Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

461쪽

I58 debuerint horti Liaeullianetquet pervenerant in Principis

manus, manseruntque usque ad Traiani aetatem, ut ante diximus. IIic vero omnium Romanorum ditissimus eo iter venit magnificentiae . ut nemo Cum ipso comparandus

unquam fuerit. Eum postea in villis exstruendis magnificentissimis . pleriqtie Romanorum locupletiores imitati fuere. Id videtur Tullius innuere sic seribens De osse. lib. I. c. 39. Studiose enim Plerique praesertim in hane partem facta principum imitantur : ut Lucii Luculli summi iri uirtutem quis quarum quidem certe est adhibendus

modus , ad mEdiocritatemque remcandus. Ex hoc Ciceronis testimonio satis elucet, hunc praeclarissimum Virum normam Iu villis aedificandis suisse, eumque ad tit, timii in persectionis aplaena Pervenisse et hinc est, ut tot,lii Romani divites Lucii Luculli exemplum sectati, passim tot amoenas villas in nostro Campano aedificarunt solo :hiue etiam Vedius ille Pollio supra Pausilylium villam cum nobilissimis piscinis, quarum adhuc restant vestigia, Hortensius , Vacia , Caesar , aliique plures nobiles Romani Viri apud Baias, Misenum, aliaque loca condiderunt. Nonne ipsi ex Lucullo exemplum sumpserep At procul dubio satendum est, ipsum multo Inagnificentiorem in eisdem extruendis fuisse. Hic etiam Praeter tot sumptus, tot etiam arborum novas plantas ex Asia post Mithridatem devictum in nostro Campano condidit solo. Nonne et cerasos , aliasque fructuum plantas ah ipso Lucullo n-troductas fuisse ex Plinio IIist. Natur. lib. XU. c. ias liquido demonstratur I Tertullianus Apolog. adversus Gentes num. II. Sic de Luculi. tradit i Lucullus yrimus cerasa ex Ponto Italiae promulgaυit. Et D. Hieronymus lib. I. epist. 35 ad Eustoch. sic etiam scripsit : Herum ne Midear , dona minuisse , ac mimus et Canistriam ceraSis resertum , talubus et tam νιrginali νεω-cundia riabentibus, ut ea nunc a Lucullo delata existimarem. Siquidem hoc genus pomi Ponto , et Armenia stibιtigatis de Cerariamo Primus Romam pertulit. Probabile igitur est hunc divitem Uiruin in suis hortis Diqiligod by Corale

462쪽

hanc novam plantasse arborem, praesertim in villa Pausi typana terrarum orbis angulo seraeissimo , unde ad nos usque pervenit. Usque modo Luculli villas memoravimus , una quae Neapoli , duas alias quae super Misenense aderunt promontorium , idque probavimus veterum scriptorum Grac- eorum , et Romanorum testimoniis. Paucis vero abhine annis Italico sermone elucubra iam disser lationem N S. Cl.

viti Ferdinandi Gallani me legisse memini, in qua non

inerudite probat auctor, Lucullum unam habuisse villam, eamque apud Baias tantum extitisse: alteram Neapoli negat: et ex allatis ante seriptorum auctoritatibus satis liquet, Lucullum etiam villam iuxta Neapolim in Pausi typano monte habuisse. Miror interim hunc doctum Virum novam apud Baias reperisse urbem , candemque Nevolim appellatam credit. Hic autem ex quodam Strabonis lib. V. Geogr. textu satis corrupto hunc urbem Baias prope, et ipsas Baias eandem novam urbem suisse probare nititur. Alios affert Graecos diversorum scriptorum textus laudatus Gasianus, et praesertim Dionis liti, LVIII. ex quibus probat, eam urbem novam extitisse apud Baias sed nihil heio ad nostram faciunt rem ; quamvis vero iidem veteres auctores hanc novam urbem in Baiano sinu ponant. Per eandem nihil aliud significare voluerunt, quam ipsas Baias, non ut urbem novam NMν Πολιν , sed ut plurimorum aedilleiorum frequentiam Romanorum aevo: et re Sane vera haec nova urbs semper Baiarum nomine suit nuncupata ab aliis cuiuscunque aetatis scriptoribus, qui nunquam Ninv πολiν dixero, praeter unum citati Strabonis, Dionisque testimonium , qui aliis locis Baias semper dixere. In Cl. Gallani sententiam ivit quoque Mariorellius , qui The- ea Calaro. tom. II. pag. 589 eandem sequitur opinionem: hi duo scriptores a summo Viro Pellegrinio, Apparato ecl. Disc. II. hanc auctoritatem hauserunt, qui sic scribit : Auendo egii trono sconvene Imente anr o , non per avvta buona nouata di querit lasset, che la nuom

