장음표시 사용
61쪽
mem inunctionibus utimur, si ut eadem aestate cibi copiae parcamus, potioni autem in dulgeamus; nimirum ob siccitatem ut paullo post dicitur, quae magnopere corpora no- lstia amigit. Quod autem dictum est 3c de potus largitate, de de cibi parcitate,ilhid partim quidem omnino ,&absolute intelligendum est, partim autem comparatione facta ad alia tempora: potus enim Elare absolute, de omnino conuenit, absque eo quod ratio vita ha- lbeatur an large, an parce bibere aliis temporibus quispiam assiletus sitIcibi autem pareitas comparationem aliorum temporum requirit: nam, eis illa semper obseruanda es magis tamen in aestate ob aestuationem, de calorem summum, quem Ex cibis corpora nostra incurrunt. Consideranda igitur portio ciborum est, quam in aliis temporibus quispiam assu- mere consueuerit, minuendaque illa est in aestate, quanquam antea exigua satis fuerit, potus autem sine aliqua tali consideratione liberalis omnino concedendus per aestatem est. Indulgentior igitur Aristoteles est in copia potus per aestatem concedenda; et iam recla mante aliorum temporum consuetudine,quam in cibi copia eadem consuetudine pennit tente. Porro de copia cibi aestate minuenda, potionis augenda, non dissimiliter Hippoeta tes , seu polybus libello de ratione victus idiotarum per haec verba. meme planm,m esse, min/mum bibere eondstite θά potioni vinum quam meractismum. Augendum cibum hyeme, dixit etiam ipse germanus Hippocrates primo aphorismorum decimo quinto. Inter Lati nos Cornelius Celsuq qui Hippocratis dicta repetere voluit, loca confudisse visus est: nam cum libro de victu idiotarum , de sanis loquens proposuissct auctor quod retulimus, Zeaphorismo decimo quinto, de sanis itidem, potissimum hyeme copiosora alimenta exhibenda : inde autem aphorisino decimo septimo de aegrotis suscepto sermone modum con siderasset, quo exhibendus cibus, num semel an saepius qualibet die,aut nocte, ut Galenus exposuit. Cornelius Celsus libro primo capite tertio absque distinctione omnia subinde proposuit. primo enim haec habeti H eme plus esse conuenite minas, sed meracius bibere, malo pane mιi Mox: As mere paώstum cibo demendum. aa,tiendum μοι lans , sed diluim, tamen Asen Am 63. Tum demum. Aesyale iero θροtione o cibo corpus sepius eget, ideo prandere quo Meommodum se quo in loco illa etiam, mere'austum ciba Lmendam, nis cauta interpretatione accipiantur, eiusde Hippocratis doctrinae aphorismi decimi quinti manifeste aduersantur.
Cur ex medicamentis alia aluum soluant,vcscam aut e minimc:alia vcsica soluant cum aluum nihilo moueantZ An quod ea, quae natura humida sunt, atque aqua referta, si medendi obtinent facultatem vesicam soluunt: subsident enim in ea humores, qui putredine immunes cualcrunt: quippc vesica pro eius humoris conceptaculo habetur, qui minimc in ventre concoquitur, qui non manet, nec prius quam agat quicquam aut patiatur, excernitur. At quae tcrrenam sortiuntur naturam, si vires habeant medicas, aluum haec fundere queunt. In hac enim terrena quaeque materia se pio uoluit. Itaque turbat si mouendi obtinet facultatem.
Pharmacorum, aut medicam ntorum nonnulla sunt, quae vcntrem quidem soluunt, vesicam autem minimes quaedam autem e contrario vescam quidem soluunt, vcntrem nullo pacto. Horum rationem ita reddit Aristoteles, ut velit illa soluere vescam quae humida sunt, Ac aquoso humore plena: ventrem vero illa quae sunt terrestria: utrisque tamen haec necessario rcquiritur eonditio, ut medicamentosa sint. Igitur quod pertinet ad utinas ducentia prima illa conditio,seu qualitas, nimirum qu5d sunt aquosa, caussa est ut ad vescam deserantur; hue enim secedere consueuerunt humida, seu humiditates corporis, quaecunque putredinem minime contraxerunt; quae enim computruerunt, illa ad alias partes a natura pelluntur di sed putredinis expertes humiditates ad vescam seruntur: est enim
62쪽
COMMENT. IN L SECT. PROBLEM. 49
l enim vesca receptaculum totius laumida illius, quod in ventre haud coctiim est: nami quod in eo coctum est in sanguinem, de alimentum conuertitur; hic enim de vera, dei propria coctione sermo fit. Hocce igitur hunudum haud coctum, minime manet in vel l tre, sed antequam faciat, aut patiatur aliquid, nempe antequam corrumpatur aut putrescat, quod paulo ante dictum est, secedit ad vesicam. Cum igitur humidum aliquod, de aquosum astumitur , illud ratione illius litimidi, & aquosi ut dictum est , ad vesi
