Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

511쪽

zo8 poetam, qui Viam bane amoenam , atque magni sicam cle- scribit, quae posquam huc perveniebat , cum Neapolitana , et Nolana coniungebatur, de qua infra prodibit

sermo.

Non longe a Domitiana via duo existunt lacus Lia

erinus scilicet , et Avernus satis Romanorum aevo celebrati , et a scriptoribus saepissime memorati , sive Pisces exquisitos , sive loci amoenitatem respicies.

Herculaneum iter fuit illud ipsum , quod qnondam

super Baiano extendebatur mari, quodque ab Hercule Via s mu'suit apertum, et nomen ab ipso desumpsit , cum victor

ab Hispania ad isthaec pervenit loca, Geryonis tyranni

ves abducens. Symmachus huius lacinoris mentionem iacit lib. I. epist. I.

Herculanea igitur via erat prope Baias, et Baulos haud procul a Lucrino , et mari ci , et extendebatur

i Supra diximus Herculaneam viam suisse prope mare :hodi edum eiusdem vestigia adhuc sub undis iacent. Re sane vera cum mare tranquillum est, ad litoris Baiani latus via silicibus munita sub aquis adspicitur. Quonam modo hoc acciderit, inquirendum paulo nobis est. Fuisse quoddam tempus constat , in quo Diare fuit depressum. Hoc phou nomenum dubio procul in tota Mediterratici maris superficie evenit , ct praesertim Super Neapolitano Cratere, Bilanoque; quae res evidenter comprobatur. Et primum via isthaec Herculanea , quaa sub illidis restat, quonam modo Silice sternenda orat, nisi tempus extitisse credamus, in quo veteres locum h loc nonduin marinis aquis coopertum reperientes , viam hanc condendam Misenum usque cogitarim 7 Totum vero Baianum, Puteolanumque litus omnino mutatum, et mare suit elevatum, et vicinas in ira terras viam aperuit. Phoenomanum istud post Romani Imperii lapsum evenit , quandoquidem veterum fabricarum sub undis rudera quaquaversus visuntur. Re sane vera in mari, quod ad Novi Montis radices est, sub fluctibus quaedam columnae ex marmore superunt, quas quondam ad Nympliartim templum pertinuisse certum est. Apud portum vero julium Romanorum aedificiorum

reliquiae perplures sunt; Apud Capreas insuper prope litus Tiberii Cacsaris villarum adhuc visuntur ruinae, quae sub undia

512쪽

usque. Ea vero iat pote satis Vetustate senstscens erat adeo excisa temporum illi uita , et vicini maris casibus , ut Romanorum vigori te surtuna vix exstiterit. Tullius contra Rulliani num. id e ca sermovem sic instituit.' Accedet eo mons Gaurus , accedent Salicta ad Mintiarnas radiungetur etiam illa uia υendibilis Herculanea mul. turum deliciariam , ot multare Pecuniact. Ea verba NEH-dibilis , et magnae Pectiniae a Cicerone me morsia de locatione sunt intelligenda , et piscalione , quae in hoc toto maris tractu siebant, ubi pisces exquisiti semper piscabantur, et praesertim Baiani maris, et Lucrini lacus Ostrea. HaeC vero via satis amoena esse dehebat , ut excitato colligitur textu. Sunt qui scribunt ad Herculuneum

prostant. Illii Sus vero credet id titu est , olim tempus extitisse , in quo mare ipsum fuit satis elevatum , quam nunc est. Reipsa Serapidis templum , quod Ι'illeolis nitito MDCCL. fuit et uderatu in , OL iu Sub undis suit. Columnae tres , quae ad illic extant, marinis pisciculis perforat o nunc videntur, quos olim iii hisce marmoribus nidificasse celtu tu est. Adliaec ad Novi Montis radices etiam vetustae adsunt Itoinanorum fabricae , quae fortasso ad Iulium portum pertinuerunt , sub quarum supersicio ad altitudinum usque quinque , vel sex pedum supra praesentis maris alii ludi item ipsam adspectamur conchylia, et marinorum corpQ- eam spolia. IIori in vero tu, laceoru in plura suas sedes essecerniit in tosis, et muro tum calce. Doctissimus WilichelnDMinus, Letare fur la deco uverte ii Herculanum, . pag. ita laoc Plinen Ouie ut in non solum iii toto Mediterraneo mari evenisSe probat , verum

etiam aliis in locis, ut mari Hollandiae, ubi quondam etiam

suit valde elevatum.. Tolum vero litus , quod a Mi vervae incipit promontorio usque ad Misenum , magnis vicibus sit biectum suil. Campanum ualliine solum subtorraneis ignibus suit eversum. Ex Strabone lib. V. Geogr. compertum hahemus, Herculaneum Supra Pr montorium fuisse aedificatum, quae urbs portum a ventis tutum

babebat. Quin imo Pompeios portum etiam habuisse se imus, qui Ommune erat navale Nolae , et Nuceriae Sarno amne intersit entu : et Neapolim tandem portum quoque habuisse interiorem, 9uam nunc est , tradunt historici. En igitur quot rerum vicibus loca istitaec usque modo memorata subiecta suerint.