civi a Pauli ricina era Nopoli , la quale come s. δ νο-

463쪽

duto, era Baia. Ex hoc Pellegrin II testimonio liouido

eruitur , ipsum novam hanc urbem N πολ , apud Baias collocasse, cui equidem maxime adsentior.

Ex hisce igitur ante dictis Iuculenter eruitur , L. Lucullum plures habuisse villas, unam Neapoli supra Pau. silypanum Promontorium parum dissitam ab alia Vedii PoIlionis: eaque satis extensa esse debuit, cum Nesis insula ad ipsum etiam Lucullum pertinuit. Aliae duae villae ,

eaeque magnificentissimae in Misenensi agro positae sue. re , ut probavimus scriptorum testimoniis. Nec valeat suis pra laudata Cl. Gallani auctoritas asserentis, Lucullum ad Baias villam possedisse , cum post tot annos a Ga liani ipsius lato lora isthaee ab eruditis recentibus no stris scriptoribus satis cognita suere, et examini subiecta, praeter monumenta in iisdem reperta, quae L. Luculluni

anas habuisse heio villas fidem testantur.

464쪽

QUANTUM ITALIA . ET PRAECIPUE CAMPANIA QUOX DAVINGENUAS DIDICERIT ARTES. ET STUDl A i QUAENAM URBES TANDEM IN HIS PBECLARIORES EVΛSERINT.IIeic i,lura lectoris ol, oculos animadverterida pro 'Onelu l e Primum quantum Italia quondam, et praecipue Camita nive

urbes ingenuas coluerint aries, atque literaru in studio; deinde quaenam ex illis celebriores evaserint: inde quaenam iu- cremenenti , tandem quaenam decrementi causae , ut artes liberales , et praesertim literae ad barbariem Medio

AEvo usque pervenerint.

Postquam Romana Bespubliea ad maiestatis culmen pervenit , cunctis subactis, et bello domitis populis, et pace iam paria terra , marique, Roma ex Capitolio gentibus leges , atque iura serebat, populique turmatim ex Ionginquis accurrebant mundi regionibus , quo sub putentissimi regiminis tutamine, atque ope adserent. Ex his vero qui a Romanis pacati suere , quidam adnumerantur sapientissimi, ut AEgyptii, et Graeci praesertim , qui artes scientiasque in Romanam urbem , atque Lati um , ac subinde in alia loca intulere. Hinc Venusinus

poeta belle cecinit Epist. lib. II. a. v. I 56 Graecia capta fertim Mictorem cuit, et arteSIntulit agresti Latio. Ea vero gens iam in Italia sedem conlocarat: temporis progressu Romani illam subegerunt Graiorum partem , quae postea Μagna Graecia fuit appellata , quae quidemia Italiae meditullio a primaeva tempestate sedem constituerat, ubi plerasque etiam celebres, nobilesque urbes T. II. 2IDiuitigod by Corale

465쪽

36 alii Cain pano condiderat solo. Romani vero ex eo tempore Graecorum singulas sibi artes, atque scientias brevi temporis intervallo vindicarunt, eo sane modo, ut Italia

illorum artes didicerit iuxta Tullium qui haec scribit pro

Arellia Poeta num. 3 Erat Italia tunc Plena Grascariam artium, ac disciplinarum : studiaques haec et iet Latio Oehementitis tunc COIebantur, quam nunc iisdem in optilis. Ibidem Cicero suso narra ι, hosce Italos Graecos nam ea gens quondam in Italiam ad navigarat post Troiae excidium, et Orignem a Graecis orientalibus trahebat Neapolitanos Archiae poetae suam civitatem , aliaque munia donasse, utpote viro poeseos callentissimo. Nec vero tantum Tullius Graecis artes tribuit humanitatis , verum etiam Mantuanus vates sic cauit aeneid. VI. v. 858. Excudent alii Virantia mollius aera :Credo equidem, υλυ diacent de marmore vultus ,

orabunt causas melitis, coctiique meatus

Describent radio, et surgentia sidera dicent. Et Horatius etiam ait De Arte v. 323.