eam desertur . svero medicamenti vim obtineat, ita enim virtutem eam hic appellat ὶ irritat eadem facultate vesicam; viailc corum, quae in ipsa continentur excretio coim tingit. Porro quoniam ultima huius partis verba aliter exposuimus quam Theodori tralatio habeat, secuti Graecum vulgatum exemplar, illa idcirco Latine, quomodo vulgata sonant .proponenda existimaui hoc modo. Uenim vesca receptaculum istam Moseis, qαι in menire hauci es coctas, qvia non manet e sed antequam quu3sam agat atit pariatarieredit. Theodori autem inalatio superius proposita est: sit aute ex ea haec Aristotelis sententia ; nia mirum humorem illum, qui in ventre minimc concoquitur, in ipso non manere; nec excerni tamen e corpore antequam quicquam agat, aut patiatur, hoc est deferri antea ad vesicam, naturamque circa ipuam nonnulla Operari, ipsumque similiter corpori aliquos usus praestare, tum demum e vesica excerni ; quae quanquam de ita intelligi, x vera esse pollint,l mihi tamen problematis sensui communis, δe proposita lectio quadrare magis videtur. ισαl sic Mis c sis riti. At qua re renam Ioraiuntur naturam. Alteram problematis partem aggreditur, docetque pari ratione ideo nonnulla soluere ventrem, minimc aurem ve1icam 1 quod ea quae id praestant, sint terrea natura, de medicamenti vim quoque obtineant: quia enim sunt terrea natura adventrem seruntur; ad hunc enim seruntur terrea omnia, Begrauia: quia vero medicamenti facultatem obtinent, soluere possunt corpus: quippes medicamenti vis mouet, de perturbat, Λ excretionem citat, ita vero locum accipimus,l Theodorum sequentes,quem manifeste apparet legisse non viis , , viliabet Basiliensis i ditio sed Min κονδt ad marginem restituit Iustinianus. Appellat autem κινητDm,quod paul-l th ante dixit φαμ αύδη, eadem enim iterari videmur: nec facultatem aliam a proposta diuersam intelligi putem: ac si diceret turbant igitur, quia motricem dc medicamentosam
facultatem habent, quae nimirum proposita fuit. Nisi dicamus non iam iterati eadem sedi haec adiici ob nonnullorum corporum conditionem, quae a medicamentis vix, aut ne vixi quidem purgantur: nimirum huiusmodi testea,& grauia ac medicamelosa, si vim habeant mouendi, perturbationem efficere, de aluum soluere: quod si subiecto alicui occurrant, quod ab ipsis haud moueri possit, iam nec perturbate, nec ventrem soluere. Forte vero dcisthac iterauit, ut conditionem illam, qua perturbare dicit, cum purgatrice iungi os e deret. Qiuod si κινim, legamus, patiendi modo, ut Latine sonent. ua re si motitia tι-- laclana : de humoribus accipietur verbummimirum grauia haec terrena,& medicamentosa in vetrem lata turbare de deturbare si quod in verre mobile est,seu quae in eo mobilia sunt; nimirum humores expulsioni paratos de idoneos: quibus verbis, illa quoque fortasse corpora significantur,quae a medicamentorum facultate, δά viribus inuicta permanent quem sensum clici ctiam posse legendo in rivi ν ut quidem Aristotelis verba proseruntur, paullis ante diximus Sane autem quod pertinet ad problematis sententiam de diureticis, ne in dubium ipsius veritam reuocetur,scicndum est quod ea quae urinam prouocant duplicia genere sunt, alia enim id praestant; primum, per se, Ze forma seu facultate propria; limc autem sunt, quae vires liaberit serum a sanguine separandi, qua sunt aeria,calida,& sicca ut semencipii asarum, daticus Λ similia: alia autem id praestant non ex illa forma, sed potius ratio ne materiae, seu ratione quantitatis, cui tam n adiuncta smul sit medicatrix vis illa, quam dixit Aristotelest quae alia Hh ab ea forma. Huiusmodi autem sunt vina aquosa. aqua nonnullae thermales, asparagi, lemma peponum, de alia similia, & de his posterioribus loquitur hoc loco Aristoteles.
63쪽
Cur alia ventrem mouent superiorem, alia inser rem: ut veratrum superiorem, scammonea in seriorem: alia vero citant utrumque,ut elarer tu,& tha- .pstae succus 3 An quod ex medicamentis, quae ventrem mouent alia frigida, alia calida sunt: itaque alia propter suum calorem, protinus ut in superiori ventre fuerut,loca petunt superiora, ac inde liquefactedo, maxime quae aliena sint, minusque insidentia, sed etiam quae insunt naturae intima, medicamento scilicet vehemetiori epoto,aut copiosiori quam natura patiatur, tam ea ipsa, quam quae excrescentia adfuerint, in ventriculum deducunt: hic vero seruore excrementa perturbant, flatumque excitant multum, qui obsistens, vexansque demum vomitum mouet. Alia quod natura frigida sunt deor
sum versus pondere suo labuntur, etiam prius quam quicquam vel asticiantur, vel agant,ac inde proficiscentia, idem actitant quod superiora ubi enimi per abdita ramina illinc ascenderunt, atque mat criam agitarunt, codem
tramite secum, quae corripuerint excrementa, colliqua mentaque deducunt:
at genus medicamenti', quod qualitatis utriusque particeps, mistumque ex lcalido, frigidoque est, hoc ob eam utramque facultatem rem potest ut raniaque conscere. Hinc& medici missis cibi generibus saepe medicinas com
