장음표시 사용
131쪽
quis animaduertit, ut eorum quaque in parte culpam Vllan obruendam silentio censiterit posteritati dispendio λ : ne tu et cuiusquam errata quo iure quaque iniuria tueri institerit. Ita . duo mihi nostrae memoriae homines doctissimi absurdula qua-am religione obstrinxisse aequalium suorum N postetorum i dicia videntur, qui quidem ipsi eorum exemplo antiquitatis nomen nudum, venerandum esse numinis instar duxissent. Ego vero antiquos quoque illos, homines ut nos fuisse puto, di alia qua etiam scrip isse quae parum intelligerent i nec ita annosi aeui praerogatiuam sequor, ut non in opus hoc Plinianum. eximium omnino di rerum prope omnium ut digestione consertum, sic varietate distinctum, errores quosdam irrepsisse, assirmare praefidenter ausim: quos nemo quantumuis acer, modo non imp dens quoque sit, defendendos recipere sustineat: siquidem ut nunc mittam ea quae in stirpibus, quae in herbis, quae in medicinis ex Dio ori de S Theophrasto d acti quidam S diligentes. harum rerum obseruatores adnotauerunt, in quibus saepe Plinius nunc exemplarium vitio, nunc aequivocatione falsus est, dum vel opus immensum lectionisque multiplicis urgeret, vel iud cium ipse certum iis rebus describendis adhibere nequiret, quas aut oculis non subiecerat, aut non satis meminerat: Ut igitui illa mittam, quae culpae magis quam crimini dari pollunt, neminem esse arbitror eorum qui Plinii studiosi sunt , qui Plinio patrocinari in eo velit quod bbr. quarto de II perboreis dixit: ne eos, inquit, montes ultra gens felix si credimm perboreos appetauere, annoso degit aevo, fabulosis celebrata in rata R. Ibi creduntur esse cardines mundi, extremique siderum ambia tus. semestri luce & una die solis auersi : non vi imperiti dixere) ab aequinoctio verno in autumnum. Semel in anno solstitio oriuntur iis soles: brumaque semel occidunt. Et libro se-
cundo. In Brittania lucida noctes haud dubie repromittunt, id quod cx git ratio credi, Iolpitialib- diebud accedente sole propris verticem mundi, angusto lacu ambitu subtilia terrae continuos dies haberi sinis mea Isbus, nodiesque e diues ad brumam remoto et quod fera an insularisie,
thei Misiensis prodidit. Quaero quonam modo hoc dictuintueri possemus , etiamsi ab Eudoxo dictum esset: cum ratio
132쪽
sphatica haud dubie deprehendat eos , qui polum Arcticum pro vertice habent, etiam aequinoctialem habere pro circulo finitore 3 AC qui aequinoctialem pro finitore habent, eos necesse est nullam noctem habere, sed diem perpetuum quoad sol sertur per signa septentrionalia : id quod fit ab Ariete ad Libram , id
est, ab aequinoctio verno ad alterum aequinoctium, & viceversa pe petuam noctem, quoad sol per signa australia viam facit , . id est a Libra ad Arietem: ita ut illis annus vertens semestri lu-ce ci aequali nocte transigatur, unico per annum ortu atque oc- casu solis. At hoc Plinius non ab aequinoctio verno ad autu- mirum, sed a selstitio ad brumam fieri locis illis contendit: qui rursus liora quasi parum sibi in ea re constans, ita inquit,
Imima omnium quae memorantur, et se: in qua se uio nullas esse n dies indicauimiti, Cancri signum soli transeunte : - rue contra ρcrbrumam dies. Haec qui iam senis mensibiti continuis feri arbitrantur.