513쪽

usque suisse I orrecta in ἔ nt lInc salsum, cum via i , liraee, te qua loquimur , a Baiis ad Misenum perveniebat. Alia exstitit H Hreutanea via , quae a Neapoli ad Herculaneu in viatorem duoebat quae a Nolana sortasse porta inci, piebat; de hae in serius dicemus. Fama vero est, Herculem hanc viam aperuisse VIII stadiorum longitudine , ut sci ibit Strabo lib. V. Gioge. et tanta latitudine, quantum currus Orbita Occul are pos-sεt. Hoc opus Hercule dignum laudibus commendat Pro pertius lib. ΙΙΙ. Eleg. 37. Strabo loco citato eandem a

M. Agrippa Augusti genero lapidibus munitam fuisse

scribit , cum portum Iuliu in construxit. Gesualdius , Osserv. sulla Via Appia, psg. 457, et seqq. praeter descriptam Herculaneam Prope lueatas , aliam eodem nomine extitisse prope Caietam prodit. Hi ne probat citatum ante Tullii textum de Ilerculanea via aliter intelligendum ; cum ilis e Minturnarum mentionem faeit , ostendit eandem Herci laneant eqse debere omnino

ab illa disserentem. Haec igitur iuxta Gesualdiunt , etiam Herculanea dicta incipiebat a laeva Appiae parte, non longe a loco qui dicitur Ponto di S. Croce, viatorem ad urbem Ausoniam ducebat , et nunc in eum IcClim, qui adpellatur Terra delle Fratre , et hinc ad S. Germanum , ubi cum Latina coniurigebatur Via, Iuxta ipsum . Gegualditim dicta fuit Herculanea ab Herculis templo, quod scilicet exsurgebat in urbe Ausonia r huiusce templi extant duae ex marmore hases , quae nunc videntur

in Ecclesia Capitulari Terrae delle P ite, in quarum una basi legitur adhuc itiscriptio ab eodem auctore citata. Extat vetustus lapis apud Cl. venulum, Scoperta d' Ereolano, Roma II 8 pag. t 6 in quo eiusdem Fabii Μaximi occurrit mentio, qui Herculaneam viam motibus terrae conlapsam restituit. Quo tempore id acciderit, nulta extat memoriae at utrum haec , an alia suerit Hercula. nea via ab eodem Fabio Maximo restaurata . inderium procul dubio est. Diuiliroes by Corale

514쪽

2I I

N une de alia via parum cognita verba faciemus, ea- quo Vicana fuit vocata, quae a Domitiana procul distabat. IIaec igitur Vicati a dicebatur, quippe quae a Vieo, vulgo Pantano, et a Literno ab erat. Constat eandum a Capua initium sumpsisse, et per Vulturnum transisse. Nullus alius praeter Ρellegrinium, Discorso O. 'pag. I92 eandem belle deser; psit : ea iuxta ipsum a Cumis, ubi alius erat ramus , describitur ; en eius verba e Parta diquesta uia Vicana tιna conram fama , che n' h fra te genti dei paese , e ne ora molio Puι Corto angomento alatini suoi Nestigi, che sct ne Nemouo Per quei

qui vixit aevo Paschalis II. Pontificis Maximi. Hie asserilib. IL donationem ipsi Monasterio a Gisialia Beneventano Duce tactam , in qua inter alia , haec extant erba de Vicana via : Via ritblica, quae dicitur Vicania, et pergit ad Cumas. Haec ad Capuam veniebat. Pratillius lib. III. c. 3 scribit prope vicos Savignanum , at S. Tammarum videri adhuc eiusdem plura vestigii , quo loco ali, ad ervaei etiam nonnulla sepulchreta, aeque ruinosa , et plura columnarum , et statuartim , lapid.um que frusta per agros reperta. Eiusdem longitudo a Diuitiaco by Corale

515쪽

liua ad Cumas erat XXVI. circiter M. P. in duos se di.

videns ramos.