Graiis ingenium , Graiis dedit ore rotundo Musa Ioqui. . Cicero iterum de ipsis sic loquitur De Orat. Iib. II. c. ar . Referta quondam Italia Pythagoreorum fuit.

Nea Itolis vero urbs studiis, et ceriaminibus literariῖs, adeo, floruit, ut una praeter ceteras alias evaserit celeberrima. Ad hanc rem demonstrandam perplura adsunt vetusta documenta ex antiquis desumpta scriptoribus. Suetonius ih Aug. c. 99.

mentionem saeti ciusdam literarii certaminis in illius ho. norent celebrati , quod quidem in hac urbe quinto quos que anno pelagebatur : D Ox Neci olim trui cu . . . . et Quinquennale certamen Gymnicum honori suo in-σtitutiam Promectavit. Veruin ipse Tranquillus hoc Gymnicum tantum certameia, sed Strabo liti. V. Geogr. Musicum etiam suisse prodit. Neapolitani vero hoc certa mea Diuili od by COOste

466쪽

In Augusti honorem instituisse doeet etiam Paterculus lib. II. c. a Inte futurus athletarum certamini ludicro. quod eius honori sacratum a Neapolitanis ess. Nea. Politanos quoqne imitatus est Herodes Iudaeorum Rex , qui ludos. in Augusti honorem Caesarcae edidit, ut ex Iosepho accepimus ita narrante Antiqq. Iudic lib' XVI. e. 5.

et quidquid eiusmodi studii Pretiosius erat, et Romae, et alibi uspiam. Quin et Caesari hoc rliamctu conia secrapit et quod ita iustituit, ut Per singula quinquennia

insta uraretur.

Hi vero ludi in alicuius numinis bonorem institue. hantur , aut eorum hominum , qui quod Virtute, et sae. iis mirabilibus Diis proximi fuerant , summis honoribus

colebantur. Laudatus supra Suetonius Claudium narrat Imperatorem in eius Vita c. Il. Neapoli in theatro repraesentasse Graecam comoediam, quam ipse exararat, quaeisque iudicum sententia corona fuit donata. En eiusdem verba: Ad fratris memoriam Per omnem occasionem celebratam , comoediam quoque Griaecam Nevolitano certamine dedit, ac δε sententia iudicum coronauit. Ex Dione autem compertum habemus, ipsum Claudium

diu Neapoli suisse immoratum, ut ipse narrat lib. LX. Atque ea quidem suere illa exercitia poetica, et certamina in ea urbe fieri solita , in quibus Prae ceteris poetis saepe Statii pater, et ipse filius, ut canit pluribus locis,

laureae corona eo in Gymnasio suere identidem donati. At- qne ea etiam fortassis suit causa, ob quam crudelem Neronem in Neapolitano certamine cantasse memoriae proindit idem Tranquillus in eius Vita e. ao Et Prodidit Neapoli primum , ac ne concusso primum quidem repente motu urrae Theatro antea cantare deasitu, quam inchoatam

467쪽

ebsoluoret νομοὐ Ibidem saepius , et per com lures dias

cecinit. Llem Sutitonius loco citato tradit Neronem Ca-Ptum sui ,se quo rutidam Alexandrinorum modulatis laudationibus , a C inde coronam quaesisse, qua suit donatus. Unde vide quoque, quanti ea tempestate musices ars , necnon et poetiCes a maioribus nostris fuerit aesti.

