Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

541쪽

233 ex parte , quam dicimus Cayo di Monte iuxta' eom.

Iuli ne sepulchretum eruderatum anno ΜDCCCX. 3. Publisi Haetenus de omnibus Cana iliae Felicis viis . --

aui: tuos. Tumque Cursu lQCnt sumus e nune rei ratio postulat .,

ut de quibusdam rebus ad ipsas , et ad cetera antiqua itinera pertinentibus verba iaciamus. Heio primum de Cursu Publieo, deque re velliculari nonnulla degustabimus. Apud Romanos Cursus Publiens idem fuit, . ae ,hacularius , vel Veredarius. Publici Cursus auctorem suisse quendam Caium Postumium. Consulem scribit Liavius lib. XLII. e. r. qui anno ab V. C. DLXXVII. hunc introduxit; hinc ait ellatus auetor: Legati quire ente aliquo mitterentur , singula iumenta Per viada , iter qua faciendum erat, i errarent.. Idem Prudit hunc Romanum Consulem , cum iter in Campaniam esset instituturus, Praenestiuos cives Coegisse, quo eidem iumenta commodarent. Ea Ρublici Cursus origo. 1 me subsequentes Consules , atque magistratus C. Postumii εxemplo adducti idem esseCerunt. Augustus aut m quoquam Citissime sciret omne , quod in toto Romano Imporio peragebatur , Publicum hunc . introduxit Cursum ,

dique vecturas , , quae per publicas vias . militares eurrere

deberent. Id omne ex Tranquillo in eius Vita c. 49

narrante Compertum est: Qtio celerius , ac Sub m

Π iam tinnian irari, cognoscique Posset, quid in qua que provincia gereretur, iuMenes primo modicis interet aliis, Per militares vias, dehinc vehicula du- posuit. Hi iuvenes calceati, pedestri incedebant itinere , iique Tubellarii audiebant. Vespasiani Imperatoris aevo Inercedem percipiehant, quae Caloearitim a calceis dicebatur. At ipse postea eosdem tabellarios nudis incedere pedibus , ipsisque mercedem donari iussit, ut proditidem Tranquillus in eius Vita c. 8., Romani autem Cursus yublici Vehicuures , vel k,redarios illos appellabant taheIlarios , qui equis utebantur, vel curribus. Italicis urbibus magnae is utilitati fuit usus ab Augusto introductus , at argenti summam Diqitigod by Corale

542쪽

eon tribuere suere coaetae, quandoquidem suis impensis .dsm Publicus Cursus fuit servatus. Temporibus vero inseqtientibias quidam alii Imperatores magnas impensaqanimadvertentes, quas unaquaeque urbs erat solutiira , urbes ab hisce minueriant oneribus. Nerva inter Imperatores optimus usum hinno abstulit. Id omne nos cito-cet vetus marmor. At lex isthaec a Nerva lata apud sequiores Imperatores haud servata fuit. Illuc Honorii, Arcadii', ac Theodosii Imperatorum aevo urbes omne publieum Cursum uniuscuiusque impensis iterum servare sunt. Coaetae. Advertere hele licet, Publi et Cursus vehicula duobus fuisse rotis eonnata , eaqtie dicta suere Bi- rotae, et Bigae, quo tabellarii expeditiores essent. Eiusmodi carpenta duobus vecta equis essedis hodiernis similia quasi erant.

Ad rem aliquid de Mutationibus , deque Mansionibus heie dicere debemus. Sciendum est apud veteres usu venisse in publicis viis viatorum commodo cauponas, ae diversoria passim erecta : huiusmodi diversoria diur. na , ac nocturna etiam erant; ea quae diei commodo inserviebant, a Romanis Μansiones denominabantur, ubi viatores aliquod temporis spatium immorobantur, et hinc rursus viae se committebant, obsonii aliquid secipientes. Nocturnae vero cauponae Nansiones audiebant , ubi viatores in ipsis noctu morabantur , ne in latronum inciderent manas , neve longo itinere desaligati serent. Hi ne ad rem in Hierosolγmitano Itinerario

PUAE . Quoad vero spectat ad vocem Mansionem , qua significabatur apud publieas vias aliquod temporis' immorari ' ea vox a verbo manere derivavit. Hinc nullo alio

modo intelligendus est Tullius Attico ita seribens Ilia XI. ep. Iέ : Semius pridie Nonas Maii Minturnis mansisse dicituri hodie in Mernino mansurus 'ud C.' Marcellum. Hoe hospitium cuius meminit idem Ci--ro , este debebat super ante deseriptam viam Domitia

543쪽

iam, prope quam adsurgebat urbs Liternum. Hisce hi caupo uis milites etiam reperiebant id qliod ipsis era Loecesse : hinc iisdem frumentum , et ligna praesertim suppeditabantur.

