장음표시 사용
141쪽
defectiu ocultu, sam non est ora. , nisi quomodo oculus lapideus aut pictus, ὁ δ' ὀφθαλμὸς υλε ο Mκ. .e 2 πλιπουσις -οφθαλme, πλόω Proinde Aristotelis entelechia
persectio est & forma, cum corpus naturale a potestate, id est a materia nuda in actum prodiit, et animal esse coepit, vel viuum esse: quare entelechia etiam brutorum est,ic stirpium etiam, e rumque corporum quae vegetabilia sunt: estque entelechia non continua motio, sed persecti corporis comprehensio, id est τὰ ἀντελουσ σαυαη, hoc enim etymum eius verbi significat. Quare liquido cui arbitror constat verba illa Ciceronis de animo im- t.lacm. mano non esse consentanea cum entelechia Aristotelis. Quid illa quae alio loco uiri subdidit, diminitatem ammu humanis
asserere volens y Sin autem est, inquat, quinta quaedam natura ab Ariastoteli inducta , primum haec es deorum est es animorum. Hanc nos sintentiam secuti , his verbis in Consolatione haec evr m. Ammorum nisu in terris origo inueniri potest, nihil est enim in ammis mixtum aipve concretum, aut quod ex terra natum atque sesum Use videatur :κihil ne aut humidum quidem, aut iis, aut igneum. His enim mnaturis mhil inest quod vim memoria, mentis, euitationis habeat, quod es preterita teneat, es futura prouideat, es complenti post praesentia, quasla d uisa sunt et nec inuenietur unquam unde ad hominem venireρυ- snt, nisi a deo. Ingularis est igitur quaedam natura atque vis animi
seiuncta ab his usitatis notisque naturis. Ita quicquid est iIud quia sentit, quod sapit, quod vult, quod viget coeleste es diuinum est: ἁν eamque rem Mernum Ν necesse est. Haec ut praeclare dicta sunt a Cucerone de immortalitate animae, ita referri nequeunt ad ea Guae Aristoteles de anima dixit, quam entelechia is appellat: sed ad ea potius quae de intellectu vel mente Aristoteles mitifice disserit in de Anima, Mae mens ab eo non entelechia, sed dicituto.
Entelechiam enim suam, id est, animam Aristoteles interituram esse credidit. Quapropter Iustinus philosephus idem di martyr in paraenetico loquens de placitis philosoph-- , ita inquitis,
142쪽
animam omnem immortalem esse non tam dicit quam elamitat. Ariastotelis autem entelichiam ipsam nominans, non immortalem, sid mortalem imam esse vult. Rursu ille nunquam non mobilem eam ese tradit, ristoteles etiam immobilem : licet ad omnem motum praeeuntem, Plutarchus in quarto placitorum, πλάτων gεικίνητον τίω τὸν δ'
πάσης κινήσεως προεγκμήν : τοῦς δὲ νύ συριβεβικὸς Νειτέχειν, καθάπερτα ιδη τῶν σωμιάτων. Plato, inqui , namquam non mouentem an mam existimauit: intesiectum autem immotum duntaxat transgresia motu. Aristoteles immobilem animam esse eensuit, es eandem motm mnu aut rem a motionu tamo accidentaria non exortem, quomodo
es se mas eorporum. Eum librum cum verteremus, aliter hunc locum traduximus, aliud exemplar secuti. Verum his autor bus planum fit, illud Ciceronis dictum non posse ad Aristotelem referri, qui entelechiam pro anima it Arma, non pro mente ecanimo intellexit: nec entelechiam perpetem quandam moti nem significare: cum Aristoteles immobilem entelechiam esse dixerit motu suo & proprio. Idem Plutarchus eodem in biso hoc verbam interpretans ab Aristotele de anima prolatum ita
