Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

521쪽

uune ad Aniani lacus adsurgit latus, cuius supersunt tres arcus opere lateritio; superior, et inferior pars vulcanicis lapidibus est aedificata. Supra hunc pontem via pergebat Puteolana. Ita ex Leucogaeis descendens collibus per dexterum latus olibani montis , Monte Dina in Aviani lacus vallem perveniebat, eiusdem partem a

Haec via insuper Aniani lacus dexterum latus ci

traiiciebat, recta Neapolim pergens per vicivorum montium , atque vallium radices. Eo loco extat integra Puteolana via , quamvis aggestionibus oppleta ob magnas temporum , inundationum, motuum terrarum , et Barrharorum vices. Ita por hortos ibat, qui nunc vulgo audiuntur de' Signora Dentice-Accadia quique parum distant a crypta Neapolitana sa). Heio Puteolana. viae

i Pratillius Via Appia lib. II. e. et hanc viaria usserit statim ac a Puteolis pergebat per laevum Aniani lacus latus, per

montes Astrunos , vicinosque colles iter arripuisse. Quod quidem salium omnino est, quoniam satis apparet, eandem Peream ipsam partem ut diximus advenisse. Sic iter longum satis suisset, et grave, et viatores nunc adscendere , et nunc descendera vicinos Per montes saepe debuissent. QiMettus, , Regi ne Brugiata , pag. 13 aliique patrii scriptotes tu eandem Prutillii iverunt sententiam.

αὶ Seneea Epist. LVII. viam describens a Baiis Neapolim,

se terrestre potius iter instituisse narrat, ne mare navigaret procellosum: hinc ipse ne viam hanc saceret, Per Neapolitanam cryptam voluit potius ire ; at eandem coenosam , et molestam Ie perii. Is haud scribit Puteolanam viam fuisse coenosam, sed cryptam , Per quam perrexit, quae utpote suo aevo paucis abhinc annis erat aperta , tuinc viatoribus satis erat gravis, quippe quae satis erat gravis et tenebricosa. At mihi persuadere haud possum, qua ratione Seneca potius viam incommodam usuit sacere, quain alteram Puteolanam amoenam, eamque satis commodam reliq iit, urbi viciniorem. Crediderim fortasse, ipsum hac parte itui instituisse fortasse ob estioritatis causam, Iel ob auaru nobis in

522쪽

nihil alind superest, quam vix vestigia , et praegrandes silices hac illac disiecti per agros. Iidem fortasse ad hanc sternendam ex Vesuvianis ci) emptionibus eruti fuere , quibus Romani saepissime utebamur , ut videri

potest ex vetustarum viarum vestigiis, quae adhuc ex

tant in Campania. Eo loco, do quo heic quaestio, via vetusta ci) integra manet, ut ante diximus.

εὶ Quaestio magna inter eruditos viros est, ut decernatur quonam ex loco Romani eiusmodi lapides eruerint ad vias publicas muniendas. Procopius lib. I. c. a 4 de bello Goth. de Ampia sermonem instituens, quibus terris eosdem νepertos haud dicit, eum vicini agri nullos huiusmodi silices serant. Idem anetor Appium credit eo tempore, quo Appiam lapide stravit, eosdem longinquis e terris convectasse. Panu inius vero de Republ. Roman. lib. I. illos duobus montibus desumptos esse ait: horum alterum extitissa existimat prope Sinuessam , qui Massicus est , alterum Neapolim inter, et Puteolos. At mons Massicus seri potius lapides in ealeem Maetos , qui haud tam duri sunt instat Appiae. Quoad vero vulcani Forum apud Puteolos dicendum, idem verum Uuleanum esse Vesuvii instar. Hanc igitur ob rati nem existimandum, antiquos hisce silicibus usos fuisse ad vias sternendas. Pratillius putat hos desumptos a Vesuvio , et Latii montibus. Brei silahius vero, Topogr, pag. 74 eosdem ex Suessanis montibus collectos arbitratur, idque probat evidenter, atque physicis experimentis. Hi ne concludendum potius cum eodem, Appium Claudium, eum viam hane constravit, ex hisce Suessa nis montibus lapides sumpsisse. Aliae vero viae, uti consularis, et Puteolana stratae fortasse fuerunt vicinae Sulphurariae sili