ponunt. De purgantibus medicamentis sermonem adhuc prosequitur, ostendens quare nonnubila ex iis vomitum nonnulla aluum, alia autem utrumque cieant. Caussam autem tu calidi- ltatem, tum frigiditatem, tum qualitatem ex utrisque mixta esse dicit, primi sanh primam, alterius alteram, & tertia tertiam. Ait igitur Aristoteles, quod medicamentorum ventrem mouentium s hic autem ventris nomen communitet pro inferiori, qui intestina continet,& superiori, hoc est ventriculo usurpat nonnulla frigida, nonnulla calida sunt, nonnulla autem utraque qualitate praedita, nimirum & calida Λ frigida. Addenda sunt enim in tex dit,ut nos ex codice Iustiniani addidimus quae deerant in imprestis haec, τα δε θερμα, - . sarae , quorum primam partem habuit etiam qui eam reddidit Theodorus, & antiquus interprest Dicit igitur quod calida simul atque in ventre superiori, siue in ventriculo me rint,seruntur ob suam ipsorum qualitatem aὸ superiorem locum, nempe ad ipsum ventriculi os, caliditatis enim proprium est, ut ad superiora ascendat, merito partium leuium
quae cum illa sunt: ibi autem colliquationem cisciunt, maxime quidem eorum, quae ma- lgis aliena sunt, & minus adhaerent,quippe quae minus a natura retineantur, quorum etiam
facilior motu est &eliquatiovi hie sane leuior vomitus est; qui ex huiusmodi calidis medicamentis. Si vero assiimptum medicamentum sit ex vehementioribus, alat maiori quantitate detur, quam natura ferre possit; non solum in ventriculo cliquat aliena illa, quae dicta sunt , sed sursum trahit etiam; nempe ad ipsum ventriculi os, & illa. At excrementum s quodpiam, aliud reperiatur, ibi vero ob caliditatem, ac femorem a medicamento exciatatum conturbatio multa sit, gigniturque flatus multus; caliditas enim dum vi sua in ex
crementa agit, eaque commouet, flatum creat: hic autem nitens, impetum faciens,& vim inserens loco,quae conturbati flatus natura est, vomitum creat; superior enim ventriculi
pars quoties irritatur, per vomitum ea expellit quae illi negotium sacessunt. Duplex igitur Aristoteli vomitor medicamenti genus: alterum debilius, validius alterum; eliquat illud, trahit hoc etiam a singulis corporis partibus: medici autem tria constituunt genera, duo vehementiora, sed alacrum altero plus, tertium blandius. Primi generis haec sunt aerugo an is, caules, & solia cucumeris asinini, genistae soles, solia, & semina: alterius haec, hulbus narcissi, radix stybi, raphanus in quo macerata sint radicitiae ellebori albi, quo modo illo utebatur Philotimus teste Oribasio libro septimo collectaneorum ad Iulianum Brinda auatem vomitoria sunt mel crudum copiosum, mulsa meraca id est in qua copiosum mel est,& non multum cocta, radix & semen raptiani. Oximet copiosiam: Nec tamen putem haec
64쪽
COMMENT. IN I. SECT. PROBLEM. s
i 1lla esse . quae Aristoteles dicit si maiori copia assumantur vomitum excitare; quae enim proponit Aristotelcs trahunt, fle ratione copiae aequantur alteri generi, id autem de his blandioribus non putem dici posse. Ratio igitur quare vomitoria per illam partem euacuent illa ex Aristotele videtur esse, quod in ventriculum recepta, de lata ad partessu ρο-
tiores colliquant, ac trahunt, flatuque excitato ac ventriculo conturbato, humores educunt. Sunt medici quibus haec non satisfaciunt: unde ad insitam, Ac occultam proprietat tem confugiunt; aliqua enim extant, quae etiam in ventriculum haud assumpta vomitum excitant: refert enim Oribasus collectaneoriam libro septimo capite ultimo, Plistouicum
glandes aliter atque aliter ex elleboro consccisse,anoque admotis vomitum excitasse:euim
dem compositum cum passo elleborum, bubii loque fele dilutum naribus admouisse simi- militerque citasse. Dioclem etiam utero glande ex eodem elleboro imposita idem fecisse idem Dieuchem ano instar emplastii elleboro circumposito. Quin & illum usum filisset suis temporibus resert Oribasius, ut pedes irrigarent cocto in aqua marina elleboro, oleo j que cimino,& nitro insuff, ex qua persusione vomitus consequeretur. Cum igitur quc - modocunque assumptus elleborus i. hic autem albus intelligitur J vomitum cieat ad instam naturam medicamenti, scia proprietatem occultam, seu formam speciscam ut appellant , sunt qui confugiant, ut dicebam:de ea autem nil il hoc loco Aristotcles, nisi eliqua tioncm, vim, aut attrachionem, etiam ad hanc naturam, Λ proprietatem reuoccmus, uti ideo eliquent, aut trahant vomitoria medicamenta, quia tali natura: At exquisitius non sunt ista hoc loco examinanda. Conuertenda potitis Aristotelis verba; Thcodorus enim nimia licentia in iis reddendis mihi usus videtur, Si nonnulla apposuisse quae non erant in i Graeco textu, nisi tamen ille diuersam scripturam secutus est. Ita igitur cum fide reddo. Iris ouo aha gasilem propter calorem suum ut atque insuperiori merire reιVI. βχι . ferantur ex ipsi ad Iuperiora loca, atque iηδε cia 13aan nax me quidem quae plurimum sent a una. O Mιnime ha
