Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

501쪽

mediterra a via sermonem facit, aeclanum, vel 2Eculanum, et Venusium memorat, quae urbes super hac aderant Via,

quam Appiam compellat: en eiusdem verba : Bmιndusium cogito in Pompeianum V. Kal. co trafiam; iniis AEcri num ς nosti reliqua. Paulo infra subiungit: Tantum scito nos Venusia mane pro iacentes has dedisse . . . . Censeo via Amia iter facias eι celeriter Briιndusium Menias. Inde Benevento prosectus est Horatius , et comites ,

qua ex urbe Apuliae montes apparere incipiunt, et ubi venti emant illi, quos Atabulas appellat, quosque itineris difficultate superare haud potuisset, nisi paululum temporis Triviei immorati suissent: haec urbs haud Be. vento distabat: cipit ex illo montes A tilia notos ossentare mihi , quos torret Atabrius et quos Numquam ere semus, nisi nos vicina T Diciola reces isset. Hare via igitur Trivicum reete ducebat orientem inter, et septentrionem , et per Apenninorum montium oppositum latus Equotuticum ibat. Α Trivico postea a heuntes aequotuticum hinc parvam adveniunt urbem, quam Poeta versu exprimere haud valuit rQuattuor hine n imur υiginti, et millia rhedis , mansuri Omidulo, quod versu dicere non , πιι, Signis perfacias eSt. Eo loco aqua est pessima , quaeque pluris enit:

at panis optimus, quem diligentes viatores super humeros Portantes emunt, quibus longum adhue iter laetendum restat, cum 'Cauusii panis saxo durior venum

Venit vilissima rerum qiligeo by Co le

502쪽

callidus ut soleat humeris portare υiator; Nam Canusi lapidosus' . . Hinc Rubos perveniunt urbem a Barici paulo dissitam longissimo itinere, et imbre sessi. Postridie Barium veniunt, et inde Egnatiam trade Rubos fessi perpenimus , ut Ois Ion m mentes iter , et factum corrutius imbri. Postera tempestas melior , pia Peior, ad u*que

Bari moenia piscosti Dehinc Gnatia , IF Λιs

Iratis exstructa.

Tandem Brundusium fuit longissimae viae meta , ubi Appiae finis erat ;Brundusium longae innis , chataeque , Uiaequa. Hic omnis Appiae cursus erat CCCXL. circiter Μ.

P. quoniam a Roma Terracinam usque milliaria sunt LX. ab eadem usque Beneventum XCVII. a Benevento Brundusium CLXXX. , . Haee via igitur suit omnium Romanorum operum nobilissimum , et antiquissimum, quoniam Appius Claudius eandem aperuit, et silicibus stravit anno C. CCCCXLI. Constat vero eandem a principio apertam a Capena porta, nunc S. Sebastiano ab eodem Appio Claudio Capuam usque productam, et non usque Brundusium , ut nonnulli scribunt' Ad hanc rem demonstran. dam legenda sunt veterum scriptorum testimonia. Fronintinus de Aquaeduci. sic de Appia via loquitur: Amia aqua inducta est ab Amio Claudio Censo , qui et viam Amiam a Aortu Cvenia usque ad urbem C. Puam curaυit. Cracchum vero suisse putatur , qui ean, dem Brundusium usque extendit, iuxta Plutarchum in eius vita. Octavianus Augustus lapide stravit a Capua

503쪽

2oo . . .

sociasse usqde Beneventum. Illustrissimus Lupolus Ite Venus. pag. 3o a. lapides Plures legisse scribit; inter

alios hunc assert: ' .

- . ' INP . CAESAR . DIVI . F . . t i AUGUSTUS . CAES XI. TRIB . POTEST . VII .

XIV. Alii etiam Imperatores id etiam essecerunt. Notatu vero dignum est, eandem viam ab aliis extensam, et re- restauratam idem habuisse nomen. Iure merito Statius Silv. lib. II. c. 2 v. Ia eandem appellat viarum Reginam, quae inter Omnes alias una Celeberrima, et uobi

lissima fuit ;

. . Qua limite noto .H Appia longarum teritur 'Regina 'viarum.