1 Via isthaee vetvsta extabat adhue circa annum MDLXVIII.

sed tot saeculis vetustate labefactata , et in pila praesertim oblatrones, qui viditores saepe vexabant. Hanc Neapolim cum advenisset Paraianus Rihera Regnum Neapolitanum administrans pro Philippo II. hane viam interclusit, quo aliam novam aperiret maritimam , quae ad Balneolanam regionem perducit. Haec tum suit. appellata via Noma , aut Riserea. Hine monumentum er xit ad huiusce viae latus, ni adhuc legere est in eo loco, qui appellatur e Giω o iuxta M. Martyrum Agricolae , et Vitalis aedem extra cryptam Neamlitanain;

523쪽

Quantum vero istali ec fuerit lata, haud observa

tum u3que modo su 't, cum terra o aggestionibus est oppleta , quamvis per agros identidem adspicitur. Proba bile est, eandem satis commodam fuisse, non ut 'Ap-Pjam viarum reginam, sed latam eo modo , ut duobus plau,tris ad erse venion libus iter praebuerit. Ex eiusdem rumis , quae supersu ut in loco , qui dicitur rarracinaciundus super Aniani viam, et in alio. cui nomen i OS-so di S. .Defano 'super Pausi lupanum collem, aliquo nodo arguendum videtur, ea ii em fuisse satis commo

dam, et latam XXV, XXVI. palmos Neapolitanos. In iisdem hortis, qui dicuntur Dentice Acciadis , extat antiqua columna milliaria in eiusdem viae ruinis mu'tis abhinc annis reperta V. milliario signata, septem palmis Neapolitanis alta supra stylobatem sita. Inscriptio isthaec legitur:

PHILIPPO II . REGNΑΝΤΕPARA FANUS RiBERA ALCALAE DUX PROR EX OUI IAS FECIT A NEAPOLI AD BRUTIOS AMPLISSIMAS HANC QUOQUE VIAM CLIVIS ANTEA DIFFICILEM ARCTAM INTERRUPTAM CUM ITER LIUS AD MARE DIREXISSET VASTAQUE SCOPULORUM IMMANITATE CONSTRATA NOVAM APERUISSET PUTEOLOS MULΤo BREVIOREM PERPETUAM ILLUSTRAVIT ATQUE LATAM PERDUXIT ANNO MDLXVIII.

Verba iIia elisis antea dis item salis indicant, hanc viam

quibusdam in locis suisse satis usperam : re Sano Vera putamus , cum iter a Puteolis Neapolim esset instituendum , adscendendum esse Vulcani Forum, quamvis commodos traheret pontes. Alius dissicilis clivus erat Pausilypanus : hine Neapolim per locum, quem dieimus Infruscasa descensus magnus erat. Ea vero nova vim Πλbena brevior . est aperia, cum vetusta bac recenti ringior siti deua esset. Hinc mirum non est, si in Antonini Itinerario a Neapoli

ad Puteolos X. M. P. adnumerantur , cum hodie recens via multo brerior sit.

524쪽

. . NERUA . F . NERVAE TRAIANUS . AUG . . . . . .

Ad rem aliam a Capacio lib. II. a. e. 5 Hist. Neap. reeitatam asseremus huic similem , quam olim Iu Antiniana villa , et prope Ecclesiam ω Μariae ad Liberam eruderatam VI I. milliario signatam ruisse scribit: eadem etiam legitur aliud Pratillium lib. II. e. 5 hoc modo:

Iidem auetores loco citato mutilum asserunt marismor repertum anno MDCVI. iuXta viam Puteolanam , et ad Campanam pertinens. Ex alio lapide apud Grutearum pag. i57, et apud Pratillium lib. II. c. a non mo. do Τraianum , verum etiam alios Imperatores, ut Lueium Septimium Severum , M. Aurelium , Antoninum , et Caracallam hanc, aliasque vicinas vias restaurasse ac

Idem vero Pratillius lib. eit, e aliam columuam

525쪽

viui,se trauitur super Antἰnianum tollem , et ad eandem viam pertinentem milliario signa tom VII. Miror tamen

Capacium ibid. pMriarum rerum diligentem investigatorem seripsisse, viam, de qua heio sermo, Appiam appella tam fuisse, quod quidem omnino salsum est, cum

numquam ea per Antinianum transierit Collem , cum tantum eiusdem ramus esset. Ex allatis lapidibus huic vi.

ae s a Puteolis Neapolim usque Troianae nomen do.