Ex quibus verbis coniicio, quod Pytheas Masiliensis de solstitio& bruma dixerat, id est, de duobus tantum diebus, id Plinium, de senis mensibus diicilla: propterea quod sphaerici autores rationibus id demonstrant; quare in hoc hallucinatus esse videtur, qui quod ab aequinoctio iii aequinoctium fit, a solstitio ad sol- nitium fieri scripsit Strab. bb. VII. de Mur malis loquens, qui ec
.τῆ περι τα ουρανια υλ τὰ μαθηματι - ις ορία. Propter horum autem inquit tuorum ignorantiam, ii se Riphaeos montes, es opu-- ω II perboreos fabulari sunt, tu hominum existimationem venitant, es se pythras Ma psiensis mendariter haescrist, quae ad Oceani littmper: rivent, isto usus mae extu quod cωlestium es mathematicarum rerum hias riam siri erra. Martianus quod miror in Plinium in hoc sequutus est, his vel bis in sexto: In Britannia inquit) nodies decem septem horarum e solstitiali vero tempore cum caeli vi licem sol immelius, seu edias laevorsum rerras perpetui disi continuatione constrat, iatemque brumali des en is semianasuam facit horrιre me Iem': quod in infula T se compertum P heri ac Mensis asseruit. Pomponius M
la de his loquens tanta imis ita inquit, D Asiatico litiore primi H
133쪽
perborei super Aquilinem Riphaeosque montes sub ipso siderum cardinaiacent : ubi sol non quotidie ut nobis, sed primum verno aequinossis ex orti, autumnasi demum occidit: ideo sim mensibin dies,'totidem aliis nox usque continua est. Si verum est Plinii dictum, necesse
est ut Mela autor probatissimus ignarus sphaericae rationis fueris,& unus eorum quos Plinius imperitos appellauit. Enimuero in supradictis lapsum esse Plinium per rerum mathematicarum ignorantiam, ut persuadere mihi nolim, sic nequeam si velinia, non enim rudimenta tantum mathematicarum artium perdi dicisse Plinius videtur, id ςst, sphaericae disciplinae rationem, quam necessariam esse de situ oibis scribentibus Strabo nobilis geogr phus libro trimo docuit: sed etiam astronomiam ipsam non I viter attigisse: eiusque asseclam diopticam, non absque harum rerum peritia quonam modo stellarum erraticarum circulos, cursus, stationes retrogressus, accessus terrae citimos, recessus que ultimos, res omnino perplexas, explicare inaudita breuitate quiret Τ Adde triplicem umbrarum rationem luculenter ab eo sciteq; expeditam: nam solis lunaeq; magnitudinem, Sc eorum deliqui ecquis enarrare expeditius aut docere potuit Z Ambages certe lunares. dc desultorii sideris mirificas vicissitudines, nec elegantius quisquam priscorum, nec explanatius totidem verbis complecta potuisset: tametsi rursus in magnitudine Lunae etiam suo sibi testimonio reprehenditur: quum mucrone Vmbrae terrae luna iri deliquio obscuretur eodem ipso autore, dc ipse tamen Iuna maiorem esse terra dixerit: quae duo dicta colliduntur inuicem sed i sunt res mathematicae. Neque vero legitimam ipsa iliarum rerum scientiam nouis e tantum Plinius videtur, sed e iam genethliologorum commenta non ignorasse: id quod in libro eius septimo intelligere possumus, quo in loco de spatiu vi longissimis loquens, Poscere, inqvit, videtur locus ipsi sideratu scientia
sententιam. Epigenes centum viginti os annos impleri negauit posse, Berosus excedi centum septemdecim. Durat es ea ratio quam Per fis os Nec mos tradiderunt , o trimorion appellant , a trium signorum portione : qua posse in Dal et tractu centum vigint ex annos vιrae comtingcre apparet. I Agauere illi quenquam nonaginta partium exortivam moram quod anaphoras vocant 2 transgredi, cs emi vi inciri
134쪽
occursu mali Parum siderum. Quo in loco non trimorion, ut male emendatum est, sed tetartem orion lego, ex antiquis exempla Est autem tetartemoriontibus in quibus artemorion legitur. Graece, qui Latine quadrans' dicitur, id est quarta pars signiferi circuli, hoc est tria signa. Ad cuius rei intelligentiam sciendum quod numerus duodenarius &Astronomicis& Genethli