Ab ista haud proeul aberat Campana via. Iam su-v pra diximus , Domitianam Puteolos pervenire iuxta Tyrrheni maris litus. Eo loei Domitiana in Campanam pergebat viam non amplius, quam liaucos passus usque ad eum locum, ubi adsurgit SS. Uirgnis Mariae ab Angelo salutatae aedes a Petro Toletano condita post Montis eruptionem. Hinc Domitiaria r te per Gaurum ibat montem, et Campana per locum, que in incolae ali-pellant S. Viis qui distat III. a Puteolis milliaria. Cain Pana vero via initium sumebat a Porta Cimpaua , quae parum distat ab Amphitheatro, quod nunc restat prope S. Iacobi Apogtoli Ecclesiam. Dicta fuit Campana i) , quod a Puteolis Capuam viatorem perduceret, eaque dictitala suit etiam Consularis , quippe quae Reipublicae

aevo fuit aperta at quando, incertum est. Eiusdem lon. gitudo a Puteolis Capuam iisque XX. circiter M. P. et a Capua ad Cumas XX. quoque: quandoquidem ra. eum ad campos perveniebat Leborios , in duos dividebatur ramos , quorum alter Cumas , alter Puteolos ibat. Ex vetusta milliaria columna XIII. indicata nume.

i Ilaec non aliam ob causam Cimpana fuit appellata, ni si quod Capuam pergeret , nomine ab eo desumpto. IIaud quemvis sallit, apud antiqvos iSuvetiisse magna itincra a Boia manis aperta vel Reipublicae, Vel Caesarum aevo, nomen desumpsisse ab urbibus, ad quas Pergebant, vel ab auctoribus . a quibus vel apertae, vel silice constratae suerunt. IIllic primum certissimum est, Campanam a Capua nomen sumpsisse, Egnaliam ab urbe ad quam eundum erat , Tiburtinam a Tibure , Atellanam ab Atellis. Constat autem suisse alias vias quae ab auctoribus. nomen acceperunt, qui eas vel suis aperuerunt impensis, vel silicibus muniverunt, quo tempore Reipublieae praeerant , ut Appia , Flaminia , Aurina, aliaeque quae ab earum

auctoribus nomen mutuatae sunt.

516쪽

ro , et apud Aversam adhue extante , Campanam' i iam Senatus impensis silicibus stiatam fuisse liquet:

Haec vero via in duos, ut diximus, seiungebati irramos, qni Postea unum Hsiiciebant. Prinius a Puteolis incipiebat Capuam pergens: alter a Cumis parum di. flaus a Domitiana. Ramus hic a Cumis postquam plura perrexerat milliaria , cum alio coniungebat tir unum efficiens Capuam uSque. Via vero isthaec satis celebrata erat Romana vigente fortuna. Plinius Ilist. Natur. lib. XVIII. c. 2 de cam-liis Leboriis sermonem instituens, de Campana sic scri . bit : Finiuntur ab utroque latere Consulari , quae a Puteolis, et quae a Cumis , CVuam ducit. Suetoniusti amat, Augusto in eius c. 94, dum ad IV. Campanae viae lapidem esset, aquilam panem ex eius manibus eri. puisse ; Ad IV. lapidem Campanae vias in nemore prandenti, ex i roυiso aquila Panem ei e manu ra-Puit , et cum altissimct Molasset, rursus Ex i roviso leniter delapsa reddidit. Ad hanc rem Patavinus auctor Tarquinio Ρriseo idem accidisse prodit, cum primum Romam venit: aquila ex eius capite pileum abstulit, quasi suturae ipsius regiae dignitatis omen nuntians , lib.

I. c. 7

Campanae viae cursus hic erat : a Puteolis incipiebat a porta Campana prope Amphitheatrum , ut innuimus: hinc per campos Leborios pergebat, ubi hodie- dum adsurgunt pagi Maranus, et Quartus parum ab Aversa urbe distantes. Inde per occidentale latus Iuliani vici recta ibat, et haud procul ab alio Metuo dieto. Prostat adhuc mutilum marmor a Pratillio allatum lib. II. c. 8, ex quo Imperatorem Antoninum Pium hanc suo tempore Campanam viam restaurasse colligitur.

