장음표시 사용
101쪽
i et r. De tigno iuncto. iii r. Si is,qui testamento liber esse sussus erit, post mortem domini ante aditam haereditatem subripuisse quid dicetur. Furti aduersus nautas,caupones,stabularios. t. si familia surtum fecisse dicetur.
v xi. Arborum furtim caesarum. viri. Vi bonorum raptorum,& de turba. xx. De incendio,ruina,naufragio ate, naue expugnata.
x. De iniuriis&famosis libellis.
x r. De extraordinariis criminibus. xii. De sepulchro violato. i II. De concussione. x ri tr. De abigeis. x v. De praeuaricatoribus. X vi. De receptoribus. X v I r. De furibus balneariis. x vi r i. De effractoribus & expilatoribus. . x I X. Expilatae haereditatis. N x. Stellionatus.
TXi I. De collegiis & corporibus. X X I i I. De popularibus actionibus.
I. De publicis iudiciis. II. De accusationibus & inscriptionibus. Irr. De custodia & exhibitione reorum.1 irr. Ad legem Iuliam maiestatis. v. ad legem Iuliam de adulteriis coercendis, &stupro
v r. Ad legem Iuliam de vi publica.vrr. Ad legem Iuliam de vi priuata. V iii. Ad legem Corneliam de sicariis & veneficis. I x. Ad legem Pompeiam de parricidiis. T. Ad legem Corneliam de falsis, & de senatus
consulto Liboniano. x r. Ad legem Iuliam repetundarum.
102쪽
Tituli. Ad legem Iuliam peculatus, & de sacrilegiis,
ct residuis. Ad legem Iuliam de ambitu Ad legem Fauiam de plagiariis. Ad senatusconsultum Turpillianum,& de abolitionibus criminum. De requirendis reis, nec absentibus damna dis De quaestionibus. De poenis. De bonis damnatorum. De bonis eorum,qui ante sententiam, vel mortem sibi consciuerunt,uel accusatorem corruperunt.
De interdictis & relegatis,& deportatis. De sententiam passis,& restitutis.. De cadaueribus punitorum
De appellationibus,& relationibus. A quibus appellare non licet. Quis a quo appelletur. ando appellandum sit, & intra quae tempora.
De appellationibus recipiendis,uel non. De libellis dimissoriis,qui apostoli dicuntur. Nihil innovari appellatione interposita. ae sententiae sine appellatione rescindan
An per alium caussae appellationum reddi pos-
si tutor,vel curator,vel magistratus creatus appellauerit. Eum,qui appellauerit,in prouincia defendi. Apud eum, a quo appelletur, aliam caussam agere compellendum. si pendente appellatione mors interuenerit. De iure fisci.
De captiuis,dc de postliminio,& de redemptis ab hostibus.
103쪽
Ad in unicipalem,& de incolis.
De decurionibus dc filiis eorum.
IIII, De muneribus & honoribus.
De vacatione,& excusatione munerum,
De administratione rerum ad ciuitates pertinentium.
De extraordinaris cognitionibus, δι si iudex litem suam fecisse dicetur.
De verborum signiscatione. . t
De diuersis regulis iuris antiqui.
104쪽
IMP. IUSTINIANUS A. TRIQboniano uiro eminenti limo, Daempori sacri Palat . S.