Procopius de Bello Goth. lib. I. c. r4 hanc mirandum in modum deseribit, omniumque spectabilem suisse ait, quae molares lapides adeo praeduros habebat, ut sua aetate post tot saecula adhue integri viderentur . nihil obstantibus curribus , ac plaustris aeralis , quae frequentissime ibant, redibantque. Guicciardinius Mercur. Camp. pag. 263 postquam de Minturnarum 'ruinis ' satis helle fuit loeutus, apud quam urbem Appia perveniebat , ita de eadem subiungit: Longus post illas , ad VIII. M. P. procurrens Amiae sese osseri tram S. Romanorum ρOtentiam , utut a magniluinne imperii, aut ab aedificiorum laxitate coniicere possis, ad Vecrum, crede mihi, unius Amiae, non potentiae, sed fas sit dicere, omnipotentiae tibi argum sn-rum obstentet. Quot montes συiscerati, quot omnium, Diqitigeo by Coral

504쪽

et iumentorum myriades ρro tina 'sternenda Araia , defatigatae , consumρlias t ria seero , nec a Plaustrorum , nec a iumentorum , hominiamque attritu , Mi- Cenia post Saecula , consumptos , aiat loco motos si. dices obserυabis , nobile ad rabiem te oris retundendam coniicios excogitatum ab artes Irνhostiam ;Praeciρue cum ea sit Aimiae con ago , et Structum , ut absque calce in Solum . in acta Sint saxa.

Praegraυans illorum pondus , et quod e parte inferiori in modum raramidis tenuentur , talem contulit ei firmitatem. Haec via tandem iuxta Pratillium pag. 2Ii lata est quibusdam in Ioela palmos Neapolitanos XXXIV. in aliis XXV. Atque haee de Appia degustasse satis sit. Si quis

autem Plura cupiat, laudatum adeat auctorem, qui librum eruditum elucubravit, et Illustriss. Lupolum in opere quod inscripsit. Iter Velautinum , ubi tot praeclarissima assert de Appia Via nionumenta , et Gesualdium ,

Sulle note Criticte delia Via Appia , qui etiam plura de

eadem scripsit via. Nos interim . ad alias defribendas ac

Unus Appiae ramus, qui in interiorem Campa Appi a fallius.

niae partem perueniebat, fuit ille qui a Minturnis ad Sues- r 'I',...

sam Auruncorum, et Teanum indu Sidicinum viatorem sana Aurun

ducebat. Hoc iter ad XVI. circiter M. P. extendebatur, et a Minturnis incipiebat, quo in loco clivus aderat ad montes Auruncos, et hine per dexterum moatis Massici latus descendebat. Non lorige a Foro Appii , et sub eo dem monte ex orientali latere coniungebatur prope Ue-hanam urbem cum eadem Appia, quae reCte a Sinuessa ad Casilinum, et inde Capuam viatorem perducebat. Ita etiam scribit Pratillius Iib. II. c. 9 : hinc mentionem tacit vetustarum ruinarum, quae prope hanc, viam adhuc supersunt. Imperatorem vero Hadrianum tertium. Consulem eandem viam silice munivisse compertum habe

505쪽

Suessam. Ad VII. lapidem cireiter a Minturnis adsurgebat Suessa Auruncorum opidum salis celebre in Romanis fastis. Hodiedam nihil aliud de eodem superest, quam vix Amphitheatri , Theatrique rudera. A Suessa vero Aurnum iuxta ipsum Pratillium loco

citato, duae prodibant viae, quarum prima IHr montes Auruncos , quae satis incommoda erat , et ad Teanum perveniebat. Altera vero latior , sed lon; ior etiam ad ipsum Teanum ibat Sidicinum. Eadem paulo a Suessa distabat eo in loco, ubi adhue vestigia visuntur prope locum vulgo dictiam Ostreia idelia Posia. Ubi radices vero septentrionales Massici montis quis transgrediebatur, vicus aderat , nunc dictus Cascano. A sinistra autem eiusdem pagi ipsa deflectens , per collium radices ad ,Teanum usque extendebatur. - . . Haud longe ab hoc loco via aderat Latina r

ipsa ita fuit appellata , quippe quod per Latii,

et Latinorum populorum agros introducebatur. Α Rmma etiam initium sumebat a porta, quae Latina dicebatur: binc per Tusculum, hinc per Algidum, per Anagniam , et inde per Ferentinos. Per Latinos vero campos late ex urrens , et hinc per Volscorum agros ad Fregellas , postea Aquinum , et hinc post UI. M. P. Casinum ibat . a qua urbe parum Marci Varronis distabat villa , vel plus eum. Ad Teanum hine perveniebat, apud quem l cum viae pars integra adhuc restat: inde ad Suessam Auruncorum et hoc in loco Latina cum Appia coniungehatur. Λt iterum Teanum rediens viator , CaIes reperiebat, ubi alius Latinae ramus aderat. Apud Cales eo in loco, quem incolae appellant Peaga Secca paucis abhinc annis suis e repertam huiusce viae partem, cuius silices alio translati suere, auctor est Zona , Storia di