i sorsem trahit adsveriorem mentum tum haeι, tam extrementam Ii qtiod asyla, ae merito calor til perturbat:one genua a fata. qaι mastus ab eo genitus est obsistens flatus vom laserit Putaui autem l illa visas aοω κωλίαν ταυῖτε νω- ών γ et ἄπαν- η ν i, legenda, & interpungenda aliter, nimirum quomodo haec bene accepisse videtur Theodorus ά,-l cic ab Ἀλά, ταυτί ri s ἰαν- 3 ὴ, - ',quom flo& exposui,& conuerti, M autem pro υλ ex Iustiniano est sed & υIM apte accomodetur aliqua variato sensu. -υες vi siis NM--των. Aia quod natara frigida sum. Caussam reddit secundae partis problematis, quare nonnulla pharmaca alitum soluant; dicit autem quod medicamenta ea quae frigida sunt, simul atque assumpta sunt fenuatur statim ob grauitatem suam deorsum, quemadmodum uia ob caliditatem, cum qua leuitas inerat serebantur sursum, appellat autem illa frigides comparatione facta ad haec posteriora; quia nimirum illis minus calida sunt, partusque sti-gidiores, & grauiores habent; re vera enim & Scammonium calidum est; Haec igitur quae
frigida modo appellantur, seruntur ad partes inseriores, antequam quicquam agant, aut patiantur, nimirum antequam ad op rationes exeant, vi vincant, aut vincantur a natura; quorum alterutrum iis quae assumuntur, contingit a medicamenta enim vincunt,alimenta
vincuntur. Igitur segides haec & grauia protinus atque assumpta sunt, feruntur ad partus inferiores scuti calida illa ferebantur ad superiores: illinc autem impetu facto idem operantur quod calida . nimirum excitato titu id enim hic repetendum puto) ventris solutionem moliuntur, quod magis declarat subdens insi etsι-ά f. I J l enim per abdιιΛframma illine ascenaerant. Medicamenta frigida,seu grauia dcoisitio liva illinc impetum
sumunt,excitatoque satu dc per meatus corporis euntia commouent,& perturbant excrementa, & colliqua menta,quibus quidem dominantur,quemadi nodum etiam illa superiora faciebant in ventriculo, eisdemque excrementis,ZI colliquamentis secum abreptis, per eandem viam nimirum per partes infernas ad quas medicamenta illius generis vergunt, illa expellunt; inferior cnim ventriculi pars pondere grauata, per partes eas trudit pondus deorsum. Notandum autem hic dici excrementar& colliquamcura, sicuti de iis quae ciebant vomitum dixit similiter ea & colliquare max te aliena, ac expellere tum haec, tona quod inerat excrementi vi duo humiditatum genera videatur utrobique Aristoteles signi scare; quorum alicrum dolliquamentum. iterum excrementum dicitur; quid autem dif-' sera crementum avolliquamcnto, Eine. τὸ et, illud hoc σωλμα dicitur, ha,mtis diffuse ab Aristotele explicatum libro primo de generatione animalium capite decimo actauo. ο - δῶμα - μων .. At nus med tamenis qaoa qualuatis Unassae parriceps. Tertiae partis propositae caussam reAdit. Medicamenta enim quae utraque facultate participant ut partam sint
65쪽
tim snt calida, partim frigida, diuersasque partes, mixtάsque virus obtincant citius incidi i multa teperire est, non solum ex soluentibus, sed citam ex alterantibus, ut rosa,& alia. de quibus Galenus quarto de limplicium medicamentorum facultatibus capite vigeumo ltertio, & alibi: cum inquam purgantia ira cutraque facultate participent, atque utraque letiam ad actionem deducatur SI eficinam suum producat, ac pars calida ad iuperiorem, lfiigida ad inseriorem vergat, merito si ut eo modo, quo dictum est, medicamenta illa lium vomitum, tum aluum cieant. Huiusmodi autem tum ab Aristotele initio problemata ltis propositus est thapsiae succus, Λ elaterium; tum etiam a Dioscoride cadom talia propo- inuntur. Nam libro quarto capite centesimo quinquage imo quinto de blaterio ita scribit, lai es tam anfriori, tum superson parte purgationem piIaliam ae lalem trasens Et codem lib.ca. centesmo quinquagesimo septimo,de thapsa hunc in modii. Iam eo rex Maici, qviam sueeias pargani vis labra, o iactetissaeeus in aqua mulsa polus seperiori Orm. o inferiori parte ι,lem solis Potio ab Aristotele in hac quae a medicamentis purgatibus si evacuatione,video quidem attractionis mentionem factam 1 rationem autem attractioni quam alla familiaritatem, aut ii militudinem, aut proprietatem totius substantiae, aut formam dicunt speeis eam, non video memorari; sicuti nec etiam in 1 uenti problemate, quo de eadem re ite tum agitur, nec alibi quod ego quidem viderim. --ρκου His in me scα m, ei Hrna lo merici mixtis e bi generibus. Id quidem raro sit a medicis, ut simul, εἴ vomitum, Λ aluum lmoueant; si tamen id velint, vitalisque generis miscent medicamestra ; ita vero alterum ad lsu petiora, alterum ad inferiora latum, illud vomitum, hoc deiectionem molitur, de qua lmixtione nonnulla ctiam Oribasus loco quem modo adduximus.