Eo auctore, nostrum gubernante Imperium, quod nobis ac est imaiestate traditum est: δρbella feliciter peragimus, & pace decoram usi& statum reipub. sustentamus:& ita animos nostros ad Dei omnipotetis adiutori u erigimus, ut neq; armis confidamus, neq; nostris militibus,neq; belloru ducibus,vel no stro ingenio: sed omne spem ad sola prouidentiam referamus summae trinitatis,unde & mundi totius elementa processerunt,& rerum dispositio in orbe terrarum producta est . Cum itaque nihil tam istudiosum in omnibus rebus inuenitur, quam legum authoritas, quae k&diuinas & humanas res bene disponit,& omnem iniqqitatem expellit: reperimus aute omne lesum tramitem, qui ab urbe codita & Romuleis descendit teporibus, ita estis
confusum,ut in infinitu extendatur,& nullius humanae naturae capacitate cocludatur: prius nobis studium ibit 2 Ω- eratissimis retro principibus initium sumere,& eoru constitutiones emedare,ac viae dilucidae tradere: quatenus in uno codice congregatae, & omni superuacua similitudine
δ: iniquissima discordia absolutae, uniuersis hominibus promptu suae serenitatis praebeant praesidiu. Hocq; opere
consummato, & in uno volumine, nostro nomine praefulgete, coadunato: cum ex paucis & tenuioribus releuati, ad summa & plenissima iuris emendationem peruenire properaremus,& omnem Romana sanctionem & colligere, 3 emendare, & tot authorum dispersa volumina viai codici indita ostedere quod nemo alius neque sperare, neque optare ausus est res quidem nobis difficillima, imb magis impossibilis videbatur. Sed manib' ad coetu erectis, &α-
terno auxilio inuocato,eam quoq; cura nostri3 animis reposuimus: freti Deoiqui & res penitus desperatas donare, dc consummare virtutis magnitudine potest : & ad tuae sinceritatis optimum respeximus in inisterium,tibique primo& hoc opus comisimus ingenij tui documetis ex codicis nostri ordinatione acceptis & iussimus,quos Ebares, tam
105쪽
ex Acudissimis antecessoribus, quo ni ex iuris disertistanta togatis fori amplissimae sedi ad socianduin laborem eligere. His itaq; collectis, & in palatium nostrum introdi
ctis, nobIsq; tuo testimonio placitis, totam rem facienda permisi tuus: ita tamen,v t tui vigilantissimi animi guberrui - tione res omnis celebraretur. Iubemus igitur vobis antiquorum prudentium, quibus aut horitate conscribonium rum interpretandarumq; legu sacratissimi principes praebuerunt,libros ad ius Romanum pertinentes & legere, Seelimare: ut ex his omnibus materia colligatur,nulla secudum quod possibile est neq; similitudine, neq; discordia derelicta, sed quod ex his unum pro omnibus QSciat. nia autem & alij libros ad ius pertinentes scripserunt.
quorum scripturae a nullis aut horibus receptae, nec usit tae sunt: neq; nos eorum volumina nostram inquietare se ctionem dignamur. Cumq; haec materia summi numinis liberalitate collecta fuerit: oportet ea pulcherrimo op re exstruere, & quasi proprium &sanctissimu temptu iustitiae consecrare:& in libros quinquaginta & certos tit Ios totum ius digerere,iam secundu codicis nostri costitutionem, si edicti perpetui imitation E prout hoc vobis comodius esse patuerit ut nihil extra memorata consummatione possit esse derelictu, sed his quinquaginta libris totum ius antiquum per mille & quadringetos fere annos confusum, & e nobis purgatu, quasi quod a muro vallatu, nihil extra se habeat: omnibus authoribus iuris aequa dignitate pollentibus,3c nemini quada pretrogatiua seruadae quia no omnes in omnia, sed certi per certa,vel meliores, vel deteriores inuentu tur. sed neq ; ex multitudine authorum, quod melius & aequius est,iudicatote: cu possit unius forsitan & deterioris sentetia & multos & maiores aliqua in parte superare. Et ideo ea, quae in notis Aemilii Papiniani ex Vlpiano, & Paulo, necnon & Martiano adscripta sunt, quae antea nulla vim propter honore splendidissimi Papiniani obtinebant, non statim respuere r sed si quid ex his ad repletione summi ingeni j Papiniani laborii velinterpretationu necessarium esse perspexeritis, dc hoc ponere legis vim obtinens non moremini. Et omnes, qui r lati suerint in hoc codice prudelissimi viri,habeat authoritatem
106쪽