subdit : τta δὲ Ουλ ειαν-αντι τηι υεργῶας. Entelichiam autem yro actu exaudire oportet. De cuinta autem natura ab Aristo-ειὼ iussicta Laertius ita inquit, δε- σὰ σέ- α σοι χῶα Dii ino πεμπτον, ἐξ ου τα Ουθέρια συιις ανα. αλλοίαν δ' α-τί- κίνησιν ἀν , κυκλοδορικην την ψυχην ἀσώματον, ωτελεχειανύσαν τὴν πρώτιαι σοί ago φυσκκου οργανικου δυυήμ Esse autem praeter quatuor elementa es aliud qmntum censuit, ex quo thiria omnia constituta sint. Ad es eiis abam ese motum, utpote cim eularem. Animam etiam incorpoream es voluit, es emelechiam priamam corporis παρι υ organici potestate vitam habentis. Ex quibus
verbis apparet entelechiam non esse ab Aristotele in quinta n tura positam. Id autem de intellectu & mente censuisse Aristotelem melius dici posset, de quo cum multifariam ac subtialiter Aristoteles it Themistius disseruerint, unum ex utro'ue locum assumam, qui id planum fieri possit: ne si iusta disputatione id probare conemur, in taedium abeat longior haec mu to digressio, quam initio destinaueramus. ἐπέ δὲ ωιωρ is ἀπά-
143쪽
ρM, 3 ω - ων περγεια. Locus hic unus est eorum quos Arist teles offusa caligine obscurasse dictus est, ut a suis tantuni intelligi posset: nos tamen quam poterimus explanatissimeve temus. Luoniam vero inquit ille vr in uniuersitare naturae s 'atiis
quid, cuim Hiera pars πιιcuique genera materia sis, eaque idcircos quod omnia ista est duntaxat potentia : altera pars est, qua inausa isses ιx : ut qua omnia faciat, cuimmodi rationem an au marem obιinet: necesse est in anima quoque has disserentias est: Um iniit, ctiti quidam huimmodi. ut omnia sis: alter vero, ut omnia faciait: cri velut habitus alisuu est, perinde ac lumen. uιdem modo φαρα is lumen actu colores ef/t, qui potentia colores sunt: ssis fractus, es nulla concretione permixtus impatibilisque, substantia, G exornr. Et paulo inserius, αIL' ατὲ μω νοσι. χωριδεῶς δενον του θ' υπερ 'Gς, ιν - τουτο ι νον αρκνίον-αιδιον. Sed nec inter
intelligit, re interdum non intelligit, separatuι vero id est demum piis. est, s hoc solum immortale est Es aeternum Haec verba paraphrastuce enarrans Themistius lubro eodem ita inquit, Quum enim sta i
seri sotelis in amni natura ait m pro materia haberi, alterae οὐ sforma mouente ρerficienteque ς necesse, in quit, est easdem infrema anima reperiri, es talem aliquem intest tam adesse, qui pars ammermnonalis praestantis a sit. Atque hac quoque ex istis verbis clar--notesiit, quorum paulo ante mentionem fecimus, De intellectuo is ea qua commentastir comemplaturque, nihil adhue liquet: si iritur diuersum anima genus esse, solumqua id abiungi es separari ι-- . tingerc, tanquam perpetuum a morticino caducoque. Hactenus Dinis .misthius. Hoc vltimum dictum ideo addidimus, primum vita planum fieret, id quod Cicero entelechiae tribuit, Aristotcletia non animae, quam formam, id est, substantiae rationem vult, sed intellectui tribuisse, duntaxat agenti, qui ab intellam
potentia offert, ut ars a materic et hunc impatibilem esse
144쪽
mortalemque, animam autem mortalem et siue Aristoteles ii tellecturno meritem, partem esse animae diuinam praestantissimamque ili lexerit, siue aliud ab anima formalem rationem obtinente, quam entelechiam vocat. Prisci enim differentiam inter animum S animam posuerunt. Ammivi est inquit Nonius et
Hyimin, anima pua Sis animo anima est debitu. Va ro : In reliquo corpore ab hoc fante dio a est anima : huic avimm adime silentiam tributus. Plinius libro XXII. de iracundia loquens, Ergo es animi a feritaι , seu potim anima , duuiore succo mιugatur. .