Nandum arguitur. Nos interim ipsam a Sinuessa ad Puteolos Domitianam appellavimus, ut ex plurium auctorum testimoniis , et praesertim Statio s ut ante diximus probatur. A Puteolis vero Neapolim usque non aliud nomen tribuendum videtur, quam Traianam vism- Quamvis enim nullum ad hoc pr audum extet monumentum, tamen ex recitatis inscriptionibus reete colligere id possumus. Ex verbis peragendam curavit, arguitur , Nervam , et Traianum eandem lapide munivisse, quam sortasse post tot saecula collabefactatam restituerunt. Pelle-grinius Disc. II. num. II. et Falconius Neapolitanus Vita S. Ianuarii, ut alios praeteream, evidenter hanc viam Traianam appellam. Compertum vero mi, ut' narrat

Dio Cassius lib. XXV. Imperatorem Traianum publica

restaurasse opera, praesertim quosdam, portus atque vias: hinc putandum , ipsam vetustate seneseentem ab eodem restauratam. Praeter Dionem adest Galeni auctoritas ,

qui floruit ipso Traiano imperitante. Hic narrat de Meth. Fled. lib. IX. c. 8 ipsum plures silice stravisse vias, quae pluribus abhinc annis pessum ibant. Quis ergo post tot scriptorum testimonia negare ausit, Patauum Puteola nam lapidibus munivisge viam , quae eo tempore fori S

se Traiano fuit salutata tuaec postea collem Antinianum pergebat per S. Ste-Ρbani aediculam , ubi supersunt plura vestigia. Hinc ad collis planum perveniebat, et inde per Antinianam villam , ut videre est ex millenis sitieibus passim per agros dispersis ; inde per Ecelesiam S. Mariae ad Liberam , et

hine per S. ianuariti mi Vomerem , uti dictitaut i Eo lo,

526쪽

213 eo identidem plura vetusta monumenta eruderata suere, praeeipue magnificorum aedificiorum ruinae , quae olim Romani rusticationis causa excitarunt. Probabile enim est, eosdem super hoc amoenissimo colle, qui Neapolitanum prospectat Craterem , Capreas insulam , et Apenninorum Catenam cum Vesuvio, domos villasque poMedisse. Pau- eis vero abhine annis reperine ruere statuae inter aedifi-eiorum rudera e praeter alia Graecus dux, qui nunc prostat in amoenissimis hortis Principis Caraiae. Restat etiam iuxta eandem viam antiquae fabricae pars opere tessellato.

Celebris est S. Ianuarii ad Vomerem Ecclesia ob eiusdem B. Martiris memoriam, cui erecta fuit ob aliquod spectiste heneficium, 'quod Neapolitani olim a Deo o. m.

ob ipsius S. Martyris intercessionem recepere, vel ut alii narrant, ob eiusdem longum iter, quod a Nola Puteolos

ante Praesidis currum instituit. Re sane vera Aeta Vatira

na a Cl. Μaetochio allata Vimilco Bepet. S. Ianuar. ipsum per hanc viam transisse produnt ἰ Tunc Timotheus praeses ira repletus S. Ianuarium E scutim una cum Festo Diacono, et Desiderio Lectore freno Minctos iussit ante Diareum suum protrahi s a Nola nempe urbe ) m cisitatem Puteolanam. Acta vero Bononiensia ,

et auctores omnes, qui de S. lanuario , erunt, eundem S. Μartyrem per hane viam ante Praesulis currum cate nis tractum transisse historiae prodidere. Inter alios Ioamies Diaconus id etiam hoe modo confirmat: Itinc Consul nimio succensus furore, Proece it illos ante currum Suum catenis innexos usque Puteolanam pol hi urbem. Ex

laudatorum Actorum . et Ioannis Diaconi verbis recte in telligitur , Proeomulini Timotheum , quo Nola Puteolos adveniret , per hane iam transire neeessario debuisse, quoniam nulla allia praeter illam aderat commodior, et rotabilis, ut ex ipsius adhuc ruinis, quae restant, videri

cuique licet. Ea vero via satis celebris fuit ob assiduum curruum aransitum , et illorum qui pedestri, ibaot uiuere, redibasique m vicinas urias.