517쪽

IJlii nunc ad Mirgit S. Laurentii aedes extra Austr-sam VI l. fuerat titilliarium Campanae viae , a quo loco ad Capuam iis lirii VII. M. P. supererant. Ad lianc remi, rohalidam hum sce Ecclesiae e1tat privilegium, in quo sic legitur: IEcclesia S. Laurentii ad Septimum. II aud longe ab ilisa Aversa per eandem viam , qua Capuam eundum est, pons supra Clanium adhuc est . quem POntem a dilico appellant accolae, cum per eam Partem Via pergeret Camp-ua , quae silicibus strata erat instar Appiae, quo loci nunc etiam supersunt lapides. Probabile est, D. Paulum per hanc viam, vel saltem per Domitianam iter instituisse, eum e Iudaea Romam advenit. Is e navi egrediens Puteolos venit , ubi septem mansit dies a fratribus benigne exceptus. Per hano inde Romam ruit prosectus. In Actibus Apostolorum C. a8 v. I 3 Eori Al pii, et Trium Tahernarum oc Currit mentio. Tulliuβ suepe easdem memorat Attico scribens lib. I i. epi l. Ho , et lib. I. EP. I 2. Antequain ad Puteolanam veniamus viam, sepulchrahreviter, quae luata eandem erant viam, describemus. Romani mortuos extra urbem sepeliebant , lege a Gra

cis accepta. Hinc tu XII. Tabulariam fragmentis oecurrit apud Cinerouem Da lagibus lib. II. c. 23

HOMINEM . MORTUUM . INTRA . URBEM . NE.VE . SEPELLITO . NEVE . URITO .

Lex isthaec apud Romanos adeo erat vetusta, ut ' paulo post urbis exordia suerit peracta. Be sane vera Numa Pompilius iuxta Plinii auctoritatem Hist. Natur. lib. XIID e. i 3 in moti te laniculo fuit tumulatus , qui eo

tempore erat extra pomoerium. Lex eadem ab iisdem notissime suit servata toto tempore , ' qno Romanorum

viguit Imperium, eaque ad ultimum ipsius' lapsum in extitit. At quamvis 'eadem recta sereata , tameta adriani imperatoris aevo Paululum erat mutata. Hino ipse illos, qui intra uitam mortuos humabant, phounia multavit r

518쪽

la. Imperator Arito nimis trior lum intra iii hcin sepeliri vetuit lex lata etiam ab Imperatoribus Diocletiano , qt Maximiano, ne sinisquam iii urbe s peliretur : hinn legi tur : Morinorum reliquias, ne sanctum mancipiortini ius Pollia attir, intra omittitem condi, is ridem νε- tilum est. Κirchmalinus De Funer. Riarii. lib. XII l. C. 3 haud obsti,nte antiquissima lege, nihilominus aliquandia Romanos suos mortuos iii tra urbem diurnulasse scribit;

hoc 'non nisi viris nobilissimis , vel de pat in optime me

Filis Concessum fuit.

Romani igitur nullum intra urbem si) condebant

sed extra et ea sepuchra nonnisi supra vias publieas aedificanda apud ipsos in more suit positum. Hinc scimus

i) Supra diximus Romanos apud usu venisse. nem; nem inia Ira urbem sepeliri, sed extra. Hinc mortuorum cadavera hi amabant aut ivata publicas vias , aut in agris apertis extra opida. Pea ter tot scpulcitra , quae ubique terrarum restant, . Neapoli , Ut Graeca urbe hic etiam mos fuit servaris. Eatant adhuc in Vi sinum suburbio , apud S. Mariam ad Vitam, S. Marium ad Sanitalem , et apud vicina loca sepulchreta taeniidem rcperta. Celebre est Aristonis monumentum Graeei pueruli repertum anno MDCCXC. sub aedibus Congregationis PP. Missionis S. incentii a Paulo. Haud parum vero est, nempe anno MDCCCX. mense Sexstili cum Graecum , et Romanum simul sepulclire tum fuit erit durati tui eo loco. quo extant PP. Theresianorum horti Pro Pe . Regii tua Musulam Bothonium. Irae sepulcbretum antiquissi-Diu in existiliantur, ei nunc temporis illud sub terra restat, dum olim ad Viae planum esse debebat: eructatae vulcanicae materiac a Vesuvio sortasse loci saetem heie verterunt, 'illamque partem penitus op- 'uverunt. Hoc sepulchrolum prout patet , ad Graecos, et ad Omanos pertinuit , ut ex lapidibus , et nummis in ore mortu rum repertis colligitur. Cl. Iustinianus in libro quem elucubravit Italico sermone, Memorie supra i Seml i trovati neli' anno 13io eruditissi ine hanc materiam tractavit. Ex his ergo clare huelligitur , apud antiquos usuvenisse, mortuos extra urbes sepeliret, eosque iuxta vias tumulasse. Hoc sepulchreium iuxta viam Pu--olanam extitisse probat idem Iustinianus- cm. . '