Vehimenimuero inde maior illa quaestio existit, utrum intelle-fhum illum singulorum esse hominum Aristoteles ita existiniaverit, ut homo post obitum suum immortalis turus sit, quod mihi non videtur l. an unum esse intellectum uniuersorum quem ποιοικis vocat. Ita enim hoc implicuisse disputationum ambage ipse existimatur, ut ingenia studiosorum torserit potius, quam certum aliquid fixumque reliquerit: de quo Alexander
6 ά Mo et, οῦλIis. Sunt tamen nihilo secius qui existimentredechiam duplicem esse; unam illam quam diximus ex senten. tia Themistit, Laertii 5c Plutarchi, quae nomen est animae noria modo rationalis atque irrationalis, sed etiam physicae, ic rite a corpore organico in arabilis est. Alteram dixerunt corpore ita separabilem, ut a naui nautam, animam stilicet rationalemo, quae cum aliud sit a corpore, nec sit corporis forma, corpus μpsum, id est, subiectum, componit & moderatur, perficitque,dc
hoc nonnulla ex parte Ciceronis dictum defendi posset i qui fortasse quod apud aliquem philosophum legerat de entelechia, hoc Aristoteli tribuit eius nominis autori, ut surrepere solet lambentibus oblivio. Themistius in siecundo ae anima eum dixisset animam esse insepara tem a corpore, quatenus sic est corporis totius entelechia, ut in securi seni forma est entelechia , fu,
145쪽
Dελέχεια ρ ὴ, αλλα ratione animus huiusmodi estentelechia, ut a corpore separabilis sit, quod de intellectu actu se intelligendum : cuius multa mentio apud eundem in tertio:& ab Aristotele ποι. ω appellatur, & deo similis hic esse ab ipsis ostenditur. Hunc Alexander in re de anima θειον νουν, ιεν σα 'α appellat: qui lo0ga S subobscura disputatione ostem dit quonam modo ab Aristotele dictus sit. Vtcunque, quiduis potius comminisci par est, quam ut inter re inscitae sententiae, eius nomen autor S a nobis recipiatur , qui extra omnem ingenii aleam, id est , extra omne discrimen iudiaciorum, Plinii maioris sententia positus est, iudicis ingeniorum summi. Addam de alium locum admonendi gratia. Idem Cicero in secundo de Gura fabricam humani corporis non modo felici & perspicua, sed etiam accurata & artifici facundia
describens. Ex iin sinu autem, inquit, es aluo secretus a retigi succin is quo a uir , permeat ad iecur per venas quindam a m
p t secori . Sic enim appellant ductas fi dia sis.- renas vias quae pertinent ad iecur, eique adhaerent. Medii unintestinum Cicero dixit, quod Graeci mesenterion appellauerunt, et inprimis Aristoteles : quod tamen intestinum non est, ut ex Aristotele apparet, qui de ea parte ita inquit, 'V
scens. Mesenterium ad verbum Cicero medium intestinuinis transtulisse videtur, cum Graece ex eo ut opinor dicatur, quod media intestina complectitur. Ab eo autem venaedi fibrae pe multae sursum deorsumque ad intestinorum posituram seruntaticum ipsum principibus venis maiori dc aortae adnexum sit, utriristoteles tradidit: id qum Cicero significate haud dubie v luit. Nam portarum i iecoris appellationem Cicero ab eodem autore mutuatus est, qui pylas hepatos vocat, his verbis: προ-
146쪽
de Cicero medium intestinum pro meseriterio dixit, in ea etiam parte elegantissimi libri, in qua Aristotelem imum exquisita descriptione .superasse vid et . Theodorus Gaza vir Graecus, non modo Latine doctissimus, sed etiam medicus. lactes pr6 mesenterio dixit r quo nomine ab Hermolao Barbaro S aliis repres hensus est, quasi eo in loco hallucinatus sit, vel in eo potius esto. At ego consulto eum id fecisse censeo, ut qui in eo ve . . bo Plinii autoritatem sequi nollet. Lactes enim non tam in- 'μα testina significant, quam pingue illud quod ambit intestinata.