527쪽

Aeta Graeca S. Iannarii ab Emmant te cxarara , qnae legitiatur apud Carminium Falconitini in Vita S. Ianuar. Produnt , cum .Timotheus Campaniae Consula iis a Nola Puteolos advenit , ipsum S. Martyrem catenis vita. tum , et Socios aute currum suum duxisse, et eundem Proeonsulem haud eandem fecisse viam , sed Acerrarum, et Atellae alteram . ita ut per hanc transiens, per illam venerit, quae Campana, vel Consularis vocabatur, quo Puteolos pervenitεt. Ita hoc iter instituens , satis a

recta deflectere debuit via, quod haud existimandum. At solius Latinis Aetis, atque illis , quae recitat Mallo-ehius , a nobis credendum , quae quamvis . haud huius

faciant mentionem, videtur, tamen proconsulem hac perrexisse , quam potius per alteram ab Emmanuele descri. piam. Idem autem auctor haud verum esse ait, Psocon insulern Timotheum Neapolim transisse , cum haec urbs li. hera , et Romanis foederata esset, at nos putamus 'Otius eo tempore eandem Romae. subiectam esse, ut aliae

Graiorum urbes erant. .

Antequam alio progrediamur , lectorem advertere licet , huius viae mentionem sacere Donatum in vita Vie-gilii; describens enim locum , ubi Maro fuit tumulatus , sic ait : Translata igitiar iussu AtiguSti eius Ossa , prant statuerat , Neapolim fuere : svultoque via Put-- lana intra sociandum Ividem. Clarissimus Mazochius De Eccles. Neap. pag. Z15

hanc viam, ita describit: Iuxta miam υeterem occurrct - rit, quesct Ptiteolos i diacebat in .coilem Anlinianum ,

et inde Neapolim quam viam camillua 'Ilegrinius

nou uno Ioco . descrabis, ut inter Leucogasos CFUes , interqus thermas S. Germani, et vicinum lacum a-gnanum decurrerit , quae Uerus otia hodiedum a NOn

528쪽

Iastricata di selci, come alμου ho dimostrato. B mdeυe quel colle Per ρiu Nera , e nobil caocinct mol-to apoenturoso, coendoυi fatia dimora S. Gennaro VesCoυO , e Martina Beneoentans , aliora chs di Nola in Poervoli su portato a morire, e Pol dνω GLciιn ten o D ia suo cor o riportoto in Napoli Paulo ante diximus , hanc viam ex S. Maria ad Liberam laer Anti uianum , et S. Ianuarium ad Vomerent perrexisse. Ex eo loco Neapolim descendebat per viam hodiernam, cui nometa Infrascata pone Ecelesiam S. Mariae alia Cesarea usque ad S. Petrum ad Majebiam. Verum dicendum eandem viam haud iuxta S. I.inuarium ad Vomerem transisse, sed haud procul. Huc

probari nullo alio modo potest , nisi quod eo loco nulli supersint silices propa ipsum S. Ianuarium t iidem supersu ut prope aediculam , quam vocamus det Romuo al mero : eandem hoc loeo deserihil his verbis Falconius, Vita di S. Gennaro lib. V. c. a : Uscili d' Antigua no , ct tirando druto per la υia υecchia , si gιuΠgσal mogo deuo ii Vomero , onde Passando ariC

529쪽

226 moniale O di Gesu, e Maria. Qui ν' era rin Ponte

Roma Per Perentino. Calando di qui dristo suo a SAmonio di Pado Pa detro S Autoniello sa) se ure con

