Tractatus novi de potu caphé; de Chinensium thé; et de chocolata. Parisiis apud Petrum Muguet, 1685

181쪽

eximatur delicatior & gratior erit confectio. Tritis & incorporatis om- nibus , cochleari massa illa feriai- quefacta extrahetur, formabuntur- que tabellae pyxidibus includendae, quae ubi simul ac refrigerabuntur in- durescent. Prius tamen chartae aut magnis quibusdam arboris foliis, veluti Platani Americanae,affundendenda massa, & tabellae formandae atque ad umbram siccandae, postea

eximendae & in pixidibus ligneis

reservandae.

. Non minor est diversitas In potu Chocolatae parando. Μexicani eum parare solent cum stolia, quae est Frumenti Indici farina in aqua diluta &cocta, antiquissimus eorum potus.Uarios Atollae praeparandi modos a de Laet descriptos l.7.c. 8. hic recensere supersedeo,cum in istis regionibus potus sit ignoratus, flatuosus ac male sa

nus.

Sunt alij Chocolatae bibendae modi, inquit Thomas Gage , primo

enim dissolvitur in aqua frigida ,&

182쪽

ligno denticulato agitatur ; spuma elevata in alio reponitur vase, rei, quum cum sufficienti quantitate

sacchari portione igni apponitur,& ubi adhuc calidum est spumae prius

'separatae affunditur, totumque epo- tatur. Sed vulgatissimus parandi modus hic est. Aqua bulliens in- funditur crateri quem ebibere cupis ad medietatem, inde Chocolatae t bella una aut altera dissolvitur,do nec in spissata satis appareat, mox probe ligno denticulato agitatur & in spirmam vertitur, tandem reliqua. crateris medietas aqua calida cum sacchato repletur, propin Ius que, comedendo prius aliquid conservae aut maste panis ' Chocolata intincti. Alius adhuc est modus in Insula praecipue S. Domingo usurpatus. M Chocolata simul cum aqua dc sac- charo in vase coquitur , donec um Etuosa supernatet spuma, tuncque calide hauritur. Americani in festis & conviviis re-

frigerij gratia frigidam Chocolatam

183쪽

potant, hocque parant modo. .Eam φ aqua frigida diluunt, ligno agitant, ς spumam eximunt enatantem, quam lance reponunt; mox saccharum aquae in qua dissoluta est Choeolata admiscetar,&ex alto spumae assun- dunt , sicque frigide assumunt.' Astita refrigerat hic potus', ut eo pauci uti queant, stomachi enim dolores, praesertim in mulieribus, aliaque incommoda causatur. Est tandem alius; inquit Colmene- ro, parandi modus, iis usitatus qui negociis districti longiori praepar tioni attendere nequeunt: isque s 'nitati non adversus. Dum calefit. M aqua, ei derasa Chocolatae cum sac-s chari sufficienti quantitate tabella admiscetur, distat vitur & ligno agi- tatur, nec dum separata spuma pro- pinatur. . Liburni M in aliis Italiae Ioeis ubi omnes fere potiones glacie aut nive refrigerare solent, in subsidium adversus aeris aestum, saepe C colatain glacie retirigeratam bibunt, quae quia

184쪽

dem palato potius quam valetudini conveniens est; in eoque dissert a Canaut The potu , qui frigide haustus nullo modo gratus est. Sic tandem in Gallia parare solemus. In Chocolatae cucumam ad ignem totidem aquae crateres , quot sunt qui potare cupiunt, immittuntur;& ubi bullire incipit Chocolatae uncia una & quadrans pro singulis crateribus in pulverem delusa injicitur cum unci a sae- chari: subit6que ligno agitatur & Ω- per igne dc ab igne exempta cucuma, donec probe spumescat. Spuma crateri immittitur & agitatur denuo decoctum donec fere totum in spumam illam abeat, calidissime sorbetur. Sunt qui ante ejus haustum aquae

fristidae haustum sumunt,aut biscoctorum par intingunt in Enocolata &comedun sed istud quod magis est j succulenti m absorbet, ita ut melius lagant ni fallor, qui solitariam ex e

euma extractamchocolatam epotant.

Haec vero ii praestantissima non fuerit, dosi augeri debet, saccharumVe pro

185쪽

lubitu minui aut augeri. Qui voluptati potius quam sanitati consulunt; guttas aliquot ambari grisei, aut pupillarum ambaro perfusarum aliquid in cratere superaddunt, quod gustui gratissimum est. Sunt ic qui sacchara AEgyptiacum sorbetum aut aquae laccum vitello ovi substituunt palati po- titis irritamenta , quam sanitatis solatia. Quod ad bonae Choeolatae electio nem, plus in hoc experientiae, quam verbis dandum. Forma pastillorum nihil huc confert ; parantur enim lo gi, rotundi, quadrati, majoribus aut minoribus frustris ne quis putet hic nodum in scirpo quaerere. At non exigui est momenti observare ne mucidum oleat, neve sit vetustior, quod dignoscitur saepe ubi a ventriculis Perforata cernitur, Μasticando nihil 'displicens habere debet,qubdque aromaticas species nimis sapiat. Haec si potum degustare nequeas, obsetva da; verum id liceat, dignoscere non

