Titi Livii Patavini Historiarum libri qui supersunt omnes ..

121쪽

XIlI SYPHACEM in castra abduci, quum V. -

esset nunciatum , omnis Velut ad spectaculum ---

triumphi multitudo estula est. Praecedebat ipse dura vi ictus sequebatur grex nobilium Numida 'tac

rum. Tum, quantum quisque plurimum posset, magnitudini Syphacis, famae gentis, Victoriam suam augendo, addebat illum esseis regem, cuju tantum majestati duo poten, tissimi in terris tribuerint populi Romanus o Carthaginiensisque ut Scipio imperatoris suus ad amicitiam ejus petendam , relicta is provincia Hispania exercituque duabus is quinqueremibus in Africam navigaverit :n Hasdrubal Poenorum imperator, non ipsen modo ad eum in regnum venerit, sed etiami, filiam ei nuptum dederit. Habuisse eum uno M tempore in potestates duos imperatores, o Poenum Romanumque Sicut ab Diis inmodin talibus pars utraque hostiis mactandis pacemis petisset, ita ab eo utrimque pariter amiciis iam petitam. Jam tantas habuisse opes, ut o Massinissam regno pulsum eo redegerit, ut B vita ejus fama mortisin latebris , ferarum is modo in silvis rapto Viventis , tegeretur u His sermonibus circumstantium celebratus rex in praetorium ad Scipionem est perductus,

122쪽

V. . - ' Movit, Scipionem quum fortuna pristina

--- viri praesenti fortunae conlata, tum recorda-

Conto tii tio hospitii dextraeque datae, foederis pu-Aeipiba. blice ac PriVatim juncti. Eadem haec Ἀyphaci animum dederunt in adloquendo victore. Nam quum Scipio , si quid sibi voluisset,

quaereret, α qui non societatem solum ab-1 nuisset Romanam, sed ultro bellum intum lisset is tum ille, ti peccasse quidem sese, atque insanisse, is fatebatur; ti sed non tum: demum, quum arma adversus populum Ro- is manum cepisset exitum sui furoris fuisse,n non principium. Tunc se insanisse, tunc is hospitia privata .publica foedera omnia D ex animo ejecisse, quum Carthaginiensem a matronam domum acceperit. Illis nuptiali-D bus facibus regiam conflagrasse suam cillam D furiam pestemque omnibus delinimentis D animum suum avertisse atque alienasse nec di conquiesse, donec ipsa manibus suis nefaria D si1hi arma adversus hospitem atque amicumo induerit Perdito tamen atque adflicto sibi, hoc in miseriis solatii esse, quod in omnium is hominum inimicissimi 1bi domum ac penates

D eamdem pestem ac furiam transisse videat. γ Neque prudentiorem , neque constantiorem

123쪽

D Masinissam , quam Syphacem , esse , etiam ''n juventa incautiorem Certe stultius illum D atque intemperantius eam , quam se, du-

XIV. HAEC non hostili modo odio, sed

amoris etiam stimulis, amatam apud aemulum cernens, quum dixisset non mediocri cura Scipionis animum pepulit. Et fidem criminibus raptae prope inter arma nuptiae, neque consulto, neque exspectato Laelio, faciebant tamque praecepisestinatio, ut, quo die captam hostem vidisset, eodem matrimonio junctam acciperet,

ad penates hostis sui nuptiale sacrum conoficeret. Eo foediora haec videbantur Scipioni, quod ipsum in Hispania juvenem nullius forma pepulerat captivae. Haec secum volutanti Laelius ac Μasinissa supervenerunt; quo quum pariter ambo aenigno vultu excepisset, egregiis laudibus frequenti praetorio celebrasset abductum in secretum assinissam sic adloquitur; aliqua te existimo, asinissa, Ma ij

, intuentem in me bona o principio incis. b.

v Hispania ad ungendam mecum amicitiam v venisse, postea in Africa te ipsum spes-r que omnes tuas in fidem meam commisisse. v Atqui nulla earum virtus est, propter quaS