Pori inuere etiam ad publiea vias illi homines , qui Parochi dicti suere a voce Π piχω , Praebeo, qui Π pe qui legatis, magistratibus. aliisque summis viris , qui ch reipublicae negotia iter instituebant, ligna, Salem, equos , et quidquid erat necessa ruim , suppeditare debe-hant : id omne latum fuit lege Iulia. . Venusinus poeta S. lyr. U. lib. I. iter ad Brundusium super viam Aipiam describens, ut ante diximus , statim ae in eam perin, venit villulam haud longe a ponte Campano, ibi hominem reperit, qui ligna , salemque praebuit: 'Proxima Canisano ponti , quae Nillula . tectum Praebuit, et Parochi qui debent ligna , SaletnMure.

Maecenas, Cocceius , sociique iuxta Romanorum leges, salem, et ligna quaerere poterant, cum ob maximi momenti negotia iter facerent.

milae ruit . . Columnae vero milliariae erigebantur secus vias publicas , ita ut ad quodque milliarium albo marmore ripa quaeque adesset columna VI. vel VII. palmis altitudiuesupra stylobaten. Eae vero columnae dicebant ne millia. riae , arat ὶapides milliarii ; hine vox frequentissima V. VI. VlΙ. X. XX cet. ab tirbe Ivide. Iidem levaminierant viatoribus, praesertim illis, qui pedestri inco le-hant itinere, quo scirent quot millia passuum ab urbe, vel vico , a quo prosecti erant , consedissent. Rutilius Live canit apud Lipsium de Magnit. Rom lib. III. c. lo. Interet alia piae ossis praestare Didetur ' Qui notat inscriptus millia musta laρis. Quintilianus etiam scribit suisse magnae utilitati huncnsum lapides milliarios vi torum commodo iuxta vias publicas erigendi. Midia: a isthaec constabant mille passisus,

544쪽

24t seu quinque millibus pedum Romanorum. Ab Bomae urbis pomoerio, vel portis numerabantur. Horum lapidum auctorem circa annum DCXXV. V. C. suisse Caium Cracchum sentit Plutarchus in ejus vita. Auctor hic de

Idem Cracchus aliam viis utilitatem adiunxit , secus nempe easdem passim nonnullos lapides elatiores pratereuntium commodo , qui iisdem adiumento essent , quo super equos ascenderent; eo enim tempore nondum sta piarum usus introductus : iidem etiam lapides ad sedendum inserviebant. Deinde Augustus optimi cuiusque instituti aemulator, novam in reficiendis , dirigendisque viis operam posuit, et anno V.C.DCCXXXIV: milliarium aureum fecit, ro μιλιον κεκλημἐνον ut seribit Dio lib. LIV. An reis literis ei inscripta suisse praeeipuarum urbium intervalla existimat Eschinardus Agr. Rom. c. 3. Alii aureum totum suisse credunt. Publicae viae insuper variis nominibu* indicatae sud-runt , tum reipublicae , tum Caesarum aevo. Illae eaedem, quas Regias nunc appellamus , a Graecis Βασιλικα t et a Bomanis viae consulares , Praetoriae , et Militares vocatae suerunt. VariasHverunt in sententias eruditi quoad harum viarum Militarium nomen. Quidam ita dictas esse opinantur , quod essent aliis ampliores, commodiores. que : et hinc fiebat, ut per eas militares exercitus transirent , ipsaeque cauponis praetereuntium militum, aliorumque commodo Rhundarent. Adhaec earum viarum magnificentia eo devenit, ut Ro. Vismm Cura. mani quosdam constituerint magistratus dictos Issarum Curia- .isti Ii . tores, quibus curae esset easdem sicilibus munire, illasque eversas restaurare. Extat antiqua lex apud Tullium lib. III. de Leg: ex qua colligitur, Censores nabuisse viarum , et

locorum publicorum curam : CENSORES URBIS VI AS, AQUAS,VECTIGALIA TUENTOR. Quoniam vero AEdiles

a Censoribus creabantur, haud viarum curam habere poterant; hinc ex S. C. quidam magistratus electi suere appellati