Yitatem,tanqua si eorum sudia ex princ1palibus constitutionibus prosecta, & a nostro diuino fuerint ore profusa. Omnia etiam merito nostra facimus: quia ex nobis omnis eis impartietur aut horitas . nam qui non sit btiliter faetiim emendat: laudabilior est eo,qui primus inuenit. Sed in hoc studium vobis esse volumus , ut si quid in veteribus libris non bene positum inueniatis,uel aliquod super- suum, vel minus perfectum : sit peruacua longitudine semota, & quod imperfectum est, repleatis: & omne opus moderatu & u pulcherrimu ostedatis. hoc etia nihilominus obseruando, ut si quid ex veteribus legibus vel constitutionibus,quas antiqui in suis libris posuerint,n 6 recte scriptu inveniatis : & hoc resormetis, & moderato ordini tradatis:vt hoc videatur esse veru, & optimuiquas ab initio scriptum,quod a vobis electum,& ibi positu silerit: Senemo ex comparatione veteris voluminis,quasi viciosam scriptura,arguere audeat. Cu enim lege antiqua, quq regia nuncupabatur, omne ius omnisq; potestas populi Romani in Imperatoria transata sit potestate e nos vero sanctionem omne non diuisimus in alias & alias conditorum partes,sed tota nostram esse voluim': quid possit antiquitas nostris abrogare legibus t Et intantum volumus eadem omnia,cu repolita sunt,obtinere : ut si aliter fuerint apud
veteres conscripta,in contrarium aute in copositione nostra inueniantur: non scripturae, sed nostrae electioni hoc adscribatur. Nulla itaque in omnibus praedicti codiciς membris ἀντινομία sic enim a vetustate Graeco vocabulo. nucupatur) alique sibi locu vindicet: sed sit una cocordia, una consequentia, aduersario nullo costituto. Sed de similitudinem secundum quod dictum est ab huiusmodi c5-
summatione volumus exsulare:& ea,quae sacratissimis c6stitutionibus,quas in codice nostru redegimus,cauta sunt itirum poni ex vetere iure non concedimus: cum Diualiueopstitutionum sanctio sufficiat ad eoru aut horitate : nisi soria vel propter diuisionem,uel propter repletione, Vel pleniorem indagine hoc contigerit: & hoc tame perraro, ne ex continuatione huiusmodi lapsus oriatur aliquid in tali prato spinosum. sed & si quae tu es in veteribus libris positae,iam per desuetudine abierui, nullo modo vo-
107쪽
bis easde ponere permittimus: cum haec tantum odo obii vere velimus, quae vel iudiciorum frequentissimus ordo :xercuit, vel longa consuetudo huius almae urbis copr bauit: secundum Salvij Iuliani scripturam, quae indicat.
debere omnes ciuitates consuetudinem Romae sequi,quae caput est orbis terrarum,non ipsam alias ciuitates.Roin ana
autem intellige duni est non solum veterem, sed etiam regiam nostram, quae Deo propicio melioribus condita est guriis. Ideo iubemus duobus istis codicibus omnia gubernari: uno constitutionum,altero iuris enucleati,& insuturum codicem copone di: vel si quid aliud a nobis fuerit promulgatu institutionum vice obtinens, ut rudis animus studiosi limpliciter enutritus,facilius ad altioris prudentiae rςdigatur scientia. Nostram aute consummationem,quae a nobis adnuente Deo coponetur, Digestorum vel Pandectarum nomen habere sancimus: nullis iuris peritis in postςrum audentibus comentarios illi adplicare,dcxerbositate sua supradicti codicis compendium confundere: quemadmodum dc antiquioribus temporibus factum
est, cum per contrarias interpretantium sententias totum pend ius conturbatum est. sed sufficiat per indices tantummodo & titulorum subtilitat hin, quae παράτιτλοι nuncupantur, quaedam admonitoria eius facere, nullo ex interpretatione eorum vicio oriundo. Ne aut e per scriptura
aliquam fiat in posterum dubitatio: iubemus no per signorum captiones & compendiosa aenigmata, quae multas per se & per suum vicium αντινομιας tu duxerunt, eiusde codicis textum coscribi: etiam si numerus librorum signifieabitur, aut aliud qxi id qua . neque etenim haec per specialia ligna numerorum manifestari,sed per literaru consequentiam explanari concedimus, Haec igitur omnia Deo placido facere tua prudentia una cum aliis facundissimis viaris studeat, & tam subtili,quam celerrimo fini tradere: ut codex consummatus, 3c in quinquaginta libriss digestus,
nobis offeratur in maxima &aeternam rei memoria, Deique omnipotentis prouidentiae arguinciatum,nostriq; Imperij,&vestri misisterij gloriam. D. XIIII. KALEM.
