Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

331쪽

28 praesertim gradibus, aliisque rebus, quae hane labrieam

magnificam condecorabant. Locus hic iuxta citatum auctorem adhuc Io dicio vulgo dicitur. Ciceronis vero Academia alio loco ponenda est , et parum ab hoc loco dissita nempe prope mare, et non procul a Nympha riim , et Neptuni templis, ut ex ruderibus videre est , uti scribit citatus auctor. In Circo Puteolano plura spectacula edebant cives Ihinc et sesta quaedam sub Halium nomine Antonini Pii in honorem fiebaut quotannis, quae idem Imperator in Hadriani patris honorem instituerat. Haec igitur Asta , vel certamina instituta suerunt ab Antonino Imperatore in hac urbe, eaque Graecanico salutata suere vocabulo, vel Quaenam ea suerint, docet nos Vitruvius lib. IX.. in prooem. hoc modo : Nobilibus at

sent , Graecorum maiores ita magnos honores consti- tuerunt, uti non modo in conMentu stantes cum PQ ma, et corona ferant laudea, sed suam cum reυertiantur in suas cisitaιes cum pictoria, triuniphantes quardrigis in moenia, et in Patrias invehantur. Hinc χam ob rem ludi isti appellati sunt Iselastici ab .ai σελmsis, Ongressus in aliquam urbem. De iis facit etiam mentionem Plinius' lib. X. epist. Ia5. Extat lapis Puteolis repertus apud Capacium Hist. Neali. lib. II. ubi fit mentio de hisce ludis. IMP . CAESARI . DIVI . HADRIANI . FILDIVI . TRAIAM . PARTHICI . NEP . DIVI . NERVAT PRONEP . P . AELIO . HADRIANO . ANTONINO . AUG . PIO PONT . MAX . TRlB . POT . V . IMΡ . II . COS , Ill . Ρ . P. CONSTlTUTORI . SACRO . CERTAMlNIS . SELASTICI SOCII . LICTORES . POPULARES . DENUNTIATORES

Peragebatur etiam Puteolis aliud certamen sub Buthysiae nomine Aγῶν , Buthysiae certiamen, nempe bo vis immolatio , vel bovicidium.' De hoc ludo disseruit Cl. Ignarra de Palaestra Neap. Diuiligoc by Cooste

332쪽

29 Spartianus c. 25 Hadrianum narrat Imperatorem, cum viset Baiis , supremum obiisse diem , et in Academia Cl-eeronis suisse tumulatum; Post hoc Hadriantis Baias petiit, Antonino Romae ad imρcrandum relicto. Vbi cum nihil Princeret, arcessito Antonino, in conm viti eius Uud Φsas Baias periit die iduum Iu

rum , λυisusque Omnibus avultus est in pilla Cicero. niana PMtestis. Idem auctor c. ulti m. subiungit, eundem Imperatorem iuxta eius sepiikhrum templum sibi erigendum eurasse; Ten lum denique ei pro seρulcro apud Puteolos constituu , et quinquennale certamen, et Flamines , et Miliales, et multa alia , quae ad honorem quasi numinis Pertinerent. Idem narrat Aurelius Victor de Caesar. c. I .. Iornandes de Regnor. Success. c. 74 , aliique. Templum Antonino erectum nonnulli illud ipsum esse arbitrantur, quod nunc sub Neptuni salutatur nomine. In eodem vero repertae suere quaedam Hadriani statuae laurea corona , paludamentis , aliisque imperatoriis signis deeoratae. Capacius lib. 1l. ΙΙist. Neap. c. a lapidem. refert cum columnis repertum. . .

Prope Ciceronis villam Cl. Iorius pag. 56 scribit suisse Iulii portus Pharum ad venientium commodam. Huius fabricae rudera visuntur nunc sub aquis marinis, prope quem locum saepe adservasse idem auctor asserit alias vetustas labricas sus iisdem aquis positas, quas incolae voeant Ie Fum se, olim dictas Saxa famosa. Hoc monumentum fortasse ad vicinum portum pertinuit. Supra descriptas hactenus aedificiorum ruinas ad occidentem, ubi antiqua urbs adsurgebat, restat adhuc viae

Campanae si) pars: in loco vero, ubi dieitur S. Viso

i Via Campana , quae fuit Appiae ramus , ita vocatur , quod a Capua incipiebat , et ad Puteolos usque protendebatur. Ea fuit etiam dicta Consularis , quod re publicae aevo silice quadrato suit Mata. Plinius huius sa I mentionein lib. XVIII. c. II

333쪽

sepulchreta snnt ex utroque viae latere e oa in praesentiarum ab indigenis Columbaria dicuntur; semidiruta nunc adservantur , in quibus adsunt symbolicae figurae, et ana. glypticae , a stuCCO.

