장음표시 사용
191쪽
facit, calidum refrigerat , patet constat qua ratione Cho colata, ut fertur, stomachum frigidum calefa- ciat, frigidumque refrigeret. Id in se ipso expertum esse testatur idem
Autor: ubi enim ex aegrorum visitatione ex calefactus redibat , indigenarum pei asione Chocolatae craterem hauriebar, quo sitim temperari, Sc re-- frigerari se persentiscebat. E contra vero ubi mane chyli reliquiae crudae indigestaeque debilitabant & infriasidabant , ab eodem potu manifesto stomachum roboratum & incalefactum sentiebat. Sic experienti 1 eonstat ab illius usu omnis sexus, ac aetatis temperamentique oppositi plurimos bene se habere: indicio qualitates in iis praedominantes non augeri, quod Hippocrate teste, morborum est scaturigo.Observo etiam hunc potum, neque caput tentare, neque sit im pro-Vocare, imo eo sumpto in sequenti pastu bibendi mino tem fuisse
necessitatem , neque etiam sirteriarum pulsum agitare, quae omitia caloria
192쪽
sunt effectus, ut eum vino, vini spiritu , aIiisque calefacientibus liquoribus , si pauid nimia assumantur copia, accidit. E contra oppositos effectus non producere, Veluti semnum istomaehi debilitatem, pulsus tarditatem , c'Foriise graVitatem, quae frigiditatis effectus sunt, ut in oleribus, leguminibus, laeticiniis, &aqua observatur. Unde, ut diximus, insere dum hanc compositionem temper tam esse. Tandem ut experientiae ratio in subsidium veniat, notandum omnes Cac o partes non esse frigidas , sed non paucas butyrosas, sulfureas ac i flammabiles , consequenterque calidas, frigidis vix medium partem constituentibus , ' unde accidit ut utrarumque & aliorum ealidorum secundo& tertio gradu ingredientium permixtione, compositum conflari in primis qualitatibus temperatum: veluti
calida manus frigida admissa & tractata, temperata utraque eVadit, aut
athletae duo viribus omnibus dimicantes,
193쪽
DE CHO COLATA. x fcantes, tandem debilitantur & quiescunt ; omne quippe agens, teste Aristotele, aeque ac patiens patitur, ferrum secans secando obtunditur, res 'calefacians calefaciendo refrigeratur, pellensque pellendo repellitur. Ita idem hoc in casu evenit. Inde con- cludo, subdit Colmenero, melius es. - se,si Chololata utamur, aliquo post- quam confecta est tempore , postu- num verbi gratia, mensem ; quam recenter parata. Videtur enim hoc tempus necessarium esse, ut debili- tentur ingredientiuifi qualitates, ae mediam obtineant temperiem. Sie Galenus Philonio uti ante sex men sis verebatur, quod ex opto, pipere;
aliisve oppositis concinnabatur. Et quidem experti sunt non pauci Chocolata recenti male se habere & stomachum I xari, eo quod Cae opu pingues & butyrosae partes a terr stribus nondum victae & corre essent. Et ratio suadet. Si enim sui
194쪽
mi, non secus ac recens adhuc effeta Fatendum ergo est Chocolatam ponita frigidam esse ac Cacao , nec ita calidam ut alia ingredientia. Sesactione & reactione moderatam ipsi temperiem conciliari, stomacho calido & frigido aeque commodum : mOdo mediocri quantitate Sc aetatis men struae sumatur, inde fit ut omnes fere. qui ea utuntur tum in Indiis Occidentalibus, tum in Hispania , quasi sibi utilem laudare soleant.Male igitur ille Μarchenensis Μedicus qui de ea scripsit , Chocohatam existimavit obstruuiones parere: obstructis enim vis
ceribus corpus tabesceret, elim tamen e contra pinguia soleat reddere cor-
uamplurimi Choeolata utunctur potius in consuetudinem, &
195쪽
delicias , quam morbi curandi aut praecavendi causa. Iis quidem, si bene habent, uti liceat. Sed quia Medicina varia esculenta & potulenta pro variis affectibus seligere solet, ita quibus apta est: Chocolata non est silendum. Brevior tamen ero quia cum hic potus non ita apud nos Vigeat,ac praecedentes de quibus tractavimus, pauca nobis suppetunt experimenta , quibus ejus vis fulciatur. Primo quia hujus compositionis praecipua ingredientia sunt stomachi ea, ut supra notavi: sequitur necessa rio hanc ipsi inesse qualitatem. Erg qui stomachum colica, diarrhaea,flati bus aut super purgatione exhaustum habet, utilem sibi hunc potum experietur. Ideo frequentius in America quam in Europa usurpatur,qubd illic stomachi debilitas sit frequentior.