Cur medicamenta purgare valeant, cum alia pleraque amariora, caetersique eiusmodi qualitatibus insigniora id facere nequeantὶ An quia non ob eiusmodi vires purgandi obtinent facultatem, sed quia concoqui nequeunt; etenim quae ob excessuin caliditatis, aut frigiditatis, quamuis exiguo cortOre incoctilia sint, aptaque vincere, non vinci ab animantium calore, re loluique eadem facile a ventre utrolibet pollini, haec medicamenta habentur. Ubi enim ventrem adierunt, resolutique sunt, statim ad venas per easdem seruntur semitas, quibus permeat cibus: mox cum nihilo coco qui potuerunt,
sed victrice perstiterint potentia, relabuntur, & quae sibi obsistunt secum de
trahunt : quae res purgatio vocitatur. Es Vero, argentum, caeteraque generi Seiusdem, & si concoqui a calore animalium non possunt Ad resolui a ventribus nequcunt. Oleum, me i, lac, caetersque eiusmodi cibi purgandi quidem vim obtinent, sed quantitatis, non qualitatis ratione: ubi enim ob nimiam tui copiam concoqui minime potuerunt, tum purgant, si quando id facere possiuit. Duabus enim illis de caussis aliquid concoqui nequeat,aut quia g
neris pervicacis cst, aut quia modum cxcesserit. Quam ob rem mirat ex pix-
66쪽
dictis me3icamentum est, quippe cum non ob aliquam sui facultatem pur
gare valeat. Acerbitas autem, acor, malusque odor medicamenta comitantur, eo quod genus medicamentorum cibo contrarium est Quod enim con
coctum a natura accessit, id corporibus adhaerescit, alimentumque appellatur : quod autem conuinci, domarique minime possit, se 3 venas ingressum per excessum caliditatis,frigiditatisve suae perturbet, hoc naturam sane obti
net medicamenti. Cum admodum insignes de praestantes stat evacuationum egectus, qui in corporibus nostris usu medicamentorum purgantium heri conspiciuntur; talesque ab iis, quae excedenti aliqua, de ins gni qualitate praedita sunt prouenire par sti iure quaerendum videtur, cur amara, & austera, aut aliis similibus excedentibus qualitatibus praedita, non eundem creent effectum, purgentque de ipsa, sicilii purgant pharmaca. Reddit autem quaesiti caussam, duabus meda camentorum purgantium, necessariis conditionibus propositis; quae cum semper non in sint excedentibus qualitatibus dictis,haud mirum est si semper non purgent. Purgantibus igitur medicamentis quae ex Aristotelis sententia neccilario requiruntur conditiones hae sunt. Primum quod incoctilia sint, de a calore nostri corporis minime vincantur duo autem haec in idem recidunt, sed illum potius superent, corporique dominando Corpus moueant ; verbo enim κροτεῖ motriceri, virtutem contineri existimo, quae in pharmaco omnino requiritur, quam ei veluti hecessariam tribuit Aristoteles inferius pro blemate quadragesimo quarto; tum quod imminuta, aut resoluta per corpus diffundantur , atquc ob has caussas purgantia sunt, de dicuntur. ν δύο - πιων. A venire utroldhel. Duo hi ventres, seu potius duae cauitates, in quibus existentia medicamenta, haud tamen vinei pollunt a calore naturali sunt ventriculus, & venae. -υια- v. med -- mensa halemur. Legerem libentius ruinii id esth hoe mocio, o hac rasune, ut responderet particulae .m, superius positae, dicit enim Aristoteles, medicamenta non ideo sunt purgantia quod obtineant aliquam talem excedentem facultatem, qualis dicta modo est: sed quoniam concoqui non possunt, de quae sequuntur, ideo pharmaca sunt. oo, B Mς ἀ- - αν iamλει m. Vti enim vem rem isterunt. Modum explicat quo pharmaca purganti ait enim simul atque in ventrem ingressa sunt, de per ipsum diffusa feret in venas & haec altera est ex eavitatibus superius dictis) non secus ac cibus per poros,seu meatus: in venis autem, uitatibusque minime concoch aut evicta, sed vincentia potius,& dominantia,excidere ex ipsis, secumque una deportare qua voce innuit etiam motricem, S tractricem virtutem quicquid ipsis obuium fuerit voeaesque hanc purgationem. αλας δ e αιγεις c: m. γι--. Aes vere,argemam, eater'se generis eiusAm. Ex conditionibus positis, quas requiri dicebat lut aliquid pharmacum nominaretur, colligit aes, 3c argentum, quanquam incoctilia sunt, quae altera erat ex requistis conditionibus,non posse dici pharmaca,quod altera dest conditio i eum huiusmodi metalla per corpus minimc: sundi, aut dissolui possint. μυον 3 em, iὐ-- m G G oleum,me lae e terque ei moas eιL. Ob alteram con ditioncm , segregat etiam ex numero pharmacorum oleum, mel, lac, S: similes cibos; illa enim quanquam per corpus dissundantur, non sunt tamen incoctilia: quod sane pertineat ad qualitatcm ipsorum; nam ob quantitatem incoctilia esse possunt, nimirum tantam corum copiam assumi, ut a calore minime vinci possit: de eo tempore purgant sane, non tamen proprie pharmaca sunt; quae enim proprie sunt pharmaca, ea in eoastia sunt non ob quantitatem, sed ob qualitatem: cum vero haec si incoctilia sunt, id sat merito quantitatis , 3c ob hanc purgent, si modo purgant ita enim sonant Aristotelis verba, quae Theodorus vertit δε qaando id facere possenιὶ hoe est si tanta assumatur copia, fle in tali corpore, ut effectus ille purgandi contingat, idcirco pharmaca dici minimh debent. Is λο γαρ ωήια
απPHI Diaasias enim istis is eas B eonesqώι κηώeas. Quae concoqui non possunt id ob alterutram caussam patiuntur; vel quia talia sunt, vel quia tanta: quae veris pharmaca pro prie sunt id habent ob qualitatem; cum vero id cibis superius nominatis contigerit ob quantitatem nullum ex iis pharmacum merith dici potest. um . ι θ lAcerbitas ausem, acor. maturique odor meiutamensa eomuamur. Quoniam in problematis initio de excedcntibus nonnullis qualitatibus verba secerat, quorum etiam occasionc problema instituerat, miratus eas purgationem minimh inducere; quanqua huius rationem in principio insinuauerit, latius tamen, de clarius rem explanat. Ait enim quod vel austeritas, vel amaritudo, vel malus odor ex quibus reliquas etiam innuit huiusmodi qualitates accide
67쪽
tia sunt, quae pharmaca ipsa consequuntur. Pharmaca igitur iam naturam suam obtinent, lpropriam facultatem cuius beneficio purgant, quibus deinde iam suas vires obtinento lbus eae quae dacta sunt qualitates tanquam accidentia quaedam consequuntur: consequun- ltur autem, eo quia pharmaca natura sua rcs quaedam cibo contraria est; cum cibis; pro sua lipsius moderata temperie de naturae nostrae familiaritate concoquatur, A agglutinetur cor pori ; pharmacum autem contra pro naturae ZI facultatis excessu, unde etiam excedentes facultates oriuntur, a natura nostra minime vinci possit, sed potius ingrediens venas e cessu suo aut caliditate, aut frigiditato iliis autem duo purgantium pharmacorum genera innuit superiori problemare enumerata) totum corpus perturba ac cuacuat.
