Saturarum Menippearum reliquiae

81쪽

nominaui argumentis hanc rationum ita confirmare studet De re metrica poeti lat. p. 83 sq.): etenim quod suarum o Lucilii saturarum proprium esse testatur Flaccus, si tempora certa ac modo dempseris uerbis, non iam inueniri quasi frustula poetica. id longe magis ad Varronem portinet itaque siquid erit humile et solutae rationi

tum, non sequitur certo id non contineri uersibus sed alia praeterea non minor difficultas inde nascitur, quod Varronis tempore noui moduli exorta arte cum pleraque

ueteribus intemptata aggrederentur poetae Latini, illud accidere portebat quod somper fit in re simili, ut animi inusitata uoluptate capti nimisque indu ontes iucunditati incogniti carminis non satis curarent illud, quid pedestri Potius quam poeticae conueniret rationi. Huic uesterisontentiae hoc quidem uerum inest, re nonnunquam mediocres nec poesi aptas uersus Varronis continere, quas tamen poeticas esse scriptor perperam putauit eo magis autom uerborum ubique tumorem artemue quaerebat, qua adhibita poetam se euasurum, cum genuinus sane usarumalumus uix fuerit, temere sperabat. Porro autem ea re a ceteris eius aeui poetis diuersus est, quod quae R poetica elatione aliena esse cognouit, ea pedestribus suis a

tibus poterat inserere; quare iam accipiendum est eum, quae uersibus uoluit exprimi, pro poeticis uero habuisse uerbisque ideo poesi conuenientibus elocutum esse. Quare de poetica quidem Varronis uirtute iudicabis utcunque placobit; sed id ipsum ex illis concludimus, posse nos ex uerborum ratione, qua utitur, intellegere, sintne loci in metra coacti an non. ta Andabatarum fragmonti VII quod Μuellem p. 84 affert Gndidum lacte e pupilla cum fluit, sonum putant

rivis, quod hic sequatur mulierem e partu liquor sententia sane est admodum mediocris et humilis quisnam uero lactis opitheton candidum in prosario sermone adhibuissetZ quis non e papillis dixisset quis uerba hic liquor' tam procul inter se segregasset γ Itaque in in-

1 De hac uerborum collocatione infra agam.

82쪽

quisitione, quam nunc aggredior, multo minus hoc erit respiciendum, num sontentia sint uero poeticae, nam carminibus res tantum oro poeticas describere Varronem nequaquam quido dubium est oscribere uoluisse, sed bone has discemere non ubique uidetur potuisse, quam alterum illud, num uerba artem redoleant poeticam omniaque fragmont quorum uerba tali arte carent, inter pedestria reserenda erunt contra ubicunque haec ars inuenietur, ibi uel emendando, si opus erit, metrum instituendum est. Augetur uer etiam probabilitas rationis meae ea re, quod pedestris sermonis Varroniani testimonia extant luculentissima, inter quae praecipue librorum do re rustica dictio plurimam prosariorum fragmentorum similitudinem praebet, uel formulis dicendi isdem nonnunquam usurpatis. Neque tamen dissimulandum est, uarios esse probabilitatis gradus QRmque nonnunquam ut quodque fragmentum est breuius, ita ipsam quoque deminui, ut sint quaedam quae diiudicare omnino non licuerit. Apparet enim, in metricis non unumquodque uerbum poeticum sonare, sed talia per totos sententiarum poeticarum ambitus esse dispersa, ut suo quodam colore eas conspergerent potuisse igitur fieri, ut minutissima quaedam e uersibus sint seruata, quae poeticis fortasse uerbis fuerint proxima, ipsa autem talia non comtineant nec tamen multa sunt, in quibus haec difficultas oritur. Aliam autem existero difficultatem uerbis aliorum scriptorum siue pedestribus siue poeticis a Varrono inspersia infra demonstrabo. Iam uero ad poeticum Varronis sermonem recte aestimandum magni est momenti, ut quorum ille scriptorum imitator extiterit consideromus. Habet sane etiam quae

ipse nouauit; nam non solum metra quaedam sunt quae

primus adhibuisse uidetur, de quibus u infra, sed multa otiam eius poetica proprietatem quandam habent, qua facile ab aliorum quorumvis carminibus ea dignosces cf. e. e. ονος λυρα I-VΙΙΙ. armen I. Dolium a. s. in quae ni

fallor e quodam uerborum poetice sonantium, plerumque non inscite adhibitorum, nonnunquam autem nimi coaee uatione molestorum, uel ad sententias omnino humilior a