mala. IIane etiam ob rem publicum condidere illud nobilissimum aedificium , quod vulgo Gymnasium erat nuncupatum , de quo ante diximus, quodque ad unum omnes patrii auctores ad literaria praesertim Certamina suisse destinatum arbitrantur. Videsis quae ad rem suse scripserunt Petrus Lasena , Ginnasio di Napoli , et Ignarra de Palaestra Neapol. ubi litterarias in hisce ludis, quin et

corporeas exercitationes actas olim fuisse erudite narrant, Supra ostendimus vetustos Italos-Graecos in Italiae meditullio non solum , verum etiam in Campano solo insignes , nobilesque urbes condidisse, quae maiorum anti. quos aemulantes mores , literaria praesertim exercuere studia. Hinc tu quavis urbe habuisse Gymnasia, et ipsa Theatra comperimus, ubi poetices arti prae ceteris animum applicuisse probabile est. Iam suse diximus de Herculanensi est osso Theatro, nec nota et Pompeiano lib. II. c. aet 5 in qua quidem urbe duo extitere, unum ab altero haud procul, ubi vehementissimum studium , atque de .

lectationem percepisse Cives non solum sCenicis, verum etiam literariis ludis certum est. Praetereo Theatrum

Campanum , supra quod tam belle disseruit Vir Clari Α-

simus blaetochius. Mitto Suessulanum , Minturnense, Puteolanum , totque alia passim aedificata in nostra otiosa, ac studiis florente Campania , quarum vehementi amore

adeo fuere delectati veteres illi Graeci, Romanique , ut ad furorem quasi devenerint. Quid vero dicam de artibus , uti Sculptura . Architectura, aliisque , quae ad excellentiam profecto, quin ad

Persectionem a maioribus excultae suere Z Pictura praesertim , et Sculptura ad ultimum persectionis gradum redactae suere. Et vera tantarum artium moum Diqitigod by Corale

468쪽

menta eruderata adhuc ostendunt antiquissimarum urbium magiii licentiam. Quid dicam de tot statuis nobilissimis ui inerrime effossis apud Herculaneum, Pompeios, Stabias, Capuam , aliasqitae urbes, unarum excellentia longe multumque superat omnia vetustatis monumenta r Quid depicturis, quarum infinitum pretium haud est aequiparandum cum alia qnavis re t et quaeso ea monumenta , quae ad nos pervenere cum Sculpturae, tum Picturae nonne ab optimis Graecis auctoribus e saxis scalpta suere I Nonne et Praxitelis, et Seopae, et Apellis opera ad nos usque tradita suere t Nostram igitur regionem , quam Graii quondam incoluerunt, magnificentissimorum operum parentem optimam, et magistram suisse liquet: hanc quidem genistem haud eum alia vetusta , vel hodierna quam celebe

rima comparare auserim.

Quae cum ita sint, inficiandum haud est, quin isthaec studia , atque liberales artes tum vel maxime floruerint, cum Respublica ad maiestatis culmen pervcnit, vel eum optimi Viri Principes Romanum rexere Imperium :et re quidem vera quis neget, Augusti aevo homines omnibus scientiis, atque artibus apprime callentissimos extitisse , qui Rempublicam , et Imperium ad magnificen

tiae gradum reduxere Θ Augustum enim studiorum aman. tissimum fuisse ad unum omnes produnt illius temporis scriptores. Hinc ipsi cives Imperatoris vestigia sequentes, antinum ad studia quaeque adiecere: hinc tuns vel maxi-itie liberales artes ad ultimum persectionis culmes redactae suere ; hiu C est etiam , ut Augusti aetas Aiarea pus

sim a scriptori hiis salute tui. Et sorte fortuna eo tempore noluere tot magni, celebresque homines virtute, ri Armis clarissimi , uti Tullius , Hortentus , Virgilius , Horatius , sexceutique abi Viri insignes , qui usque dum

erunt literae , ad sidera extollentur. Rursus vero cum tyranni Imperii summam obtinuere , tunc et ingenuae artes , et 'moena studia prorsus obliterata. Num si itast. In et tyranni sapientes homines exilio multarunt, et aduecem usque eos insectati su ex ἔ : quid quaeso tranquillum

469쪽

animum ceteri poterant Intendere Hinc haud negandum.