ω delta Puteolaua. Iustianianus , depolcreto Napol. c. 3 paulum reeedit ab eeiusdem Falco iiii sententia . aitque eandem viam ab hac ilescrilita paululum abesSe : hinc non per pontem ,

qui dicitur Curvus , Neal olim pervenisse , sed ab Ecclesia S. Mariae alia Cesarea recta descendere per hodiernam viam iuxta Regii Musei Borhonii aedes, pone quem locum paucis abhinc annis , nempe MDCCCX. erudera. ta suere publica sepulchreta, a quibus haud procul a-

13 Huitisce pontis Curvi eo loco nulla restat memoria. Probabile est , eundem quondam extitisse, quo viam redderet facilior ita, quae heic adscensu dissicilis erat. Patrii scriptores huiusce pontis mentione iii iaciunt, qui fortasse extabat eorum tem pore. Leclorius qui Petri Toletani iussu aquaeductus vetusti cursum invisit CCC. abhinc annis hunc memorat pontem , ut legere est apud Iustinianum , Dition. det ilegno , artic. Napoli Creditur recentia aedificia huiusce ruinas penitus perdidisse ; alielium auctores eiusdem mentionem laciunt: at quo loco idem extiterit , eosdem omnino latet. α Ante D. Antonii Ecclesiam nullus nunc superest silex , ut scribit Falconius supra citatus: suo sortasse tempore adhuc iidem prostabant. Nolatu vero dignum est supra eandem S. Antonii aedem , et haud procul a loco , vulgo i CacciOui , ubi elivus difficilis est, videri nonnullos vetustos silices Appiae instar. Haud equidem crederem hae parte viam Peteolanam Neapolim perrexisse, cum heic iter satis difficiIe sit. Ex Faleonii verbis supra citatis satis colligitur , viam hanc per Curvum potius Neapolim descendisse. Iidem silices heic vel adducti suere, vel fortasse aliqua antiqua via hoe loco quondam extitit.

530쪽

22Zherat via Atellana, eum qua Puteolana isthaec coniunge. batur. At Falconio potius credendum , qui Centum , et amplius abhinc annis suum elucubravit opus , quique diligens scriptor viam hanc rectissime inves agavit. Hac parte sertasse Atellana via aderat, quae etiam Neapolim perveniebat. Hanc viam ita etiam describit Bartoliis Thermol. Aragon. par . ΙΙ. pag. roi: Puteolis deinde iter praestabat haec υia Per Olibani montis iugum , descendebatque in radices collium lucus Agnani, siυ S. Dominici , quos circitibat , et Nersus Antignani cliptim ρergebat Per sinistrum latus Ecclesiae parochia lis di Fuori Groua, quam sum uotaoimus, dicitur. quo hodie Ia υλ υecchia di POEauoli, cuius passim

hactenus cernuntur ad modum Amicis Strati silices. stauratores Olint habuit haec υia a Puteolis Ne ο-lim In oratores Neream , et Traianum , ut ex quibusciam inscr*tionibus a GPacio in sua historia Neapolitana relatis Constat. Porta Puteolana ante memorata aderat, ubi nunc Ita

adsurgit S. Dominici obeliscus, vulgo la Guglia di SDomenico. Eandem describit Celantas , Giorn. VI. aitque

suo tempore ruinas extare. Credibile vero est, eandem

viam per Summam Plateam ,. lia Somma Pisaeta perrexisse aut potius per Regionem Furcillensem ad portam usque Nolanam hodiernam , quao ab antiqua parum distabat. Hinc Neapolitanum vergens pomoerium , ad loeum perveniebat, qui dicitur Ponto-Reale. Postquam vero Reginae Ioannae Praetorium salso dictum viator transierat recta pergens per novam , per vicos Ma mlianum, et Cisternam per eundem fortasse locum No.

lam pervenisse putatur. Hisce in locis ipsius hodistilum

nullum extat vestigium , - cum omnino memoria suerit

deperdit At animo haud despondendum in tanta rerum obseuritato. Pestillius lib. II. c. 8 narrat imilliariam columnam Neapoli repertam anno MDCCXLIV. prope Eeclesiam SS. Cosmae, et Damiani in eiusdem restaura, Diuitigod by Corale