cis familiaris di accommodatus est : unde&aspectus quadran- tales obseruant,& trientales, sextantesque : hos duos ea seos trinos A sextiles vulgo vocant. Quadrantalis aspectus , qui quadratus etiam appellatur, fit per trium signorum interstitium,i'. di gradus nonaginta : Ob id nonagenarius appellatus. Plinius yibro secundo, J artis inquit stega, ut propior, etiam ex quadrato
sentis radios ab nonaginta partibus, unde nor en iaccepit. Is moimprimus o fecundus nona enarius dictiti ab utro ue exortu. Trien- '
talis est aspectus, qui in quatuor fit signis, hoc est in tertia par- P τ, j. te signiferi, quae constat centum & viginti gradibus. Hunc ινυ. ' iatmqvetium Plinius vocat. Sextans autem fit in sexta parte si- Igniferi, hoc est sexaginta gradibus 9 signis duobus : ob id xagenarius dictus. Semissis aspectus en qui fit per diametrum, id est, per lineam circuli dimetientem. Hanc radiationem ma-Semis theriiratici, id est, Chaldaei, minacem malignamq; esse dicunt,haec Pectu . fit a signo uno ad aliud signum quod ab eo ordine sit septimum: ut ab Ariete ad Libram. Triquetrus aspectus, id est, trigonus,
qui trientem signi seri capit, quinto signo fit, ut verbi gratia)4n duobus signis quae tantum inter se distent, quantum Aries NI eo, huiusmodi radiatio laeta felixque esse dictitatur. Tetragonus, id est, quadratus, fit in quarto ab eo a quo inchoatur his, signo, id est, ab horoscopo, ut ab Leone in Scorpium. Hanc
radiationem tristem putant. Hexagona est quam sextantem HExagonus diximus, quae fit in tertio signo eadem benignitate cum trigona praedita. Prolaterea Plinius de siexagenario a I, Eiu loquens, Hu Oumerus inquit sexangulis mundi esset formas. Antedictisqua- r ine tuor, Genethliaci etiam cardines quatuor addunt,ortum stilicet occasum, Sc mesu anium, quod ec mesuranema dicitur svocabu- , - is,
Ium ubique in Firmico deprau tum) hoc est locus medii coeli, .ci huic opposivim lycum quod hypςgeon dicitur, hoc est pun-Hipumn.ctum
135쪽
ctum subterraneum inter ortum occasumque medium. Viau. atem as ipse mathematicus impleatur, di omneis suas partes h beat , addunt oc alia quatuor loca , quae pigra deiectaque esseta dicunt : quod nullo serme radiationis foedere cum ortu, id est cum horoscopo coniungantur. Haec sunt in secundo, sexto, Elauo,& duodecimo ab horoscopo signo. Horoscopus est ca m si se pars caeli quae geniturae tempore ab orientali parte coeli emergi in hemisphaerium nostrum, & ortus appellatur: quam ex CLe- rone natalem horam di natalitiam appellare possumus : ex cuius obseruatione natalitia praediit a fiunt, ut ipse loquitur. Pos-Husea eoν- sumus etiam ex Plinio exorti uam horam vocare. Graeci horoscopum ab horae natalis notatione appellauerunt. Huic pars per diametrum opposita in septimo, ut diximus, signo in occidua coeli parte, occasus appellatur. Ea autem pars coeli quae ' triginta partibus ab horoscopo distat, in secundo signo existens ab eo in quo horoscopus inchoatur, anaphora appellatur, & in- terdum epanaphora, quasi pars iamiam emersura. Quae autem pars signiferi totidem partibus in demersu occiduum punctum ς signi seri praecesserit, quot partibus in emersu anaphora ab horo. scopo relinquitur, ea pars coeli a mathematicis epicataphora dicitur: quod significat praecipitem locum caeli in octauo ab ho- roscopo signo, reliqua duo loca nomina habent malae fortunae& caco daemonis. Haec tametsi vanissime a mathematicis diuinis disputantur, ideo tamen utilia sunt cognitu, quod & aspe- 'Etuum radiationumque adnotatio, astronomiae etiam cum ge- nethliologia communis est. Ut autem ex antedictis apparet,
non trimorion, quod nihil sui arbitror apud Graecos significat trimaeron enim Graecum est, non trimorion sed te tarte motium legendum esse : ita verba Plinii supradicia intelligere me non potuisse fateor : Negauere illi quenquam nonagintais .