Tranquillus de patina mitelliana, In hac, inquit, si trorum iecinoris. pha norum pauonum cerebella, linginu pharnicoptermum, muraenarum iactes commisiuit. Quare immerito Hermolaus hoc verbum vi licenter usurpatum in Spartiano notauit. Nostrates piscium c -ω Iactes lactentias appellant. Verum ut notae di Ciceronem Plinium eximimus, idque meritiminio, sic humana Minerua non si diuina scripsita eos meminisse debemus, aut numine quodamm instinctos : ne Musas insectatus esse videatur, si quis eius notae 'autores semel atque iterum ad disquisitionem huius iuris consultorum candido proposito reuocauerit. Nec mihi ob id videor litem meam sacere, quod controuersiam tanto autori intentatam, veritatis indagandae studio commemoraui: cum mihi Angeliis Politianus vir egregie doctus obtulisse se huic liti pori tam linis causaeque fiducia, quam Tullianae maiestatis Sindicio visus sy Quid autem mirum, Ciceronem eloquentiae magistrum & principem, in sententia philosophica, vel indicti
ne potius hallucinatum esse, cum ipse Aristoteles in quarto is scultationu philosophica in verbo etiam physico atque philosophico lapsus sit, ut qui uniuersum moueri per accidens dixerit, quod per partes moueri constat:tanquam utroq; verbo idem signincaretur,
147쪽
i , α' Hac ratione animus huiusmodi estentelechia, ut a corpore separabilis sit, quod de intellectu actu se intelligendum : cuius multa mentio apud eundem in tertisadi ab Aristotele ποι σι appellatur, & deo similis hic esse ab ipso ostenditur. Hunc Alexarider in V. de anima βὸν νουν, μν ., i ta appellat: qui longa S subobscura disputatione ostem dit quonam modo ab Aristotele inis, dictus sit. Vtcunque, quiduis potius comminisci par est, quam ut inter reos inscitae sententiae, eius nomen autor S a nobis recipiatur, qui extra omnem ingenii aleam, id est, extra omne discrimen tu ciorum, Plinii maioris sententia positus est, iudicis ingenἱorum summi. Addam di alium locum admonendi gratia. Iden Cicero in secundo de cura fabricam humani corporis non modo felici ec perspicua, sed etiam accurata & artifici facundia
describens. Ex intesinu autem, inquit,maluo secretus a retiquo cibo . succin u quo a uir , permeat ad recur per venas quasdam a mn... intestina usque ad pertas iecoris. Sic enim appellant ductas fi dia
rectas vias quae pertinent ad iecur, eique adhaerent. Medium intestinum Cicero ducit, quod Graeci mesenterion appellauerunt, et inprimis Aristoteles : quod tamen intestinum non est, ut ex Aristotele apparet, qui de ea parte ita inquit, ἰπου δὲ
scens. Mesemerium ad verbum Cicero medium intestinum , transtulisse videtur, cum Graece ex eo ut opinor dicatur, quQd inedia intestina complectitur. Ab eo autem venae& fibra multae sursum deorsumque ad intestinorum posituram seruntaticum ipsum principibus venis maiori & aortae adnexum sit, ut Aristoteles tradidit: id quod Cicero significare haud dubie vi lduit. Nam portarum ii oris appellationem Cicero ab eoden sautore mutuatus est, qui pylas ne tos vocat, his verbis: προ-
148쪽
de Cicero medium intestinum pro mesenterio dixit, in ea etiam parte elegantissimi libri, in qua Aristotelem ipsum exquisita deletiptione superasse videtur. Theodorus Gisa vir Graecus non modo Latine doctissimus, sed etiam medicus, lactes proe mesen- ' , terio dixit i quo nomine ab Hermolao Barbaro ec aliis repres hensus est, quasi eo in loco hallucinatus sit, vel in eo potius verbo. At ego consulto eum id fecisse censeo, ut qui in eo ve bo Plinii autoritatem sequi nollet. Lactes enim non tam in- ' . testina significant, quam pingue illud quod ambit intestinata.
Tranquillus de patina Vitiata , In hac, inquit, sicarorum iecinora, phasiuinorum es pauonum cerebella , singuau phoenicoptero , muraenarum lactes commisivit. Quare immeritoHermolaus hoc verbum ut licenter usurpatum in Spartiano notauit. Nostrates piscium cnis. NIactes lactentias appellant. Verum ut notae dc Ciceronem hu- Plinium eximimus, idque meritissimo, sic humana Minerua non m nadiuina scripsisse eos meminisse debemus, aut numine quodam se instinctos : ne Musas institii tus esse videatur, si quis eius notae' ''autores semel atque iterum ad disquisitionem huius iuris consultorum candido proposito reuocauerit. Nec mihi ob id videor litem meam sacere, quod controuersiam tanto autori intentatam, veritatis indagandae studio commemoraui: cum multi Angelus Politianus vir egregie doctus obtulisse se huic liti' non tam linis causaeque fiducia, quam Tullianae maiestatis se iudicio visus sit. Quid autem mirum, Ciceronem eloquentiae magistrum S principem, in sententia philosophica, vel in disti ne potius hallucinatum esse, cum ipse Aristoteles in quarto A sustationu philosophica in verbo etiam physico atque philosephico lapsus sit, ut qui uniuersum moueri per accidens dixerit, quod per partes moueri constat: tanquam utroq; verbo idem signincaretur, qua in re, quod mireris, secum ipse pugnare conuincitur, qua de