519쪽

a I 6 Appiani , Flaminiam, et Campanam ipsam, de quali .ic sermo , fuisse olim horum sepulchrorum plenam. IIuitisce rei tot adhuc monumenta praesertim supra Cam- 'palaam extantia fidem testantur. Duae urbes nobiles Capua, et Puteoli hanc adeo locupleturunt viam , ut plura etiam integra advenientium admiratione extantia in eo

praesertim loco, qui dicitur S. Virus, qui locus a Puteolis tria circiter distat milliaria. Ea sepulchra hodie. dum ab incolis Columbaria dicu itur. Inter alia duo pri-n um. Oecupant locum, quae, describuntur a P. Paulo in Descriptione Puleot et a Cl. Ancora, Guida di Poetetuo-li e. 3. Horum umini duos habet ordines, cuius interior

pars adeo recte servatur , ut ad bue plura anaglyptica sua persint opera. Bestant quoquq loculi ad ollas citi Et arias excipiendas. Identidem inscriptiones erudera lae suerunt, praesertim npud 'Iragos Marantim , et Quartum , quas

recitat Cl. Iustinianus , Digion. uel Regno , artio. Marano, E Quarto. In loco vero, quem accolae dictitant a Cn ana in hortis PP. Chariusianorum olim inscriptio fuit reperto, quam assert Autoninius Lucan. Illustr. pari. II. lise. XI. Non, solum vero ivia isthaeo , sed plures aliae etiam sepulchrelis abundabant i tot vetera monumenta adhuc extantia id testantur. Via Salaria , Flaminia , et Latina sepulchris passim' exornabantur. In Appia etiam innumera occurrebant sepulcbra, de quibus Prat illium vi. desis, qui in toto, opere tot eiusmodi assert monumenta. In hae ipsa via Viri 'clarissimit praesertim sestes iebantur Cornelius Nepos Pomponium Atticum 'U. ab urbe' lapidε

iuxta viam Appiam in monumento i)Q. Caecilii avun. culi sui fuisse sepultum narr*t in eius vita c. 2a. Ino ,' i Quid sibi velit monunisntum , explieat Varro lib. V. dii L. L. s. 6. Sic scribenM. Monumentra eo quod Praetereuntes admonerent , re fuisse , et illos esse mortales. Et S. Isidorus si etiam prodit. lib. XlV. e.' II. Eo quod mentem moneant defuncti memoriam.

520쪽

al eadem via fuisse etiam humatum Imperatorem Severum

tu odit Lampridius in eius Uita, ibique Gallienum seri., it Aurelius Uictor in eius Vita

Apud Christianos etiam suos mortuos iuxta publicas vias condendos in more suit positum. Apud , iam Nomentanam supersunt adhuc Martyrum supulchra, quae Coenreteria ab iisdem salutata suere. At quo tempore Christiani SS. Mu- corpora publicas iuxta vias tirmularint , utrum Persecutionum tempore , an postea , incertum quidem est. Vide Tirchmannum de Funer. Rom. qui statis belle hanc elucubravit materiam. Hactenus docampana via ; nunc ad Puteolanam veniamus ' Puteo a .

Puteolana via ad Neapolim usque post tot saecula tata Vi advenientium admiratione integra quasi manet. Prope Puteolos, quae urbs paululum ab vetusta distat, quae montis in supercilio quondam erat aedificata , adspici.untur adhuc praegraudes silices Appiae instar, qui viam sternebant. Hinc per Vulcani Forum, sive Sulphurariam viator adscendebat, quo in loco pars integra restat. Haud procul ab S. Iacobi Ecclesia piscina maxima adhuc visitur , quae ad quemnam pertinuerit, incertum t extat etiam eo loco aquaeductus pars , qui aquam huc fortasse inserebat. Pute an a vero, vel Neapolitana via per S D. nuarii aedem perveniebat , ubi pars alia superest : iuxta quam Ecclesiam visuntur adhuc plura sepulchreia, quae

ad eandem pertinuerunt viam: horum pars integra manet picturis exornata cum loculis ad cineres reponendos. Certum vero est, alia nunc infossa manere, qliae terrae agge

stionibus , cineribus, et lapidibus Vulcani Fori replentur. IIa. Postquam via is haec ad hunc pervenerat locum, Per Leucogaeos colles descendere incipiebat: ibi videtve integra , et satis adscensu dissicilis Propter montem. Quo impendentis montis altitudini obviam iretur, Pontes pas.

si in erigendos euratum est. Extant adhuc illorum ruinae: unus vetustate satis collabens superest, ubi adsurgunt