partium exortiuam mensuram, quod anaphoras vocant, tran gredi. Hermolaus Barbarus neutrum hulcus attigit. Proin-
de cum Plinius huiuscemodi multa ec scite θ: concinne de re- mathematicis scripserit, nec candidi profecto est, iace recti .
iudicii, ob unum oc alterum incommodius dictum, dicam ipsi
136쪽
imperitiae velut ad tribunal Rhadamanti scribere, aut aliam larmulam intendere quae tantae autoritati ignominiosita. esse possit. Petita tamen venia cum eo agere prascriptis cutis ita dicam verbis honorem praefantibus licet: ne iure nostro cedamus asserendae veritatis, cui nec temporis spatio, nec auto-
nostrae literarum interpolatrici hanc legem promulgandam cen-ν-- P
pnisti, quod primi meriti scripto
su eliquerint , musce rei aeterna ac sacrosancta autoritas esto qui huic velut consecratae sententiae derogauerit, abrogauerit , obrogauerit, is ob eam rem intestabilis, di sacer esto : eum lit rati Omnes ex conuentu certatim exigunto. Illam enim p
tuas legem ipse s serim : Qtii discendi cupidi sint, iuratissimi
cuiusque scriptoris maiestatem comiter conseruanto, quod si cus sui sunt humana dictum in eorum cuiusque libros irrepserit, obrepserit, sesellerit: qui de eo dicto indagandae veritatis ergo addubitet, addubitauerit, quaestionem reserat, retulerit 'qi d eorum ab ynoquoque absque dolo malo aut liuore animi factum sit, eius rei mulcta ne sit, nec bonorum offensio, quod instar est extremi supplicii. Proinde adnotatis tantum locisco , --eorum more Philosophorum qui E- n f .pheotici dicuntur nos eunctatores appellare possiimus iudicium iustineamus potius, quam ut quicquam arrogantia critica statuamus de classicis autoribus, citraque controuersiam receptae autoritatis. Sunt qui Plinium multa in mathematicis non , intellexisse assirmant, quae quidem ex Graecis transcripserit. Quale est illud quod ιυ signifero dicit cap. XVI.secundι Mo, quod mmnino explanatius dici debuit, etiam si vere dictum esse videtur di acute , id quod vix mihi persuaserim. Eiusdem notae cum luperioribus, si dicere fas est, illa entelechia Ciceronis est, cuius haec sunt verba in prinνο Tusculan-- : Ari eos tin,
137쪽
ta meminisse, amare, odisse, cupere, timere, angi, utari, haec es similia eo- rem in horum quatuor generum nusto inesse putat. Ouin tum genus adhibιι vacans nomine ' es sic ipsum animum entelechiam appel- π vo nomine, quasi quandam continuatam motionem V perennem. Em
telechiam Cicero continuum motum intellexit, quasi Aristoteles endelechiam per d, literam scripserit, id est continuationem, ecnon entelechiam potius, quam actum 6c persectionem docti I, Io . simi Graecorum interpretantur, ob id Ciceronem a Graecis accu-am arcu . satum non magnopere miror: utpote quos di orationibus suis ι . exagitare non desinit , quanquam ab ipsis praeclara illa itaenuornamenta philosophiam dc oratoriam facultatem accepisse sonon dissimulat. Quare si verum fateri volumus , eloquentiae Latinae princeps parensque a Plinio iure ac merito dictus, dila ti nonnunquam magis viri quam oratoris officio lanctus esse iudicandus est, si quidem eius ipsius autoritati credimus, oratorem eum esse non posse, qui non idem vir bonus sit. Viri