149쪽
, νυν συι βηκος Του is ψουμπι' τῆ m iri tametsi Aria notelem nititur excusare postea, varia verbi interpretatione, ut que veritus inuidiam reprehensionis tanti viri, praesertim cunias eius esset operum enarrator. Caeterum Ciceronem rudem aut
imperitum fuisse philosessae, mihi persuaderi non potest, cum& Philonem Academia principem Romae audierit : dc Theod vis Stoicus, a quo dialinicam edoctus est, apud ipsum Romae commoratus & mortuus sit: quibus philosophis dii gente
di attente operam dedit, ut ipse in Bruta sua testatur. Quibus argumentis accedit studium Platonis dialogorum, cum admis tione summa, singularique profectu: ut qui etiam in Oratore focontestetur non se e rhetorum ossicinis ad eloquentiae stud uin exercitationemque, sed ex Academiae spatiis extitisse. Sed redeamus tandem ad institutum opus. His nominibus antiqui non solum usq; ad assem,sed etiam ultra usi sunt. Columella
faciunt. Dipondium& dodrantem dixit pro pedibus duobus & diagitis duodecim. E L misi arbori crure se Lissi Miu intermittito, deindesiuiemn in vi pedes longum, in tro alium,in a maiiems misistitum cum feceris, patierein me duobira maris tam eum temn L. Iura urberari. Vtuntur etiam historici, ut Liuius biso IIX ab H b. condyta e Latinin ager es Phalerem, qui populi Campani fuerar os rea Vulturnum omen, plebi Romana diuitantur; biva in Latio tu ris, it ut dodrant m ex Privem gi complereηt, data, t m in Faerim, 2 Erantibu, etiam tro lo/gii fuitate adiectis. Columella libro sic ri: Sia iugerum talis agri quatuor operu expc Mur, nam commode prosii Ztur duabus, una iteratur, tertiatur dodrante, in liram statim redi iatur quadrante operae. Dodrantem operae pro tribus partibus d: et
artificialis dixit, ut quadrantem pro quarta, hoc est, pro nouem horis, & pro tribus. Plinius libro decimo octam: Iustu- est sm-HAlco dodransali iugerum uno die, iterari sesquis erum,si si facultas sit, si minω, nscindi semissem, iterari asem : quando es animali labori natura hys statuit. Quadrantem Graeci I iseri, α ιον dicunt, di ossiημόριον trientem, a Miρον besiem, dodrantem πίε o eον, sex.
150쪽
la ignatae pecuniae nomina, ut docet Varro. As nummus erat libralis, dupondius nummus bilibris. sestertius nummus duarum S semis librarum, dictus quasi semistertius, Graecorum imitatione, qui etesi, dicunt duas drachmas & semis, S iβδ μον pro talentis sex & semis. Herodotus in primo, ἔλ- t
μισεις pendens sex talenta de semissem: & apud eundem casis id est, quartum semitalentum, pro eo quod est tria & semis talenta. Denarius, decem librarumis Denarinummus erat, cuius quarta pars sestertius, eo temeore scilicetis, Ssς ι quo denarius decussi valebat. Erat autem denarius argenteus nummus quatuor , viginti siliquas pendens. Apud Priscim
m ita legitur, Siliqua tres obolum faciunt. duo antem oboli sirum. iam riascrupula drachmam;ita duodeuginisqua in drachma: sieruor drachma in trabsu denari, hoc est duae es septuaginta siliqua. Ha- Maisans ctenus apud Priscianum legitur. Quadrans etiam nummus e nummo arat, ut apud Iuvenalem. Cadere Sylvano porcum, quadrante lauare. Et centum quadrantes sepe apud Martialim. Sic etiam sextans nae incnummus erat, cum populus Romanus in lanere Menenii sextantes contulisse dicatur a malim es Plinio. Sunt di vaserum n serammina, ut apud Persumν, nomina.
Sunt et ponderum. Plin. lib. XXVII. Bibitur ad dolorem Culua vitia , macerara oportet in sexta iu trib- quadrantem radicis tuse per noctem diem ,'hb. XXIIX. Ad tu veterem recens decoqintur quadrantis Zondere, in tam sexu iu.tribus. Idem, Ad bre vitium inmittitur patrum heminis Utatuor cum inesina terebinthina sextantecNec mirum est tam late verborum istorum significationem p tere,cum cognata sit sc cmneza ponderum ratio cum mens rarum ac numerorum rationibus : & ut aiunt illa carmina quae
3 Fauini esse dicuntur, si pondus mensurae componimus, eadem est pars cyathi in sextario, quae est in libra uncia; et ut haponderum minutiis ad scrupulum peruenimus, sic in mensuris ad