Nihil hac via nobilius, et splendidius ς restat heicquasi integra ; ex ea parte qua ad antiquam urbis portam itur, cuius pars superest; ibi olim vectigalia Puteo. lana aderant. Adhuc Pondera hete dicuntur ab incolis, quippe quod omnia quae a mari proveniebant, ponderahantur, et vectigal solvebatur. Hoc loco plura restant vetustarum fabricarum rudera , et praesertim tabernarum super litus ad merces servandas. Heic etiam tres viae con .

iungebantur, Campana scilicet, Antiniana , seu Neapoli. tana , et Domitiana. Quantam hominum frequentiam diu noctuque viae istae continere quondam debebant i Quothete merces ex omnibus mundi partibus per hasce tu urbem introducebantur ρ quot gentes coelo disserentes ad urbem visendam huc eonfluebant 8 et quale magnificumspectaculum via praesertim Campana continere debebat, quae infinita sepulchra ab utroque viae latere habebat lNunc etiam temporis post tot saecula, et post tot vices etiam advenientibus magnificentiam exhibet via isthaec ,

quae tot magnifica servat ruinosa monumenta, ut cum

Appia viarum regina decertare utique possit.

Hist. Natur. Haec per Leborios eampos Puteolos viatorem ducebat. Non procul ab Aversa ramus auerat Campanae viae, qua Atellam erat eundum. Pratillius e. 8 de Via Appia lapide in re citat , ex quo compertum est, Imperatorem Antoninum Pium

Cain ranam restauraSse Viam.

334쪽

Puteoli Barbarorum , necnon coeli, aerisquct Iudibriu m. Hodiernus urbis describitur stratus , micani Forum , S. Ianuarii Ecclesia, colles , et Fontes Leucogaei, mons Olibanus , Astriani colles, Thermae Puteola nae , lacus Anianus, Scrabs Charonea , et S. Gemmani Sudatoria. Iam diximus Puteolos olim urbem fuisse celeberri D 'φTernis'

mam , et nobilissimam. Ea enIm utpote acl mare POSltu, dominaiitur.

hinc evasit temporis progressu ditissimum et OPportunis- simum emporium ob maritimum commercium , quod exercuit oum longissimis , et dissitis nationibus. Huiusce vero urbis portus , Prout ex Strabone lib. V. Geogr. accipimus , et capite antecedenti probavimus, adeo navibus fuit opportunus, ut tuta atque firma illarum esset statio. Hinc sactum, ut non solum propinquae, sed exterae quoque nationes Puteolos quaesierint, atque adamarint. Haec enim urbs primum fuit a Cumanis occupata ex Euboea insula commigrantibus. Pone vero longam aetatem ab aliis

capta , Romani rerum domini per plura saecula eandem adeptis suere. Postea Hannibal secundo Punico bello Italia potitus , Puteolos ad opprimendum adpropinquavit, ac

Romanum praesidium aci occupandum frustra se convertiti. Everso Romanorum Imperio, barbarae nationes tu Italiam . non semel, sed saepe descenderunt, atque urbes,

et provincias populatae fuere. Primum anno CCCCVI. a Gothis Alarico ance , posteaque a stilicone Arcadii, et Honorii Imperatorum praesecto, Italia iterum occupata , urbibus praeripuis incensis populatisque, Puteoli satum idem horrendum subiere. Inde Gensericus Vandalorum Rea , ac postmodum Totilas post annum CCCCLV. et Gothi rursus Italiam ingressi, misere urbes depopulantur. Sequiori aevo Langobardi, Saraceni , Normanni, aliique populi ex septentrionalibus exciti caveis, montibusque , Dissiligoo by Cooste