545쪽

curae erat vias restaurare. Pomponius lib. I. e. I. de ipsis sic loquitur: Eodem te ore et constituti sunt Quatuorυiri, qui curam viarum gererent. Varro L. L. lib. IV. c. I. eosdem Viscuros appellat, quia illar uiri Curam habebant. At hi magistratus cum urbi Romae , suburbiis , aliisque vicinis locis haud sufficerent , alii duo adiecti suere, ita ut iidem VIVIRI suerint dicti. IIorum duobus curae erat extra pomoerium vias silicibus sternere, ut colligitur ex Diove lib. LIV. Aliiqitatuor magistratus iuxta Graecum auctorem Curum ha hebant Campaniae vias reficiendi. Huiusmodi munus exisercebant viri de republica bene meriti. Ex quodam antiquo marmore compertum habemus , senatum Imperatoris Traiani iussa triumphi ornamenta euidam statuisse Quatuorviro , quod munus recte exercuisset. Hi autem magistratus erant incerti, neque sui muneris tempus hahebant certum ; at Augusto imperitante tempus iisdem fuit adsignatum. Huius rei meminit Tranquillus in eius Vita c. 37. hoc modo : Nova Ilaia excogitaυit, curam DPerum Pisticorum, υiarum , aquarum , amet Tiberis, cet. Hi quidem magni habiti in republiea' suere, eorumque auctoritas non solum Romae, verum etiam in toto Romauo Imperio extendebatur. Plinius lib. V. epist. Is quendam memorat Tertullam , Cum quo laetatur , quod novum hoc munus ipsi datum esset: Recesseram in municipium , cum mihi nuntiatum est, Cornutum Tertullam accuisse piae AEmiliae curam. Exprimere non Possum , quanto sim gaudio Ufectus , et i sitis, et meo nomine. Hi magistratus populo maxime pergrati suere, si vias illas, quarum eura iisdem erat , suis impensis silico stravissent. Hine mirum haud esse

debet, si vetustis in marmoribus saepe memoratum re

perimus , DE SUA PECUNIA FECIT , DE SUA PECVNl A FACIENDUM CURAVIT.

ne usu siliet. Antequam mannm de tabula, iuvat heie aliquid ,T'. appingcre quod antiquas muniendi vias usum spectat. Ι- et' sidorus Orig. lib. XV. c. I 6. Carthaginienses autumat , Diuitigod by Coos e

546쪽

auctores su Isse vias dilapsilandi ex temporibus remotissimis : Prtatim Poeni dicuntur DPMibus pias Stra Misse,

postea Romani 'er omnem pene Orbem divosuerunt pro ter rectitudinem itinerum , et ne Plebs esset otiosa. Iisdem mos fuit terram recte glarea consistere. Quid

autem haec sibi velit, desinit Accursius lib. r. de Via publ. Glarea est saluium cum parvis laseiliis. Media viae Pars erat parum sublata, quae postea dicta fuit Viae Agger, quo aquae ex utroque latere , si pluviae ingruerent, percolationem habuissent faciliorem. Haee elatio in media viae parte hodiedum etiam apud nos in more est posita : hanc dicimus a Schiena di pesee , o S asino. LI. Ancora , Econo m. Fisica, pag. 97 arbitratur apud veteres non usuvenisse vias arboribus ex utroque latere claudere, ut apud nos, idque secisse non aliam ob causam, nisi ut viatores aeris, et viarum gaudcrent adspectu. Idem asserit, introducto apud Romanos usu vias silicibus sternendi, easdem , quae terra tantum consistebant, ut rurales habitas suisse, easque

bestiis onustis inservisse. Huiusmodi viae dictae suere A. grestes, Lignariae, et Pastorales. Apud ipsos antiquos duae viarum Uecies communior is fuere et primae erant illae, quae glarea erant constratae, ut etiam nunc mos est in Neapolitano Begno viis eiusmodi, illaeque minus aliis valebant, eum glarea tantum sterneretur. Alterae erant silicibus stratae, ubi lapides praegrandes adhibebantur. Huiusmodi viae magnis vel

reipublicae, vel Virorum Consularium fiebant sumptibus.