Cur piper si large sumatur, vescam soluet, si parce aluum: c contrario scammonea s large sumatur, aluum soluet: si parce, & quae vetus cli vescam Z An quia singula magis a singulis mouentur: piper cnim magis urinam ciet, scammonea aluum. Itaque si piper sumptum copiosus est, ad vesicam Aesertur,nec se in aluum diffundit: led si exiguum ceperis, retentum id aluum
soluet, atque ita medicamentum eius existit. Scammonea vero quae data copiosus est, retinetur, ut resoluatur: rc soluta iam medicamentum c fecitur,
ob causam qua superius proposuimus. At si exigua una cum epoto humore per inuisibiles meatus imbibitur, ac celerius antequam perturbet, in vos cana defertur qua pro sua facultate recrementa, colliquamentaque res dentia per summa abducit. Sed illa multa, ut dictum est, quod diu ex virium soliditate permanserit, largc expurgat, sordesque terrenas potissimum detistit.
Paper larga copia assumptum vescam soluit, exigua vero aluum; scammonium autem contra, multa copia soluit aluum. exigua autem, Λ vetus vesicam Huius rei rationem inquitit Aristotcles, Ac ait illam esse quoniam utrumque ex illis alterum alterius hum ris mouendi facultatem obtinet; piper enim facultate sibi insita a natura potes. mouercvrinas, A vcsicam solverei ad eamque rem sponte fertur: scammonium simili ratione idem circa ventrem inseriorem operatur ; piper igitur cum allui tur copia insigni, scitur ad vescam, eo nimirum delatum a propria natura, qua ad id procreatum aptum cst, ibique effectus suos noducit; minime autem dissoluitur in ventre autequam ad vesicam pcmcniat; propcrat mina natura illius ad vesicam ipsum deferre is vero pauca copia assumariir,
tunc superatur. ipsus natura, de ad eos effectus redditur imbecillis, qui ipsi propri) sunt: nam Vt unaquaeque res proprios ciat cinctus, non quaelibet rei illius quantitas suiscit, sed tanta desideratur, vi in asa virtus seu facultas consistere possit: si igitur exigua copia astimatur piper, victa ipsus iacultate in ventre. A: ipso diffuso, non amplius ad vincam, quae erat ipsius natura, facultas, s minime deuichum fuisset, properat, sed ipsius ventris
medicamentum euadit; caliditate enim, S subtilitate sua attenuatis excrementis,aut alia facultate ipsum conturbat, de ad excretionem irritat: χ α ι, υδεα πιψη uM ozait. Scam
monea vero 3aa dasa copioseus es. Aheram partem aggreditur, in qua soluit id quod de scammonea propositum est. Ait i tur quod scammonea large iniim a dissunditur, E disses-uitur in venire; hactenus enun vinci a natura vi dissundatur, de dissoluatur concedit Aristoteles ; quin Ae necessario requiri voluit superiori problemate, quanquam purgantia it coctilia cile dixerit ibi enim de coctione ea intelligebat, qua res assumpta conuertitur in
68쪽
substantiam tei quae nutritur, & adglutinatur corpori, ut ibidem disertis verbis explicuit: hie autem non ea proprie concoqui intelligit, sed potius aliquantisper superari, S: ideo
ait ea in tantum vinci ut dissoluantur, minime autem ea simpliciter concoqui; vere enim hane alterationem a natura patiuntur medicamenta purgantia , minime autem illam.