83쪽

quam quae talibus uerbis xprimenda sint, uel non sino quadam doctrina copia adhibitorum usu prodiit. Haec igitur ratio Varroni uidetur propria magna autem reliquiarum pars aliorum poetarum imitationem aperto ostendit.

Quam quidem, cum hi ipsi plerique nonnisi per singula

frustula nobis noti sint, in uniuersum diuinare magis quam apertis uerborum similitudinis uestigiis monstrare licet. Ita tragicum sermonem cum aliis locis tum pulcherrimis uersibus arciporis fg ΙΙ-V bene aemulatus est, nimiumque etiam quo sermo ille nonnunquam inclinat tumorem Papi apa fg I- recte expressit. Comicorum autem imitationem rar inuentes.' neque multo saepius quod oquidem miror uersus ad Ennianorum annalium exemplar factos reperimus, quamquam quantopere hos libros Varro adamarit multa testimonia o in aliis libris et in ipsis saturis posita clare stendunt. Elegiaco quoque metro tam nitide usus

est Κοσμοτ. VII. πινος λυρας XXII), ut non sine aliquo

auctore id fecisso existimandus sit, quem nominare in tanta poematiorum multitudine non possumus. At in hexametris saepius quam Ennianum sermonem Lucilianum imitatur, quare fit ut, quod curatius infra exponetur, humillimi tmaxime demissi Varronis uersus inter hexametros quaerendi sint. Praeterea autem non improbabile uidetur, Varronem hominem doctissimum poetas etiam didascalicos, quorum

magnus uno numerus Romae effloruerat, non sine studiologisse in eorumque i. o. Orci Licini, Volcati Sedigiti, Valor Sorani L. Atti, aliorum dicendi genus nonnunquam cecidisse, quod quidem in tetrametris trochaicis, quibus illi permultum usi sunt, raro inuenimus, s Andab. VII. Bimarc. XXII; saepe autem in hexametris animaduertore licet cf. Capr. proel. II. Eumen. XV XX. Γεροντ. VIII. Tithon. II alL; quibus plerumque nescio quae tarda du

ritas inest.' Quid quod, in distichis quidem legiacis,

1 Vide qua in hoc capito dixi do Epitaph. I. um I. II. III.

XLIV. ου πατρ. . . I. Glor. I. κοσμοτ. IV. an. XV XXII. Bim. XVIII. Sesq. V. VII. yat. III. 2 Horati hexametros nonnunquam in aures uocant. νθρ. II: non thesauris sqq. cf. Serm. II, 1 0uiflt, Maecenas sqq. -

84쪽

oam quam haec fere ultro nanciscuntur facilitatem saepiusquam duobus u. supr. fragmentis praebet rudiuscula enim sunt Eumen. XXVI. XXVII. Marcop. II. Sexag. XI.

Sotadicorum deinde uersuum- usum ex Enni saturis et Sota

Attiquo Sotadicorum libris molli V 9, 16 momoratis

quos nullo modo cum Atti Didascalicis coniungendos esse alio loco monstrabo sibi sumpsit, quos uersus Italica quidem metri licentia, uerborum autem lepore et uenustate omni ex parte laudandis constituit. Rarissime autom cum poetis tacit neotericis Alexandrinorum exempla imitantibus et mirandum quidem est, eum unquam huc se uertisse); neque tamen hendecasyllaborum, choriambicorum, aliorum usum, quos paucis locis adhibuisse eum videmus, aliunde derivare licet. Ηο iam apparet, Varronem, qui quidem Romanorum orat doctissimus, non autem poetarum ingeniosissimus, exemplorum potissimum frequentia in carminibus multiformem fuisse. Quamquam igitur incoram illam ingeni