547쪽

De Spectaculorum Orione , progressu , deque variis illorum generisus Uud υeterra. μη viρ- Spectaculorum origo est antiquissima in orbe terrarum :fentes a rerum principio Spectacula isthaec in maximo abuisse protio comperta res est. Laetitia 3uae ingenita hominibus est, praesertim illis qui nati fuerunt in regionibus , ubi aeris temperies , et terra frugibus scatet , oosdem impulit iam a mundi primordio , ut ludis animum accomodarent. Chaldaei, Egyptii, Phoenices, aliaeque antiquae gentes praeter alias eosdem adamarunt.

Graeci deinde, postoaquo Romani ad persectionis apicem, atque maiestatem ipsos eo reduxerunt modo, ut

tandom ad impudicitiae, atque dedecoris excessum pervenerint.

Huiusmodi Spectacula originem habuerunt aut ob se. sta , quae in deorum celebrabantur honorem, aut ob aliquam victoriam ab hostibus partam. Hinc eo tempureno populus otio hisee diebus marceret, aliquod novum spectaculum inveniebat, quo diem ageret laetum. Eupaucis ludorum origo: at ea hominum pars, quae in agris vivebat sub aperto coelo, ipsa magis huiusmodi festis gaudebat. Sicut igitur scenicorum Iudorum origo ab laetis rusticis euata est, ita de Spectaculis in genero indicandum. Haud quomvis salsit, quantum corporis assidui labores apud veteres fuerint existimati , nempe ut quisque

fortior firmiorque, fieret. Iidom hane veritatem recte Intellexerunt eo modo, ut fortes Ovaderent Apud Grae Diuitigoo by Coos e

548쪽

cos, et praeaertim apud Lacedaemonas corporas exercitatio erat praecipua pars: hinc cautum id fuit per sapientissimas Lycurgi leges; et hinc celebres aikletae, strenuique homines ob vires iure merito post tot saecu. Ia ab antiquis laudantur scriptoribus. Quid do blitono Crotoniate , quid de Thysicrate , quid do AEgono . quid do Hercule ipso, totquo aliis eraedicabo, quorum Vir

tutes, viresque adhuc ab omnibus commendantur pLudorum vero inventores fuerunt Lydii, ut odiscimus ex Tertulliano do Spectac. c. 5. Ludorum origosis traditur, Lydos ex Asia transoenas in Etruria consessisse , duce Hrrheno , qui fratri . suo cesserat in regni contentione. Igitur in Etruria inter ceteros ritu superstitio. num suarum spectacula quoque religionis nomine instituunt. Inde Romani arcessuras artifices mutuantur tempus enuntiationum , ut a sedis mcarentur.

Per Spectaculorum nomen nihil aliud intelligimus, quam omne Iudorum publicorum genus , qui in Amphitheatro , Theatro, atque Circo elebantur. De hisce

Spectaculis fieri solitis hisce locis, peculi aliter nunc agemus : hinc do aedificiis publicis , deque impudicitiis, quae in ipsis fiebant.

Eadem populo dabantur a senatu, ab Imporatori bus, et aliquando a Viris ditissimis: enuntiabantur antea, ut populus hisce gauderet et hinc apud Latinos usu. venit illud tritum dictum : Edicere Spectacula , et celebrare Spectacula. Variae inde suerunt causae, ob quasea celebrabantur, primum ut religionis actibus satissa cerent , deinde ut eorum voluptate afficerentur , tandem ut fortitudinem servarent' Valerius Maximus lib. II. c έdo Speci. alloquons sic scribite Theatra . . . . excogi tataque cultua deorum, et hominum delectationis causa. Arnobius in Mol. ad Gentes lib. VII. ait : Vos aeris tinnitibus, et tibiarum sonis , pos equorum curriculis , et theatralibus ludis Persuasum habetis deos delectari, et affet, irasque aliquando conceptas eorum satisfactione molliri. Iidem ethnici auctores persuasum habebaut, elu,mo Di iligod by Gorale

549쪽

di ludos institutos. suisse ad deos placandos aliquandiu

ob eorum scelera iratos. Hinc Valerius Fliximus lib. cit. hoc modo testatum reliquit: Itaque placandi coelo

stis nil nitris gratia, compositis carminibus Macuas aures

praebuit , usque ad id tempus Circensi Spectacula 'con.