Seammonium igitur large asti impium dissoluitur in ventre, dissolutu in autem pharmacum fit, eo modo, & ob eas rationes, quae superius nimirum problemate quadragesimo primo, secundo, di tertio explicatae sunt. Si autem exigua quantitate assii matur, aut vetus , in quo vires exolutae iam sunt, & exiguae non secus ac in exigua quantitate: non po- test in ea mole virtus, sue facultas consistcre, ex qua propriae illae operationes moriuntun unde neque moratur in v ntre, neque altrus pharmacum csse potest; scd una cum podii, ni mirum eum liquore cum quo assiimitur, vel quem reperit in ventre, qui natura sua sertur ad vias urinae, absorbetur illud etiam limul in poros meatus corporis; atque celeriter
antequam corpus perturbct, hoc est purget, sertur deorsum in vesicam, At ibi facultate qua pollet, nimirum calefaciendi , attenuandi, A attrahςndi , ducit excrementa, & colli-quamenta, quaecunque in superficie sunt, hoc est magis tenuia , SI aquosa, At ad subdit cendum faciliora, quae per vias illas euacuari possunt; & hic rutius dicit cxcrementa, &l colliquamenta sicuti superius problemate quadragesimo secundo : in utroque tamen ge-l nere faciliora ad exeundum scammoni3 virtute deduci intelligit: Si vero insigni quanti l late idem assumatur, prae virtute, & facultate sua, quaque id illi insitum cst, multum tem l pus moratur in ventre, & ibi non solum trahit quae in superficie sunt, At tenuia; sed insit Mem purgationem molitur, crassa etiam & terrena ducendo. Fuit autem haee Aristoteli, sententia de pipere, & scammonea adducta etiam a Serapione in tractatione dθ simplicibus medicamentis capite rem de pipere, tum de scammonea, ubi cx libro illo quaestionum quem citat, eadem quae luc Aristotcles adducit. Et sorte quaestionum libet ille, sunt haee Arii telis problemata, qui liber sine titulo, & cum aliis etiam non Aristotelicis proble malis circumferebatur. Contrarium tamen sciisse visuscit Avicenna canone secundo capite de pipere, ubi piperis cxiguam copiam prouocare urinam, multam autem soluere ventrem asserit,idquecontrario modo contingere in scammoneased correptum esse hune loetim, x aliter seu potius contrario modo legendum, consentaneh nimiruin iis, quae 5 Aristololes,& Serapion habent, docuit Andreas Bellianensis in castigationibus, quas in illum auctorem edidit. Porid illa ad initium problematis verba: δο υ -ορον Dreris, mritim ta ita restituimus ex Iustiniano, sicuti etiam exposuimus, accipientes M α--ris, agendi significatione sicuti proprie sonat, Theodorus tamen patiendi notione ac cepisse visus est,ita tamen reddidit ut sensus idem sit.
Cur insammationes easdem alij segeticiendo sanent, alij calefaciendo eoncoquant 3 An qu4d illis per rcfrigerationem, his per externum calorem, caloris sui copiam colligere placet.
Rationem inquiriti ac reddit curationis illius quam phlegmasis, aut inflammationibus per contraria remedia adhibebant medici; alij enim eas refrigerantium usu alii calefacientium persanabant. Phlegmata autem nomen, quod Theodorus intextu inflammationes venit, aliter ab antiquioribus medicis, aliter a recentioribus suisse acceptum scribit Gale nus , tum primo aphorismorum septimo, tum quarto de ratione victus in acutis vigesino
primo quo loco etiam signifieationes illas pluribus distinxit. Nobis ea omnia hue asserenda non sunt. Illud satis sit, fgniscari eo nomine in presentia apud Aristotelem asiectam
calidum: quanquam Hehchaus generalius nomen δe omni tumore accipiat, qui inter prutatur γε- , υκίτα , φυο τι , hoc est tamestiι, o in sur. Quomodo igitur a con litariis caussis idcm oriatur effectus, & quomodo a calidis calidus curetur anectus docet Aristoteles. Rationem autem illam reddit quoniam tumor omnis praeter naturam curatura calore proprici, & innato; hic autem v nitur,cogitur, & validior fit; tum merito refrige rantium, tum calefacientrum; iure igitur utraque morbum tollunt i calefacientia igitur augent eum quoniam illi senilia sunt, simile autem simili augetur: caliditas enim haec quan-
69쪽
quam aliena dicitur ab Aristotele, nimirum quae forinsecus agucniat est tamen intelligenia da temperata suauis,& smilis calori natiuo, minime vero aliena,hoc est pretio naturam, inimica, & nimium excedens, cuiusmodi ex febre aduenit: Haec igitur ob similitudinem caliditatem natiuam cogit, haec vero coacta,& validior effecta humore coquit, qui phlegia massam, seu inflammationem parit: dc sic morbum tollit; refrigerantia autem eundem produeunt effectum, nam adstringunt, Zc densant a adstricto autem, & densato corpore, nativus, fle proprius ealor unitur magis, & hac ratione maior, & validior quam antea st. Praeterea refrigerantia tollunt partis intemperiem: At intemperie sublata, parteque ad naturam propriam reducta calor naturalis in ea validior,& potentior quam antea gignitur, &sic morbum tollit.
Cur mutari cataplasinata debeant 3 An vi plenius sentiatur. Solita enim, Ut ea, quae ventriculo mandamus, non amplius medicamenta sunt, sed pro lalimentis recipiuntur;sic etiam haec fungere suo munere nequeunt.
In tumoribus,aut ulceribus aut aliis quae id genus remedij postulent, solent medici sub inde mutare cataplasmata, ita ut cum horu genere uno usi sunt, altero postmodum vian tur. Id autem ea ratione fieri ait Aristoteles, ut cataplasmatu vis, A facultas a natura magis percipiatur; nam quae consueta sunt minus percipiuntur , cum Ob consuetudinem illam adeo sensibus familiaria evadant, vi ab eis minimum aut nihil afficiantur; quemadmodum in iis etiam contingit, quae per os assumuntur; pharmaca enim per os assumpta praesertim alterantia, cuiusmodi sunt endiuia, lactuca, feniculus, AI smilia: Rassidue ei, viamur, minime pharmaca amplius sunt, hoc est corpus nostrum minime amplius assi eiunt quemadmodum pharmaca assicere consueuerunt: sed potius fiunt cibi a quibus proprie corpus non alteratur, sed in eo relictum statu, in quo erat, nutritur solum. Id autem verum etiam est in plia acis leuiter purgantibus, seu lenientibus, cum illa cibi quodammodo snt, seu mediae cuiusdam naturae inter cibos, & medicamenta, ut pruna, i marindi, eama, manna, rosae, violae, & smilia; quae de ideo exigua quantitate non pu gant. Sed de vehementiora ctiam medicamenta, cuiusmodi rhcobarbarum est: S: vestiadiora etiamsi exigua quantitate, vel etiam subinde aliquantisper maiori, quispiam sumere assuescat, nec purpationem moliuntur. Quin vel ipsa venenata assiduo usumitescere, vetulae illius Athenienss exemplo manifestum fit, de qua Galenus tertio de simplietum medicamentorum facultatibus capite decimo octavo, quae a minima cicutae portione auia
spirata, nullo detrimento ad permagnam progressa est copiam: principio cnim paucum exiguitate ipsa deuichiun est, at consuetudo naturale reddidit.