autem boni esse persuadere mihi nequeo . non modo Graecos viros, sed etiam inaecam ipsam liNuam Latinae eloquentiae aut rem, ut inopem dc ieiunam conuitiose vocitare, et Latinae linguae veluti exuberantem copiam prae illius inopia admirari. Nisi vero credimus Ciceronem recta fretum conscientia, dc ex animi sui sententia id dixisse, 6c non plane aurae populari Romanorum suorum inseruiisse : cuius populi gratia nullum unquam numen praesentius esse credidit. Calumniae igitur Cicero excusati non potest, quasi ita existimauerit: nam praeterquam quod Graecam omnem facundiam pemouerat, ut vel eo nomine Graecis ipsis aequalibus admirandus esset: si cui etiam eloquentiae Graecae elogia ex eius scriptis colligere vacet Zc libeat, eum aliter censuille haud dubie iudicabit. Fabius Idro decima de compar
tione Demosthenu s Ciceronis loquens, Cedendum raro in hoc, inquit,s ille prior fuit , s ex magna parte ciceronem quantus est fecit. Nam mihi videtur Marcus Tullius cum sie totum ad imitationum Grac -m conlutissit, e xis vim Demosthenis, e iam Platonis, iucundua emta iη t Iliberato. Idem loro duodecimo e Latina mihi facundia, ut inuenti ransilio, caeterisque huiuo generis artosia similis Graecae, μ. .. . ' p.resin inscipula cim viritur: ita circa rinionem eloquerati vix hisne
138쪽
imi amnia Leum. Si igitur teste Fabio , pene altero Cicerone, lii qua Latina discipula & imitatrix linguae Graecae, cum se totam' ad praesicriptum parentis suae componere Mngereque institui sotiet, in ea parte artis oratoriae a qua eloquentia nomen accepit. Imitationem implere non potuit, id est, in eloquendi magnificentia S sublimitate r quonam modo praeserendam hanc illi Marcus Tullius utriusque peritissimus existimare potuit 3 Ceu vero sileam Protogenes tabulam ex nobili illa Appellis Anadyomene essingere statuisset, omniaque lineamenta ad praescriptum ducere , tuque id apographum praestantius esse exemplari suo contenderes: non aut improbus esse aut ridiculus viderere ἶAtenim Venere nos Graeci, & verborum suauitate, non etiam acopia superauerunt. Hoc rursus iudicandum ad Fabium reiiciamus et apud quem libro eodem sic legitur: iamo es se
mo Grum Latino iucundior, ut nostri poeta quoties dulce carmen esse voluerunt , illorum id nominis vi exornent. His ilia Druentiora, auod res plurima carent a petationibψ, ut eas necessest transferre, aut circumiara, etiam in iis qua denominata sunt, μmma paupertas, in eadem nasfrequentis e reuoluis, at ilia non verborum modo,std linguarum etiam,mer se digerentium copia. Quare qui a Latinis exigit istam gratiam 'mona istici, det mihi in loquendo eandem iucunditatem, Uparem coispiam, quod si negatum est, sententias a Mimus iis vocibuι quis hab
min. Quam pugnantia sint haec verba Fabii cum verbis Ciceronis, nemo non videte qui etiam csi diis placet alibi vocifer
tur omnia per se melim Romanos s sapientivi quam Grecos inuenisse, aut ab eu accepta, meliora fecisse. Et rursus, Hi omnia, inquit, Gra- Lib. i. des comm p rq ras, quiasit meptus, non inuemes: N innocentia verbum 'α Graece αμι non potest. Equidem praeter πι-ς ον, etiam
λον a Pud illos tam significans esse puto , quam apud nos ine-2 '.