124쪽

U. e. - adpetendus tibi visus sim, qua ego aeque. v atque temperantia & continentia libidinum,n gloriatus fuerim. Hanc te quoque ad ceteras B tuas eximias virtutes , Masinissa, adjecisse si velim. Non est, non mihi crede tantum D ab hostibus armatis aetati nostrae periculum, εν quantum ab circumfusis undique voluptatis, hiis. Qui eas sua temperantia frenavit ac d mmuit, multo t majus decus majoremque si victoriam sibi peparit, quam nos Syphacera victo habemus. Quae, me absente, strenues, ac fortiter fecisti, libentero commemoravi, Bin memini. Cetera te ipsum reputare tecum,m quam me dicente, erubescere malo Syphaxm populi Romani auspiciis victus captusquem est. Itaque ipse, conjux, regnum, ager,m oppida, homines, qui incolunt, quidquidi, denique Syphacis fuit, praeda populi Ro-

immani est regem conjugemque ejus, Detiamsi non civis Carthaginiensis esset, metiamsi non patrem ejus imperatorem hostium M videremus, Romam oporteret u mitti,n ac senatus populique Romani de ea judicium D atque arbitrium esse, quae regem nobis m

125쪽

ucium alisnasse, atque in arma egisse praeci me M'.

1, pitem dicatur. Vince animum Cave deforis me multa hona uno vitio, tot meritor rum gratiam majore culpa, quam caussa cul- viae est , conrumpaS.

XV. ΑsINISS2 haec audienti non rubor solum subfusus, sed lacrimae etiam oborta r&, quum i se quidem in potestate futurumis imperatoris, dixisset, rassetque eum M ur, a quantum res sineret, fidei suae temere obis strictae consuleret promisisse enim sese in is nullius potestatem eam traditurum ex praetorio in tabernaculum suum confusus con-eessit. Ibi arbitris remotis quum crebro suspiritu, gemitu, quod facile ab circumstantibus tabernaculum exaudiri posset, aliquantum temporis consumsisset: ingenti ad postremum edito gemitu, fidum e servis vocat, sub cujus custodia regio more ad incerta fortund venenum erat, mixtum in poculo Masinissa ferre ad Sophonisbam jubet , ac simul nuΠ- έiis dciare; massinissam libenter primam ei fidem Sophoni

ri praestaturum fuisse, quam vir uxori debue-nrit. Quoniam arbitrium ejus, qui possint, is adimant, secundam fidem praestare , ne vivavi potestatem Romanorum veniat Memor

126쪽

U. e. η'. D patris imperatoris, patriaeque, duorum

- regum, quibus nupta fuisset, si1bi ipsa con-υ suleret o Hunc nuncium ac simul venenum ferens minister quum ad Sophonisham venisset, ti Accipio f inquit nuptiale munus; neque u ingratum , si nihil majus viris uxori praestare potuit. Hoc tamen nunciaris melius me morituram fuisse, si non in su- D nere me nupsissem. v Non locuta est fero- Ciu , quam acceptum poculum , nullo trepidationis signo dato, inpavide hausit. Quod ubi nunciatum est Scipioni , ne quid aeger animi ferox juvenis gravius consuleret, GCitum eum extemplo nunc solatur; nunc, quod temeritatem temeritate alia luerit, tristioremque rem, quam necesse fuerit, fecerit, leniter castigat Postero die, ut a praesenti motu averteret animum ejus, in tribunal escendit, concionem advocari jussit. sejis bi Masinissam , primum regem adpellatum, eximiisque ornatum laudibus, aurea coronR, Monij

siam am

plissimi aurea patera , sella curuli, scipione ebur-dorat. ne toga picta palmata tunica donat. Addit verbis honorem, Neque magnificen-n tius quidquam triumpho apud Romanos , v) Giron. Crev.

127쪽

1, neque triumphantibus ampliorem eo Ornatu . . η'. D esse quo unum omnium externorum dignum Ita a Massinissam populus Romanus ducat. D Laelium deinde , ipsum conlaudatum , Urea corona donat. Et alii militares viri, prout a quoque navata opera erat, donati. His honoribus mollitus regis animus, erectusque in

spem propinquam , sublato Syphace, omni . Numidiae potiundae. XVI. SCIPIO , C. Laelio cum Syphace aliisque captiVis Romam imisso, cum quibus Masinisssa legati profecti sunt, ipse ad Tuneta

rursum castra refert, quae munimenta inchoaverat, permunit Carthaginienses, non cc Logἰ-

brevi solum, sed prope vano gaudio, ab sati cem pe- prospera in praesens obpugnatione classis per- sussi, post famam capti Syphacis, in quo plus prope, quam in Hasdrubale atque exercitu suo spei reposuerant, perculsi , jam nullo auctore helli ultra audito, oratores ad pacem petendam mittunt triginta seniorum principes. Id erat sanctius apud illos consilium, maximaque ad ipsum senatum regendum vis. Qui ubi in castra Romani praetorium pedi venerunt, more adulantium Caccepto, cre-lla, ritu e ea regione, e qua oriundi erant