Quod ad me attinet, inquit In omas Gasse, per duodecim annos integros continud Chocolata usus sum, tam ρ mo mane cyathum tutum hauriens
196쪽
tium hora una aut altera post prari dium, ultimum quarta aut quinta. pomeridiana. Sed clim vespertinis x horis studio incumbere volebam , alium septima aut octava sumebam, , m quo facile studium ad horam noctis duodecimam prorogabam. Si vero praedictis horis casu aut negligentia propinare omitterem, tunc stomachi debilitatem &quasi cardialgia ten- tabar. Ita ut hoc pacto per annos il-ες los duodecim firm a valetudine g3 derem , obstructionibus, febri, omnique alio affectu immunis , Aliis
tamen nolim eandem quam mihi normam praescribere , nec Medici partes agens, potus hujMisce dosim. ac tempus praescribere , multo minus temperamenta, morbosque qui' ibus conveniat definire. Observavitantum' ab eo male habuisse quos-
dam, vel quia sacchari nimium admistebant, quod stomachum res xat, vel quia nimia copiae propina-- re solebant. At sane non Chocolatae
3 idit, sed aliis omnibus liquor
197쪽
bus, qui si nimis potentur, quamvis alias optimi, noxii penitus eVadant, Ergo si ab ejus usu obstructiones na-tqIunt,id ab ejus assumpta copia eve- nit, sicuti namque cum vinum plus nimio potatur, non amplius roborat' & calefacit, sed frigidos morbos generat, natura illud vincere, aut co-s piam hanc in probum alimentu ver-ς tere non valellte : ita si Cho colatae nimiae quis indulgeat , pingues ac Vbutyrosae partes quibus abundat non rite ubique per corpus distribuuntur, & necessario in capillaribus hepatis venis restitant , ubi infarctus & ob- οφ structiones gignunt. cc At ne vana curationis spe desudantur, sciendum has stomachi debilit tes quibus convenit hic potus intelligi. quae ab inanitione procedunt, si ve parum nutrientia qualia in America, alimenta sint, si ve corpus & stomachum, vacuatio aliqua *xhauserit, sive aer nimium subtilist assumpta alimenta/.justo citius dissipaverit, ut in regioni-hus trigidis ac montanis in quibus,
198쪽
semper Viget appetitus, accidere solet. Verum si haec debilitas ortum ducat achylo corrupto, crudis indigestisque humoribus in stomacho repugnantibus, qui quidem non solum appetitum 'minuendo functionem ejus debilitant, sed etiam exitum quaerentes qua data porta per diarrhaeam & vomitum ex cluduntur, aut cardialgiam, & vomi-turionem excitant , in hoc , inquam, casu pessimum est remedium Choco lata: cum enim glutinosa dc butyrosa sit, hisce viscidis humoribus permixta fermenti stomachi aculeos magis adhuc obtundit , ejusque symptomata auget. AEgrotum in simili statu versantem audivi, se cum amici cujusdam suam binos Chocolatae cratores hausisset, in pejus ivisse, donec intra decem aut duodecim dies superveniente bi- Iiosorum & viscosorum humorum vomitu, tandem veluti calcem quandam Chocolatam olentem evomuerit, quae in ventriculi fundo indigesto totidem dies repiterat. Eodem modo si colicua
199쪽
testinaque erodentibus humoribus oriatur, Chocolatae aliquot cyathi eos temperare & obtundere poterunt. Vertina si a pituita vitrea intestinorum parietibus agglutinata originem ducar, aliud omnino quam Clip colata usurpandum videtur praesidium, Omnes ferme Praedicatores ab ejus usu si veante sive post Sermonem optime se habent. Ante Sermonem pectoris & vocis vires diutius quam justulum sustinet: post vero, exhaustas corporis Vi-TeS reparat. Convenit & iter facientibus : ideo in Americae itinerariis familiarem illius usum a peregrinatoribus adoptatum legimus, mane antequam
itineri se committant, & vesperi abso - luto diei penso.
Chocolatum quicunque . bibunt , eam multum nutrimenti corpori suppeditare fatentur, ita ut justulum ex
carne nec tam diti 'aec tam fortiter nutriat viresque si istenter. Multi qui sanitati gratia ad ejus usum devertire,ir, bus per integrum diem crateribus sue rasontenti, nes indo
200쪽
micus quidam meus Vulgaria alimentat ob morbum serre non valens, Parisiis
Lugdunum rhedi vectus per undecim dies tres duntaxat cyathos quotidie hauriebat, ac bene se habebat. Haustus matutinus facilem reddit prandii em pectationem. 'Haec Chocolatae nutriendi facultas ab omnibus concessa Calderaim Medicum Hispanum movit . . ut in Tractata cui titulus Tribunal Medicomagicum, eam
statuerit jejunium frangere: donee Ca dinalis Brancacii rationibus convictus, sententiam mutaverit. Is enim dissem
lationem hac de re in lucem emisit, cujus mentionem faciuntEphemerides, Callorum anni avi his verbis, quae referre hic non piget, cum forte a mul-- non fuerint lecta. Sicut in Europa vini defectu cere- visit utimur, ita in America Choc latam usurpant. Potus hic ex qua-
dam pasta confectus est , cujus basis est arboris fructus Caco dictus, quorum cinnamomi, piperis & vanillae