tenta

Idem auctor refert ibid. Spectacula primum edita suisse in foro Boario Appio Claudio, et Marco Fulvio

Coss. Gladiatorium munus primum Romae datum est in foro Boario Anio Claudio , M. Fulpio ' Cou. dederunt Marcus , et Decius Brutus funebri memoria patris cine res honorificando. Suetonius in Iul. c. 39 narrat eosdem

ludos editos primum in foro, sed temporis progressu in Amphitheatro a vespasiano incoepto , et a Tito eius filio absoltito, sacratoque aliquot post anP0S.lii pidicitiarum Posteriori tempore ad maximum impudicitiarum cubmen est perventum in Amphitheatro, et Circo. Tertullianus c. ai de Speci. ita declamat: Sic euenit, ut qui in publico piae necessitate uesicae tunicam leuet , idem tu Circo aliter non exultet, nisi totum pudorem in faciem omnium intenteti Ex hoc citato textu satis elucet , ad quem impudicitiae statum, et morum corruptionem pervenerint veteres. Hinc honesti viri, et praesertim sapientes Imperatores haud unquam Spectaculis aderant: resano vera Iulius Caesar si quando adveniebat, haud oculos ad ipsa coniectabat, sed aut cum aliquo honesto vi- ro societatem inibat, aut epistolas legebat, Iulianus Ιm-- perator Misopog. narrat, ipsum adeo Circenses ludos odio habuisse, ut perraro ad eos visendos Veniret. Theatri vero licentia ad extremum etiam iuit redacta. Τertullianus do Speci. c. Io hunc locum ita definit et Theatrum proprie sacrarium Veneris est: Et Valerius Maximus lib. II. c. 4 sic etiam ipsum describit: Colitvr autem Minerua in mnasiis, Henus in Theatris. Idem Tertullianus Ioeo citi c. II: Spurcitiam Atellanus gesticulator , quam mimus etiam per mulieres re- Praesentat , Sexum pudoris exterminans, ut faciliu*Diuili do by Cooste

550쪽

domi , quam in scena e Sescat. Quam demum Pan. tomimus a puerilis Patisrar in Co Ore , ut artifex esse possit. Ipsa etiam proat MM , publicae tibi ianis hostiae

in scena Proseruntur Lycus , Simes , elogium , etiam quous Opus non eSt, Praedicatur .... sae illae pudoris sui intere trices, de Wstibus suis ad lucem, et ρνulum e GUEScentes , Semel anno Eriabescunt.

Quid autem de Mimis, et Pantomimis dicemus , quorum

mores adeo corrupti fuero, ut eorum gestus impudentissimi existimarentur iidem maximo in usu semper scio. re , atquo extam usque ad Romani Imperii lapsum. S.Cvprianus epist. XXXVII. scribit ipsos suo temporo adhuc viguisso, et ex fidelium coetu fuisse expulsos : NAstrio qui in artis suae dedecore Pers eraret, Et magister Perdendorum Puerorum, id quod mais didicit,

ceteris insinuat, non debere cum ceteris communicare , cum in lege Prohibeantur riri induere muliebrem Mestem, docent quemadmodum mascurus frangatur in

foeminam.

Sunt qui seribunt, h6e hominum genus ita vocatum,

quod Romam ab Histria advenerit, scenicae nempe artis exercendae causa , quamvis alii ab Etruria eos. dem venisse arbitrantur. Valerius Maximus lib. II. c. 4. postquam de Circensium ludorum origine verba fecit, ob Sabinarum mulierum scilicet raptum , ait Romanam iuventutem temporis progressu festa Consualia in honorem dei Consi celebrantem, tunc incultos versus cantasisse. Hanc ob causam acciti ab Etruria Ludiones , ad ti-hieinis modus saltantes et huiusmodi homines apud Etruseos Histriones vocabantur. Et quia Ludius apud eos Histris ameiaabatur, scenico nomen histrionis inditum est. Postea Livius Andronicus auditorum animum ad D.

bulam vertit: hic quia populo placebat, iuvenem ad cantandum adhibuit, aliumque ad citharae sonum , dum ipse sabulam repraesentaret. Hi Ludii, sive Ludiones iuvenes erant impuberes , elegantibus induti vestibus galea insu- Di iligod by Gorale