128쪽

V. e. q. procubuerunt. Conveniens oratio tam humili adulationi fuit, non culpam purgantium , sed transferentium initium culpae in Hannibalem inpotentiaeque ejus fautores. Veniam civitati petebant, civium temeritate his jam ante eversae, incolumi futurae terum hostium be-heficio. Imperium ex victis hostibus popus tum Romanum, non perniciem , petere. DParatis obedienter servire , quae Vellet. n imperaret is Scipio , in venisse ea spe in

is Africam se, ait & spem suam prospero

ν, belli eventu auctam, victoriam se, non si pacem, domum reportaturum esse. Tamen, D quum victoriam prope in manibus habeat, salacem non abnuere; ut Omnes gentes sciant,n populum Romanum ius cipere juste bella, Leges 4 finire Leges pacis se has dicere. Captia Shist is D VOS, perfugas ' fugitivos restituant: dist , exercitus ex Italia & Gallia deducant: is Hispania abstineant insulis omnibus, quae is interritaliam, fricam sunt, decedant :is naves longas , praeter Viginti, omne tra, dant tritici quingenta, hordei trecenta D millia modium ii Pecuniae summam quantam imperaverit, parum convenit. Alibi quinque millia talentum, alibi quinque millia pondo

129쪽

argenti, alibi duplex stipendium militibus im G. c. m.

peratum invenio re His conditionibus inquit D placeatne pax, triduum ad consultandum, dabitur. Si placuerit, mecim inducills facite,n Romam ad senatum mittite legatos. Gratidi MΛi re-

missi Carthaginienses, nulla reculanda sola ni , amditiones pacis quum censuissent , quippe qui μ ' ς' moram tempori quaererent, dum Hannibal in Africam trajiceret degato alios ad Scipionem, ut inducias facerent, alios Romam ad pacem petendam mittunt, ducentes paucos in speciem captivos, perfugasque, fugitivos, quo inpetrabilior pax esset. XVII. MULTIM ante diebus Laelius, cum Laliti, Syphace primoribusque umidarum captivis, VmςqpG Romam venit; quaeque in Africa gesta essent, enim omnia exposuit ordine Patribus, ingenti omnium cin praesens laetitia . in futurum spe Consulti inde Patres regem in custodiam Albam mittendum censuerunt : Laelium retinendum, donec legati Carthaginienses venirent. Supplicatio in quatxiduum decreta est. P. Elius praetor, senatu misso, concione inde advocata, cum C. Laelio in Rostra escendit. Ibi vero audientes, fusos Carthagi utensium exercitus, devictuimin captum ingentis

130쪽

U- - η'. nominis regem, umidiam omnem egregia

---- VI cIoria perAgratam, tacitum continere gau

dium non poterant, quin clamoribus , quibuS-que aliis multitudo latet, laetitiam inmodicam significarent. Itaque praetor extemplo edixit, Oraei Uti editui aedes sacras omnes tota urbe Mis aperirent circumeundi, salutandique Deos, δες' ut . 1, agendique grates per totum diem populor potestas fieret is Postero die legatos Mas1- nisi in senatum introduxit. Gratulati primum senatui sunt, i quod P. Scipio prospere res, in Africa gessisset deinde gratias egerunt, ci quod assinissam non adpellasset modos, regem , sed fecisset, restituendo in paternum D regnum : in quo post Syphacem sublatum, , si ita Patrihus visum esset, sine metu ter a tamine esset regnaturus D Dein is quod a conlaudatum pro concione amplislsimis decor rasset donis quibus ne indignus esset, a dedisse operam Masmissam, porro datur rum esse. Ietere, ut regium nomen cetes, raque Scipionis beneficies munera senatus s=decreto confirmaret nisi molestumri esset, illud quoque petere Masini am , ut et Numidas captivos, qui Romae in custodian essent, remitterent. Id sibi amplum apud