quin bonae artes optimurn requitant gubernamen, alque animum a curis avocatum .' alioqui haud ullae erunt artes, atque literae. Apud alios vero Imperatores studiorum amatores , homines ad studia animiam adiungebaut , non vero secus apud alios bonorum oppressores. Ea per longam tempestatem eo in statu permansere , donec per Batharorum incursiones Italia misere depopulata , tandem ad eam pervenere ruinam , ut haud amplius celebres anti. quitatis' homines alias adsurrexerint. Nam iidem Barbari ex s pleni rionalibus Oxeuntes antris, nullarumque rerum amatores, tantum Populationibus. , et caedibus animum adiecere : ipsi homines inculti, rapinis . atque incendiis adsueti , nullum, studiorum, atque artium amorem foventes , extemplo omnia perdidere. Civilia insuper bella, quae per ea tempora adeo miseram Italiae saciem antiquam configurarant , ut haud amplius recti mores atque artes viguerint. Hinc Itali ipsi Barbarorum aemulantes mores, i, rae illis sei ostiores, iucullioresque eya ere, Proh misera Italiae. tunc temporis conditio lAceedit et his usque modo memoratis alia causa cur- nam literae, ingenuaeque, artes ab antiquo statu .la In cito deciderint Aeris, clementia multum intulit quovis tempore Italiae . quo magis homines ad studia , et artes animum admoverent. Qito enim tempore Italia vel maxime virtute, et armis floreret, tunc amoenissima aeris, et Coeli clementia seuel, a tur. Haud tunc defigurata erat eius sacies tot nationum huc irrumpentium assiduitate, atque Pe S i

seri bali ius ut ita dicam nondum pulcherrimam adhue

hanc regionem deformarant. Horum autem adventu etiam aer inversus : nam ante hoc tempus aeris, coelique clementia peramoena Duebantur Itali. Hinc per ea lum pora tot sapientes homines Bempublicam sancte religioseque administrabant: atque artes, et studia ibi maximo omnium

amore colithantur. Nonne et temperatus aer est causa ,

qua pueri optimam indolem , et ingenium demonstrent , quo postea ad Reipublicae fradas facile possint adscendereΘDiuitigod by GO le

470쪽

Πine Τullius de natura Deor. lib. II. sermonem ita instituit : Perinde utcunque temPeratus aer Sit , ita Pueros orιentes animari, atque formori, ex eoque ingenia, moneae , animiam , c O PUS , actionem cuiuscunque ingi.

Λt nostra amoena regi O temperato coeli aere sim Per est

fruita : hinc mirum haud est , si tot praeclaros homin svirtute , et armis usque genuerit. Haud memor ni Arpinatem eloquentiae Iiarentem optimum Tullium , haud Clispum Sallustium .civem Romanum, e primum iu Boumana historia scriptorem , haud vitruviii ni Formianum celeberrimum architectum, haud Horalium Venusinum Pindaridi carminis imitatorem, haud Cneium Naevium Campanum celebrem poetam , et Atellanarum , Oscarumque si bularum scriptorem , haud Ovidium Sulmonensem

qui adeo ceteros superavit poetas , ut extemporanei camminis auctor suerit appellatus ; haud memorem celeberrimum Maronem , qui olim Neapoli diu suit otiatus, et ubi studia, et ingenuas didicit artes, ut ipse canit ita sine Georg. Illo Virgilium me tempore dulcis alebat Parthenus , studiis sorentem ignobilis oli. Praetereo Papinium Statium Neapolitanum poetam Virgilii imitatorem , et Iuvenalem Aquinatem Satyrorum vatem. Mitto, tot celeberrimos alios antiquos seri Plores- ,

quolium opera posteri admirabuntur et flexo poplite venerabuntur. Nec etiam sum praedicaturus illustres philosophos , haud Architam Tarentinum, non Pythago iam Crotoniatem , aliosque sexcentos, qui tantum nostram illustrarunt Italiam , ut iure merito eorum non ina , et scripta ad posteros veluti venerandae antiquitatis monumenta

rvenerint. Haud tandem mentionem faciam nobilissimae eapolitanae Philosophicae Scholae a Seneea maxime laudatae Epist. XClII. quo saepe adveniebat, ni sapientes audiret philosophos. Hinc ipse Metronacten philosophum commendat , a quo multa utilia audivisse testatur. Huc cath