uim uerae Oeseo creatricem, abnuere Varroni coacti sumus, non tamen ea res nobis persuadere potest, ut uirum

cui et sensus erat innatus quo usarum dulcedine perciperet, quas ita alloquitur Demur acris pectore curascantu castaque poesi Ρarmeno ΙΙ), quique extemis artis instrumentis dextero et sollerti animo uti potuit, Oeperiano more quidquid in buccam ei uenerit dementem in longarum breuiumque syllabarum quodcunque artificium coegisse putemus. Sed tamen, licet carmina a Varrone inspersa nequaquam sint contemnenda, multo tamen praeferenda et praestantior est altera hilaritatis ad ipsum saturae argumentum legendum inuitantis pars, quae pedestri sermone narrationes dialogosque sacota cum festiuitate continebat. Iam tandem ut singula perlustrare adgrediar, duo esse fragmenta praefandum duco, quae uersibus constare certa testimonia extant περὶ ἐδεσμάτων g. I senariis compositum, quod quidem non suis uerbis a Gellio I 16 seruatum

Σκιαμ. III: - parebis legibus an non' cf. Sorm. II 3, 260 astu ubi secum, eat an non: II 5 5 all.

85쪽

esse dolemus otiosultorii g. feruere piratis uastarique omnia circum' quo loco breuiato accentu ferisDe legondum Nonius p. 503, 13 praecipit; quem locum uel sine hoc tostimonio uersibus adnumerandum fuisse infra explicabo. i)Nunc uer uersus nullis ueterum testimoniis tutos ruere

ita incipiam, ut primum omniumque certissimum hoc indicium proseram, epitheta, quaecunque exomandi tantummodo causa substantivis sint apposita, fragmenta quibus insint partibus poeticis sine ulla dubitatione uindicare. Quare Andab. g. VI propior uoces candidum lacte iam supra poesi addixi, idomque illud candide lactis Γνῶθ' σ m poeticum reddit, neque aliter res se habet in tepido lacte Abor. II. Iam uero ut quam breuissimerem ad finem perducam, locos nullis interlocus ambagibus enumerabo, quos propter epitheta ornantia poeticos esse contendo qua in re ab Aboriginum illo tepido lacte incipio. - Aestrio: aquatilis querquetulae et frioidos nimbos caduciter ruentis. - Agatho I: multiplici

tundis uelitis leues armis et quadratis multis ionibus tecti'. - dab. III: visco tenaci ibid. VII u supra): candidum lacte'. -υνθρωποπ Ι auarus faen rator'. Arm. iud. II: dioitis primoribus'. - Bim. XI: caelitum altum templum'. - ibid. XII: trisulcum fulmen'

1 Quod enim Gellius XII 22, 5 etiam Σκιαμ αχιας g. I, quod

reuera metro constat, ita inducit Varro dici in his uersibus , uersuum genere non addito, id huc ualore nego, cum δροκυνος quoque g. aperte pedestre a Gollio XIII 31, 3 uersuum nomino afferatur; quar uersus h. l. ut et alias, simpliciter de lineis codicum intol- Iegendum est.2 Epithota nonnulla in paucis nostris saturarum reliquiis Saopius inueniri hoc loco commemorandum puto, quae stabili quodamnΡud Varronem usu fuisse uidentur. Ioni feruido' uolmonibus feriridis Iogimus im. XII. Cras II. arcip. III; ac autem fluo lacte 'can-atuum appellatur Andab. VII. Γνῶθ. . III. Valde amat Varro opitheton lim quod appositum est forcipibus agn. tui. I, manui . ἐξαγ. IV, murmur Sexag. XVIII, militiae muneribus Κοσμ. V; ean-