Calvi e. 9. Α Calibus autem ad Casilinurn ubi perveniebat , cum Appia iterum coniungebatur. A Teano alius Latinae viae ramus exibat, quae ad Allias post XVIILΜ. P. perveniebat. Ab eo loco, qui vulgo dicitur Piano Liscis , uti ex silicibus apparet , qui adhuc adsunt, ad antiquum opidum. Telesiam, et postea ad Beneven

506쪽

Geogr. candem Latinam viam nobilissimam appellat; prostat adhuc antiquum marmor, in quo huiusce occurrit mentio. Cicero orat. pro Cluentia c. 59 eandem etiam memorat, et Livius lib. IX. c. 39. Suetonius vero Domitianum Imperatorem , postquam fuit necatus , iuxta Latinam viam suisso sepultum narrat in eius Ui

ta c. II.

Ex eo vero Latinae viae ramo, qui Teanum apud Viatorem perducebat, eodem itinere, rectoquo tramite post plura millia passuum ad Allias adibatur. Praeter existentes passim ruinas extat etiam in Antonini Itinerario memoria:

Latinam vero viam per Allias transisse certissimum est. Praeter citatum Antonini Odeporicum , CI. Trutta, Antich. d' Allie, Dissert. XVIII. pag. 245 : sic eandem deserib : Seguitando inlanto ii camino Per questo ramo delia Nia Latina , se selci delia flessa vedremo lle quali ne restano ancora dentro d' Ali , e Precisamente ali'uscita delia Porta Beneυentana, Ora detra det Ponte , e tirando drmo a scisocco per lonominato mogo di S. Sιmeone, quasi a riua dei GL furno , si Paasa a tria Merso delia selua Almana , ed

Constat vero , Appiam viam cum ad Sinuessam perveniebat , per Casilinum et inde Capuam pergentem, aliae viae ramum reliquisse, qui Puteolos usque

507쪽

lis Nolam usque. Haec via supra tres fluvios transibat, Savonem scilicet, Vulturnum, et Clanium , supra quorum quemque pons s ut infra dicemus ) adsurgebat.

Hic ramus Domitiana υia fuit compellatus a ponte, quem idem Imperator exstruxit supra Savonem , qui etiam viam eandam restauravit Usqiis ad hoc tempus nullum eidem nomen erat, et creditur satis antiqua , et Domitiani aevo anterior , quoniam eiusdem occurrit mentio iam e secundi Punici belli tempore. Re sanavera Patavinus auetor lib. XXIII. c. 6. eam innuere videtur, cum Titus Sempronius Romanorum dux per hanciviam cum exercitu iter instituit en eiusdem verba : SAnu Sas , quo ad conυeniendum diem ed erat , exercitu lustrato transgressus Vulturnum siumen, circa Liternum castra posuit. Sempronius autem quis totum hoc faceret iter, et Liternum perveniret , hanc

viam s de qua lo quimur commodam reperire debuit, ut

eam cum Romanis adveniret legionibus.

Statius Domitianam viam ab Imperatoro lapida constratam perbello describit anno ab V. C. DCCCXLII. et XCV. post natum Christum t hinc sic canit Silv. lib. IV. c. III.

Quis duri silicis , gras is es ferri

manis sonus P aequori proseiaquum Saxosae lalus Amiae rγlevit. Haec via Appiao instar silices habebat adeo praegrandes , atque perduros , ut ferratis resisterent plaustris, sicuti post tantam saeculorum longaevitatem adhinyin huius ruinis saepe ipse ego oculis adspectavi ;Certe non LGFcis sonant caterυae , . Noc dux Hadυctna Peierarct bello , Nan Osi quatis inquietus agros. , Nec ir git υada, montibusque caesis Diqitireo by Gorale