335쪽

et ex Oriente provenientes non Una vice, sed pluries Italiam adeo everterunt, ut penitus ab illa florentissima maiestate , in qua ii que tune permanserat, in pessimum

adduxerint statum. Campania, utpote terrarum pars Praeter omnes fi irentissima , Cunctaeque urbes ultimam rutis Dam , atque satum expertae silere. Infinitum esset singula enarrare, quoties ab illis esseratis perditisque gentibus urbs Puteoli rapta , atque cremata. Nam prae ceteris anno MD LIV. Oenobarbus soli manicae . clas,is praesectus fuit vastatus Inarimen, Procliviamque insulas; Puteolos tunc invictus Prorex Petrus ae Τὼ o prudentia defendit, illamque urbem ex immani Barbarorum clade liberavit. Tandem a diversis aliis ducibus saepe suit cupata , et P pul ta , quos ite in longum progrediamur , silentio praeterimus. A Barbarorum manibus erepta millies urbs , coeli, aerisque iri clementia pluries horrendum subiit satum. Anno MCXC., Vulcani Forum tantum igne, lapidibusque eon-

flagravit, ut non solum vicinam incenderit regionem, verum etiam . urbes longinquae mlitu terrae desederint; hiae

anno MCCCCXLVIII. . reaedificata, idemque consecuta adeo satum , ut perplures emortui sint sub urbis ruinis. Nihil heic de terrarum motibus anni MDXXXVIII. nihil de illo anni MDCXCVI. quo. tempore , horrenda pluvia 'urbem evertit, pluraque aedi finia conlapsa. Super hoc litore phara antiquitatis pretiosa , monumenta. suere reperta. Cum enim exaestoat mare , tunc varia lapillorum :genera fluctus ubique proiiciunto' Adhaee i,assim alia reperta argenti, aurique frusta. Variis ι etiam iii locis Plures .inventae sunt statuae, nummi cum - ho ehumanam faciem praeseserente', inscriptiones , aliaque id generis. Hodiedum Puteolanum sesum est penitus ab antiquo ut ita dicam ) statu immutatum propter assiduos

motus terrae, et vicinorum vulcanorum conflagrationes

nihilque aliud restat de antiqua urbe, quam immensa passim vetusta aedificiorum non solum publicorum, verum etiam privatorum rudera sub immeum ipsis ruinis. Diuitigoo by Corale

336쪽

Λntiqua urbs ut ante Jximus ) sita fuit supra collem . in litoris supercilio ad mare haud proeul ab Amphithea.

tro , ubi nunc temporis tot aedificiorum adsunt reliquiae. Urbs vero hodierna est condita non longe ab antiqua , eaque tam diversa ab illa, ut ibi potius aerem graveolentem respires ob tot nova aedificia simul eonserta in ipso mari aedificata. Flagna civium pars piscatoriam exercet artem , aut terrae culturam ; ibi tandem omnia immutata, et praecipue ipsorum civium mores , qui potius in barbariem Vergunt. Horum ipsa lingua sonat nescio quid Italum-Barbaricum. Adeo ita lura leniliorum ProgrCSSu, et rerum colluvie mortalibus ipsis irridet i Antequam alio progrediamur, Guicciardinium Ilerc. Camp. pag. I97 de Puteolis, deque vicinis locis ita loqlientem audiamus: Gmois aer, habitatores rari , tuguria Potius , quam domus , et inter Otitim, nulla redimibilis arte, aut industria , marcescens incolarum par eries. Ludesnti naturae hic olim ars insultabat nunc ablegatis miracu- Iis artis , sibi unae antiqua certamina , nunc feralibus erusionibus , nunc cinerum aggessissius natura indicere cogitur. Ingentia , quaquaυersum cernuntur temρω-rtim , thermarum , ac υillarum rudera , quaes Omnia populus quondam Orbis dominus, Prei sioribus undequaque adυectis Oblectam itis , hic veluti in otii , et felicitata theatriam collocarat. Sed cuncta is oris νο- racitas , et hominum barbaries auripit. I nunc et Mias .

silicitus constratas , Lucrinum lacum , Iulii portum , Ciceronis , Virgilii, Horteusii, Maria, ιιculsi , aliorumques villas Perquire. Fiato cuncta cessere. Quin li-rtis ipsum Nicissitudini haud obnoxium , lamentabiles , et i se naenias antiquatae felicisciti caners videtur. Peope Puteolos primum occurrit Vul Cani Forum ,Vule ni P uia.

quod vulgo dicitur Ia Sol tWa si). Mous hic urbi im-

i) Hic mons ab antiquis vulgo Vulcani Forum dictus: sequiori aevo , et post Roui ui iviperii lapsum mutato uomiue Sta

Tom. II. s.