86쪽

62 CAPUT II

ibid. XX remi uastam celocem'. - ibid. XXI: levistipulla ot ymphon risidos lacus'. Cave canem: a scopulo lapidoso Cras r. h. n. Ι 'instabilis animus ardens sqq. et i=ι constanti pectore'. ibid. ΙΙ ioni fervido et aquiloniam rissedinem . - Cycn I: sempta alta fani'. - Defuit. II: domini delicias, haselon et

mobile in mentum'. mouicti I rutundam cetram'. Dol aut ser. altitonae flammisserae zonae et simis stellum i cantibus . - Ἐκατ. IV: savum nistro'. Endym. V: amphoras Chias . - ibid. VIII: Mercurium Arcadon colonum'. Est m. m. ΙΙ Calenas obbas et Cumanos calices'. - ibid. VI: Ismenias Thebastenes scaturr Eumen. XI: Neapolitanas piscinas'.

ibid. XVII: eculum Dumacrinum et eae hibernis morbi fluctibus'. ibid. XVIII: buchius flauus ahenus si quidem ipsa Varronis uerba restitui. - ibid. XIX: innom ero . - ibid. XXXV non inanis sonitus et eretem comam uolantem ibid. Naides naicolae ibid. XLI: uenusta muliebri stola ibid. XLII: Aurorae strinum supparum ibid. XLVI: fluctuanti intolis coma ibid. XLVIII: cana Veritas'. ' 'o σε alo danti ristore'. - ibid. II: aerea fert oulea'. ibid. III: Hibero eae amento stravi'. Γεροντ X: Libyssa citrus'. ibid. XII: ampla e L Γνῶθ'. . ΙΙΙ u. supra): candide lactis'. - ibid. VII: riuio lumine lunae'. ibid. IX: ara et lam- sude ibid. misellus pauper' -- Ηerc. t. s. IV: procella frioida' - κοσμοτ. V fera militia munera'. ibid. VIII: flumine susto ex aen. VII: μαωlus aureas undas assens'. magn. tal. forcipibus feris' hoc epitheton locum reddere poeticum uechellarus p. 428 iam animaduertiq. man. ΙΙΙ quadrato latere'. ibid. XVI: Ceres, cibi ministra ibid. XVII: ἀυι- cem aquam salubrem flebile cepe . - arcip. ΙΙ:

didus , quo describit ac li. α calcem Marcop. III, amiculam Prom. X, pliebos osq. XII. Irisulcus im XII et g. inc V, isulcus Prans. II adhibotur Templo alta Bim M. Cycn. I inuenies.

87쪽

unda liquenti caerula'. ibid. ΙΙΙ feruidi ionibus - ibid. IV: aquali frioido uelo ibid. V uenti, phrenetici septentrionum filii L cibid. VI: bipinnis plumas et caduci cecidimus . - ibid. XVII 'viriletieretrum . - ibid. XVΙΙΙ 'leuis passercustus . marcop. III: a carcere intimo et candidum ad calcem. mel.

VIII: ceruum volctbilem'. - Μod ΙΙ spunoeam deleti lem ibid. VIII: ad tibios bilino uos L mut mul. Ac. IV: lucus opacus et eneris fruticibus'. - Μyst Ι: prisca horrida oracla repera Octog I: auida libido - ον λυρ. III: harmis aequa et motibus diis ibid. VI orthopsalticum psalterium'. Papiap. Ι: paruuli intorti se cincinnum et oculis suppae tuli. nioelli pupuli' - ibid. ΙΙΙ refrenato risu roseo ibid. V: collum procerum et eui marmore'. - ibid. XI: ales allus'. Ρarm. Ι 'lepusculi timentis ot reten exile et uiscum fusta lineamque compedam'. - ibid. III ueui nitidus oleo'. ibid. IV: cauo fonte et cauata amnium anfracta ibid. VI ferream bis innem securem'. ibid. VII: teneram abietem'. ibid. VIII: ulta fros Palladis ibid. X: alta traps'. - ibid.