ptum, nec minus 'rtasse σκών,-μάταιον, ia L: dc Innocentem non meliorem acaco esse iudico, quo verbo Areopagita dc literae secrae utuntur, atque etiani Demosthenes in oratione Q his verbis, ' τους δικαςῶ. Et rursus, δεις gγνοήσας του - σω ακα G ἡγήσατε - ἀπάγμονας ως, & si met ραι, ἐλεήσασα ἀυτὸν ἡ τί- ακακίαν του πειου. Nisi si scrupulose ita disceti Q a neus
139쪽
nentes dicamus, αὰλ ιν simplicem di fraudis nescium significa re et innocentem autem, eum qui cum secus agere possit, intra asines tamen aequitatis se continuerit. Nam apud Dem sthenem circumscribendi ignarum significat, & cui impostar non aegre fieri possit. Verum esto ut acacos ad verbum magis innocenti quam ad significationem respondeat:
cationem non implebunt 3 Atqui ego haec plenius aliquid de exuperantius innocentia significare puto. Meliora etiam somtasse his alia Cicero apud Graecos inuenisset, si Gracorum partes tuendas suscepisset. Has ob causas S alias huiuscemodi vivus adhuc ut autor est Fabius obtrectatorum sermonibus saepe e agitatus suit. Ingrati profecto est animi, cum Graecia Latinos non modo disciplinis, sed etiam suis verbis locupletauerit, e que adhuc teneant: nee beneficium nos, nec debitam agnoscere, praesertim cum Graecia id nunquam repetitura sit mutuum . quod usu nostrum secimus. Mihi autem videtur cingenue proloquar in lingua Graeca ad Latinam relata, poetae, id est sisti ' tragici autoris aut comici rationem habere: Latina autem actoris tantum scenici, qui fabulam a poeta inuentam, di emodul te scriptam, artifici ac numerosa pronuntiatione in theatralem confestum proscit. Quid enim aliud di Poetae ic oratores nosti quam poesi & orationi ciuitatem ut ita dicam) Romanam dederunt, Latinaque linguae suffragio ornauerunt Τ A Graecis riti iani igitur neotericis entelechiae interpretatio Ciceroni criminose o ερη--. iecta est, idque meritissimo : cuius defensionem Politianus ad sui magis ostentationem suscepisse mihi videtur, quam diluendi criminis fiduciam habuisse. Nam ut in omnia sese verset Poli-- tianus, causam haud dicere poterit, quin si Cicero ita verba scripta reliquit, ut nunc in exemplaribus leguntur, longe ipse ab Aristotelis sententia aberrauerit: id quod ut intelligatur, a Aristotelem ipsum autorem entelechiae testem dicti nostri lau- demus, hic autem in primipis satim secunia voluminis de anima ita
140쪽
δύναμις, τὸ δ. e go id est : Dicimm gitur unum geniuentium esse substantiam et haec autem partim materia est, qua per se quiarim ipsa non 'hoc aliquid ; astera pars, rim forma es flecter ,steumaum quam ram dicitur hoc aliquid, ab his tertium est equod ex amb bus co t: Porro materia potentia est, forma autem entelichia. Idem obro eodem ostendere clarius volens quid sit anima retinν ωτι λέχεια ἡ- μαet o φυσικοῦ ζωίω δον D. τοιουπον δε ο αν η ὀργανικόν. Ideo anima es enteleclaa prima corporis nain ruralu vitam habentis potestate.: tale autem est quodc-que organicum
est. Potestate vitam habens appellat, quod actu vitam non habet, Qualis est dormiens, qui habitum tantum habet, plus est . . enim actu habere, qualis est vigilans,ic ρa. o inserim, dδέ τι κοι-
ναν πάσης - χης λίγειν ,'εια δε η πώτη ἀντελέχεια σωματ Φυσικου ὀργανικου. oed si commune aliquid in omni anima dicere porret, erit quidem prima corporis entelechia corporis naturalis organici.
Entelechiam ubique pro persectione & actu ponit. Duo enim 'sunt in rebus, actus, id est entelechia, quae etiam interdum ab eo ouamckm energia appellatur: & dynamis, id est potentia. Organicum appellat corpus, quod ad aliquid conditum est, ut oculus ad vusum , & auris ad auditum. Naturale autem dixit ad dissere tiam opificialis, & manu facti. Summa igitur antedicto tum haec est, ut ex Themistio Aristotelis clarissimo paraphraste intelis Iigi facile potest, animam, primam esse persectionem corporis, id est entelechiam : quod quidem corpus potestate in actum sProdeunte vitam habeat, atque id quod ex duobus conditum est di concretum, iam integrum factum, animal est. Formet enim, id est entelechia, licet in materia edatur, non tamen materiae forma est : sed eius forma est quod Graecae σῶαιν dicitur, id est ex ambobus concretum, Omne enim tale simulatque in aliquam speciem sormatum est, hoc aliquid esse coepit. Id ut facilius intelligeretur, hoc inquit Aristoteles 9 seculari partium
exemplo convenit. Esto igitur H οἰ ulvi sit animal, animam eius esse,
is est emelechiam, a pectum oportebit: cum si visim sua oculis 3ubstam Δανaiis, id est forma & perfectio, sic enim appellare solet rati