108쪽
IMP. cAESAR ELAVIVS IVST Nnianus A. ad senatus, τ' omnes populos. 3p ςixς nos diuinae humanitatis est prouia
dentia, ut seniper aeternis liberalitatibus nos sustentare dignetur. post bella eliina ' Parthica aeterna pace sopita, postque Vandalica getem ereptam,& Carthaginem, imo magis omnem Libyam Romano Imperio iter u sociatam : & leges antiquas iam senio praegrauatas, per nostram vigilantiam praebuit tu nouam pulchritudinem, & moderatum peruenire compendium: quod nemo ante nostriam imperiit unquam sperauit,neque humano ingenio possibile esse pentitus existimauit. erat enim mirabile Romanam sanctione ab urbe condita usque ad nostri imperij tempora, quae pendin mille & quadringentos annos concurrui, intestinis prς-liis vacillantem, hocque & in Imperiales constitutiones extendentem,in unam reducere concordiam: ut nihil neque contrarium, neque idem, neq; simile in ea inueniatur, S. ne geminae le3es pro rebus singulis positae usquam ap- Iareant.nanque hoc coelestis quidem prouidentiae peculare suit: humanae vero imbecillitati nullo modo possibile. Nos itaque more solito ad immortalitatis praesidium respexim & summo numine inuocato deu authoreae totius operis praesulem fieri optauimus:& omne studiu Triboniano viro excelso, magistro Officiorum, ex quaest re sacri nostri palatij & excosule credidimus, eique omnoministerium huiusmodi ordinationis imposuimus, ut ipse una cum aliis illustribus & prudentissimis viris nostrum desiderium adimpleret. nostra quoq;. maiestas semper inuestigando & perscrutando ca, quae ab his componebantur quidquid dubium & incertum inuaniebatur,cum coelesti numine recto emendabat,& in competentem formani redigebat. Omnia igitur confecta stitit, domino & deo nostro Iosu Christo possibilitatem, tam nobis, quam nostris in hoc satellicibus praestate. Et principales qui dec5stitutiones duodecim libris digestas, iam ante in Codico nostro nomine praesulgetate cotulimo'. postea vero maxima op' aggredietes, ipsa vetustatis studion Isinia opera iapena
109쪽
penJ eonfusa & dissoluta, eidem viro excelso permisimus
tam colligere,quam certo moderamini tradere. Sed chirn
omnia percontabamur, a praefato viro excelso suggestum est duo pene millia librorum esse conscript. a,& plusquam
tricies centena versuum a veteribus effusa, quae necesse eia
set omnia de legere, & perscrutari, & ex his quod optimusuisset, eligere. Q d coelesti fulgore & summae trinitatis fauore consectum est secundum nostra mandata, quae ab initio ad memoratum virum excelsum secimus : Sc in quinquaginta libros omne, quod utilissimum erat, collectum est:& omnes ambiguitates decisae nullo seditioso r licto. nomenque libris imposuimus Digestorum seu Pandectarum: quia omnes disputationes ac decisiones in se habent legitimas,& quod undique fuit collectum, hoc in sinus suos receperunt, in centum quinquaginta penὰ millia versuum totum opus consummantes.