XII: acris curas et castaque poesis r. - ΙΙΙ: apud alta litora'. o. ἐξαγ. IV: fera manu et fervidos fontium lacus sanouinis et ferreo ense . - Pr S. par. II: bisulcis noulis'. - rom. lib. I aeratas manuis compedes'. ibid. III artubus eae sano uibus MDrescat colos'. ibid. IV inhospitalis uastitas'. Quinq. Ι absintium orauem ibid. VII: Liberi mollem cla-sem et Bromiae autumnitatis . - Sesquevi. ΙΙ nitidi ephebi'. ibid. XIV: mollis pilas'. ibid. XVII horridus miles acer ibid. XVΙΙΙ Vrossuli nardo nitidi ibid. XII: caua eloque acri horrida maea. Sexag. XII: puellum impuberem ibid. XXI: aoilipennis anates tremipedas nocte niora L ibid. XII: nitens pauonis collus'. Syneph. V: ηδυ- πνους Neapolis'. - est. I: puellus Veneris Adon'. Tith. II: multio id iuuenilitas'. - ἐπ τ φ. . II:

multu nummus piscis eae salo captus helops et ostrea

88쪽

64 CAPUT IImaona captata . - ριοδ τριπυλ W: aruspicem tristem'. - ibid. V: coruscus imber, alto nubilo cadens

multus orandine implicatus albo Virg. diu. II: ptiuos frit intentis'. - ibid. IV: ibament caduca uictus'. ibid. V uolueris pusiHos'. Incert. V: trisulcae rares oraues et urbines tardos ibid. XIII: ver blandum hospes hirundo cf. ibid. ID. Iam inter haec epitheta multa sunt uocabula, quae

etiam si per se spectantur non possvo nisi in poetico se mone adhiberi. Quamquam discemendum est inter uarios scriptores uariasque aetates, cum argenteae iam quae Loitur aetatis scriptores magisque etiam Apuleium posteriο-xesque in prosarium sermonem multa sumpsisse constet, quae antea ab illo aliena fuerant. Sin uero Ciceronem,

qui quidem ipse floridissimus antiquioris aeui scriptor est,

magisque alios scriptores inde seruatos respicimus atque maxime otiam Varronis ipsius libros superstites consideramus, qui in quibusdam rerum rusticarum partibus iucundum et uiuidum quantum posset sermonem facere studebat, hoc statim experiemur, extitisse illo aeuo discrimen certosque fines, quibus utrumque sermonis genu segregaretur, neque Varronem certe fuisse qui unquam eos transiliret. Qui et

ipso do lingua latina V 9 hao dicit: quom poeticis multis

uerbis mastis delecter quam utar, antiquis mastis utar quam

delecter' quare fit ut poetica uerba quaecunque apud illum inuenimus, ea in pedestribus partibus fuisse posita firmiter negemus. Poetica autem dico et ea, quae liberae reipublicae tempore in usu erant solis poetis et quae, si postea foritasse apud pedestres quoque scriptores occurrunt, tarum imitatione apud hos irrepsisse uel certum uel probabile est. Haec iam cum sim enumeraturus quibus locis apud Varronem extent, prius moneo me ea, quae iam inter epitheta posita sunt, iterum afferre nolle.

Abor. V: speribus' pro spebus dicti sublimis, Ennianae sann. u. 132. 10 poesi propria; f υν λυρ. V.

Agatho III: hominem seruum': seruus adiectivum poeturum proprium est neque in pedestri ratione liberae reip. tempore usquam occurrit. - ibid. VIII cedit citus Citus

89쪽

adiectivum loco adverbi cito' poesim ubique significat, LCycn. I. arm. II. Vergilius passim Solus acitus ann.XΙ 12 in prosa citi aduenissoni dab. V: mean , uerbum poesis proprium et posterioris pedestris sermonis aeui. Bim X: chortis turbae uel multitudinis cuiuscunque notione positum in pedestri sermone sero tantum occurrit;

nam Bim VI de ipsis militum cohortibus intellegendum uidetur. Accedit hamiotarum , lautin exemplo Rud. II 2, 5 poeticum. - ibid. XIII: tremescit a solis poetis adhibetur. - ibid. XVII anticipate absolute positum Lucretius haboto 659 item quod sequitur addite calcar poeticum est, s Horatius Epp. ΙΙ 1, 217 utroque sermone calcar admouere dicitur, cf. Sesq. VII. Cicero epp. ad Att. V 1, 5); nam linios qui haec pedestri quoque sermoni