337쪽

minet, et campus est undique subterraneis inclusus ignibus , qui passim tamquam e caminis incendium magno Demitu expirant, ut Prodit Strabo lib. U. Geog. et Vulcani Forum etiam ab ipso appellitur ἡ τού 'Il xlστθυ αγορα, id est micani forum: nam campus est seri instar, ubi evariis ea minis sulphureis exhalat ignis, et campus ipse Plenus est συρτυο, Stil hure tractili. Dieti etiam suere eumpi Phlaegrci si) a vicinis campis quod nomen a

Graeco descendit , tiro. Hunc montem exarsisse quondam eanit Petronius Satyric. c. leto. Silius Italicus lib. Xl I. v. I 33 hune etiam confli grasse canit, et terram circumguaque sub pedibus usque tremuisse, et Sul- Phure , aliisque materiis vulcanicis solum plenum esse et Tradunt Herculea Prostratos mole gigantes Tellurem iniectam quatere, et spiramine anhel o Terreri tale Cara os , quotiesque minatur, Ru ere compagem impositam, ex at Scere coelum.

Vbi vide, ut ex hisce recitatis versibus poeta sabulatur , quondam Herculem gigastes debellasse, atque profligas -οhunaria passim appellata est. Huiusce nominis derivatio non alia de causa illi indita, quam ex sulphuris abundantia, et quantitato , qua mons Passim , et ubique scatet. Sulphuris vero materia iam ex antiquo aevo extracta. Hinc Plinius de hoc monte sermoneri instituens lib. XVI. IIist. Natur. Sulphur Producere. scribit.

i Pblaegret campi proprie veniunt qui a Capua ad Nolam

usque protendebantur, ct constati videntur ex illis Flori verbis lib. I. c. I 6. Hi amicti uitibus colles Gaurara, Falemus , Massicus , ct pulcherrimias omnium Vesuuius 2Etnaei ignis imitiuor.

Vbi vide quam sertiles fuerint iidem ita salutati , quippe quod

a vicinis vulcanis ca loca esserbuerint, et tantam ipsis ubertatem dederint campis. Sunt qui scribunt, Piliaegreos campos dictos illos fuisse . qui prope Nolam , at Capuam extenduntur iuxta Polybium. Iuxta vero Breislavium Topogr. Camp. pag. a sunt omnes illi campi, et omnes Campaniae partes, quae sunt Apen ninum inter , ct mare Tyrrhenum.

338쪽

is. Idem sentit Strabo lib. V. Geogr. Et re quidem vera dubitandum haud est, qn in olim mons hic ignem

evomuerit ex tempore immemorabili. Montis enim eae v men , et vicina loca id facile common Strant , cum extin- ctae passim adsint materiae olim ab eodem eructatae. Super hoc monte sita est parva , sed antiqua Ee- S an ru

clesia ilJ a remotissimo ChristianI nominis aevo M. 1a. nitario Beneventano Praesnli, et praecipuo urbis, Regnique Neapolitani Patrono dicata cum parvo Cappuccinorum Coenobio. Ob memoriam vero B. Ianuarii Puteola ni eo loci templum hoc sacrarunt, in quo ipse ruet quondam ob Christianam Religionem a Campaniae PrOConsule Diocletiano , et Maximiliano Imperatoribus capite suit Plexus. In templo colitur adhuc saxum, quod super truncatus fuerat idem , quodque nunc etiam conspersum mirabili Cruore in praesentiarum cernitur; et quotannis cum eiusdem festa peraguntur , Sanguis hic ebuilire cov. spicitur. Supra Sulphurariam est crypta vetustissima, cuiuS nunc aliqua restat pars, quae oppleta multis abhinc sae Culis est, eaque est instar Neapolitanae iam supra descriptae , eiusdemque latitudinis. Sunt qui credunt, eam a Puteolis ad Anianum usque lacum fuisse productam. Prope hunc descriptum vulcanum adsurgunt Colles Colle. Lhaea. Leucogaei, hodie P AIumera. Hos ita deseribit Saniati. cius de orig. Camp. pag. 35 Post hos montes algicant Leucogaei aluminosi coiaes, a candore nomen a Pti, Vud quos ιπιω Plinio, scatebant balnsae oculisvem ferentUs , et Nudierissius. Subiacet yamus lacus nempe Anianus ) sterilibus omnino aqviis. Hi essi ciunt parvam collium catenam albo colore. Ibi vero alue i Silliingius in Aetis S. Ianuarii, et Sociorum para gr. 1 a pag. 348 asserit illam Ecclesiam S. Ianuarii in Foro Vulcani non suisse erretam in ipsa Sulphuraria , sed in colle propoSulpvurariam, nec in ipso martyrii , sed in sepulturae loco.