& in septem partes os digessimus,non perperam,neque sine ratione: sed in numerorum naturam & artem respicientes , & consentaneam eis diuisionem partium coficientes. Igitur PRIMA quia dem pars totius contextus, quae Graeco vocabulo τα πρῶτα nuncupatur, in quatuor libros seposita est. s v c V MD V s autem articulus septem libros habet,qui de iudiciis appellatur. In T E R TI A vero congregatione omnia, quae de rebus nominantur, contulimus , ocio libris ei d Putatis. QA A R T v s autem locus, qui & totius compositionis quasi quidam inuenitur umbilicus, octo libros suscepit: in quorum primo omnia. quae ad hypotheca pertinent, reposta sunt,ut non i pignoraticia actione in libris de rebus posita, multum distarent. Alio libro eidem inser to volumini, qui aedilitium edictum, & redhibitoriam actionem. & duplae stipulationem, quae euictionibus adposta est, continet: quia haec omnia titulis emptionum & venditionum consentanea sunt.& praedictae actiones quas pedissequae illarum ab initio processerunt: in vetustioris quiadem edicti ordinatione in loca deuia & multum distantia
deuagantes, per nostram autem prouidentiam his congregatae: chim oportuerat ea , quae de eodem peno loquuntur.
in confinio ponere. Alius denique liber post duos primum nobis excogitatus est de usuris . de traiecticiis pecuniis, re
110쪽
sumptionibus.& memorati tres singulares libri iuxta conipositionem de rebus positi sunt. Post hos, quae desponsalibus,& nuptiis,de dotibus, & legibus earu dicta sunt, reposuimus, tribus librorum voluminibus ea concludentes. De tutelis autem dc curationibus geminos libros conseri psimus. Et memorata ordinationem octo libroru mediam totius operis reposuimus, omnia undique tam utilissima. quam pulcherrima iura continentem. I N T V s autem vobis exoritur Digestorum articulus , in quem de issamentis,&codicillis,tam priuatorum, quam militum, omne quicquid antiquitus dictum est,inueniat quis depositum,qui detestamentis appellatur. De legatis autem & fideicomissis quinq; libroru numerus aggregatns est. Cumque nihil ta peculiare fuerat,quam legatis quide legis Falcidiae narratio. fideicomissis aute e senatusco sulti Trebelliani: singulis libris viriq; eoru adylicatis,tota pars quinta
in noue libros coadunata est. Solu autem senatusconsultu Trebellianu ponendu esse existimauim'. captiosas etenim Ed ipsis veteribus odiosas Pegasiani senatusco sulii ambages,& utriusq; senatusconsulti inter se tam superuacuas, Tscrupulosas diuersitates respuetes: totu ius super his politum Trebelliano senatusconsulto adiudicauimus. Sed &in his nihil de caducis a nobis memoratum est: ne caussa, quae in rebus non prospere gestis & tristibus temporibus Romanis increbruit calamitatibus, bello coalescens ciui- Ii,in nostris remaneat temporib', quae fauor coelestis & pacis vigor firmauit,& super omnes gentes in bellicis victoriis posuit: ne luctuosum monumentum laeta secula inumbrare concedatur. s Ex TA deinde Digestorum pars exoritur, in qua omnes bonorum possessiones positae sunt, quae tam ad ingenuos,quam ad libertinos respiciunt:& ius
omne,quod de gradibus & adfinitatibus descendit,legitimaeque haereditatis,& omnis ab intestato successio, & Tertyllianum,& Orphitianum senatusco fultum,ex quibus matres & fili j inuice sibi haeredes existunt in geminos libros contulimus, bonorum possessionis multitudinem in compendiosum & manifestissimum ordinem concludetes.Post haec ea, quK de operis noui nunciationibus, damnique infecti.