immiscent, propter magnum poeticarum dictionum amorem, qui illorum aeuo uigebat, nil in hac re ualere supra dixi

properus uerba sunt antiquo quidem tempore mere poetica. - r. proel ΙΙ mortalibus pro hominibus dictum quod si quidem cum uocabulis, quae sunt multi, cuncti similiaque, iungitur, a pedestri ratione non abhorret f. Gollius XIII 29 sod sino tali additamento uersum indicat. Neque Varro nisi locis adhibuit, qui alias quoque ob causa uersibus adnumerandi sunt ita hic locus copiosis illis promisque communia habere poesi tribuitur u infra. Cycn. Ι properans citus u. ad Agath. VIII. - Defuit. I cf. p. 61): feruere si idem est quod resertum esse uel ut Sexag. IX in multo usu esse a prosa ratione alienum. - Ροeticum est fluentum ibid. II. - ματ ΙΙ arma mamariticandicantia uetustae Oeseos ritu effictum. - ibid. ΙΙΙ: auster pro ingeret, conspergeret Omnino poeticum. Epitaph. intus' pro ex interiore parte hic et Crascr. ΙΙ lautina libertato dixit, qui item intus iaras' coniunxit Amph. II 2, 138. Bacch. Ι 1, 62. Sic etiam eua lauerunt praeter itin. u. 77 ignotum est. - umen I: caperratam uocabulum poeticum esse ipse Varro de ling. lat. VII 10 apertis uerbis significat. - ibid. ΙΙ 'lurcare' et 'lurco comicorum sunt et Lucilii; unicus quoque locus

Risse, Varionis Satirae. α

90쪽

quo in pedestri scriptore inuenitur Suetonius de gramm. 15), e carmine desumptus uidetur dactylico, cum Lenaei in Sallustium acerbissima satura' a.dem fere ut puto uersum continuerit: adstaurus, lurco, nebulo dique opino L ibid. V: aura apud poetas tantum nitorem uel auri

Verg. Aen. VI 204 uel pulcra puellae Hor cam II 8,

24 vel nostro loco solis significat. - ibid. XI: provocat si idem est quod par est alicui', poetarum est, e quibus

posteriore tempore transiit in pedestrem sermonem.

ibid. XV: infandum semo quidem Cicoroni pro Sext. 55)adhibetur, poetis uero usitatissimum est. - ibid. XLIV:

dierectam uox mere lautina. - ,ωθ. aeri eduxit pro ex aere fecit uerbo a se ipso ut uidetur imuent libertate poetica Varro dixit. - ero. t. f. III: uastat pro uagatur poeticum esse uechelerus . . . 430 sq. iam agnouit. - Ιdem A. . .': rabis uorbum ante Senecam poetis tantum usitatum de uocis qui ' panaphora u. infra. - νοτ. IV: capulum arcae cadauerum notione poetis proprium est, maxime comicis, e quibus Apuleius sumpsit. - ibid. VI Aeneae i. e. Romanorum et misceri savum sanouen quae in mentem uocRMEnnianum illud ex Hecuba u. 228 sit. 164 Ribb. perstuntiauere savuen anssuine poetica esse apparet. - ibid. VII amne' quod restitui pro unda uel aqua a pedestri se mone omnino alienum est. - Ιdem dicendum strae Jmmine ibid. ΙΙΙ. - Lox aon. VI 'lumine' pro die Ennius Vergiliusque dicunt ann. 118. 165 trag. 30 V. Aen. VI 356); omnino hoc fragmento Ennium imitatur. Λογομ. Vanisteras pro uibus legitur. - - VΙ uesterest uerbum a prosa alienum ceterum de hoc frg. v. infra. ibid. XIII: 'nemque modumque exitus uersu qualem amant dactylici poetae. - ibid. XV V ues non do agri sed do alius rei, uelut h. I. culinae, terminis finibusque

poetae tantum usurpant, plurali praesertim numero; O-corumque est alimoniam . - ibid. XII: stertere dormiendi notione comicorum tantum est, unde Varro sumpsit. Μaresp. XVI: ueneriuasta uetustum poeseo rationem Θ-