Cur cibum imminuere , laborem augere salubre est 3 An quia caussam
aegrotandi excrementorum habet nimietas, quae tunc certe exultat, cum aut
cibus superest, aut labor deest.
Laudat sobrietatem, At exercitationem:maxime ad sanitatem conferre dicens exiguum eomedete, & multum laborare: illam autem huius rei optimam rationem assere, quod morborum causa excrementorum multitudo est; haec autem tunc in corpore gignitur, cum aut cibi exsuperantia, aut laborum defectus contigerit. Haec potia sententia non sine distinctione debet a nobi accipi; nam ubi exiguum cibi assumitur abesse debet exerciatatio multa, resolueret enim plus quam par str unde dicebat Hippocrates II. aphor. 37. Hi fames laborandum non es. Sed accipienda potius iuxta aliam Hippocratis sententiam. Stadium semissa est, non sanari cibis, is impit m esse ail taberes. Sed quomodo distinctius haee sint aecipienda,& ab hominibus, quibus tuendae valetudinis consilium in usurpanda,
70쪽
COMMENT. IN I. SECT. PROBLEM. 37
l ex medicorum libris de salubribus, petendum est I Aristoteli enim uniuersalem proposuisi se sententiam satis fuit.
Cur medicamenta, & res amarae, aut scedi odoris, magna ex parte purgare possint An quoniam amara quaecunque, maleque olentia concoqui nequeunt : qua de causa medicamenta quoque amara sunt, atque foetida. Quod enim concoctionem nullam sibi admittunt, mouereque cum amaritudine possiunt, hinc medicamenti sortiuntur naturam. Et si iusto plus data sint periment. Quae autem necant, etiamsi exigua dentur, haec non medicamenta, sed toxica csse dicimus. Ne illa quidem medicamenta vocamus, quae non sui generis qualitate purgare queant.Sunt enim pleraque in genere cibi, quae si large sumantur, facerc idem poterunt, ceu lac, oleum, inustum. Sed haec omnia, quod minus facile concoquuntur idcirco purpant: nec omnes, sed aliquos. Sunt enim aliis alia concoctu facilia dissiciliaue. Quamobrem non eadem medicamento omnibus sunt, sed propria plersque comperiuntur. Dcnique medicamentum non solum concoctionis immune, sed etiam motus essiciens esse debet: sicut & exercitandi ratio extrinsecus illa quidem,
aut intrinsecus accedens,non nisi per motum alienam excernit materiam. Duo proponit: cur purgent pharmaca, idque absolute, quod etiam proposuit superius
problemate quadragesimo tertio; dc cur purgent amara ac foedi odoris; id vero non absolute, sed ut plurimum. Hinc autem tollatur contrarietas , quae huic sententiae viderat esse, cum ea quae proponitur codem quadragesimo turtio problemate, amara minime purgare; ibi enim de purgatione ea, quae absolute , Ze ex formae ratione ac ideo semper fit erat sermo I hac autem de ea quae non semper,& ex ratione sotm, sed ut plurimum fit. Vtriusque autem quaesiti rationem reddit Aristoteses dicens, omnia haec purgare, nimirum de pha maca & amara, ac foedi odoris, quia incoctilia sunt: haec enim verba ita accipio tanquam o,,δγυ. sed necesse illa uti sonant proponere, Theodorus enim conuertit ut putauit exponenda 1 sonant autem hunc in modum. An quomam omnιa amara , o sedi odoris ancteRhaseunti patuit autem superius, hanc purgatorio medicamento requiri necessario conditio nem ; non tamen sola huic actioni sussiciat,nisi & motricem virtutem habeat coniunctam, quam adiicit mox Aristotcles. Porro concoqui minime possunt amara, Ad foedi odoris, quod iterauit idem Aristoteles sectione duodecima problemate undecimo, quoniam natura, singulaeque corporis partes aluntur re dulci, de suaui; a contrariis autem abhorrent: amara autem quatenus talia, eidem inimica sunt, nec nutrire possunt; quia sunt sco non aliter ac cinis,& pulvisi animal autem omne plus minus humidum est, sicuti seribit Galenus quarto de simplicium medicamentorum facultatibus capite vigesimo: quod si non libeat verba illa disiunctim accipere: sed notam uniuersalitatis subsequenti voci adiungere hoc modo: Omnsa amara, os as Oriris meo titia esse. sententia quidem vera sit sed altera ex propositit quaestionibus dissolutione carebit: δι-m ia δυσώδη. Atia de
eis sa med eamenta quoque amara sum. Proponit medicamenta purgantiacsse amara, de sce- ldi odoris, quanquam non omnia, nec necessario; de hac qualitate cum huiusmodi rerum genere interdum conuenire; unde consentaneum videaturi cetiam cum illis conuentia