erit dissicile , praecipue si optimain

186쪽

alias solitus sis potare. Ad'crateres veto quibus ad hunceo potum utuntur, Americani & Curiosi Europaei , eos usurpant quI eX nuce Cocos sunt fabricati ; non tantum quia forma & magnitudo commodae, sed quia marginςs non ita incalesicunt ut labia adurere queant, sIcut argentum aut stannum. Hi crateres i digeni Ameri canorum lingua Tecmares vocantur. Alios quoque parant ex

fluctu Hispanis dicto. Μagna est arbor cujus folia Μori magnitudine & sormi similia sunt , fructusque instar citrullos ferens. De palmis Cocciferis nihil dicam, cum a multis A toribus jam descripta fuerint. Id Gn- taxat notandum Cocos duobus tegixorticibus, hispido &fibrose uno funibus parandis apto, interiori altero, polito & selido, hisce crateribus elaborandis aptissimo. Vulgaris est opinio adversus apopleXiam Valere,quod ἐn Chocolatae potu eos commendavit.Horum desectu crateribus porcen

laniis aut Dontinis uti licet.

187쪽

DE CHO COLATA.

Chocolatae usurpari potest: Exea enim fiunt tragemata saccharata, biscocta, Massepanes , aliaeque cupediae, si non sanitati admodum utiles saltem aeque fere ac in liquore pergratae palato.

Si Chocolata sanitatis gratia dun. taxat bibatur, sufficiat ad duas vices singulis diebus ad summum, & potius horis matutinis quam pomeridianis. Biliosi loco aquae communis eum aqua Endivij praecipue aestate sumere possunt , sicque hepatis inremperiei .

calidae non erit contemnendum prae

sidium : obstructionibus vero & stigia da hepatis intemperie affecti cum rhaia barbari tinctura. Usque ad mensem Μaium extendi potest ejus usus, tem perato praesertim aere. Eum improbat diebus canicularibus, saepius lauctatus Colmeneror hisi iis qui ita huic potui assueti sunt, ut nullam inde no Xam percipere queant. Si, inquit, Chocolat1 quis opus habeat diebus Canicularibus, sitque temperamen .

to calido paret cuin aqua Endivit

188쪽

singulis quatuor diebus, si praesem stim stomachi laboret debilitate.

Quanquam vero in Americana om-

ni tempore assumatur, fierique id in Hispania possit, respondeo dandum primbid consuetudini secundb il- Uius regionis calori extremo quo Num excedente humiditate conjun- 'Eho pori aperiuntur magnaque fie substantiae corporis dissipatio', ita ut

' on Itim mane, sed quivis hora,&Ampestate , tutb queat usurpari. Quia vero a caloris extremi excessas naturalis corporis calor dissipatur ac exhalat,stomachi verb & aliorum M viscerum calor ad circumferentiam ς corporis fertur, Ventriculus admo- dum debilitatur, ita ut non solum ex Chocolata quae, ut diXimuS, mo- si derate calefacit, sed etiam ex vino puro utilitatem experiantur ac sto- machum roborent isti Americae inis colae. Si vero aestibus perdurantibus

aquam epotent, non parvam eX ea noxam persentiunt, minuta aut de-

pravata alimoniorum coctione, aliis

189쪽

que exinde accersiitis morbis: Noran . dum etiam terrestriorem Cacao sub- stantiam crateris fundum petere, ubi λ ejus potus paratur, aliquosque exi-ς stimantes id maxime alimentosum

esse, eam simul haurire, Quod non sune praejudicio est noxa fieri potest,

cum pars haec crassa, terrestris & ob- struens melancholicum generet suc- cum , aliaqe pariat incommoda. Eam igitur vitet qui sanitatis sis aecurse Voluerit , reliqua parte succu-' lenta contenturi

CAP. III.

De qualitatibus ex Chocotiti ' ingredientium mixtio ne resultantibus. EXaminavimus in superiori capite

singulorum Chocolatae ingredien- tium qualitates. Sed hoc non sufficit. Dubium enim esse potest quaenam ex eorum mixtione resultet ac

190쪽

tionis usus sanitatem nobis proponer dus non ignoretur. Calida quidem inquit Colmenero, omnia fere ejus ingredientia observantur, undae totam calidam esse quis putabit. Sed

animadvertendum Cacao, aliorum omnium quantitatem in ea superare,

cujus cum summe frigidus sit, alia concomitantia ingredientia frigidas

terrestresque partes dunta Xat corrigunt. Sicut igitur duo medicamenta contrariae qualitatis sua mixtione temperatam compositionem efficiunt, ita actione & reactione frigi . darum Cacao particularum & alio rum calidorum ingredientiu Cho- colata temperatam qualitat ame

dio parum dissitam obtinet. Affert ergo potest, si praecipue piper εο

Cariophylli eximantur, mere temperatum esse , ut experientia & ra-f tione probari potest. . Experientia enim, supponendo cum Galeno om- es ne temperatum medicamentum frugida excalefacere, dc calida refrige-

IMe, ut aqua tepida frigidam cale-