio pro re nata appingere curae sit. Hic a Sanfelicio de Origine Cainp. pag. 5 maximus omnium suuiorum, a Polybii interpetre Athumus tib III. dicitur. Quidam autumant, Vultum n minoisorem significare , quippe quod Samnites a Pelignis , et Campanis seiungeret agris. Pellemnius Disc. II a ooluendo vult dictum ob varios, dubiosqne. cursus. IIqiusce suminis sontes sunt in Samnio in Caracenorum finibus, ut etiam seribit Sanfelicius Ioao ettalo. Per Venafrum hinc decurrit, Alitas, Telesiam, Calatiam, Casilinum nunc novam Capuam alluit , atque inde in Tyrrhenum se exonerat mare in eo loco. qui dicitur: stem avare ui ρ ohumo, cursus est LXXX prope militaria.

49쪽

ripam mons Callicula , qui Campano ab agro Formianum dividebat: mons hic hodiedum Baronia in Formidola dicitur, et Monte Maratore, et S. Saloadore, qui quidem a propinquis Calibus nomen fortassis usurpavit. Ex, tenditur a Μassico Monte, et a Savone amne ad Vulturnum usque. Iuxta Savonis laevam ripam Hannibalem transisse putat Cluerius Ita l. Antiq. lib- IV. c. Quinimo certum est ex Livii auctoritate lib. XXII. c. i5 per hunc locum ipsum traiecisse, et a Fabio Maximo Casilinum apud suisse obsessum.

Celebris est illa super hoc monte Hannibalis calliditas : cum enim a Q. Fabio Μaximo Dictatore circumdaretur , nec unde se eriperet, haberet cum inclusus in hisco vallibus ipsius exercitus esset nostem ita frustratur. Undique ex vicinis agris virgarum fasces, atquo arida collecta sarmenta iubet bobus alligari, qui ad duo millia termo ellecti. Noctis silentio ubi ad radices montium , et vias latebrosas ventum est, dat signum ut accensis cornibus armenta in adversos concitentur montes.

Calor hinc, ac flamma stimulatos agit boves. Bumor in hostium campos assertur, ad arma concurritur; Fabius ipse quid hoe sibi velit miraculum inscius , atque perterritus: tum boves per agros, Perquo montes palantas in iugam concitantur. Sic Hannibal traducit totum agmen incolume per saltum , atque Fabii manibus so eripit. Ita rem cunctam iisdem prodit verbis Livius loco sinpra citato. Casilinum opἱdum supra viam Appiam fuit situm , ubi hodie stat nova Capua , et a veteri duo dissitum milliaria super Vulturnum fluvium, utramque respiciens ri. pam. Hinc est apud Livium lib. . XXII. c. I 5. Fuluitis Casilinum occupat modicis praesidiis, quae urbs Vtiliam svmine dirempta , Falernum a Campano 'agno diuidit. Strabo lib. V hanc urbem etiam supra viam Appiam ponit. Coloniam deductam a M. Antonio. esse declarat Tullius

' Ea vero urbs quo tempore Hannibal in Italiam de-

50쪽

u. - a scendit, cunctisque domitis populis , atque opidis , Romanisquo pluries in acie copiis pertractis , et Capua ipsa in Poeni ducis potestatom adducta , haec haud unquam in illius pervenit potestatem. I inc iactum, ut longam potius passa sit obsidionem, quam in ipsius manus perveniret, et res eo venit, ut samo horrenda civibus adductis , alimenta delacerint. En ut a Livio lib. XXIII. c. Is id aperto ostenditur .' Postremo ad id pentum inopiae , ut lora , detractasque scutιs pelles, ubi fervida mollissent aqua,

mandere cogerentur', nec muribus asiOMe animali abstinerent. Et Plinius scribit Hist. lib. VIII. c. 57 oenisse murem ducentis denariis , Casilinum obsidente Hannibale. Eandum iam suo aevo narrat pene eversam idem auctor. nisi i ..ν; . Celebris est insuper historia quam narrat Paulus Dia. conus de Gestis Langob. lib. II. c. a eli Agathias tib II . i. νε se. . . do Butilino Alemannorum , Francorumque duce. Hic enim anno DLIII. Gothicis rebus iam conclamatis, cum ingenti armatorum agminu in Italiam descendit cum Leuthari fratre, quo Gothia .suppetias terret. Iam cuncta ser- Io , flammis , i et internecione extincta erant: urbes Captae, Populatae , eversaeque per Barbaros erant. Leutharis ad Padum susus i cum Copiarum partu a Narsete iam erat. Butilinus interim pur Samnium in Campaniam Pervenerat , ubi. castra ponit ad Casilinum. ΙIeio praelium horrendum gestum : Narses enim haud procul a Buti lini castris cum Gramorum exercitu tendebat. Eamarsiones prius factao inter vivosque non procul a Vulturno in eo loco , qui .Casi Iini ponsi dicebatur. Narsetis milites prius turrim a Barbaris supra, pontem factam evertunt, haec exitialis praelii causa suit. Hinc Graeci cum Barbaris con gredientes. adeo acriter pugnaruut, ut cuncti ad internes Clonom redacti sint : nam ad . triginta prope millia eo die

Non pi'cul. a Calibus suit Stellatis ager, nunc. instruoris di Carinoia . quem memorat Tranquillus. in Caes.