508쪽

Io5 Inducit Nero sordidas Paludes. et paulo post subiungit: Hic scsnis poρuli pias graυatas ,

rat post tot annos perdita , ut vicinorum fluviorum Sa-votiis, atque Vulturni aquae Paludem quasi effecerint: hinc poeta canit WHic quondam Piger axe Nectus uno tabat cruce Pendula piator , Rodebatques rotas maligna tellus rEt plebs in mediis Latina campis Horrebat mala naWigationis. At emphatico poetam viam commodiorem redditam Domitiani industria describentem audiamus :At nunc quae solidum diem terebat, Horarum uia facta υix duarum. 'i

Idem poeta Marcello scribens Silv. lib. I R. in Praefat. Tertio Oiam Domitianam miratus sum, quas gra-2IDSimam arenarum moram ex mu : cuius benescio tu quoque maturius mistolam meam acciρies , quam

tibi in hoc libro ' Neapoli scriBO. Xiphilinus eandem etiam a Domitiano lapidibus stratam narrat lib. XXVII.

quae inter Sinuessam , et riteolos, silicibus strata fuit. Ea vero a Sinuessa incipiebat prope mare : hinc tupra Vulturnum, Savonem , et Clanium fluvios extendebatur ; inde per Liternum, hinc per lacus Lucrinum, et Avernum viatorem prius Cumas, et indo Puteolos perducebat. Ad MU. a Sinuessa lapidem aderat supra Vulturnum pons nobilis. ab eodem Domitiano erectus , Diuili do by Cooste

509쪽

2o6 vel ab ipso restauratus, cuius adhucdum existunt ruindera, cuiusque mentionem facit idem Statius ibidem:

ulturnus Ieυal Ora, maximoque Pontis Caesarei reclinis arcu,

Pandis talia Ductibias redundat. Ibidem fuit Vulturnum opidum , do quo plures mo- morant: nunc temporis locus hic innuitue alia Cloiaa, et Caste& a Mare in Volturno. Cicero etiam iacit mentionem lib. XU. epist. 23. , et Antonini Odopori. cum hoc modo :

villam ponit nomine Petrinum, cuius meminit Horatius lib. I ep. 5. Ex vetusto marmore prostante apud Vi cum Pantanum accipimus , Antoninum Pium Imperatorem eandem restaurasso viam. Pratillius loco citato idem arbitratur ad Campanam pertinuisse viam , quam etiam

Imperator illo allico munivit; XVII. x ΙΜ P . CAES . ANTONINUS IPIUS.AUG . COS . III . P . P .s 1 BEFIC . CUR . Haec via per XXXIII. M. P. ab Appia se dividens, ut diximus . extendebatur, parum distans a Massico monte, ubi nunc dictitatur la Rocca di Mon. tragone: hinc Appia parum deflectens ad .laevam per Casilinum, et postea Capuam ibat. A Massico monte via isthaec Domitiana initium sumehat: hinc merito Statius canit loco citato :

510쪽

et idem saeps citatus poeta Marcello scribens Carm. 4eiusd. libri ita liquido Appiae divisionem pingit cum

Domitiana :Curre ρer Euboicos, non segnis mistola, campos: Huc ingressa Nias , qua nobilis Amia cresciti In Ditis, et molles solidus premit agger arenas. Piat illius lib. II. c. et duo recitat marmora , quo rum primum ad XVII. adterum ad XIX. pertinuit milliarium , et aliud assert, ex quo colligitur, M. Arrium, et Μ. Sextium Duumviros quorum alter fuit aedilis anno post Urbem conditam DLI. hanc viam restau

Haud procul a Cumis, et ab eo loco, quem ac δ-lae vocitant Arco Felice, supersunt adhuc huiusce viae Plura vestigia, nec eo loci solum, verum etiam in omni eiusdem cursu et alia viae pars semisepulta iacet sub vicinis lacubiis. Ea extendebatur per Gauri montis radiees, ut Statius testatur ibid.

Et inde faetam Gauro Massicus umifer remittis. Parum vero a Vulturno distaba; uIumphalis arcus in Domitiani honorem erectus , de quo loquitur Statius idem , at quo in loco, incertum adhue est: crederem tamen haud dissitum ab hac suisse via. Ita ipsum describit Papinius ibid. Huius ianua , ymmerumque timeri Areus belligeri duris tra horis , Et totis Ligurum nitens metallis , Quantus nubila, qui coronat imbri. Hunc memorat quoque Μartialis lib. VIII. epigr. 65. Nos interim lectorem eruditum ad eundem remittimus