339쪽

36men , et cretae genus optimum quondam effodiebatue , quod alica commixtum , edulii genus album , et tenerum praestabat, quodque Zea , et creta , vel gypso , vel lacte conficiebatur , quo candorem conciliaret : id quod Αugustus in deliciis habebat. Hinc imperator persoluto Neapolitanae reipublicae annuorum 2 Ooo . H. S. pretio hos colles eoemit. Plinius Hist. Natur. lib. XVIII. c. II cum alicae omnium probatissimae, quae a Campanis fiebat ,

modum , et rationem Praescriberet, haec ait: Postea, ... admiseetur creta, quae transit ita comus, colorem

que , et teneritatem amrt. In DAEnitur haec in Puteo Ios, et Nevolim , in colis Leucogaeo amellato. Exta q/ιe diυi Augusti decretum , quo annua Nicena millia Xevolitanis Pro eo numerari itιssit e sis I suo, Coloniam deducens CVuam. Adiscitque causam asse. rendi, quoniam negaSsent can ani, alicam con cisine eo metallo POSSE.

Fuisse autem candem alicam maximi aestimatam scimus ex recitata Plinii auctoritate narrantis, Augustum in pretio habuisse , qui Neapolitanis quotannis o sisto suo argenti sommam persolverit. Uossius vero sic de ea scribit Etymolog. Alica Pollionis genus, quod Graece χωδρω , ex quo ArabσS COC Vtct fecere stium Candarusium. Fit c actae vectes , quae Riηυ os dicitur , testes Dioscorida Elc. Hoc etiam modo definit Pit seus Dictionar. Antiqq. Bom. Ex verbis igitur horum auctorum nihil aliud significari videtur, quam eandem alicam esse, ipsam . quam alii Cervisiam dixero , nempo Hrra , quod potionis genus ex aqua, atque frugibus, aut aliis efficitur rebus. Plinius tandem scribit, eandem fuisse consectam tribus sarinae generibus , eamque placentae speciem suisse , quam veteres etiam melio , aliisque rebus efformare conεueverant. Videsis Iacobum CastelΙium, qui materiam hanc suse tractat epist. ad Bernardin. Taturum

pag. 76 et seqq. iisdem collibus defluunt Leucogaei lantes , vul-

' 'hu,. ' go P Aequa de' Pisciarelli, qui teste eodem Plinio Hist.

340쪽

Natur. lib. XXXI. e. a dentibus firmitatem, oculis claritatem , et vulneribus offerunt sanitatem. Haud procul ab his adsurgit olibanus collis ex Aniani lacus regione e vox haec a Graeco descendit, nempe ab 'Oλos, totus , et Bavos , nempe sterilis : hine appellatur mons saxosus , et nune Monte Spina. Hunc creditur vulcanum quondam fuisse : nam adhue apparent passim materiactextinctae a temporibus nobis incognitis Vesuvio haud absimiles. Suetonius in Calig. c. 37 videtur, hunc montem memorasse: Calisula autem imperator Campania peragrata , mria esiecit opera , et durissimi silicis oxcidit rupes. Huiusco montis lapides ad publicas vias sternendas ab antiquis adhibiti suero. Hic vero est ad Cap- puccinorum Coenobii moridiem supra Sulphurariam. In tres partes seiungitur : illa quae est a maris latere, Balnooli vocantur : i Bagnusia: altera quae Anianum respicit lacum , dicitur Soccaυο , et tertia pars quae Pan-εilypum spectat promontorium , ab accolis dicitur Gori Grolla. Supra collem olibanum est pars veteris aquaeductus , qui aquam Serinensem ad Puteolos , et hinc Baias serebat, ut anto diximus lib. III. c. Io.

Post hos montos huc usque descriptos succeduntA uη -

Αsuunt colles, gli Astriani, sorte ab Asturo, quas avia genus est; hi amphitheatri veluti formammificiunt, ubi

Passim aquao. calidae scatent. Ex oriento ipsi cum Α-niano lacu , ex meridie cum Leucogaeis , ex occidento cum via Campana coniunguntur. Ex septentrione vicinum habent vicum Planiaram , vulgo 'Planiarao Montes

avibus , et praecipue leporibus abundant i hinc hodiedum Regiae inserviunt venatio,i i a Neapoli distant quatuor militaria. Hi insuper vario nuncupantur ab auctoribus.

Facius lib. III. c. 9. Listronem vocat, Summontius Ilist. Neap. lib. VI. Asmunum e sunt etiam qui Asir nos asturnis vocatos arbitrantur. Eos colles Carletius; Regione Brug. n. LII. vulcanicas olim materias' habuisse probat: passim enim adhuc restant extinctae olim eaedem. In

ipsam quoque sevientiam vadit Breislaxius, Topogr. Phys.